There's no shame in taking care of your mental health | Sangu Delle

Çeviri: Esra Çakmak Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Last year ...

Geçen yıl...

was hell.

âdeta bir cehennemdi.

(Laughter)

(Kahkaha)

It was my first time eating Nigerian "jollof."

İlk defa Nijerya ''jollof''undan yedim.

(Laughter)

(Kahkaha)

Actually, in all seriousness,

Tüm ciddiyetimle söylüyorum,

I was going through a lot of personal turmoil.

bireysel olarak cidden zor bir dönemden geçiyordum.

Faced with enormous stress,

Boyumu aşkın bir stresle karşı karşıya geldim,

I suffered an anxiety attack.

anksiyete atağı geçirdim.

On some days, I could do no work.

Bazı günler işimi yapamıyor,

On other days,

diğer günlerdeyse

I just wanted to lay in my bed and cry.

sadece yatağıma uzanıp ağlamak istiyordum.

My doctor asked if I'd like to speak with a mental health professional

Doktorum, stresim ve anksiyetem hakkında bir ruh sağlığı danışmanı ile

about my stress and anxiety.

görüşmek isteyip istemediğimi sordu.

Mental health?

Ruh sağlığı?

I clammed up and violently shook my head in protest.

Gıkımı çıkarmadım ve şiddetli bir şekilde istemediğimi belirterek kafa salladım.

I felt a profound sense of a shame.

Derin bir utanç hissettim.

I felt the weight of stigma.

Damgalanmanın yükünü hissettim.

I have a loving, supportive family

Beni seven ve destekleyen bir aileye

and incredibly loyal friends,

ve inanılmaz sadık arkadaşlara sahibim,

yet I could not entertain the idea of speaking to anyone

yine de birisine hissettiğim acıyı anlatma fikrini

about my feeling of pain.

kaldıramazdım.

I felt suffocated by the rigid architecture

Afrikan eril soyumun getirdiği, katı kurallarla oluşturulan

of our African masculinity.

yapı altında ezildim.

"People have real problems, Sangu.

''İnsanların 'gerçek' sorunları var,

Get over yourself!"

kendine gel Sangu!''

The first time I heard "mental health,"

''Ruh sağlığı''nı ilk kez,

I was a boarding school student fresh off the boat from Ghana,

Gana'dan yeni geldiğimde, yatılı okul öğrencisi olduğum New Jersey'deki

at the Peddie School in New Jersey.

Peddie School'da duymuştum.

I had just gone through the brutal experience

Bir ay içerisinde, sevdiğim yedi insanın ölümünün yaşattığı

of losing seven loved ones in the same month.

o acı deneyimi tatmıştım.

The school nurse,

Okul hemşiresi,

concerned about what I'd gone through -- God bless her soul --

yaşadığım durum ile yakından ilgilendi, ona şükürler olsun ve ruh sağlığım

she inquired about my mental health.

hakkında bilgi almaya başladı.

"Is she mental?" I thought.

''Kafadan kontak mı?'' diye düşündüm.

Does she not know I'm an African man?

Afrikalı bir erkek olduğumu bilmiyor mu?

(Laughter)

(Kahkaha)

Like Okonkwo in "Things Fall Apart,"

''Things Fall Apart''daki Okonkwo gibi,

we African men neither process nor express our emotions.

biz Afrikalı erkekler, ne duygularımızı sindirebiliyor, ne de ifade edebiliyoruz.

We deal with our problems.

Biz sorunlarımızı ''hallediyoruz.''

(Applause)

(Alkış)

We deal with our problems.

Biz sorunlarımızı hallediyoruz.

I called my brother and laughed about "Oyibo" people -- white people --

Erkek kardeşimi aradım ve ''Oyibolarla'' -beyazlarla-

and their strange diseases --

ve onların tuhaf hastalıklarıyla;

depression, ADD and those "weird things."

depresyon, DEHB ve diğer ''tuhaf şeyler'' hakkında gırgır yaptım.

Growing up in West Africa,

Batı Afrika'da büyümüş biri olarak,

when people used the term "mental," what came to mind was a madman

biri ''ruh hastası'' kelimesini kullandığında akıllara gelen görüntü;

with dirty, dread-locked hair,

kirli, rastalı saçlarıyla, yarı çıplak bir hâlde

bumbling around half-naked on the streets.

sokaklarda sekip duran deli bir adamdı.

We all know this man.

Hepimiz onu tanıyoruz.

Our parents warned us about him.

Ailemiz dikkat etmemiz konusunda uyardı bile.

"Mommy, mommy, why is he mad?"

''Anne, anne, niye deli ki o?''

"Drugs!

''Uyuşturucu! Haplara

If you even look at drugs, you end up like him."

bir kez bile bakarsan, sonun onunki gibi olur.''

(Laughter)

(Kahkaha)

Come down with pneumonia,

Zatüreye tutul,

and your mother will rush you to the nearest hospital

annen tıbbi tedavi için seni en yakın hastaneye

for medical treatment.

koşarak götürür.

But dare to declare depression,

Ama depresyon kelimesi etmeye cüret et,

and your local pastor will be driving out demons

mahallenin papazı şeytan çıkarmalara başlar

and blaming witches in your village.

ve köydeki cadılardan dem vurur.

According to the World Health Organization,

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre,

mental health is about being able to cope

ruh sağlığı, günlük hayatın getirdiği

with the normal stressors of life;

stresle mücadele etmek ile alakalı;

to work productively and fruitfully;

üretken ve yararlı bir şekilde çalışmakla

and to be able to make a contribution to your community.

ve topluma katkıda bulunacak işler yapabilme gücünle.

Mental health includes our emotional, psychological and social well-being.

Ruh sağlığı, kişinin duygusal, psikolojik ve sosyal olarak ayakta oluşunu içeriyor.

Globally, 75 percent of all mental illness cases

Dünya çapındaki bütün ruh hastalıklarının %75'i

can be found in low-income countries.

düşük gelirli ülkelerde görülüyor.

Yet most African governments

Buna rağmen Afrika hükûmetleri,

invest less than one percent of their health care budget

sağlık hizmetleri bütçesinin yüzden birinden azını,

in mental health.

ruh sağlığına ayırıyor.

Even worse,

Daha kötü olansa,

we have a severe shortage of psychiatrists in Africa.

Afrika'daki ciddi psikiyatrist eksikliği.

Nigeria, for example, is estimated to have 200 --

Mesela Nijerya'da, neredeyse 200 milyon nüfusluk ülkede,

in a country of almost 200 million.

200 tane olduğu tahmin ediliyor.

In all of Africa,

Tüm Afrika'daysa,

90 percent of our people lack access to treatment.

insanların %90'ı tedavi erişilebilirliğinden mahrum.

As a result,

Sonuç olarak,

we suffer in solitude,

bir başımıza,

silenced by stigma.

dışlanma korkusuyla susturuluyoruz.

We as Africans often respond to mental health with distance,

Afrikalılar olarak ruh sağlığına hep mesafeyle,

ignorance,

cehaletle,

guilt,

suçlulukla,

fear

korkuyla

and anger.

ve öfkeyle yaklaştık.

In a study conducted by Arboleda-Flórez,

Arboleda-Flórez tarafından yürütülen

directly asking, "What is the cause of mental illness?"

ve ''Ruh hastağının sebebi nedir?'' sorusuna cevap aranan bir araştırmada,

34 percent of Nigerian respondents cited drug misuse;

Nijeryalı muhatapların %34'ü madde bağımlığı,

19 percent said divine wrath and the will of God --

%19'u tanrının gazabı ve takdiri ilahi olarak cevap verdi.

(Laughter)

(Kahkaha)

12 percent,

%12'si ise,

witchcraft and spiritual possession.

büyücülük ve ruhani varlıkların musallatı dedi.

But few cited other known causes of mental illness,

Yalnızca azınlık bir kısım, bilinen diğer ruh hastalık sebeplerini dile getirdi;

like genetics,

ırsiyet,

socioeconomic status,

sosyoekonomik durum,

war,

savaş,

conflict

çatışma

or the loss of a loved one.

ya da sevilen birinin kaybı.

The stigmatization against mental illness

Ruh hastalıklarına karşı yapılan damgalamalar,

often results in the ostracizing and demonizing of sufferers.

mağdurların ötekileştirilmesi ve şeytanlaştırılması ile sonuçlanıyor.

Photojournalist Robin Hammond has documented some of these abuses ...

Foto muhabiri Robin Hammond, bu sömürgelerin bazılarını belgeledi...

in Uganda,

Uganda'da,

in Somalia,

Somali'de

and here in Nigeria.

ve burada, Nijerya'da.

For me,

Bana göre damgalama,

the stigma is personal.

kişisel bir şey.

In 2009,

2009'da,

I received a frantic call in the middle of the night.

gecenin bir yarısında telaş dolu bir arama aldım.

My best friend in the world --

Dünyadaki en yakın dostuma,

a brilliant, philosophical, charming, hip young man --

zeki, aklı tıkırında, alımlı, havalı genç arkadaşıma,

was diagnosed with schizophrenia.

şizofreni teşhisi konulmuş.

I witnessed some of the friends we'd grown up with recoil.

Beraber büyüdüğümüz bazı arkadaşlarımın geri adım attıklarına şahit oldum.

I heard the snickers.

Kıs kıs gülmelerini işittim.

I heard the whispers.

Fısıltılarını duydum.

"Did you hear he has gone mad?"

''Kafayı yediğini duydunuz mu?''

(Kru English) "He has gone crazy!"

(Kru İngilizcesi) ''Tahtaları eksilmiş!''

Derogatory, demeaning commentary about his condition --

Durumu hakkında yapılan küçük düşürücü, alçak yorumlar,

words we would never say about someone with cancer

kanser veya sıtma hastası için hiçbir zaman duymayacağımız

or someone with malaria.

yakıştırmalar.

Somehow, when it comes to mental illness,

Nedense konu ruh hastalıklarına gelince

our ignorance eviscerates all empathy.

cahilliğimiz, bütün empatimizi silip süpürüyor.

I stood by his side as his community isolated him,

Bütün çevresi onu dışladığında yanıbaşında durdum,

but our love never wavered.

bizim bağımız hiçbir zaman sarsılmadı.

Tacitly, I became passionate about mental health.

Açıkçası, ruh sağlığı hakkında derin bir ilgi duymaya başladım.

Inspired by his plight,

Onun durumundan ilham alarak

I helped found the mental health special interest alumni group

üniversitemde mezunlarla, ruh sağlığına özel ilgi duyanlarla birlikte

at my college.

grup kurulmasına katkı sağladım.

And during my tenure as a resident tutor in graduate school,

Mezun olduğum okuldaki yatılı eğitmen görev sürem boyunca,

I supported many undergraduates with their mental health challenges.

çoğu öğrenciye ruh sağlığıyla başa çıkma konusunda destek verdim.

I saw African students struggle

Afrikalı öğrencilerin çabaladıklarını

and unable to speak to anyone.

ve kimseyle konuşamadıklarını gördüm.

Even with this knowledge and with their stories in tow,

Kendi geçmişleriyle birlikte, bu bilgiyle bile

I, in turn, struggled,

ben, dolayısıyla cebelleştim

and could not speak to anyone when I faced my own anxiety,

ve kendi anksiyetem ile yüzleştiğimde kimseyle konuşamadım,

so deep is our fear of being the madman.

deli adam olma korkumuz öylesine içimize işlemiş ki.

All of us --

Her birimiz,

but we Africans especially --

ama özellikle biz Afrikalılar,

need to realize that our mental struggles do not detract from our virility,

yaşadığımız ruh bunalımların bizim mertliğimizi bozmadığının ve travmanın

nor does our trauma taint our strength.

gücümüzü lekelemediğinin farkına varmamız gerekiyor.

We need to see mental health as important as physical health.

Ruh sağlığını, fiziksel sağlık kadar önemli görmemiz gerekiyor.

We need to stop suffering in silence.

Sessizlik içinde çığlık atmaktan vazgeçmeliyiz.

We must stop stigmatizing disease

Hastalıkları damgalayı bırakıp

and traumatizing the afflicted.

mağdurlara travma yaşatmaya son vermeliyiz.

Talk to your friends.

Arkadaşlarınla konuş.

Talk to your loved ones.

Sevdiklerinle konuş.

Talk to health professionals.

Sağlık uzmanları ile konuş.

Be vulnerable.

Kırılgan ol.

Do so with the confidence

Yalnız olmadığını bilerek

that you are not alone.

hareket et.

Speak up if you're struggling.

Kendinle boğuşuyorsan bunu dile getir.

Being honest about how we feel

Hislerimiz hakkında dürüst olmak

does not make us weak;

bizi güçsüz kılmaz:

it makes us human.

Bizi insan yapar.

It is time to end the stigma associated with mental illness.

Ruh hastalıkları ile ilgili yapılan damgalamalara son vermenin zamanı geldi.

So the next time your hear "mental,"

Bir daha ''ruhsal'' kelimesini duyduğunda,

do not just think of the madman.

aklına yalnızca deli adamlar gelmesin.

Think of me.

Beni hatırla.

(Applause)

(Alkış)

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)