Sam Richards: A radical experiment in empathy

Translator: Albana Deralla Reviewer: Amantia Gjikondi

Studentët e mi, më pyesin shpesh,

My students often ask me, "What is sociology?"

"Cfare është sociologjia?"

And I tell them it's the study of the way in which human beings are shaped

E unë ju them, " Ajo studion

mënyrat se si qeniet njerëzore

janë të formuar nga gjërat të cilat ata nuk i shohin."

by things that they don't see.

And they say, "So, how can I be a sociologist?

Dhe ata pyesin, "Si mund të bëhem sociolog?

How can I understand those invisible forces?"

Si mundem ti kuptoj këto forca të padukshme?"

Dhe ju përgjigjem. "Bashkëndjesia."

And I say, "Empathy.

Start with empathy.

Filloni me dhembshuri - bashkëndjenje.

It all begins with empathy.

Sepse çdo gjë fillon me bashkëndjenje.

Take yourself out of your shoes,

Hiqeni veten nga lëkura e juaj,

put yourself into the shoes of another person."

vendoseni veten në lëkurën e një personi tjetër."

Here, I'll give you an example.

Do t'ju jap një shembull.

So I imagine my life if, a hundred years ago,

E paramendoj jetën time,

sikur njëqind vite më herët

China had been the most powerful nation in the world

Kina do të kishte qenë shteti më i fuqishëm në botë

and they came to the United States in search of coal.

dhe ata do të vinin në Shtetet e Bashkuara

për të kërkuar thëngjill,

And they found it, and, in fact, they found lots of it right here.

dhe do të gjenin, në fakt do të gjenin në sasi të mëdha po këtu.

And pretty soon, they began shipping that coal,

Shumë shpejt, do të fillonin të transportonin këtë thëngjill,

me tonelata,

ton by ton,

railcar by railcar, boatload by boatload,

me trena, me anije,

deri në Kinë apo edhe diku tjetër në botë.

back to China and elsewhere around the world.

Dhe ata do të pasuroheshin duke e transportuar në këtë mënyrë.

And they got fabulously wealthy in doing so.

And they built beautiful cities

Dhe do të ndërtonin qytete të bukura

all powered on that coal.

të gjitha këto prej atij thëngjilli.

And back here in the United States,

Ndërsa këtu në Shtetet e Bashkuara,

ne shohim një dëshprim dhe humbje ekonomike.

we saw economic despair, deprivation.

Kjo është çfare unë pashë.

This is what I saw.

I saw people struggling to get by,

Unë pashë njerëzit të cilët po mundoheshin të mbijetonin,

not knowing what was what and what was next.

duke mos patur dijeni se çfare po i pret.

And I asked myself the question:

Dhe pastaj i bëra vetes një pyetje.

Unë pyeta "Si është e mundur që ne këtu në Shtetet e Bashkuara të jemi kaq të varfur,

How is it possible that we could be so poor here in the United States,

duke ditur se thëngjilli është një burim i pasur,

because coal is such a wealthy resource; it's so much money?

vlen shumë para?"

Dhe e kuptova,

And I realize:

because the Chinese ingratiated themselves

sepse Kinezët kanë përvetësuar

with a small ruling class here in the United States,

me një klasë të pakët sunduese këtu në Shtetet e Bashkuara

who stole all of that money and all of that wealth for themselves.

dhe kanë grabitur të gjitha paratë e pasuritë për vete.

And the rest of us, the vast majority of us,

E ne të tjerët, shumica prej neve,

struggle to get by.

luftojmë të mbijetojmë.

And the Chinese gave this small ruling elite

Dhe Kinezët i kanë dhuruar kësaj elite të vogël sunduese

loads of military weapons and sophisticated technology

shumë armë dhe teknologji të sofistikuar

që të siguroj që njerëzit sikur unë

in order to ensure that people like me

would not speak out against this relationship.

të mos flasin kundër këtyre marrëdhënieve.

Does this sound familiar?

A ju tingëllon kjo e njohur?

And they did things like train Americans to help protect the coal.

Dhe ata po ashtu i kanë stërvitur Amerikanët

t'ju ndihmojnë ta mbrojnë thëngjillin.

And everywhere, there were symbols of the Chinese --

Dhe kudo, ishin vendosur simbolet e Kinezëve--

everywhere, a constant reminder.

gjithëkund, një përkujtues i përhershëm.

Dhe në Kinë,

And back in China,

çfare po thonin ata në Kinë?

what do they say in China?

Nothing! They don't talk about us. They don't talk about the coal.

Asgjë. Ata nuk po flisnin rreth nesh. Ata nuk po flisnin për thëngjillin.

Nëse i pyesni ata,

If you ask them,

they'll say, "Well, you know, we need the coal.

do të përgjigjeshin, " Shikoni, ju e dini që thëngjilli, neve na nevojitet thëngjilli.

I mean, come on, I'm not going to turn down my thermostat.

Ajo qe po them unë është, njerëz nuk do ti ule temperaturat në termostat.

Nuk duhet ta prisni këtë gjë."

You can't expect that."

And so, I get angry, and I get pissed,

Kështu që unë nevrikosem, dhe humb toruan,

as do lots of average people.

sikurse shumë njerëz të zakonshëm.

Dhe luftoj, dhe kuptohet gjithëçka prishet.

And we fight back, and it gets really ugly.

And the Chinese respond in a very ugly way.

Kinezët kundërvihen në mënyrë të shëmtuar.

And before we know it, they send in the tanks

Dhe ende pa e kuptuar ne, ata dërgojnë tankset

and they send in the troops.

pastaj edhe trupat luftarake,

And lots of people are dying.

shumë njerëz po vdesin,

And it's a very, very difficult situation.

dhe mbretëron një situatë tejet e vështirë.

Can you imagine what you would feel

A mund ta imagjinoni se çka do të ndjeni

nëse do të ishit në lëkurën time?

if you were in my shoes?

A mund të paramendoni që kur të dilni nga kjo ndërtesë

Can you imagine walking out of this building

and seeing a tank sitting out there,

do të shihni një tanks të vendosur aty

or a truck full of soldiers?

apo një kamion përplot me ushtarë?

Dhe vetëm paramendoni se çka do të ndjenit.

Just imagine what you would feel, because you know why they're here;

Sepse e dini përse ata janë aty, dhe se çfare po bëjnë aty.

you know what they're doing here.

Dhe ju e ndjeni mllefin e frikën.

And you just feel the anger and you feel the fear.

If you can, that's empathy. That's empathy.

Nëse këtë ju mund ta paramendoni, atëherë kjo është dhembshuria--kjo është bashkëndjesia.

You've left your shoes, and you've stood in mine.

Ju keni dale nga lëkura e juaj, e jeni vendosur në lëkurën time.

Dhe keni mundur të ndjeni atë.

And you've got to feel that.

Në rregull, kjo ishte vetëm për t'ju ngrohur pak.

OK, so that's the warm-up.

Pra ishte një parahyrje.

That's the warm-up.

Now we're going to have the real radical experiment.

Tani ne do të shohim

eksperimentin e vërtetë radikal

So, for the remainder of my talk, what I want you to do

Dhe vetëm sa për t'ju rikujtuar diskutimin tim, se ajo cfare kërkoj nga ju

is put yourselves in the shoes of an ordinary Arab Muslim

është të vendosni veten në lëkurën

e një arabi musliman të zakonshëm

living in the Middle East --

i cili jeton në Lindjen e Mesme--

in particular, in Iraq.

më saktësisht, në Irak.

And so to help you,

Dhe për t'ju ndihmuar pak,

perhaps you're a member of this middle-class family in Baghdad.

ndoshta paramendoni se jeni anëtar i një familje të klasës së mesme në Bagdad--

What you want is the best for your kids.

dhe se ju doni vetëm të mirën e fëmijëve tuaj.

You want your kids to have a better life.

Ju dëshironi që fëmijët tuaj të kenë një jetë sa më të mirë.

And you watch the news, you pay attention.

Dhe sa herë shihni lajmet, ju i kushtoni vëmendjen,

You read the newspaper, you go down to the coffee shop with your friends,

ju lexoni shtypin ditor, ju takoni miqtë për kafe,

dhe ju lexoni shtypin ditor nga e gjithë bota.

you read the newspapers from around the world.

Dhe nganjëherë ju po ashtu shihni në kanalet satelitore,

Sometimes you even watch satellite, CNN, from the United States.

CNN nga Shtetet e Bashkuara.

You have a sense of what the Americans are thinking.

Kështu që e keni një ndjenjë se çfare Amerikanët jane duke menduar.

Por në fakt, ju vetëm se dëshironi një jetë sa më të mirë për veten.

But really, you just want a better life for yourself.

Kjo është se çfare ju dëshironi.

That's what you want.

You're Arab Muslim living in Iraq.

Ju jeni një arab musliman duke jetuar në Irak.

Ju dëshironi një jetë sa më të mirë për veten.

You want a better life for yourself.

Prandaj, më lejoni t'ju ndihmoj.

So here, let me help you.

Let me help you with some things that you might be thinking.

Më lejoni t'ju sqaroj disa gjëra

që ju mund ti mendoni.

Number one:

E para: ky farë inkursioni në vendin tuaj

this incursion into your land these past 20 years and before --

në 20 vitet e fundit, dhe më herët,

the reason anyone is interested in your land,

shkaku pse dikush është i interesuar për vendin tuaj, e sidomos Shtetet e Bashkuara,

and particularly the United States, is oil.

është nafta.

It's all about oil; you know that, everybody knows that.

Gjithçka është rreth naftës, ju e dini, gjithëkush e di.

People back in the United States know it's about oil.

Edhe njerëzit në Shtetet e Bashkuara e dinë se kjo punë ka të bëjë me naftën.

It's because somebody else has a design for your resource.

E kjo ndodh sepse dikush tjetër

ka një interes për burimet tuaja.

It's your resource -- it's not somebody else's.

Burimi ështe i juaji, nuk i takon dikujt tjetër.

It's your land; it's your resource.

Atdheu është i juaji, burimet janë tuajat.

Somebody else has a design for it.

Por dikush tjetër e ka zgjedhur.

Dhe e dini pse dikush tjetër e ka zgjedhur?

And you know why they have a design?

You know why they have their eyes set on it?

E dini përse ata ja kanë mësyer?

Sepse ata e kanë një sistem të plotë ekonomik

Because they have an entire economic system

që varet në naftë--

that's dependent on that oil -- foreign oil,

në naftën e huaj,

oil from other parts of the world that they don't own.

naftë e cila vjen nga anët e botës, të cilën ata nuk e zotërojnë.

And what else do you think about these people?

E çfare tjetër mendoni për këta njerëz?

Amerikanët, ata janë të pasur.

The Americans, they're rich.

Come on, they live in big houses, they have big cars.

Shikoni, ata jetojnë në shtëpi të mëdha, posedojnë makina të mëdhaja,

ata të gjithë janë biondë, sykaltërt, e janë shumë të lumtur.

They all have blond hair, blue eyes. They're happy.

Ju mendoni, që kjo natyrisht nuk është e vërtetë,

You think that. It's not true, of course, but that's the media impression.

por kjo është përshtypja mediale, dhe kuptohet kjo është se çfare rezulton të kuptohet.

And that's what you get.

Se ata kanë qytete të mëdha,

And they have big cities,

and the cities are all dependent on oil.

e se këto qytete varen të gjitha në naftë.

And back home, what do you see?

E në atdheun tuaj, çfare shihni?

Poverty, despair, struggle.

Varfëri, dëshprim, luftë për mbijetesë.

Shikoni, ju nuk jetoni në një shtet të pasur.

Look, you don't live in a wealthy country.

I mean -- this is Iraq.

Ky është Iraku.

This is what you see.

Kjo është ajo cfare shihni.

You see people struggling to get by.

Ju shihni njerëz të cilët luftojnë të mbijetojnë.

Ajo qe dua të them; ju shihni shumë varfëri.

It's not easy; you see a lot of poverty.

Dhe ju ndjeni diçka për këtë gjë.

And you feel something about this.

These people have designs for your resource,

Këta njerëz kanë për qëllim burimet tuaja,

kjo është ajo se cfare ju shihni?

and this is what you see?

Ju shihni diçka tjetër për ate qe edhe bisedoni--

Something else you see that you talk about --

Amerikanët nuk bisedojnë për këtë gjë, por ju po.

Americans don't talk about this, but you do --

Ekziston militarizimi i botës,

there's this thing, this militarization of the world,

me qendër po në Shtetet e Bashkuara.

and it's centered right in the United States.

Dhe Shtetet e Bashkuara

And the United States is responsible

përgjigjet për gati gjysmën

for almost one half of the world's military spending.

e shpenzimeve të ushtrisë në botë--

katër përqind e popullatës së botës.

Four percent of the world's population!

Dhe ju e ndjeni, e shihni çdo ditë.

And you feel it; you see it every day.

Kjo është pjesë e jetë suaj.

It's part of your life.

And you talk about it with your friends.

Dhe ju flisni për këtë gjë me miqtë tuaj.

Lexoni për këtë.

You read about it.

And back when Saddam Hussein was in power,

Dhe kur ishte Sadam Husein në fuqi,

the Americans didn't care about his crimes.

Amerikanëve nuk ju bëhej vonë për krimet e tij.

When he was gassing the Kurds and gassing Iran,

Kur ai po helmonte me gas kurdët dhe iranianët,

ata nuk brengoseshin fare.

they didn't care about it.

When oil was at stake,

Kur u rrezikua nafta.

somehow, suddenly, things mattered.

papritmas gjithçka dukej e rëndësishme.

And what you see, something else:

Dhe ajo qe shihni, diçka tjetër,

Shtetet e Bashkuara,

the United States,

the hub of democracy around the world --

qendra e demokracisë rreth botës,

ata nuk duket sikur po

they don't seem to really be supporting democratic countries

përkrahnin shtetet demokratike rreth botës.

all around the world.

There are a lot of countries, oil-producing countries,

Ekzistojnë shumë shtete, të cilat prodhojnë naftë,

that aren't very democratic, but supported by the United States.

që nuk janë aq demokratike, por që mbështeten nga Shtetet e Bashkuara.

Kjo është e çuditshme.

That's odd.

Oh -- these incursions, these two wars,

Oh, këto inkursione, këto dy luftëra,

the 10 years of sanctions,

10 vitet e sanksionieve,

the eight years of occupation,

tetë vitet e okupimit,

the insurgency that's been unleashed on your people,

rebelimi i cili është ndërsyer në njerëzit tuaj,

qindra mijëra

the tens of thousands, the hundreds of thousands

of civilian deaths?

vdekje të njerëzve civil,

e te gjitha për shkak të naftës.

All because of oil.

You can't help but think that.

Nuk mund të mendoni ndryshe.

You talk about it.

Ju flisni për këtë gjë.

It's in the forefront of your mind, always.

Gjithmonë ju paraprin mendimeve tuaja.

You say, "How is that possible?"

Ju thoni, "Si është kjo e mundur?"

And this man, he's everyman --

Dhe ky njeri, mund te jetë kushdo--

your grandfather, your uncle,

gjyshi juaj, xhaxhai juaj,

babai juaj, biri juaj.

your father, your son, your neighbor,

fqinji juaj, profesori juaj, studenti juaj.

your professor, your student.

Once a life of happiness and joy

Dikur një jetë me lumturi e gaz,

and suddenly, pain and sorrow.

dhe papritmas dhimbje e pikëllim.

Gjithëkush në vendin tuaj

Everyone in your country has been touched by the violence,

është prekur nga dhuna,

nga gjakderdhjet, dhimbja,

the bloodshed, the pain, the horror -- everybody.

tmerri, çdokush.

Not a single person in your country has not been touched.

Nuk ka asnjë person në vendin tuaj

që nuk është prekur.

Por ka edhe diçka tjetër.

But there's something else.

There's something else about these people, these Americans who are there.

Ka edhe diçka tjetër rreth këtyre njerëzve,

këta amerikanë që janë atje.

There's something else about them that you see

Ka diçka rreth tyre që ju mund të vëreni--qe ata vetë nuk e shohin.

that they don't see themselves.

Pra, çfare po vëreni? Ata janë të krishterë.

And what do you see? They're Christians!

They're Christians.

Ata janë të krishterë.

They worship the Christian God, they have crosses, they carry Bibles.

Ata adhurojnë një zot të krishterë, kanë simbolin e kryqit, ata kanë biblën.

Their Bibles have a little insignia

Bibla e tyre e ka një simbol

në të cilën shkruhet " Ushtria e Shteteve të Bashkuara".

that says "US Army" on them.

And their leaders, their leaders:

Dhe udhëheqësit e tyre, udhëheqësit e tyre:

before they send their sons and daughters off to war in your country --

para se ti dërgojnë bijtë e bijat e tyre

për të luftuar për vendin e tyre--

e ju e dini arsyen përse--

and you know the reason --

before they send them off,

para se ti dërgojnë,

they go to a Christian church, and they pray to their Christian God,

ata shkojnë në Kishën e krishterë dhe i luten Zotit të tyre të krishterë,

i luten që Zoti t'ju rrëfej rrugën e ti mbroj.

and they ask for protection and guidance from that god.

Përse?

Why?

Well, obviously, when people die in the war,

Epo, siç shihet, kur njerëzit vdesin në një luftë,

they are Muslims, they are Iraqis -- they're not Americans.

ata janë muslimanë, ata janë irakianë--

ata nuk janë amerikanë.

Ju nuk dëshironi që amerikanët të vdesin. Ruani trupat tanë.

You don't want Americans to die -- "Protect Our Troops."

Dhe ju seç ndjeni diçka rreth kësaj pune--

And you feel something about that --

normalisht që ndjeni.

of course you do.

And they do wonderful things.

E ata bëjnë gjëra të mrekullueshme.

You read about it, you hear about it.

Ju lexoni rreth tyre, dëgjoni për ta.

They're there to build schools and help people.

Se ata janë atje për të ndërtuar shkolla dhe ti ndihmojnë njerëzit, e kjo është se çfare ata duan që ju të besoni.

That's what they want to do.

Ata bëjnë gjëra të mrekullueshem por edhe gjëra të shëmtuara,

They do wonderful things, but they also do the bad things,

por ju nuk e shihni ndryshimin.

and you can't tell the difference.

E ky njeri, për shembull e ke një njeri si Gjeneral Toger William Boykin.

And this guy, you get a guy like Lt. Gen. William Boykin.

Ajo cfare dua t'ju them, m'lejoni t'ju potencoj, ky njeri thotë se Zoti i juaj është jo ai i vërteti.

Here's a guy who says that your god is a false god.

Your god's an idol; his god is the true god.

Zoti i juaj është veç një idhull, Zoti i tij është ai i vërteti.

The solution to the problem in the Middle East, according to him,

Zgjidhja për çështjen e Lindjes së Mesme, sipas tij,

është që të gjithë të konvertohen në krishterizëm--

is to convert you all to Christianity --

ta hiqni qafe fenë tuaj.

just get rid of your religion.

And you know that. Americans don't read about this guy.

E ju e dini, që amerikanët nuk lexojnë për këtë person.

Ata nuk dijnë asgjë rreth tij, por ju e dini.

They don't know anything about him, but you do.

You pass it around. You pass his words around.

Ju i njoftoni të tjerët. Ju e shpërndani predikimin e tij.

Kjo është një gjë shumë serioze.

I mean, this is serious. You're afraid.

He was one of the leading commanders in the second invasion of Iraq.

Ai ka qenë një nga komandantët kryesor në okupimin e dytë të Irakut.

Ju po mendoni, " Oh Zot, nëse ky njeri po flet kështu,

And you're thinking, "My God, if this guy is saying that,

then all the soldiers must be saying that."

atëherë të gjithë ushtarët modeomos flasin të njejtën gjë."

Dhe kjo fjalë këtu,

And this word here --

George Bush called this war a crusade.

George Bush, e ka quajtur këtë luftë një kryqëzatë.

Man, the Americans, they're just like, "Ah, crusade.

E Amerikanët e shohin këtë gjë sikur, "Ah, kryqëzata.

Eh, çfare po di unë."

Whatever. I don't know what that means."

Por ju e dini se çfare do të thotë kjo fjalë.

You know what it means -- it's a holy war against Muslims.

Do të thotë luftë e shenjtë kundër muslimanëve.

Look, invade, subdue them, take their resources.

Shiko, do të thotë: pushtoni, nënshtroni ata dhe grabisni burimet e tyre.

Nëse nuk nënshtrohen, vritini.

If they won't submit, kill them.

Kjo është e gjitha.

That's what this is about.

And you're thinking, "My God, these Christians are coming to kill us."

E ju po mendoni, "Oh Zoti im, të krishterët po vijnë të na vrasin."

Kjo është tmerruese.

This is frightening.

You feel frightened. Of course you feel frightened.

Ju ndjeheni të tmerruar. Natyrisht që ndjeheni të tmerruar.

And this man, Terry Jones:

E ky person, Terry Jones:

I mean here's a guy who wants to burn Qurans, right?

Dua te them qe ky njeri dëshiron të djeg Kuranin.

E qëndrimi i amerikanëve është që "Ky njeri është i marrë.

And the Americans: "Ah, he's a knucklehead.

Ai është një ish menaxher i një hoteli;

He's a former hotel manager; he's got three dozen members of his church ..."

ai ka disa anëtarë në kishën e tij."

Ata e përqeshin. Por ju nuk e përqeshni.

They laugh him off.

You don't laugh him off, because in the context of everything else,

Sepse në kontekst të gjerë,

çdo gjë ka kuptim.

all the pieces fit.

Dua te them qe, kjo është menyra se si amerikanët e kuptojnë,

Of course this is how Americans think.

prandaj njerëzit në gjithë Lindjen e Mesme, jo vetëm në vendin tuaj,

So people all over the Middle East, not just in your country,

po protestojnë.

are protesting.

"Ai dëshiron ta djeg Kuranin, librin tonë të shenjtë.

"He wants to burn Qurans, our holy book.

Këta të krishterë, kush janë këta të krishterë?

These Christians -- who are these Christians?

Ata janë aq të ligj, ata janë aq të poshtër --

They're so evil, they're so mean -- this is what they're about?"

kjo është ajo se çfare janë ata."

This is what you're thinking as an Arab Muslim,

Kjo është ajo që ju mund të mendoni si një arab musliman,

si një irakian.

as an Iraqi.

Of course you're going to think this.

Natyrisht se kjo është se çfare mendoni.

And then your cousin says, "Hey coz, check out this website.

E pastaj kusheriri juaj,

ju fton te shihni një faqe në internet.

You've got to see this -- Bible Boot Camp.

Kusheri, duhesh patjetër ta shohësh-- Kamp stërvitjeje për Bibël.

Këta të krishterë janë çmendur.

These Christians are nuts!

They're training their little kids to be soldiers for Jesus.

Ata po i stërvisin fëmijet e tyre të vegjël që të bëhen ushtarë të Jezusit.

They take little kids and run them through these things

Ata i marrin këta fëmijë e ju servojnë gjëra të tilla

till they teach them how to say, 'Sir! Yes, sir!'

e mësojnë si të ju adresohen njerëzve, "Zotëri, po Zotëri" (adresime ushtarake)

po ashtu si të hedhin granata, si të kujdesen e mirëmbajnë armët e zjarrit.

and things like 'grenade toss' and 'weapons care and maintenance.'

Ata shohin këtë faqe në internet.

And go to the website -- it says 'US Army' right on it.

Në të shkruan "Ushtria e Shteteve të Bashkuara.

I mean, these Christians, they're nuts.

Këta të krishterë janë të çmendur, Si mund t'ja bëjnë këtë fëmijëve të tyre të vegjël?"

How can they do this to their little kids?"

Dhe ju po lexoni në këtë faqe interneti.

And you're reading this website.

And of course, Christians in the United States, or anybody,

Natyrisht, dikush apo edhe të krishterët në Shtetet e Bashkuara,

says, "This is some little church in the middle of nowhere."

thonë: "Ah, po kjo qenka një kishë tejet e vogël në një vend të humbur."

Por ju nuk e dini këtë gjë.

You don't know that.

For you, this is like, all Christians.

Për juve, të gjithë të krishterët janë njësoj.

It's all over the Web: "Bible Boot Camp."

E kanë vendosur në internet, Kampi i stërvitjes për Bibël.

And look at this.

E ju e vëreni se:

They even teach their kids --

ata i stërvisin fëmijët e tyre--

they train them in the same way the US Marines train.

në mënyrën e njejtë se si stërviten marinsat e Shteteve të Bashkuara.

A nuk është kjo interesante.

Isn't that interesting.

And it scares you, and it frightens you.

Dhe kjo ju frikëson, dhe ju tmerron.

So these guys, you see them.

Ju i shihni këta persona.

You see, I, Sam Richards -- I know who these guys are.

Shikoni, Unë, Sam Richards, e di kush janë këta persona.

Ata janë studentët e mi, miqtë e mi.

They're my students, my friends; I know what they're thinking.

E di se çfare po mendoni: "Ju nuk e dini këtë gjë."

You don't know.

Kur ju i shihni ata,

When you see them, they're something else.

ata janë diçka tjetër, diçka tjetër.

They're something else.

Ja çka janë ata për ju.

That's what they are to you.

Ne në SH.B.A nuk i shohim në atë mënyrë,

We don't see it that way in the United States,

but you see it that way.

por ju po.

So here.

Kështu që.

Of course, you've got it wrong.

Natyrisht që ju gaboheni.

You're generalizing. It's wrong.

Ju po i gjeneralizoni. Kjo është e gabueshme.

You don't understand the Americans.

Ju nuk i kuptoni amerikanët.

It's not a Christian invasion.

Ky nuk është një okupim i krishterëve.

We're not just there for oil; we're there for lots of reasons.

Ne nuk brengosemi vetëm për naftën, por edhe për çështje tjera.

Ju po gaboheni. Ju e keni humbur kete.

You have it wrong. You've missed it.

Kuptohet, shumica prej jush nuk e keni mbështetur këtë pushtim;

And of course, most of you don't support the insurgency;

ju nuk i mbështetni vrasjen e amerikanëve;

you don't support killing Americans;

you don't support the terrorists.

ju nuk i mbështetni terroristët.

Of course you don't. Very few people do.

Natyrisht që jo. Shumë pak njerëz janë mbështetës të këtyre gjërave.

But -- some of you do.

Por disa prej juve po.

E kjo është vetëm një perspektivë.

And this is a perspective.

OK. So now, here's what we're going to do.

Në rregull, tani do të bëjmë diçka.

Step outside of your shoes that you're in right now,

Do të dalim nga kjo lëkurë,

nga ku jemi tani

and step back into your normal shoes.

e do të kthehemi tek lëkura jonë.

So everyone's back in the room. OK?

Pra të gjithë jemi kthyer prapa.

Tani fillon eksperimenti radikal.

Now here comes the radical experiment.

Tani pra jemi kthyer aty ku ishim.

So we're all back home.

Kjo fotografi: kjo grua,

This photo: this woman --

më besoni, mund ta bashkëndjej.

man, I feel her.

Une e ndjej ate.

I feel her.

Ajo është motra ime,

She's my sister,

my wife, my cousin, my neighbor.

gruaja ime, kusherira ime, fqinja ime.

She's anybody to me.

Ajo mund të jetë kushdo për mua.

These guys standing there, everybody in the photo --

Këta njerëz në këtë fotografi, të gjithë ata.

I feel this photo, man.

Unë e ndjej këtë fotografi.

Kjo është ajo se cfare dua që ju të bëni.

So here's what I want you to do.

Let's go back to my first example, of the Chinese.

Le të kthehemi tek shembulli im i parë për Kinezët.

I want you to go there.

Dua që ju të ktheheni po aty.

It's all about coal, and the Chinese are here in the United States.

Gjithçka është rreth thëngjillit, dhe se kinezët janë këtu në Shtetet e Bashkuara.

What I want you to do is picture her

Dhe dua që ju ta paramendoni atë si një grua kineze

as a Chinese woman receiving a Chinese flag

duke e marr flamurin kinez

because her loved one has died in America in the coal uprising.

sepse të dashurit e saj kanë vdekur në Amerikë

në kryengritjet e thëngjillit.

And the soldiers are Chinese,

Dhe ushtarët janë kinezë.

and everybody else is Chinese.

dhe se gjithkush tjetër është kinez.

As an American, how do you feel about this picture?

Si një amerikan, si do të ndjeheshit për këtë fotografi?

Si do të ndjeheshit për këtë skenë?

What do you think about that scene?

OK, try this. Bring it back.

Në rregull të provojmë diçka. Kthejeni prapa.

Këtu kemi një skenë.

This is the scene here.

It's an American, American soldiers,

Gjendet një amerikan, ushtarë amerikanë,

American woman who lost her loved one in the Middle East,

grua amerikane e cila ka humbur të dashurin e saj

në Lindjen e Mesme -- në Irak apo Afganistan.

in Iraq or Afghanistan.

Tani, vendoseni veten në lëkurën e saj,

Now, put yourself in the shoes,

kthehuni prapa tek

go back to the shoes of an Arab Muslim living in Iraq.

një arab musliman që jeton në Irak.

Cfare po ndjeni e mendoni

What are you feeling and thinking about this photo,

për këtë fotografi,

për këtë grua?

about this woman?

Në rregull.

OK,

now follow me on this,

Tani më ndiqni mua

because I'm taking a big risk here.

sepse do të ndërmarr diçka të rrezikshme.

Dhe do t'ju ftoj juve të ndërmirrni këtë rrezik me mua.

And so I'm going to invite you to take a risk with me.

These gentlemen here, they're insurgents.

Këta zotërinj këtu, ata janë kryengritës.

They were caught by the American soldiers, trying to kill Americans.

Ata janë zënë nga ushtarët amerikanë,

duke tentuar të vrisnin amerikanët.

And maybe they succeeded. Maybe they succeeded.

Ndoshta ia kanë arritur qëllimit. Ndoshta jo.

Vendoseni veten në lëkurën

Put yourself in the shoes of the Americans who caught them.

e atyre amerikanëve që i kanë zënë ata.

Can you feel the rage?

A mund ta ndjeni tërbimin?

Can you feel that you just want to take these guys

A mund të ndjeni se ju vetem doni te merrni këta njërez

and wring their necks?

e t'ju këpusni qafën?

Can you go there?

A mund ta paramendoni?

It shouldn't be that difficult.

Nuk do të ishte aq e vështirë.

You just -- oh, man.

Ju jeni te mahnitur.

Now, put yourself in their shoes.

Tani vendoseni veten në lëkurën e tyre.

A janë ata vrasës të pamëshirshëm

Are they brutal killers

apo mbrojtës atdhedashës?

or patriotic defenders?

Cila prej tyre?

Which one?

Can you feel their anger,

A mund ta ndjeni zemërimin e tyre,

their fear,

frikën e tyre,

their rage

tërbimin e tyre

në atë se çka i ka ndodhur vendit të tyre?

at what has happened in their country?

A mund ta paramendoni

Can you imagine that maybe one of them, in the morning,

se ndoshta ndonjëri prej tyre në atë mëngjes

bent down to their child and hugged their child

i ka përqafuar fëmijët e tyre

and said, "Dear, I'll be back later.

dhe i ka thënë, "Të dashurit e mi, do të kthehem më vonë.

I'm going out to defend your freedom, your lives.

Unë po shkoj të mbroj lirinë e jetët tuaj.

Unë do t'ju mbroj juve,

I'm going out to look out for us,

the future of our country."

dhe te ardhmen e këtij vendi."

A mund ta imagjinoni kete?

Can you imagine that?

Can you imagine saying that?

A mund ta imagjinoni veten duke thënë të njejtat fjalë?

Can you go there?

A e keni të mundur?

What do you think they're feeling?

Cfare mendoni ju se po ndjejne ata?

You see, that's empathy.

Shikoni, kjo është dhembshuria..

E po ashtu edhe te kuptuarit.

It's also understanding.

[understand]

Tani ju mund të pyesni,

Now, you might ask,

"OK, Sam, so why do you do this sort of thing?

"Në rregull Sam, përse ju bëni gjëra të tilla?

Why would you use this example of all examples?"

Përse merrni këtë shembull prej të gjitha shembujve?"

E unë them, sepse....sepse.

And I say, because.

You're allowed to hate these people.

Ju e keni atë të drejtë ti urreni këta njerëz.

You're allowed to just hate them with every fiber of your being.

Vetëm ti urreni

me çdo qelizë të qenies suaj.

And if I can get you to step into their shoes

Dhe nëse unë mund të arrij t'ju

vendos në lëkurat e tyre

and walk an inch -- one tiny inch --

e të ndjeni pak,

së paku vetëm pak,

atehere mendoni llojin e analizës sociologjike

then imagine the kind of sociological analysis

that you can do in all other aspects of your life.

që mund ti bëni në të gjitha aspektet e tjera të jetës suaj?

Nëse edhe vetëm në sasi të vogla

You can walk a mile

when it comes to understanding why that person's driving 40 miles per hour

ju mund të jeni në gjendje të kuptoni

përse dikush vozit në shpejtësi prej 40 milje për orë

në shiritin tejkalues,

in the passing lane;

or your teenage son;

apo birin tuaj adoleshent,

or your neighbor who annoys you by cutting his lawn on Sunday mornings.

apo fqinjin tuaj i cili ju bezdis

çdo të diele duke shkurtuar barin e tij.

Whatever it is, you can go so far.

Sidoqoftë, ju mund të arrini shumë.

And this is what I tell my students:

E kjo është se çfarë ju them studentëve të mi:

step outside of your tiny, little world.

dilni nga bota e juaj e vogël.

Step inside of the tiny, little world of somebody else.

Hyni në botën e vogël

të dikujt tjetër.

Ju mund ta bëni këtë gjë shumë herë.

And then do it again

and do it again and do it again.

And suddenly, all these tiny, little worlds,

Dhe papritmas, gjithë këto botëra të vogla,

they come together in this complex web.

do të mblidhen në një rrjetë të tërësishme.

And they build a big, complex world.

Dhe do ta ndërtojnë një botë të madhe të tërësishme.

And suddenly, without realizing it,

Dhe papritmas, pa e kuptuar,

ju do ta shihni botën ndryshe.

you're seeing the world differently.

Everything has changed.

Gjithçka ka ndryshuar.

Everything in your life has changed.

Gjithçka në jetën tuaj ka ndryshuar.

Dhe natyrisht, ky ishte edhe qëllimi.

And that's, of course, what this is about.

Paramendoni jetët e te tjerëve,

Attend to other lives,

vizionet e te tjerëve.

other visions.

Listen to other people,

Dëgjoni njerëzit e tjerë,

shkolloni veten.

enlighten ourselves.

I'm not saying that I support the terrorists in Iraq.

Nuk po them

që i mbështes terroristët në Irak,

por si sociolog,

But as a sociologist, what I am saying is:

ajo cfare po them

I understand.

është që i kuptoj.

And now perhaps -- perhaps -- you do, too.

E tani ndoshta---ndoshta -- edhe ju po ashtu.

Ju faleminderit.

Thank you.

(Applause)

(Duartrokitje)