Sam Richards: A radical experiment in empathy

Tłumaczenie: Jaroslaw Kuczysnki Korekta: Marias .

Moi studenci często zadają mi pytania:

My students often ask me, "What is sociology?"

"Czym jest socjologia?"

And I tell them it's the study of the way in which human beings are shaped

Odpowiadam, że to badanie

sposobu, w jaki ludzie

są kształtowani przez rzeczy, których nie widzą."

by things that they don't see.

And they say, "So, how can I be a sociologist?

Pytają dalej: "Jak zostać socjologiem?

How can I understand those invisible forces?"

Jak rozumieć te niewidzialne siły?"

A ja odpowiadam: "Poprzez empatię.

And I say, "Empathy.

Start with empathy.

Zacznij od empatii.

It all begins with empathy.

Wszystko się od niej zaczyna.

Take yourself out of your shoes,

Zrezygnuj ze swojego punktu widzenia

put yourself into the shoes of another person."

i postaw się w czyjejś sytuacji."

Here, I'll give you an example.

Podam wam przykład.

So I imagine my life if, a hundred years ago,

Wyobrażam sobie moje własne życie,

tak jakby sto lat temu

China had been the most powerful nation in the world

Chińczycy byli najpotężniejszym narodem na świecie.

and they came to the United States in search of coal.

I gdyby przybyli do Stanów Zjednoczonych

w poszukiwaniu węgla.

And they found it, and, in fact, they found lots of it right here.

Wyobraźmy sobie, że znaleźli u nas węgiel, mnóstwo węgla.

And pretty soon, they began shipping that coal,

I szybko zaczęli go wysyłać

tona za toną,

ton by ton,

railcar by railcar, boatload by boatload,

wagon za wagonem, statek za statkiem

z powrotem do Chin i na cały świat.

back to China and elsewhere around the world.

I niezmiernie się na tym wzbogacili.

And they got fabulously wealthy in doing so.

And they built beautiful cities

Zbudowali przepiękne miasta,

all powered on that coal.

zasilane tym właśnie węglem.

And back here in the United States,

W tym samym czasie w Stanach Zjednoczonych,

mieliśmy zapaść ekonomiczną i ubóstwo.

we saw economic despair, deprivation.

Widzę to w wyobraźni.

This is what I saw.

I saw people struggling to get by,

Widzę ludzi walczących o przeżycie,

not knowing what was what and what was next.

nie wiedzących co robić i co się stanie za chwilę.

And I asked myself the question:

Zadałem więc sobie pytanie:

"Jak to możliwe, że my jesteśmy tak biedni tutaj w Stanach Zjednoczonych,

How is it possible that we could be so poor here in the United States,

skoro węgiel jest tak wartościowy,

because coal is such a wealthy resource; it's so much money?

przecież to tyle pieniędzy?"

I zrozumiałem,

And I realize:

because the Chinese ingratiated themselves

że Chińczycy wkradli się w łaski

with a small ruling class here in the United States,

naszej klasy rządzącej tutaj w Stanach Zjednoczonych,

who stole all of that money and all of that wealth for themselves.

która ukradła te wszystkie pieniądze i to całe bogactwo dla siebie.

And the rest of us, the vast majority of us,

Przez co reszta z nas, znacząca większość,

struggle to get by.

musi walczyć o byt.

And the Chinese gave this small ruling elite

Co więcej, Chińczycy wyposażyli tę małą elitę rządzących,

loads of military weapons and sophisticated technology

w mnóstwo broni i zaawansowanej technologii,

by upewnić się, że ludzie tacy jak ja

in order to ensure that people like me

would not speak out against this relationship.

nie będą śmieli przeciwstawiać się temu układowi.

Does this sound familiar?

Przypomina wam to coś?

And they did things like train Americans to help protect the coal.

Dodatkowo szkolili Amerykanów,

by pomagali im ochraniać zasoby węgla.

And everywhere, there were symbols of the Chinese --

Wszędzie, pełno było chińskich symboli --

everywhere, a constant reminder.

były wszędzie, nie pozwalając nam zapomnieć.

A w samych Chinach,

And back in China,

co mówiliby w Chinach?

what do they say in China?

Nothing! They don't talk about us. They don't talk about the coal.

Absolutnie nic. Nie rozmawialiby o nas. Nie rozmawialiby o węglu.

Gdyby ich zapytać,

If you ask them,

they'll say, "Well, you know, we need the coal.

powiedzieliby: "Hmmm... węgiel, potrzebujemy węgla.

I mean, come on, I'm not going to turn down my thermostat.

Przecież, bez przesady, nie mamy zamiaru marznąc.

Nie możecie tego od nas oczekiwać."

You can't expect that."

And so, I get angry, and I get pissed,

Słysząc to, robię się zły i wkurzony,

as do lots of average people.

jak wielu zwykłych ludzi.

Zaczynamy walczyć i sytuacja robi się naprawdę niewesoła.

And we fight back, and it gets really ugly.

And the Chinese respond in a very ugly way.

Chińczycy reagują w ostry sposób.

And before we know it, they send in the tanks

I zanim się spostrzeżemy, wysyłają czołgi

and they send in the troops.

i żołnierzy,

And lots of people are dying.

i ginie mnóstwo ludzi,

And it's a very, very difficult situation.

i sytuacja jest bardzo, bardzo trudna.

Can you imagine what you would feel

Czy możecie wyobrazić sobie, co byście czuli,

gdybyście byli na moim miejscu?

if you were in my shoes?

Czy możecie wyobrazić sobie, że wychodzicie z budynku,

Can you imagine walking out of this building

and seeing a tank sitting out there,

a na zewnątrz stoi czołg

or a truck full of soldiers?

lub ciężarówka pełna żołnierzy?

Wyobraźcie sobie, co byście czuli.

Just imagine what you would feel, because you know why they're here;

Bo wiecie, dlaczego tu są i co tutaj robią.

you know what they're doing here.

Po prostu poczujecie złość i strach.

And you just feel the anger and you feel the fear.

If you can, that's empathy. That's empathy.

Jeśli potraficie - to właśnie jest empatia... to empatia.

You've left your shoes, and you've stood in mine.

Postawiliście się w mojej sytuacji.

I poczuliście to co ja.

And you've got to feel that.

OK, to była rozgrzewka.

OK, so that's the warm-up.

Tylko rozgrzewka.

That's the warm-up.

Now we're going to have the real radical experiment.

Teraz przeprowadzimy

naprawdę drastyczny eksperyment.

So, for the remainder of my talk, what I want you to do

Chciałbym więc, żebyście do końca mojego wystąpienia

is put yourselves in the shoes of an ordinary Arab Muslim

postawili się na miejscu

zwykłego arabskiego muzułmanina,

living in the Middle East --

żyjącego na Bliskim Wschodzie,

in particular, in Iraq.

dokładniej - w Iraku.

And so to help you,

Żeby było łatwiej -

perhaps you're a member of this middle-class family in Baghdad.

jesteście członkiem rodziny należącej do klasy średniej i mieszkacie w Bagdadzie...

What you want is the best for your kids.

i chcecie, by waszym dzieciom było jak najlepiej.

You want your kids to have a better life.

Chcecie, by wasze dzieci wiodły lepsze życie.

And you watch the news, you pay attention.

Oglądacie wiadomości, jesteście uważni,

You read the newspaper, you go down to the coffee shop with your friends,

czytacie gazety, chodzicie z przyjaciółmi do baru kawowego

i czytacie prasę z całego świata.

you read the newspapers from around the world.

Czasem nawet oglądacie telewizję satelitarną,

Sometimes you even watch satellite, CNN, from the United States.

CNN ze Stanów Zjednoczonych.

You have a sense of what the Americans are thinking.

Więc macie pewne pojęcie, co myślą Amerykanie.

Ale tak naprawdę, chcecie tylko lepszego życia.

But really, you just want a better life for yourself.

Na tym wam zależy.

That's what you want.

You're Arab Muslim living in Iraq.

Jesteście mieszkającym w Iraku arabskim muzułmaninem.

Chcecie, by wasze życie było lepsze.

You want a better life for yourself.

Jeszcze trochę wam pomogę.

So here, let me help you.

Let me help you with some things that you might be thinking.

Powiem wam kilka rzeczy,

które prawdopodobnie sobie myślicie.

Number one:

Po pierwsze: ta inwazja na mój kraj

this incursion into your land these past 20 years and before --

przez ostatnie 20 lat i jeszcze wcześniej,

the reason anyone is interested in your land,

i powód dla którego ktokolwiek jest nami zainteresowany, a szczególnie USA,

and particularly the United States, is oil.

to z powodu ropy.

It's all about oil; you know that, everybody knows that.

Wszystko z powodu ropy; ty to wiesz, wszyscy to wiedzą.

People back in the United States know it's about oil.

Ludzie w Stanach też wiedzą, że chodzi o ropę.

It's because somebody else has a design for your resource.

A wszystko przez to, że ktoś inny

ma plan względem twoich zasobów naturalnych.

It's your resource -- it's not somebody else's.

One należą do ciebie, do nikogo innego.

It's your land; it's your resource.

To twoja ziemia, to twoje dobra.

Somebody else has a design for it.

A ktoś inny ma względem nich plan.

A wiesz, czemu ten plan właściwie powstał?

And you know why they have a design?

You know why they have their eyes set on it?

Czemu tak duża uwaga skupia się teraz na tobie?

Bo ich cały system gospodarczy

Because they have an entire economic system

jest zależny od tej ropy --

that's dependent on that oil -- foreign oil,

zagranicznej ropy.

oil from other parts of the world that they don't own.

Ropy z tych części świata, które do nich nie należą.

And what else do you think about these people?

I wiecie, co jeszcze myślicie o tych ludziach?

Amerykanie są bogaci.

The Americans, they're rich.

Come on, they live in big houses, they have big cars.

Przecież żyją w dużych domach, mają duże samochody,

mają blond włosy, niebieskie oczy, są szczęśliwi.

They all have blond hair, blue eyes. They're happy.

Tak właśnie myślisz. Oczywiście to nieprawda,

You think that. It's not true, of course, but that's the media impression.

ale media tworzą taki obraz i właśnie tak to odbierasz.

And that's what you get.

I mają duże miasta,

And they have big cities,

and the cities are all dependent on oil.

i te miasta są zależne od ropy.

And back home, what do you see?

A co widzisz na własnym podwórku?

Poverty, despair, struggle.

Biedę, rozpacz, walkę z przeciwnościami.

Nie żyjesz w zamożnym państwie.

Look, you don't live in a wealthy country.

I mean -- this is Iraq.

To Irak.

This is what you see.

To właśnie widzisz.

You see people struggling to get by.

Widzisz ludzi, którzy z trudem dają radę przeżyć.

Nie żyje się lekko; widzisz mnóstwo biedy.

It's not easy; you see a lot of poverty.

I coś w związku z tym odczuwasz.

And you feel something about this.

These people have designs for your resource,

Ci obcy ludzie mają plan względem naszych surowców,

a ty widzisz taką beznadzieję?

and this is what you see?

To coś innego, co zauważasz i o czym rozmawiasz --

Something else you see that you talk about --

Amerykanie o tym nie mówią, ale ty tak.

Americans don't talk about this, but you do --

To właśnie ta rzecz, militaryzacja świata,

there's this thing, this militarization of the world,

której centrum są właśnie w Stany Zjednoczone.

and it's centered right in the United States.

Stany Zjednoczone

And the United States is responsible

są odpowiedzialne za prawie połowę

for almost one half of the world's military spending.

światowych wydatków na zbrojenia --

a stanowią cztery procent globalnej populacji.

Four percent of the world's population!

Czujesz to i codziennie widzisz.

And you feel it; you see it every day.

To część twojego życia.

It's part of your life.

And you talk about it with your friends.

Rozmawiasz o tym z przyjaciółmi.

Czytasz o tym.

You read about it.

And back when Saddam Hussein was in power,

Kiedy Saddam Hussein był przy władzy,

the Americans didn't care about his crimes.

Amerykanie nie przejmowali się jego zbrodniami.

When he was gassing the Kurds and gassing Iran,

Kiedy zagazował Kurdów i Irańczyków,

wcale się tym nie przejęli.

they didn't care about it.

When oil was at stake,

Jednak kiedy w grę wchodziła ropa,

somehow, suddenly, things mattered.

to zaczęło być dla nich ważne.

And what you see, something else:

Dostrzegasz też coś innego,

że Stany Zjednoczone,

the United States,

the hub of democracy around the world --

centrum światowej demokracji,

nie wydają się wcale

they don't seem to really be supporting democratic countries

wspierać demokracji na świecie.

all around the world.

There are a lot of countries, oil-producing countries,

Liczne państwa, które produkują ropę,

that aren't very democratic, but supported by the United States.

nie są zbytnio demokratyczne, a pomimo to są wspierane przez USA.

To dziwne.

That's odd.

Oh -- these incursions, these two wars,

Cóż, te inwazje, te dwie wojny,

the 10 years of sanctions,

te dziesięć lat sankcji,

the eight years of occupation,

to osiem lat okupacji,

the insurgency that's been unleashed on your people,

i powstanie, które spadło na twoich ludzi.

I te setki tysięcy

the tens of thousands, the hundreds of thousands

of civilian deaths?

zabitych cywilów,

wszystko z powodu ropy.

All because of oil.

You can't help but think that.

Trudno ci myśleć inaczej.

You talk about it.

Rozmawiasz o tym.

It's in the forefront of your mind, always.

Masz to zawsze w swojej głowie.

You say, "How is that possible?"

Mówisz: "Jak to możliwe?"

And this man, he's everyman --

Że ten człowiek, zwyczajny człowiek --

your grandfather, your uncle,

twój dziadek, twój wujek,

twój ojciec, twój syn,

your father, your son, your neighbor,

twój sąsiad, twój nauczyciel, twój uczeń.

your professor, your student.

Once a life of happiness and joy

Kiedyś wiódł szczęśliwe i dobre życie,

and suddenly, pain and sorrow.

i nagle jest pełen bólu i smutku.

Każdy w twoim kraju

Everyone in your country has been touched by the violence,

został dotknięty przemocą,

przelewem krwi, bólem,

the bloodshed, the pain, the horror -- everybody.

koszmarem - każdy.

Not a single person in your country has not been touched.

Nie ma w twoim kraju osoby,

której by to nie dotknęło.

Lecz jest coś jeszcze.

But there's something else.

There's something else about these people, these Americans who are there.

Wiesz o tych obcych ludziach coś więcej;

o Amerykanach, którzy są tutaj.

There's something else about them that you see

To coś, co ty widzisz, a czego oni nie dostrzegają.

that they don't see themselves.

Co takiego widzisz? To chrześcijanie.

And what do you see? They're Christians!

They're Christians.

To chrześcijanie.

They worship the Christian God, they have crosses, they carry Bibles.

Czczą chrześcijańskiego boga, mają krzyże, noszą Biblię.

Their Bibles have a little insignia

Ich Biblie mają małe emblematy

o treści: "Armia Stanów Zjednoczonych".

that says "US Army" on them.

And their leaders, their leaders:

A ich przywódcy,

before they send their sons and daughters off to war in your country --

zanim wyślą swoich synów i córki

na wojnę w twoim kraju --

której powód znasz --

and you know the reason --

before they send them off,

zanim ich wyślą,

they go to a Christian church, and they pray to their Christian God,

idą do chrześcijańskiego kościoła i modlą się do swojego chrześcijańskiego boga,

i proszą go o ochronę i wsparcie.

and they ask for protection and guidance from that god.

Po co?

Why?

Well, obviously, when people die in the war,

Cóż, kiedy ludzie giną na wojnie,

they are Muslims, they are Iraqis -- they're not Americans.

to oczywiście muzułmanie czy Irakijczycy --

ale nie Amerykanie.

Nie chcesz, by Amerykanie ginęli. Bronisz naszych oddziałów.

You don't want Americans to die -- "Protect Our Troops."

Coś jednak odczuwasz --

And you feel something about that --

oczywiście, że to czujesz.

of course you do.

And they do wonderful things.

Oni robią wspaniałe rzeczy.

You read about it, you hear about it.

Czytasz o nich, słyszysz o nich.

They're there to build schools and help people.

Przybyli by budować szkoły i pomagać ludziom, i to właśnie chcą robić.

That's what they want to do.

Robią wspaniałe rzeczy, lecz również złe rzeczy,

They do wonderful things, but they also do the bad things,

i masz kłopot z ich rozróżnieniem.

and you can't tell the difference.

Jak na przykład ten gość gen. broni William Boykin.

And this guy, you get a guy like Lt. Gen. William Boykin.

Facet twierdzi, że twój bóg, to fałszywy bóg.

Here's a guy who says that your god is a false god.

Your god's an idol; his god is the true god.

Twój bóg to bożek, jego bóg jest prawdziwym bogiem.

The solution to the problem in the Middle East, according to him,

Rozwiązaniem problemu Bliskiego Wschodu, według niego,

jest nawrócić was wszystkich na chrześcijaństwo --

is to convert you all to Christianity --

pozbyć się waszej religii.

just get rid of your religion.

And you know that. Americans don't read about this guy.

Wiesz dobrze, że Amerykanie nie czytają o tym kolesiu.

Nic o nim nie wiedzą, ale ty wiesz.

They don't know anything about him, but you do.

You pass it around. You pass his words around.

Powtarzasz jego słowa. Rozmawiasz o nich.

Bo to poważna sprawa.

I mean, this is serious. You're afraid.

He was one of the leading commanders in the second invasion of Iraq.

On był jednym z dowódców drugiej inwazji na Irak.

I myślisz sobie: "Boże, jeśli on to mówi,

And you're thinking, "My God, if this guy is saying that,

then all the soldiers must be saying that."

to wszyscy żołnierze muszą tak mówić".

Albo inna wypowiedź:

And this word here --

George Bush called this war a crusade.

George Bush nazwał tę wojnę "krucjatą".

Man, the Americans, they're just like, "Ah, crusade.

Reakcja amerykanów: "A krucjata.

Wszystko jedno. Nie wiem."

Whatever. I don't know what that means."

Wiesz co to znaczy.

You know what it means -- it's a holy war against Muslims.

To święta wojna przeciwko muzułmanom.

Look, invade, subdue them, take their resources.

Obserwacja, inwazja, ujarzmienie, przejęcie dóbr.

Jeżeli nie dadzą się okiełznać, zabić ich.

If they won't submit, kill them.

I o to właśnie chodzi.

That's what this is about.

And you're thinking, "My God, these Christians are coming to kill us."

I myślisz: "Mój boże, ci chrześcijanie chcą nas pozabijać."

To przerażająca myśl.

This is frightening.

You feel frightened. Of course you feel frightened.

Jesteś przerażony. Oczywiście, że jesteś przerażony.

And this man, Terry Jones:

A ten człowiek, Terry Jones...

I mean here's a guy who wants to burn Qurans, right?

On chce palić Koran.

Amerykanie mówią: "Ach, to tępak.

And the Americans: "Ah, he's a knucklehead.

Były kierownik hotelu.

He's a former hotel manager; he's got three dozen members of his church ..."

Do jego kościoła należą ze trzy tuziny osób."

Śmieją się z niego. Ty się z niego nie śmiejesz.

They laugh him off.

You don't laugh him off, because in the context of everything else,

Ponieważ, biorąc pod uwagę wszystko inne,

elementy świetnie do siebie pasują.

all the pieces fit.

Oczywiście, to jest podejście Amerykanów,

Of course this is how Americans think.

więc ludzie na całym Bliskim Wschodzie, nie tylko w twoim kraju,

So people all over the Middle East, not just in your country,

protestują.

are protesting.

"On chce palić Koran, naszą świętą księgę.

"He wants to burn Qurans, our holy book.

Ci chrześcijanie, kim oni są?

These Christians -- who are these Christians?

Są tak bardzo źli, tak podli --

They're so evil, they're so mean -- this is what they're about?"

tylko o to im chodzi."

This is what you're thinking as an Arab Muslim,

To właśnie myślisz będąc arabskim muzułmaninem

i Irakijczykiem.

as an Iraqi.

Of course you're going to think this.

Bez wątpienia będziesz tak myśleć.

And then your cousin says, "Hey coz, check out this website.

A później twój kuzyn

mówi: "Stary, musisz zobaczyć tę stronę w sieci.

You've got to see this -- Bible Boot Camp.

Musisz to zobaczyć -- Bible Boot Camp.

Ci chrześcijanie to świry.

These Christians are nuts!

They're training their little kids to be soldiers for Jesus.

Szkolą swoje małe dzieci na żołnierzy Jezusa.

They take little kids and run them through these things

Biorą te małe dzieci, każą im biegać po tych poligonach,

till they teach them how to say, 'Sir! Yes, sir!'

aż nauczą je krzyczeć "Tak jest, sir",

i tego jak rzucać granatami, jak dbać o broń i ją konserwować."

and things like 'grenade toss' and 'weapons care and maintenance.'

I wchodzisz na ich stronę w sieci.

And go to the website -- it says 'US Army' right on it.

I widzisz tam "Armia Stanów Zjednoczonych".

I mean, these Christians, they're nuts.

"Ci chrześcijanie to wariaci. Jak można robić coś takiego swoim małym dzieciom?"

How can they do this to their little kids?"

Przeglądasz tę stronę.

And you're reading this website.

And of course, Christians in the United States, or anybody,

A chrześcijanie w Stanach - czy w zasadzie ktokolwiek -

says, "This is some little church in the middle of nowhere."

mówią: "Ale to jakiś mały, nic nie znaczący kościółek w jakiejś kompletnej dziurze."

Ale ty tego nie wiesz.

You don't know that.

For you, this is like, all Christians.

Dla ciebie, wszyscy chrześcijanie są tacy.

It's all over the Web: "Bible Boot Camp."

Bible Boot Camp - w sieci jest tego pełno.

And look at this.

Spójrz jeszcze na to:

They even teach their kids --

oni nawet szkolą swoje dzieci --

they train them in the same way the US Marines train.

szkolą je w ten sam sposób, jak szkoli się żołnierzy armii USA.

Prawda, że interesujące.

Isn't that interesting.

And it scares you, and it frightens you.

I to cię przeraża i niepokoi.

So these guys, you see them.

Widzisz właśnie takich ludzi.

You see, I, Sam Richards -- I know who these guys are.

Ale wiesz, ja, Sam Richards, wiem, kim są ci ludzie.

To moi studenci, moi przyjaciele.

They're my students, my friends; I know what they're thinking.

Wiem, co oni myślą: "Ty nie wiesz".

You don't know.

Ale kiedy ty ich widzisz,

When you see them, they're something else.

są dla ciebie kimś innym. [Chrześcijańscy najeźdźcy]

They're something else.

Właśnie czymś takim.

That's what they are to you.

My w Stanach nie patrzymy na siebie w taki sposób,

We don't see it that way in the United States,

but you see it that way.

jak ty nas widzisz.

So here.

Więc.

Of course, you've got it wrong.

Oczywiście, źle nas zrozumiałeś.

You're generalizing. It's wrong.

Generalizujesz. A to jest złe.

You don't understand the Americans.

Nie rozumiesz Amerykanów.

It's not a Christian invasion.

To nie jest chrześcijańska inwazja.

We're not just there for oil; we're there for lots of reasons.

Nie jesteśmy tutaj tylko dla ropy; jesteśmy tu z wielu powodów.

Ale źle to zrozumiałeś. Umknęło ci to.

You have it wrong. You've missed it.

Oczywiście większość z was nie wspiera rebeliantów;

And of course, most of you don't support the insurgency;

nie jesteś za zabijaniem Amerykanów;

you don't support killing Americans;

you don't support the terrorists.

nie pomagasz terrorystom.

Of course you don't. Very few people do.

Oczywiście, że tego nie robisz. Mało kto tak robi.

But -- some of you do.

Ale niektórzy z was tak.

I jest to pewna perspektywa.

And this is a perspective.

OK. So now, here's what we're going to do.

Teraz zrobimy coś takiego.

Step outside of your shoes that you're in right now,

Porzuć perspektywę Irakijczyka,

którą przed chwilą przyjąłeś

and step back into your normal shoes.

i popatrz ze swojej normalnego punktu widzenia.

So everyone's back in the room. OK?

Wszyscy wrócili już do tej sali, w porządku.

Teraz czas na radykalny eksperyment.

Now here comes the radical experiment.

Jesteśmy z powrotem w domu.

So we're all back home.

Ta kobieta na zdjęciu,

This photo: this woman --

odczuwam jej ból.

man, I feel her.

Czuję to.

I feel her.

To moja siostra,

She's my sister,

my wife, my cousin, my neighbor.

moja żona, moja kuzynka, moja sąsiadka.

She's anybody to me.

Jest dla mnie każdą kobietą.

These guys standing there, everybody in the photo --

Ci ludzie, wszyscy na tym zdjęciu.

I feel this photo, man.

Czuję ten ból.

Zróbmy więc coś takiego.

So here's what I want you to do.

Let's go back to my first example, of the Chinese.

Wróćmy do mojego pierwszego przykładu z Chińczykami.

I want you to go there.

Wyobraźmy to sobie.

It's all about coal, and the Chinese are here in the United States.

Chodzi o węgiel i Chińczycy są tutaj w USA.

What I want you to do is picture her

Chcę byście wyobrazili sobie, że na tym zdjęciu jest Chinka,

as a Chinese woman receiving a Chinese flag

otrzymująca chińską flagę,

because her loved one has died in America in the coal uprising.

ponieważ jej syn zginął w Ameryce

w czasie węglowej rebelii.

And the soldiers are Chinese,

A żołnierze, to Chińczycy;

and everybody else is Chinese.

wszyscy na zdjęciu to Chińczycy.

As an American, how do you feel about this picture?

Jako Amerykanie, co czujecie patrząc na to zdjęcie?

Co myślicie o tej scenie?

What do you think about that scene?

OK, try this. Bring it back.

Wróćcie do rzeczywistości.

Sytuacja jest taka.

This is the scene here.

It's an American, American soldiers,

To Amerykanin, Amerykańscy żołnierze,

American woman who lost her loved one in the Middle East,

Amerykanka, która straciła na Bliskim Wschodzie - w Iraku lub Afganistanie -

kogoś, kogo kochała.

in Iraq or Afghanistan.

A teraz znowu wyobraźcie to sobie inaczej,

Now, put yourself in the shoes,

wróćcie do perspektywy

go back to the shoes of an Arab Muslim living in Iraq.

arabskiego muzułmanina, mieszkającego w Iraku.

Co czujecie i myślicie

What are you feeling and thinking about this photo,

na temat tego zdjęcia,

o tej kobiecie?

about this woman?

Dobrze.

OK,

now follow me on this,

Teraz słuchajcie uważnie,

because I'm taking a big risk here.

bo podejmuję spore ryzyko.

I chciałbym byście podjęli je razem ze mną.

And so I'm going to invite you to take a risk with me.

These gentlemen here, they're insurgents.

Ci panowie tutaj, to rebelianci.

They were caught by the American soldiers, trying to kill Americans.

Zostali złapani przez amerykańskich żołnierzy,

kiedy próbowali zabijać Amerykanów.

And maybe they succeeded. Maybe they succeeded.

Możliwe, że im się udało kogoś zabić.

Postawcie się na miejscu

Put yourself in the shoes of the Americans who caught them.

Amerykanów, którzy ich złapali.

Can you feel the rage?

Czujecie tę wściekłość?

Can you feel that you just want to take these guys

Czujecie, że po prostu chwycilibyście ich,

and wring their necks?

żeby ukręcić im łby?

Can you go there?

Możecie to poczuć?

It shouldn't be that difficult.

Nie powinno to być zbyt trudne.

You just -- oh, man.

Chcecie po prostu -- ...

Now, put yourself in their shoes.

A teraz postawcie się na ich miejscu.

Czy to brutalni mordercy,

Are they brutal killers

czy patriotyczni obrońcy?

or patriotic defenders?

Kim są?

Which one?

Can you feel their anger,

Czy czujecie ich złość,

their fear,

ich strach,

their rage

ich wściekłość

za to co stało się z ich krajem?

at what has happened in their country?

Czy możecie wyobrazić sobie,

Can you imagine that maybe one of them, in the morning,

że być może rano jeden z nich

bent down to their child and hugged their child

pochylił się nad swoim dzieckiem, przytulił je

and said, "Dear, I'll be back later.

i powiedział: "Mały, wrócę później.

I'm going out to defend your freedom, your lives.

Idę bronić twojej wolności, twojego życia.

Wychodzę walczyć za nas,

I'm going out to look out for us,

the future of our country."

za przyszłość naszego kraju."

Możecie to sobie wyobrazić?

Can you imagine that?

Can you imagine saying that?

Możesz wyobrazić sobie powiedzenie czegoś takiego?

Can you go there?

Możesz tam być?

What do you think they're feeling?

Co oni, według was, czują?

You see, that's empathy.

To jest empatia.

Ale również zrozumienie.

It's also understanding.

[understand]

Możecie mnie zapytać:

Now, you might ask,

"OK, Sam, so why do you do this sort of thing?

"Ok, Sam, po co robisz coś takiego?

Why would you use this example of all examples?"

Czemu ten przykład, ze wszystkich możliwych przykładów?"

A ja odpowiem, dlatego, że ...

And I say, because.

You're allowed to hate these people.

Wolno wam nienawidzić tych ludzi.

You're allowed to just hate them with every fiber of your being.

Wolno wam po prostu ich nienawidzić

każdą komórką waszego ciała.

And if I can get you to step into their shoes

I jeśli ja zdołam postawić was

na ich miejscu

and walk an inch -- one tiny inch --

i żyć ich życiem,

choćby przez chwilę

to wyobraźcie sobie jakie inne socjologiczne analizy

then imagine the kind of sociological analysis

that you can do in all other aspects of your life.

możecie zrobić w odniesieniu do innych aspektów życia.

Możecie zrobić ogromny krok

You can walk a mile

when it comes to understanding why that person's driving 40 miles per hour

jeśli chodzi o zrozumienie

czemu ktoś jedzie 40 mil na godzinę

pasem do wyprzedzania,

in the passing lane;

or your teenage son;

lub swojego nastoletniego syna,

or your neighbor who annoys you by cutting his lawn on Sunday mornings.

lub waszego sąsiada, który wkurza was

kosząc swoją trawę w niedzielny poranek.

Whatever it is, you can go so far.

Niezależnie co to jest, możecie to zrobić.

And this is what I tell my students:

To właśnie mówię moim studentom:

step outside of your tiny, little world.

wyjdźcie ze swojego małego, ograniczonego świata

Step inside of the tiny, little world of somebody else.

i wstąpcie do małego, ograniczonego świata

kogoś innego.

I róbcie to znowu, i znowu, i znowu.

And then do it again

and do it again and do it again.

And suddenly, all these tiny, little worlds,

Aż nagle te wszystkie małe, ograniczone światy,

they come together in this complex web.

połączą się w tą złożoną sieć.

And they build a big, complex world.

Tworząc wielki, skomplikowany świat.

And suddenly, without realizing it,

I wtedy nagle, bez uświadomienia sobie tego,

zobaczycie świat w nowy sposób.

you're seeing the world differently.

Everything has changed.

Wszystko się zmieniło.

Everything in your life has changed.

Wszystko w waszym życiu się zmieniło.

I o to dokładnie chodzi.

And that's, of course, what this is about.

Przyjrzyjcie się życiu innych,

Attend to other lives,

innym światopoglądom.

other visions.

Listen to other people,

Słuchajcie innych ludzi,

uświadamiajcie to sobie.

enlighten ourselves.

I'm not saying that I support the terrorists in Iraq.

Nie mówię,

że popieram terrorystów w Iraku,

lecz jako socjolog,

But as a sociologist, what I am saying is:

chcę powiedzieć,

I understand.

że ich rozumiem.

And now perhaps -- perhaps -- you do, too.

I może teraz i wy też rozumiecie.

Dziękuję.

Thank you.

(Applause)

(Oklaski)