My Inner Life with Asperger's | Alix Generous | TED Talks

Translator: Erona Mjekiqi Reviewer: elza babatinca

Today, I want to talk to you about dreams.

Sot, dua të flas për ëndrrat e mia.

I have been a lucid dreamer my whole life,

Gjithmonë kam qenë një ëndërrimtare e kthjellët,

and it's cooler than in the movies.

dhe është më mirë se në filma.

(Laughter)

(Të qeshura)

Beyond flying, breathing fire,

Përtej pritshmërive, duke nxjerrë zjarr nga goja,

and making hot men spontaneously appear ...

duke i bërë meshkujt e bukur të shfaqen spontanisht...

(Laughter)

(Të qeshura)

I can do things like read and write music.

Unë mund të këndoj dhe shkruaj këngë.

Fun fact is that I wrote my personal statement to college

Fakt interesant është se kam shkruajtur deklaratën time personale për kolegj

in a dream.

në ëndërr.

And I did accepted. So, yeah.

Më kanë pranuar. Po.

I am a very visual thinker.

Jam një mendimtare vizuale.

I think in pictures, not words.

Mendoj me figura, jo me fjalë.

To me, words are more like instincts and language.

Për mua, fjalët janë më shumë instinkt dhe gjuhë.

There are many people like me;

Ka shumë njerëz si unë;

Nikola Tesla, for example,

Për shembull, Nikola Tesla,

who could visualize, design, test, and troubleshoot everything --

e cila mund të vizualizoj, dizajnoj, testoj dhe fotografoj gjithçka--

all of his inventions -- in his mind, accurately.

të gjitha trillimet-- në mendjen e tij, me saktësi.

Language is kind of exclusive to our species, anyway.

Gjuha është ekslusive për specien tonë,

I am a bit more primitive,

Unë jam më shumë primitive,

like a beta version of Google Translate.

si një version beta e Google Translate.

(Laughter)

(Të qeshurat)

My brain has the ability to hyper-focus on things that interest me.

Truri im ka aftësinë të hiper-fokusohet në gjërat që mua më interesojnë.

For example, once I had an affair with calculus

Për shembull, kur unë kam një aferë

that lasted longer than some celebrity marriages.

ajo zgjat më shumë se martesat e të famshëm.

(Laughter)

(Të qeshurat)

There are some other unusual things about me.

Ka disa gjëra të tjera të pazakonta për mua.

You may have noticed that I don't have much inflection

Ju mund të e keni vënë re se unë nuk kam shumë vibrim

in my voice.

në zërin tim.

That's why people often confuse me with a GPS.

Kjo është arsyeja pse njerëzit më ngatërrojn me GPS.

(Laughter)

(Të qeshura)

This can make basic communication a challenge, unless you need directions.

Kjo mund ta bëjë komunikimin bazik sfidues, derisa merrni udhëzime

(Laughter)

(Të qeshura)

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)

A few years ago, when I started doing presentations,

Disa vite më parë, kur fillova të mbaj fjalime,

I went to get head shots done for the first time.

Shkova te bej fotografi për herë të parë.

The photographer told me to look flirty.

Fotografja më kërkoi të dukem flirtuese.

(Laughter)

(Të qeshura)

And I had no idea what she was talking about.

Nuk kisha ide për çfarë po fliste.

(Laughter)

(Të qeshura)

She said, "Do that thing, you know, with your eyes,

Ajo tha ''Bëje atë gjënë, po më kupton, me sytë e tu,

when you're flirting with guys."

kur flirton me djem.''

"What thing?" I asked.

''Cilin gjë?'' Pyeta.

"You know, squint."

''Ti e di, picërrimi.''

And so I tried, really.

E provova, me të vërtetë.

It looked something like this.

Dukej kështu.

(Laughter)

(Të qeshura)

I looked like I was searching for Waldo.

Dukesha sikur po kërkoja për Waldo.

(Laughter)

(Të qeshura)

There's a reason for this,

Ka një arsye për këtë,

as there is a reason that Waldo is hiding.

ka një arsye pse Waldo po fshihej.

(Laughter)

(Të qeshura)

I have Asperger's,

Unë kam Asperger,

a high-functioning form of autism

një formë e funksionimit të lartë të autizmit

that impairs the basic social skills one is expected to display.

e cila përfshin shkathtësitë bazike sociale.

It's made life difficult in many ways,

E bënë jetën të vështirë në shumë mënyra,

and growing up, I struggled to fit in socially.

duke u rritur, kisha problem socializimin.

My friends would tell jokes, but I didn't understand them.

Shokët e mi tregonin barcoleta, por unë nuk i kuptoja ato.

My personal heroes were George Carlin and Stephen Colbert --

Heronjët e mi personal ishin George Carlin dhe Stephen Colbert--

and they taught me humor.

ata më mësuan humorin.

My personality switched from being shy and awkward

Personaliteti im ndryshoi nga e ndrojtur dhe e pakëndshme

to being defiant and cursing out a storm.

në kundërshtuese dhe mallkuese.

Needless to say, I did not have many friends.

Kot të them, nuk kisha shumë miq.

I was also hypersensitive to texture.

Poashtu isha shumë e ndjeshme.

The feel of water on my skin was like pins and needles,

Kur e ndjeja ujin në lëkurën time më dukej si gjilpër,

and so for years, I refused to shower.

kështu për disa vite, refuzova të pastrohem.

I can assure you that my hygiene routine is up to standards now, though.

Mund t'ju siguroj që rutina ime e higjienës është më e lart se standarti.

(Laughter)

(Të qeshura)

I had to do a lot to get here, and my parents --

Bëra shumë për të arritur këtu, poashtu edhe prindërit--

things kind of got out of control when I was sexually assaulted by a peer,

gjërat dolët nga kontrolli kur një grup më ngacmuan seksualisht,

and on top of everything, it made a difficult situation worse.

dhe për më tepër e bënë situatën ende më të vështirë.

And I had to travel 2,000 miles across the country to get treatment,

Më duhej të udhëtoja 2,000 milje për të marrë trajtim,

but within days of them prescribing a new medication,

por çdo ditë më përshkruanin medikamente të reja,

my life turned into an episode of the Walking Dead.

jeta ime u bë si një episod i Walking Dead.

I became paranoid, and began to hallucinate

U bëra paranoide, dhe më filluan halucinacionet

that rotting corpses were coming towards me.

kufomat e kalbura po vinin drejt meje.

My family finally rescued me,

Familja ime më në fund më shpëtoi,

but by that time, I had lost 19 pounds in those three weeks,

por që nga ajo kohë i kam humbur 19 kile gjatë këtyre tri javëve,

as well as developing severe anemia,

poashtu kisha anemi të rëndë,

and was on the verge of suicide.

dhe isha në prag të vetëvrasjes.

I transferred to a new treatment center that understood my aversions,

U transferova në një qendër të re trajtuese që kuptonin neverit e mia,

my trauma, and my social anxiety,

traumën time dhe ankthin tim social,

and they knew how to treat it, and I got the help I finally needed.

dhe e dinin si ta trajtonin, dhe më në fund mora ndihmën që më duhej.

And after 18 months of hard work,

Pas një pune të lodhshme 18 muajshe,

I went on to do incredible things.

fillova të bëjë gjëra të pabesueshme.

One of the things with Asperger's is that oftentimes,

Një gjë rreth Aspergerit është se shumë herë,

këta njerëz kanë një jetë të brendshme komplekse,

these people have a very complex inner life,

and I know for myself, I have a very colorful personality,

e di për vetën time, kam një personalitet shumëngjyrësh.

rich ideas, and just a lot going on in my mind.

ide të vlefshme, dhe shumë gjëra që më vijnë në mendje.

But there's a gap between where that stands,

Por ka një hapsirë në mes asaj që është,

and how I communicate it with the rest of the world.

dhe si e shprehi atë te njerëzit.

And this can make basic communication a challenge.

Kjo mund ta bëjë komunikimin bazik sfidues.

Not many places would hire me, due to my lack of social skills,

Jo shumë vende do më punësonin mua, për shkak të shkathësive sociale,

which is why I applied to Waffle House.

kjo është pse aplikova në Waffle House.

(Laughter)

(Të qeshura)

Waffle House is an exceptional 24-hour diner --

Waffle House është e veçantë, restorant 24 orëshe--

(Laughter)

(Të qeshura)

(Applause)

(Duartrokitje)

thank you --

faleminderit--

where you can order your hash browns

ku mund të porositni patate të kafta

the many ways that someone would dispose of a human corpse ...

mënyra të shumta që dikush do të dispononte një kufomë njerëzore.

(Laughter)

(Të qeshura)

Sliced, diced, peppered, chunked, topped, capped, and covered.

Feta, speca, copëza, të rrumbullakta, i palos, i mbështjellë.

(Laughter)

(Të qeshura)

As social norms would have it,

Normat sociale e përcaktojnë,

you should only go to Waffle House at an ungodly hour in the night.

mund të shkoni në Waffle House në një orë të caktuar natën.

(Laughter)

(Të qeshura)

So one time, at 2 am, I was chatting with a waitress, and I asked her,

Një natë, në 2am, po flisja me një kamariere, dhe pyeta atë,

"What's the most ridiculous thing that's happened to you on the job?"

''Cila është gjëja më e çuditshme që të ka ndodhur ty në punë?''

And she told me that one time, a man walked in completely naked.

Ajo më tha që një herë një burrë hyri lakuriq.

(Laughter)

(Të qeshura)

I said, "Great! Sign me up for the graveyard shift!"

Thash, ''Bukur, më njofto për ndërrimin e varrezave''

(Laughter)

(Të qeshura)

Needless to say, Waffle House did not hire me.

E panevojshme për tu thënë, Waffle House nuk më punësuan.

So in terms of having Asperger's, it can be viewed as a disadvantage,

Të kesh Asperger shihet si një pengesë,

and sometimes it is a real pain in the butt,

nganjëherë kjo më dhemb mua,

but it's also the opposite.

por është poashtu edhe e kundërta.

It's a gift, and it allows me to think innovatively.

Është dhuratë, që më lejon të mendoj në mënyrë inovative.

At 19, I won a research competition for my research on coral reefs,

19 vjeç, fitova një konkurs hulumtimi për hulumtimin tim mbi shkëmbinjtë koral,

and I ended up speaking

dhe përfundova në fjalimin

at the UN Convention of Biological Diversity,

për Konventën e UN të shumëllojshmërisë Biologjike,

presenting this research.

duke prezantuar të gjeturat.

(Applause)

(Duartrokitje)

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)

And at 22, I'm getting ready to graduate college,

22 vjeç, jam duke u diplomuar në kolegj,

and I am a co-founder of a biotech company called AutismSees.

dhe jam bashkëthemeluese në një kompani bioteknike që quhet AutismSees.

(Applause)

(Duartrokitje)

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)

But consider what I had to do to get here:

Por konsideroni çfarë më duhej të bëja për të arritur këtu:

25 therapists, 11 misdiagnoses, and years of pain and trauma.

25 terapist, 11 diagnoza jo të sakta, vite trauma dhe dhimbje.

I spent a lot of time thinking if there's a better way,

Kalova shumë kohë duke kërkuar rrugën më të mirë,

and I think there is: autism-assistive technology.

dhe ja ku është: teknologjia ndihmuese për autizmin.

This technology could play an integral role

Kjo teknologji luan një rol integral

in helping people with autistic spectrum disorder,

për të ndihmuar njerëzit me çrregullimin e spektrit autik,

or ASD.

ose ASD.

The app Podium, released by my company, AutismSees,

Programi Podium, u lansua nga kompania ime, AutismSees,

has the ability to independently assess and help develop communication skills.

ka aftësinë për të ndihmuar në zhvillimin e shkathtësive komunikuese.

In addition to this, it tracks eye contact through camera

Përveç kësaj, kërkon kontaktin sy-kamerë

and simulates a public-speaking and job-interview experience.

dhe stimulon të folurit në publik dhe përvojën e intervistës së punës.

And so maybe one day, Waffle House will hire me,

Një ditë ndoshta, Waffle House më punësojnë mua,

after practicing on it some more.

pas përvojës së fituar.

(Laughter)

(Të qeshura)

And one of the great things is that I've used Podium

Një gjë shumë e mirë është se kam përdorur Podiumin

to help me prepare for today, and it's been a great help.

për të më ndihmuar sot, dhe ka qenë një ndihmë e mirë.

But it's more than that.

Por është më shumë se kaq.

There's more that can be done.

Mund të bëhet më shumë.

For people with ASD --

Për njerëzit me ASD--

it has been speculated that many innovative scientists,

është spekuluar se shumë shkenctar inovativ,

researchers, artists, and engineers have it;

hulumtues, artist, dhe inxhinier e kanë atë.

like, for example, Emily Dickinson, Jane Austen, Isaac Newton, and Bill Gates

për shembull, Emily Dickinson, Jane Austen, Isaac Newton dhe Bill Gates

are some examples.

janë disa shembuj.

But the problem that's encountered

Problemi që kemi hasur

is that these brilliant ideas often can't be shared

është që këto ide briliante shpesh nuk mund të ndahen

if there are communication roadblocks.

nëse ka barriera komunikuese.

And so, many people with autism are being overlooked every day,

Shumë njerëz me autizëm neglizhohen çdo ditë,

and they're being taken advantage of.

dhe po mohohen avantazhet.

So my dream for people with autism is to change that,

Ëndrra ime për njerëzit me autizëm është që të ndryshoj kjo,

to remove the roadblocks that prevent them from succeeding.

për të larguar barrierat që pengojn në arritjen e suksesit.

One of the reasons I love lucid dreaming

Një arsye pse e dua ëndërrimin e kthjellët

is because it allows me to be free,

është sepse më lejon mua të jem e lirë,

without judgment of social and physical consequences.

pa paragjykime në anën social dhe fizike.

When I'm flying over scenes that I create in my mind,

Kur futem në skenat që i kam ndërtuar në mendjen time,

I am at peace.

jam në paqe.

I am free from judgment,

Jam e lirë nga paragjykimet,

and so I can do whatever I want, you know?

mund të bëjë çfarë dua, a e dini?

I'm making out with Brad Pitt, and Angelina is totally cool with it.

Po e bëj me Brad Pitt, dhe Angelina nuk e pengon.

(Laughter)

(Të qeshura)

But the goal of autism-assistive technology is bigger than that,

Qëllimi i teknologjisë ndihmuese për autizmin është më i madh se kaq,

and more important.

dhe më i rëndësishëm.

My goal is to shift people's perspective

Qëllimi im është të ndryshoj perspektivën e njerëzve

of autism and people with higher-functioning Asperger's

mbi autizmin dhe Asperger-in

because there is a lot they can do.

sepse ka shumë gjëra që mund të bëjnë.

I mean, look at Temple Grandin, for example.

Mendoj, shikoni Temple Grandin, për shembull.

And by doing so, we allow people to share their talents with this world

duke e bërë këtë, mund të lejojmë njerëzit të ndajnë talentin e tyre me ne

and move this world forward.

dhe të ecin përpara.

In addition, we give them the courage to pursue their dreams

Përveç kësaj, i japim atyre kurajo të ndjekin ëndrrat e tyre

in the real world, in real time.

në botën reale, në kohë reale.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)