My Inner Life with Asperger's | Alix Generous | TED Talks

Translator: Kien Vu Duy Reviewer: Anh Le

Today, I want to talk to you about dreams.

Hôm nay, tôi muốn kể với các bạn về các giấc mơ.

I have been a lucid dreamer my whole life,

Tôi là một kẻ mơ mộng tỉnh táo suốt cả cuộc đời tôi,

and it's cooler than in the movies.

và nó tuyệt vời hơn cả những bộ phim.

(Laughter)

(Khán giả cười)

Beyond flying, breathing fire,

Vượt xa cả việc bay lượn, thở ra lửa,

and making hot men spontaneously appear ...

và làm những người đàn ông nóng bỏng đột nhiên xuất hiện...

(Laughter)

(Khán giả cười)

I can do things like read and write music.

Tôi có thể làm mọi thứ như đọc và viết nhạc.

Fun fact is that I wrote my personal statement to college

Một sự kiện thú vị đó là tôi đã viết bài diễn văn cá nhân ở trường

in a dream.

trong một giấc mơ.

And I did accepted. So, yeah.

Và tôi đã được chấp nhận. Vậy đấy.

I am a very visual thinker.

Tôi là một người suy nghĩ trực quan.

I think in pictures, not words.

Tôi suy nghĩ về các hình ảnh, không phải từ ngữ.

To me, words are more like instincts and language.

Đối với tôi, từ ngữ giống như bản năng và ngôn ngữ.

There are many people like me;

Có rất nhiều người giống tôi;

Nikola Tesla, for example,

Ví dụ như Nikola Tesla,

who could visualize, design, test, and troubleshoot everything --

người mà có thể tưởng tượng, thiết kế, thử nghiệm, và khắc phục các sự cố --

all of his inventions -- in his mind, accurately.

toàn bộ các sáng tạo của ông ấy -- trong đầu mình một cách chính xác.

Language is kind of exclusive to our species, anyway.

Dù sao ngôn ngữ là một sự độc quền ở loài người chúng ta.

I am a bit more primitive,

Đối với tôi có một chút nguyên thuỷ hơn,

like a beta version of Google Translate.

giống như bản thử nghiệm của Google Dịch.

(Laughter)

(Khán giả cười)

My brain has the ability to hyper-focus on things that interest me.

Bộ não của tôi có khả năng siêu tập trung đối với những điều mà tôi quan tâm.

For example, once I had an affair with calculus

Ví dụ, khi tôi hứng thú với tính toán,

that lasted longer than some celebrity marriages.

nó kéo dài hơn cả thời gian kết hôn của một số ngôi sao

(Laughter)

(Khán giả cười)

There are some other unusual things about me.

Có nhiều thứ bất bình thường khác về tôi.

You may have noticed that I don't have much inflection

Các bạn có thể nhận ra rằng tôi không có nhiều uốn lượn

in my voice.

trong giọng nói của tôi.

That's why people often confuse me with a GPS.

Chính vì thế mà mọi người thường nhầm tôi với một cái máy GPS.

(Laughter)

(Khán giả cười)

This can make basic communication a challenge, unless you need directions.

Điều đó gây khó khăn đối với giao tiếp thông thường, trừ phi bạn cần sự chỉ dẫn.

(Laughter)

(Khán giả cười)

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Khán giả vỗ tay)

A few years ago, when I started doing presentations,

Vài năm trước đây, khi tôi bắt đầu thực hiện các bài thuyết trình,

I went to get head shots done for the first time.

Tôi đã đi chụp ảnh lần đầu tiên.

The photographer told me to look flirty.

Người chụp ảnh đã bảo tôi làm ra vẻ thích được tán tỉnh.

(Laughter)

(Khán giả cười)

And I had no idea what she was talking about.

Và tôi không biết là cô ấy nói về cái gì.

(Laughter)

(Khán giả cười)

She said, "Do that thing, you know, with your eyes,

Cô ấy nói, "Làm điều đó đi, làm với mắt của chị,

when you're flirting with guys."

khi chị đang ve vãn các chàng trai."

"What thing?" I asked.

"Điều gì cơ?" Tôi hỏi.

"You know, squint."

"Đó là liếc mắt."

And so I tried, really.

Và do đó tôi đã thực sự thử.

It looked something like this.

Nó trông như thế này này.

(Laughter)

(Khán giả cười)

I looked like I was searching for Waldo.

Tôi trông như đang tim kiếm Waldo.

(Laughter)

(Khán giả cười)

There's a reason for this,

Có một lý do cho điều này,

as there is a reason that Waldo is hiding.

giống như là lý do khiến Waldo đi trốn.

(Laughter)

(Khán giả cười)

I have Asperger's,

Tôi bị rối loạn tự kỷ Asperger,

a high-functioning form of autism

một dạng tự kỷ chức năng cao

that impairs the basic social skills one is expected to display.

nó làm suy giảm các kỹ năng xã hội cơ bản mà người bình thường có thể làm.

It's made life difficult in many ways,

nó làm cho cuộc sống khó khăn rất nhiều,

and growing up, I struggled to fit in socially.

và khi lớn lên, tôi đã cố gắng để hoà nhập vào xã hội.

My friends would tell jokes, but I didn't understand them.

Những người người bạn tôi nói đùa, nhưng tôi đã không hiểu họ.

My personal heroes were George Carlin and Stephen Colbert --

Những người hùng của riêng tôi là George Carlin và Stephen Colbert --

and they taught me humor.

và họ đã dậy tôi sự hài hước.

My personality switched from being shy and awkward

Tính cách của tôi đã chuyển đổi từ ngại ngùng và rụt rè

to being defiant and cursing out a storm.

trở nên bướng bỉnh và ngang ngạnh như một cơn bão.

Needless to say, I did not have many friends.

Chắc chẳng phải nói cũng biết, tôi không có nhiều bạn bè.

I was also hypersensitive to texture.

Tôi cũng đã quá nhạy cảm đối với vải vóc.

The feel of water on my skin was like pins and needles,

Cảm giác nước ở trên da của tôi giống như những cái đinh ghim và kim tiêm,

and so for years, I refused to shower.

vì thế đến hàng năm trời, tôi đã không tắm rửa.

I can assure you that my hygiene routine is up to standards now, though.

Tuy vậy tôi đảm bảo việc vệ sinh hàng ngày của tôi đã trở lại bình thường.

(Laughter)

(Khán giả cười)

I had to do a lot to get here, and my parents --

Tôi đã phải làm rất nhiều để tới được đây, và cha mẹ tôi --

things kind of got out of control when I was sexually assaulted by a peer,

mọi việc đã ra ngoài tầm kiểm soát khi tôi bị tấn công tình dục,

and on top of everything, it made a difficult situation worse.

và trên hết, điều này khiến hoàn cảnh thêm tồi tệ hơn.

And I had to travel 2,000 miles across the country to get treatment,

Và tôi đã phải đi tới 2.000 dặm dọc theo đất nước để chữa bệnh,

but within days of them prescribing a new medication,

nhưng trong những ngày được họ kê một loại thuốc mới,

my life turned into an episode of the Walking Dead.

cuộc đời tôi biến thành một tập phim trong Walking Dead.

I became paranoid, and began to hallucinate

Tôi trở nên hoang tưởng, và bắt đầu ảo giác

that rotting corpses were coming towards me.

rằng các xác chết thối rữa đang tiến về phía tôi.

My family finally rescued me,

Gia đình tôi cuối cùng đã cứu được tôi,

but by that time, I had lost 19 pounds in those three weeks,

nhưng vào thời gian đó, tôi đã bị sụt mất 19 pound trong vòng 3 tuần đó,

as well as developing severe anemia,

đồng thời cũng bị thiếu máu nặng,

and was on the verge of suicide.

và tiến tới trạng thái muốn tự tử.

I transferred to a new treatment center that understood my aversions,

Tôi được chuyển tới trung tâm điều trị mới ở đó họ hiểu về những ác cảm,

my trauma, and my social anxiety,

tổn thương và những lo lắng của tôi,

and they knew how to treat it, and I got the help I finally needed.

họ biết cách để chữa trị nó, và tôi đã có được sự giúp đỡ mà tôi cần.

And after 18 months of hard work,

Và sau 18 tháng làm việc cật lực,

I went on to do incredible things.

Tôi đã tiếp tục làm những điều đáng kinh ngạc.

One of the things with Asperger's is that oftentimes,

Một trong số đó đối với người mắc Asperger đó là một cách thường xuyên,

these people have a very complex inner life,

họ có cuộc sống nội tâm rất phức tạp,

and I know for myself, I have a very colorful personality,

và tôi tự biết rằng, tôi có một cá tính rất đa dạng,

rich ideas, and just a lot going on in my mind.

giàu ý tưởng, và có nhiều điều đang diễn ra trong tâm trí tôi.

But there's a gap between where that stands,

Những có một khoảng trống giữa việc xuất hiện những điều đó,

and how I communicate it with the rest of the world.

và cách mà tôi giao tiếp với thế giới bên ngoài.

And this can make basic communication a challenge.

Và điều này gây ra trở ngại cho việc giao tiếp cơ bản.

Not many places would hire me, due to my lack of social skills,

Không có nhiều nơi muốn thuê tôi bởi lẽ tôi thiếu các kỹ năng xã hội,

which is why I applied to Waffle House.

đó là lý do tôi nộp đơn xin việc ở Waffle House.

(Laughter)

(Khán giả cười)

Waffle House is an exceptional 24-hour diner --

Waffle House là một quán ăn đặc biệt phục vụ 24/24 giờ --

(Laughter)

(Khán giả cười)

(Applause)

(Khán giả vỗ tay)

thank you --

Cám ơn --

where you can order your hash browns

Nơi bạn yêu cầu món khoai tây chiên

the many ways that someone would dispose of a human corpse ...

bằng nhiều cách mà ai đó có thể làm với một cái xác người...

(Laughter)

(Khán giả cười)

Sliced, diced, peppered, chunked, topped, capped, and covered.

Thái lát, cắt vuông, rắc, cắt khúc cắt phía trên, bọc, và cuốn lại.

(Laughter)

(Khán giả cười)

As social norms would have it,

Như là những chuẩn mực xã hội,

you should only go to Waffle House at an ungodly hour in the night.

bạn chỉ có thể tới Waffle House vào một thời điểm bất kỳ nào đó ban đêm.

(Laughter)

(Khán giả cười)

So one time, at 2 am, I was chatting with a waitress, and I asked her,

Một lần vào 2 giờ sáng, tôi nói chuyện với một cô phục vụ, và tôi đã hỏi cô ấy,

"What's the most ridiculous thing that's happened to you on the job?"

"Điều vớ vẩn nhất đã xảy ra với chị khi làm việc là gì?"

And she told me that one time, a man walked in completely naked.

Và cô ấy nói có lần, một người đàn ông trần truồng đã vào quán.

(Laughter)

(Khán giả cười)

I said, "Great! Sign me up for the graveyard shift!"

Tôi đã nói, "Tuyệt! Hãy đăng ký cho tôi làm ca đêm!"

(Laughter)

(Khán giả cười)

Needless to say, Waffle House did not hire me.

Không cần phải nói, Waffle House đã không nhận tôi.

So in terms of having Asperger's, it can be viewed as a disadvantage,

Bởi vì mắc Asperger, điều đó là một sự thiệt thòi,

and sometimes it is a real pain in the butt,

đôi khi điều đó thực sự là một điều khó chịu,

but it's also the opposite.

nhưng ngược lại.

It's a gift, and it allows me to think innovatively.

Nó là một món quà, và nó cho phép tôi suy nghĩ một cách sáng tạo.

At 19, I won a research competition for my research on coral reefs,

Khi 19 tuổi, tôi chiến thắng một cuộc thi nhờ nghiên cứu về dải san hô ngầm của tôi

and I ended up speaking

và tôi đã được phát biểu

at the UN Convention of Biological Diversity,

tại hội nghị Liên Hiệp Quốc về đa dạng sinh học,

presenting this research.

trình bày nghiên cứu này.

(Applause)

(Khán giả vỗ tay)

Thank you.

Cám ơn.

(Applause)

(Khán giả vỗ tay)

And at 22, I'm getting ready to graduate college,

Khi 22 tuổi, tôi đã tốt nghiệp đại học,

and I am a co-founder of a biotech company called AutismSees.

và tôi là đồng sáng lập công ty công nghệ sinh học AutismSees.

(Applause)

(Khán giả vỗ tay)

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Khán giả vỗ tay)

But consider what I had to do to get here:

Nhưng hãy xem tôi đã phải làm gì để tới được đây:

25 therapists, 11 misdiagnoses, and years of pain and trauma.

25 bác sĩ trị liệu, 11 lần chẩn đoán sai, nhiều năm đau đớn và chấn thương.

I spent a lot of time thinking if there's a better way,

Tôi đã dành nhiều thời gian để suy nghĩ xem có cách nào tốt hơn,

and I think there is: autism-assistive technology.

và tôi nghĩ là có: đó là công nghệ hỗ trợ người tự kỷ.

This technology could play an integral role

Nó có thể đóng một vai trò không thể thiếu

in helping people with autistic spectrum disorder,

trong việc giúp người mắc phải các rối loạn trong phổ tự kỷ,

or ASD.

hay còn gọi là ASD.

The app Podium, released by my company, AutismSees,

Ứng dụng Podium, được phát triển bởi công ty AutismSees của tôi,

has the ability to independently assess and help develop communication skills.

có khả năng đánh giá độc lập và giúp phát triển các kỹ năng giao tiếp.

In addition to this, it tracks eye contact through camera

Thêm vào đó, nó giúp kiểm soát giao tiếp bằng mắt thông qua camera

and simulates a public-speaking and job-interview experience.

và mô phỏng một cuộc phát biểu hoặc một cuộc phỏng vấn xin việc.

And so maybe one day, Waffle House will hire me,

Và có thể vào một ngày, Waffle House sẽ tuyển tôi,

after practicing on it some more.

sau khi tôi luyện tập thêm với ứng dụng này.

(Laughter)

(Khán giả cười)

And one of the great things is that I've used Podium

Và một trong số những điều tuyệt vời đó là tôi đã sử dụng Podium

to help me prepare for today, and it's been a great help.

để chuẩn bị cho buổi nói chuyện hôm nay, và nó đã giúp tôi rất nhiều.

But it's more than that.

Nhưng còn hơn thế nữa.

There's more that can be done.

Có nhiều điều có thể làm được.

For people with ASD --

Đối với những người bị ASD --

it has been speculated that many innovative scientists,

chúng ta có thể thấy rằng có rất nhiều nhà khoa học,

researchers, artists, and engineers have it;

nhà nghiên cứu, nghệ sĩ và kỹ sư có những ý tưởng;

like, for example, Emily Dickinson, Jane Austen, Isaac Newton, and Bill Gates

ví dụ như là Emily Dickinson, Jane Austen, Isaac Newton, và Bill Gates

are some examples.

một vài ví dụ.

But the problem that's encountered

Nhưng vấn đề gặp phải là

is that these brilliant ideas often can't be shared

những ý tưởng tuyệt vời đó thường không được chia sẻ

if there are communication roadblocks.

Nếu có những trở ngại về giao tiếp.

And so, many people with autism are being overlooked every day,

Và vì thế, rất nhiều người bị từ kỷ đang bị coi thường hàng này,

and they're being taken advantage of.

và họ còn hay bị lợi dụng bởi điều đó.

So my dream for people with autism is to change that,

Vì vậy ước mơ của tôi đối với người tự kỷ là thay đổi điều này,

to remove the roadblocks that prevent them from succeeding.

để xoá bỏ những trở ngại khiến cho họ không thể thành công.

One of the reasons I love lucid dreaming

Một trong những lý do tôi yêu giấc mơ lấp lánh

is because it allows me to be free,

bởi vì nó cho phép tôi được tự do,

without judgment of social and physical consequences.

không bị phán xét của xã hội và không bị hậu quả về thể chất.

When I'm flying over scenes that I create in my mind,

Khi tôi bay qua những khung cảnh tôi tạo ra trong tâm trí,

I am at peace.

Tôi thấy yên bình.

I am free from judgment,

Tôi không bị phát xét,

and so I can do whatever I want, you know?

và vì thế, tôi được làm mọi điều tôi muốn,

I'm making out with Brad Pitt, and Angelina is totally cool with it.

Tôi đang ân ái với Brad Pitt, và Angelina hoàn toàn thoải mái vì điều đó

(Laughter)

(Khán giả cười)

But the goal of autism-assistive technology is bigger than that,

Nhưng mục tiêu của công nghệ hỗ trợ tự kỷ lớn hơn điều đó,

and more important.

và quan trọng hơn.

My goal is to shift people's perspective

Mục đích của tôi là thay đổi quan điểm

of autism and people with higher-functioning Asperger's

của những người tự kỷ và những người mắc Asperger chức năng cao.

because there is a lot they can do.

bởi vì có nhiều điều họ có thể làm.

I mean, look at Temple Grandin, for example.

Ví dụ như là Temple Grandin

And by doing so, we allow people to share their talents with this world

Và nhờ vậy, chúng ta cho phép mọi người chia sẻ những tài năng của họ với thế giới

and move this world forward.

và giúp thế giới này tiến bộ hơn.

In addition, we give them the courage to pursue their dreams

Thêm vào đó, chúng ta động viên họ theo đuổi những giấc mơ của mình

in the real world, in real time.

trong thế giới thực, trong thời gian thực.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Khán giả vỗ tay)

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)