Erin McKean: Go ahead, make up new words!

Vertaald door: Sarah Torfs Nagekeken door: Els De Keyser

I'm a lexicographer.

Ik ben lexicografe.

I make dictionaries.

Ik maak woordenboeken.

And my job as a lexicographer

En mijn taak als lexicografe

is to try to put all the words possible into the dictionary.

is om te proberen alle mogelijke woorden in het woordenboek te zetten.

My job is not to decide what a word is; that is your job.

Mijn taak is niet om te beslissen wat een woord is: dat is jullie taak.

Everybody who speaks English decides together

Iedereen die Engels spreekt, bepaalt samen

what's a word and what's not a word.

wat een woord is en wat geen woord is.

Every language is just a group of people who agree to understand each other.

Elke taal is gewoon een groep mensen die afspreken om elkaar te begrijpen.

Now, sometimes when people are trying to decide whether a word is good or bad,

Welnu, wanneer mensen proberen te bepalen of een woord goed of slecht is,

they don't really have a good reason.

hebben ze soms geen goede reden.

So they say something like, "Because grammar!"

Dus zeggen ze iets als: "Vanwege de grammatica!"

(Laughter)

(Gelach)

I don't actually really care about grammar too much -- don't tell anybody.

Ik geef eigenlijk niet zoveel om grammatica -- niet verder vertellen.

But the word "grammar," actually, there are two kinds of grammar.

Maar het woord 'grammatica', eigenlijk zijn er twee soorten.

There's the kind of grammar that lives inside your brain,

Je hebt de grammatica die in je hersenen zit,

and if you're a native speaker of a language

en als je een moedertaalspreker bent

or a good speaker of a language,

of een taal heel goed kent,

it's the unconscious rules that you follow when you speak that language.

zijn het de onbewuste regels die je volgt wanneer je die taal spreekt.

And this is what you learn when you learn a language as a child.

En dat is wat je leert wanneer je als kind een taal leert.

And here's an example:

Hier heb ik een voorbeeld:

This is a wug, right?

Dit is een 'wug', toch?

It's a wug.

Het is een 'wug'.

Now there is another one.

Daar is er nog een.

There are two of these.

Er zijn er twee.

There are two ...

Er zijn twee ...

Audience: Wugs.

Publiek: 'Wugs'.

Erin McKean: Exactly! You know how to make the plural of wug.

Erin McKean: Precies! Jullie weten hoe het meervoud van 'wug' gevormd wordt.

That rule lives in your brain.

Die regel zit in je hersenen.

You never had to be taught this rule, you just understand it.

Je hebt hem nooit moeten leren, je kent hem gewoon.

Dit is een experiment verzonnen door een professor

This is an experiment that was invented by a professor at [Boston University]

named Jean Berko Gleason back in 1958.

genaamd Jean Berko Gleason aan de Universiteit van Boston in 1958.

So we've been talking about this for a long time.

We hebben het hier dus al heel lang over.

Now, these kinds of natural rules that exist in your brain,

Welnu, deze natuurlijke regels die in je hersenen opgeslagen zijn,

they're not like traffic laws, they're more like laws of nature.

zijn niet zoals verkeersregels, maar meer zoals natuurwetten.

And nobody has to remind you to obey a law of nature, right?

En niemand moet je eraan doen denken een natuurwet te respecteren, toch?

When you leave the house in the morning, your mom doesn't say,

Wanneer je 's morgens naar buiten gaat, zegt je moeder niet:

"Hey, honey, I think it's going to be cold, take a hoodie,

"Hee, schat, ik denk dat het koud wordt, neem een hoodie mee,

don't forget to obey the law of gravity."

en vergeet niet aan de zwaartekracht te denken."

Nobody says this.

Niemand zegt dat.

Now, there are other rules that are more about manners than they are about nature.

Er zijn andere regels die meer om gewoonten draaien dan om de natuur.

So you can think of a word as like a hat.

Denk bijvoorbeeld aan een woord als hoed.

Once you know how hats work,

Eens je weet waar hoeden voor dienen,

nobody has to tell you, "Don't wear hats on your feet."

moet niemand zeggen: "Draag geen hoed aan je voeten."

Wat ze moeten zeggen, is: "Mag je een hoed binnen dragen?

What they have to tell you is, "Can you wear hats inside?

Who gets to wear a hat?

Wie mag een hoed dragen?

What are the kinds of hats you get to wear?"

Welke soorten hoeden kun je dragen?"

Those are more of the second kind of grammar,

Deze vragen horen bij de tweede soort grammatica,

which linguists often call usage, as opposed to grammar.

die linguïsten vaak taalgebruik noemen, in plaats van grammatica.

Now, sometimes people use this kind of rules-based grammar

Welnu, mensen gebruiken dit soort op regels gebaseerde grammatica soms

to discourage people from making up words.

om mensen te ontmoedigen nieuwe woorden te verzinnen.

And I think that is, well, stupid.

En ik denk dat dat, tja, stom is.

So, for example, people are always telling you,

Dus, bijvoorbeeld, mensen zeggen je altijd:

"Be creative, make new music, do art, invent things, science and technology."

"Wees creatief, maak nieuwe muziek, kunst, uitvindingen, wetenschap en technologie."

But when it comes to words, they're like,

Maar als het om woorden gaat, zeggen ze:

"Don't! No. Creativity stops right here, whippersnappers. Give it a rest."

"Niet doen! Nee. Creativiteit stopt hier, snotneuzen. Hou er over op."

(Laughter)

(Gelach)

But that makes no sense to me.

Maar dat klinkt mij niet logisch.

Words are great. We should have more of them.

Woorden zijn tof. We zouden er meer moeten hebben.

I want you to make as many new words as possible.

Ik wil dat jullie zoveel mogelijk nieuwe woorden maken.

And I'm going to tell you six ways that you can use to make new words in English.

En ik ga jullie zes manieren vertellen die je daarvoor kan gebruiken.

The first way is the simplest way.

De eerste manier is de makkelijkste.

Basically, steal them from other languages.

Het komt neer op stelen vanuit andere talen.

["Go rob other people"] (Laughter)

["Ga andere mensen beroven"] (Gelach)

Linguists call this borrowing,

Linguïsten noemen dit lenen.

but we never give the words back , so I'm just going to be honest

maar we geven de woorden nooit terug, dus ik ben gewoon eerlijk

and call it stealing.

en noem het stelen.

We usually take words for things that we like, like delicious food.

Meestal nemen we woorden voor dingen die we leuk vinden, zoals lekker eten.

We took "kumquat" from Chinese, we took "caramel" from French.

We hebben 'kumquat' uit het Chinees overgenomen, en 'caramel' uit het Frans.

We also take words for cool things like "ninja," right?

We nemen ook woorden over voor coole dingen zoals 'ninja'.

We took that from Japanese,

Dat komt uit het Japans,

which is kind of a cool trick because ninjas are hard to steal from.

wat eigenlijk een cool trucje is want stelen van ninja's is moeilijk.

(Laughter)

(Gelach)

So another way that you can make words in English

Een andere manier om woorden te maken in het Engels

is by squishing two other English words together.

is door twee andere Engelse woorden samen te persen.

This is called compounding.

Dat wordt samenstelling genoemd.

Words in English are like Lego:

Engelse woorden zijn als Lego:

If you use enough force, you can put any two of them together.

als je genoeg kracht gebruikt, kun je elke twee woorden combineren.

(Laughter)

(Gelach)

We do this all the time in English:

We doen dat zo vaak in het Engels:

Words like "heartbroken," "bookworm," "sandcastle" all are compounds.

woorden als 'heartbroken', 'bookworm', 'sandcastle' zijn alle samenstellingen.

So go ahead and make words like "duckface," just don't make duckface.

Dus ga je gang, maak nieuwe woorden als 'duckface', maar maak geen duckface.

(Laughter)

(Gelach)

Another way that you can make words in English is kind of like compounding,

Nog een manier waarop je nieuwe woorden kan maken, lijkt op samenstellen,

but instead you use so much force when you squish the words together

maar je gebruikt zoveel kracht wanneer je de woorden samenperst

that some parts fall off.

dat sommige delen eraf vallen.

So these are blend words,

Dit zijn dus mengwoorden,

like "brunch" is a blend of "breakfast" and "lunch."

'brunch' is bijvoorbeeld een mengeling van 'breakfast' en 'lunch'.

"Motel" is a blend of "motor" and "hotel."

'Motel' is een mengwoord van 'motor' en 'hotel'.

Who here knew that "motel" was a blend word?

Wie van jullie wist dat 'motel' een mengwoord is?

Yeah, that word is so old in English

Ja, dat woord is zo oud in het Engels

that lots of people don't know that there are parts missing.

dat veel mensen niet weten dat er delen ontbreken.

"Edutainment" is a blend of "education" and "entertainment."

'Edutainment' is een mengwoord van 'education' en 'entertainment.'

And of course, "electrocute" is a blend of "electric" and "execute."

En natuurlijk is 'electrocute' een mengwoord van 'electric' en 'execute'.

(Laughter)

(Gelach)

You can also make words by changing how they operate.

Je kan ook woorden maken door hun werking te veranderen.

This is called functional shift.

Dat heet functionele shift.

You take a word that acts as one part of speech,

Je neemt een woord met een bepaalde taalfunctie,

and you change it into another part of speech.

en verandert het in een met een andere taalfunctie.

Okay, who here knew that "friend" hasn't always been a verb?

Oké, wie van jullie wist dat 'friend' niet altijd een werkwoord is geweest?

"Friend" used to be noun and then we verbed it.

'Friend' was vroeger een substantief en wij maakten er een werkwoord van.

Almost any word in English can be verbed.

Van bijna elk Engels woord kan een werkwoord gemaakt worden.

You can also take adjectives and make them into nouns.

Je kan ook adjectieven nemen en die in substantieven veranderen.

"Commercial" used to be an adjective and now it's a noun.

'Commercial' was vroeger een adjectief en nu is het een substantief.

And of course, you can "green" things.

En natuurlijk kun je ook dingen groen maken.

Another way to make words in English is back-formation.

Je kan ook nieuwe Engelse woorden maken via retrograde vorming.

You can take a word and you can kind of squish it down a little bit.

Je kan een woord nemen en het ietwat platdrukken.

So for example, in English we had the word "editor" before we had the word "edit."

In het Engels hadden we bijvoorbeeld het woord 'editor' voor we 'edit' hadden.

"Edit" was formed from "editor."

'Edit' werd gevormd vanuit 'editor'.

Sometimes these back-formations sound a little silly:

Soms klinken die retrograde vormingen een beetje dom:

Bulldozers bulldoze, butlers butle and burglers burgle.

bulldozers 'bulldozen', butlers 'butlen' en burglars (inbrekers) 'burglen'.

(Laughter)

(Gelach)

Another way to make words in English

Nog een manier om woorden te maken

is to take the first letters of something and squish them together.

is door de eerste letters van iets te nemen en samen te duwen.

So National Aeronautics and Space Administration becomes NASA.

National Aeronautics and Space Administration wordt dus NASA

And of course you can do this with anything, OMG!

En natuurlijk kun je dat met alles doen, OMG!

So it doesn't matter how silly the words are.

Het maakt dus niet uit hoe dom de woorden zijn.

They can be really good words of English.

Ze kunnen heel goede Engelse woorden zijn.

"Absquatulate" is a perfectly good word of English.

'Absquatulate' is een uitstekend Engels woord.

"Mugwump" is a perfectly good word of English.

'Mugwump' is een uitstekend Engels woord.

So the words don't have have to sound normal, they can sound really silly.

De woorden hoeven dus niet normaal te klinken, ze kunnen heel dom klinken.

Why should you make words?

Waarom zou je nieuwe woorden moeten maken?

You should make words because every word

Je zou nieuwe woorden moeten maken omdat

is a chance to express your idea and get your meaning across.

elk woord je de kans geeft om je eigen idee en bedoeling door te drukken.

And new words grab people's attention.

En nieuwe woorden trekken de aandacht van mensen.

They get people to focus on what you're saying

Ze zorgen ervoor dat mensen zich concentreren op wat je zegt

and that gives you a better chance to get your meaning across.

en daardoor heb je meer mogelijkheden om de inhoud over te brengen.

A lot of people on this stage today have said,

Veel mensen hebben vandaag op dit podium gezegd:

"In the future, you can do this,

"In de toekomst kun jij dit ook,

you can help with this, you can help us explore, you can help us invent."

je kan hiermee helpen, je kan ons helpen verkennen, je kan ons helpen uitvinden."

You can make a new word right now.

Je kunt op dit moment een nieuw woord maken.

English has no age limit.

Engels kent geen leeftijdslimiet.

Go ahead, start making words today,

Ga jullie gang, begin vandaag woorden te maken,

send them to me, and I will put them in my online dictionary, Wordnik.

stuur ze me op, en ik neem ze op in mijn online woordenboek, Wordnik.

Thank you so much.

Heel erg bedankt.

(Applause)

(Applaus)