Boyd Varty: What I learned from Nelson Mandela

Vertaald door: Valérie Boor Nagekeken door: Petra van der Burg

I'm a man who's trying to live from his heart,

Ik ben een man die probeert vanuit zijn hart te leven,

and so just before I get going,

en dus wil ik, net voordat ik begin,

I wanted to tell you as a South African

jullie als Zuid-Afrikaan vertellen

that one of the men who has inspired me most

dat een van de mensen die me het meest hebben geïnspireerd

passed away a few hours ago.

een paar uur geleden is gestorven.

Nelson Mandela has come to the end

Nelson Mandela is aan het einde gekomen

of his long walk to freedom.

van zijn lange wandeling naar vrijheid.

And so this talk is going to be for him.

Dus draag ik deze toespraak aan hem op.

I grew up in wonder.

Ik ben in verwondering opgegroeid.

I grew up amongst those animals.

Ik ben tussen die dieren opgegroeid.

I grew up in the wild eastern part of South Africa

Ik ben in het wilde, oostelijke deel van Zuid-Afrika opgegroeid

at a place called Londolozi Game Reserve.

in het Londolozi Wildreservaat.

It's a place where my family has been

Dat is waar mijn familie

in the safari business for four generations.

vier generaties safari's hebben georganiseerd.

Now for as long as I can remember,

Zo lang als ik me kan herinneren,

my job has been to take people out into nature,

heb ik mensen meegenomen de natuur in.

and so I think it's a lovely twist of fate today

Ik vind het dan ook een prachtige speling van het lot

to have the opportunity

om vandaag de gelegenheid te hebben

to bring some of my experiences out in nature

om een paar van mijn ervaringen in de natuur

in to this gathering.

naar deze bijeenkomst te brengen.

Africa is a place

Afrika is een plek waar mensen nog

where people still sit under starlit skies

onder het licht van de sterrenhemel

and around campfires and tell stories,

en rond kampvuren zitten en verhalen vertellen.

and so what I have to share with you today

Dus wat ik vandaag met jullie wil delen,

is the simple medicine of a few campfire stories,

is het simpele medicijn van een paar verhalen voor rond het kampvuur,

stories about heroes of heart.

verhalen over helden van hart.

Now my stories are not the stories

Mijn verhalen zijn niet de verhalen

that you'll hear on the news,

die je op het nieuws zult horen,

and while it's true that Africa is a harsh place,

en hoewel Afrika inderdaad een wreed oord is,

weet ik dat het ook een oord is

I also know it to be a place

where people, animals and ecosystems

waar mensen, dieren en ecosystemen

teach us about a more interconnected world.

ons iets leren over een meer onderling verbonden wereld.

When I was nine years old,

Toen ik negen jaar oud was,

President Mandela came to stay with my family.

verbleef President Mandela een tijdje bij mijn familie.

He had just been released from his 27 years of incarceration,

Hij was net ontslagen uit zijn 27-jarige gevangenschap,

and was in a period of readjustment

en moest zich in die periode aanpassen

to his sudden global icon status.

aan zijn plotselinge status van wereldicoon.

Members of the African National Congress

Leden van het Afrikaanse Nationale Congres

thought that in the bush

dachten dat hij in de bush

he would have time to rest and recuperate

tijd zou hebben om te rusten en bij te komen

away from the public eye,

weg van het oog van de media.

and it's true that lions tend to be

En inderdaad werken leeuwen doorgaans

a very good deterrent to press and paparazzi.

heel goed als afschrikwekkend middel tegen de pers en paparazzi.

(Laughter)

(Gelach)

But it was a defining time for me as a young boy.

Maar het was een beslissende periode voor mij als jong jongetje.

I would take him breakfast in bed,

Ik bracht hem ontbijt op bed,

and then, in an old track suit and slippers,

en daarna liep hij in een oud trainingspak en op slippers, door de tuin.

he would go for a walk around the garden.

en daarna liep hij in een oud trainingspak en op slippers, door de tuin.

At night, I would sit with my family

's Avonds zaten mijn familie en ik

around the snowy, bunny-eared TV,

rond ons krakkemikkige tv'tje,

and watch images of that same

en bekeken we beelden van diezelfde

quiet man from the garden

stille man in de tuin,

surrounded by hundreds and thousands of people

omringd door honderdduizenden mensen

as scenes from his release were broadcast nightly.

toen beelden van zijn vrijlating 's avonds werden uitgezonden.

He was bringing peace

Hij bracht vrede

to a divided and violent South Africa,

in een verdeeld en gewelddadig Zuid-Afrika,

one man with an unbelievable sense of his humanity.

één man met een ongelofelijk besef van zijn menselijkheid.

Mandela said often that the gift of prison

Mandela zei vaak dat hij in de gevangenis had geleerd

was the ability to go within and to think,

om in zichzelf te keren en te denken,

to create in himself

om in zijn binnenste

the things he most wanted for South Africa:

de dingen te creëren die hij het liefst wilde voor Zuid-Afrika:

peace, reconciliation, harmony.

vrede, verzoening, harmonie.

Through this act of immense open-heartedness,

Door deze daad van immense openhartigheid,

he was to become the embodiment

zou hij de belichaming worden van wat we in Zuid-Afrika 'ubuntu' noemen.

of what in South Africa we call "ubuntu."

Ubuntu: I am because of you.

Ubuntu: Ik ben door jou.

Or, people are not people

Of, mensen zijn geen mensen zonder andere mensen.

without other people.

It's not a new idea or value

Het is geen nieuw idee of nieuwe waarde,

but it's one that I certainly think at these times

maar volgens mij wel één waarop we in de huidige tijd moeten bouwen.

is worth building on.

In fact, it is said that in the collective consciousness of Africa,

Er wordt wel gezegd dat, in het collectieve bewustzijn van Afrika,

we get to experience the deepest parts

we de allerdiepste delen van onze eigen menselijkheid

of our own humanity

through our interactions with others.

kunnen ervaren door onze interacties met anderen.

Ubuntu is at play right now.

Ubuntu speelt nu ook.

You are holding a space for me

Jullie geven me de ruimte

to express the deepest truth of who I am.

om de diepste werkelijkheid van wie ik ben te uiten.

Without you, I'm just a guy talking to an empty room,

Zonder jullie ben ik gewoon iemand die tegen een lege zaal praat.

and I spent a lot of time last week doing that,

Dat heb ik de laatste week vaak gedaan

and it's not the same as this.

en dat is niet hetzelfde als dit.

(Laughter)

(Gelach)

If Mandela was the national and international embodiment,

Als Mandela er de nationale en internationale belichaming van was,

then the man who taught me the most

dan was de man die mij persoonlijk het meest

about this value personally was this man,

over deze waarde heeft geleerd

Solly Mhlongo.

deze man: Solly Mhlongo.

Solly was born under a tree

Solly is onder een boom geboren,

60 kilometers from where I grew up in Mozambique.

60 kilometer van waar ik opgroeide, in Mozambique.

He would never have a lot of money,

Hij heeft nooit veel geld gehad,

but he was to be

maar hij was wel

one of the richest men I would ever meet.

een van de rijkste mensen die ik ooit zou ontmoeten.

Solly grew up tending to his father's cattle.

Solly groeide op terwijl hij voor zijn vaders vee zorgde.

Now, I can tell you, I don't know what it is about people who grow up looking after cattle,

Ik weet niet wat het is met mensen die veehoedend opgroeien,

but it makes for über-resourcefulness.

maar het maakt ze uiterst vindingrijk.

The first job that he ever got in the safari business

Het eerste baantje dat hij ooit kreeg in de safari-business

was fixing the safari trucks.

was de safariwagens repareren.

Where he had learned to do that out in the bush

Waar hij dat had geleerd in de bush

I have no idea, but he could do it.

weet ik niet, maar hij kon het.

He then moved across into what we called

Daarna verhuisde hij naar wat wij het habitatteam noemden.

the habitat team.

These were the people on the reserve

Dat waren de mensen in het reservaat

who were responsible for its well-being.

die verantwoordelijk waren voor de verzorging ervan.

He fixed roads, he mended wetlands,

Hij repareerde wegen, hij knapte drassig land op,

he did some anti-poaching.

hij deed wat tegen stropers.

And then one day we were out together,

En op een dag waren we er samen op uit,

and he came across the tracks of where a female leopard had walked.

toen hij de sporen opmerkte van een vrouwtjesluipaard.

And it was an old track,

Het was een oud spoor,

but for fun he turned and he began to follow it,

maar voor de lol draaide hij om en begon het te volgen.

and I tell you, I could tell by the speed

Aan de snelheid waarmee hij de pootafdrukken volgde,

at which he moved on those pad marks

that this man was a Ph.D.-level tracker.

zag ik dat deze man een doctoraat spoorzoeken had.

If you drove past Solly

Als je ergens in het reservaat langs Solly reed,

somewhere out on the reserve,

en opkeek in je achteruitkijkspiegeltje,

you look up in your rearview mirror,

you'd see he'd stopped the car

dan zag je dat hij was gestopt,

20, 50 meters down the road

20 of 50 meter verder op de weg,

just in case you need help with something.

voor het geval je ergens hulp mee nodig had.

The only accusation I ever heard leveled at him

De enige keer dat ik hem ooit beschuldigd hoorde worden,

was when one of our clients said,

was toen een cliënt zei:

"Solly, you are pathologically helpful."

"Solly, je bent pathologisch behulpzaam."

(Laughter)

(Gelach)

When I started professionally guiding people

Toen ik professioneel mensen begon te gidsen

out into this environment,

in die omgeving,

Solly was my tracker.

was Solly mijn spoorzoeker.

We worked together as a team.

We werkten samen als een team.

And the first guests we ever got

De eerste gasten die we ooit kregen,

were a philanthropy group from your East Coast,

was een groep filantropen van de oostkust van de VS.

and they said to Solly, on the side, they said,

Die zeiden tegen Solly:

"Before we even go out to see lions and leopards,

"Voordat we eropuit gaan om leeuwen en luipaarden te zien,

we want to see where you live."

willen we zien waar jij woont."

So we took them up to his house,

Dus namen we ze mee naar zijn huis,

and this visit of the philanthropist to his house

en dit bezoek van de filantropen aan zijn huis,

coincided with a time when Solly's wife,

was in de tijd dat Solly's echtgenote,

who was learning English,

die Engels aan het leren was,

was going through a phase where she would open the door

door een fase ging dat ze de deur opende

by saying, "Hello, I love you.

en in het Engels zei: "Hallo, ik hou van je.

Welcome, I love you." (Laughter)

Welkom, ik hou van je." (Gelach)

And there was something so beautifully African

Dat vond ik zo prachtig Afrikaans:

about it to me, this small house

dit kleine huisje

with a huge heart in it.

met een enorm hart erin.

Now on the day that Solly saved my life,

Op de dag dat Solly mijn leven redde,

he was already my hero.

was hij al mijn held.

It was a hot day,

Het was een hete dag,

and we found ourselves down by the river.

en we waren aan de oever van de rivier.

Because of the heat, I took my shoes off,

Vanwege de hitte deed ik mijn schoenen uit

and I rolled up my pants,

en rolde mijn broek op

and I walked into the water.

en liep het water in.

Solly remained on the bank.

Solly bleef op de oever.

The water was clear running over sand,

Het water stroomde helder over zand.

and we turned and we began to make our way upstream.

We keerden om en begonnen stroomopwaarts te gaan.

And a few meters ahead of us,

Een paar meter voor ons,

there was a place where a tree had fallen out of the bank,

was een plek waar een boom uit de oever was gevallen.

and its branches were touching the water,

Zijn takken raakten het water

and it was shadowy.

en het was schaduwrijk.

And if had been a horror movie,

Als het een horrorfilm was geweest,

people in the audience would have started saying,

zou het publiek beginnen te zeggen:

"Don't go in there. Don't go in there." (Laughter)

"Doe het niet. Blijf daar vandaan." (Gelach)

And of course, the crocodile was in the shadows.

En natuurlijk was daar de krokodil in de schaduw.

Now the first thing that you notice when a crocodile hits you

Het eerste dat je opvalt als een krokodil je grijpt,

is the ferocity of the bite.

is de woestheid van de beet.

Wham! It hits me by my right leg.

Wham! Hij grijpt me bij mijn rechterbeen.

It pulls me. It turns. I throw my hand up. I'm able to grab a branch.

Hij trekt aan me. Hij draait. Ik gooi mijn hand omhoog. Ik kan een tak grijpen.

It's shaking me violently.

Hij schudt me bruut door elkaar.

It's a very strange sensation

Het is een heel vreemd gevoel

having another creature try and eat you,

als een ander wezen je probeert op te eten.

and there are few things that promote vegetarianism like that.

Er zijn weinig dingen die vegetarisme zo bevorderen.

(Laughter)

(Gelach)

Solly on the bank sees that I'm in trouble.

Solly op de oever ziet dat ik in gevaar ben.

He turns. He begins to make his way to me.

Hij keert om. Hij begint op me af te komen.

The croc again continues to shake me.

De krok blijft me door elkaar schudden.

It goes to bite me a second time.

Hij probeert me een tweede keer te bijten.

I notice a slick of blood in the water around me

Ik zie een bloedvlek in het water die stroomafwaarts wordt gespoeld.

that gets washed downstream.

As it bites the second time, I kick.

Wanneer hij me de tweede keer bijt, schop ik.

My foot goes down its throat. It spits me out.

Mijn voet verdwijnt in zijn keel. Hij spuugt me uit.

I pull myself up into the branches,

Ik trek mezelf op in de takken

and as I come out of the water, I look over my shoulder.

en terwijl ik uit het water kom, kijk ik over mijn schouder.

My leg from the knee down

Mijn been is onder de knie

is mangled beyond description.

onbeschrijfelijk vermorzeld.

The bone is cracked.

Het bot is gebroken.

The meat is torn up.

Het vlees is uiteengereten.

I make an instant decision that I'll never look at that again.

Ik beslis meteen dat ik daar nooit meer naar zal kijken.

As I come out of the water,

Terwijl ik uit het water kom,

Solly arrives at a deep section,

komt Solly aan bij een diep stuk,

a channel between us.

een kanaal tussen ons.

He knows, he sees the state of my leg,

Hij ziet hoe mijn been eraan toe is.

he knows that between him and I

Hij weet dat er tussen hem en mij een krokodil zit

there is a crocodile,

and I can tell you this man doesn't slow down for one second.

en deze man hapert geen seconde.

He comes straight into the channel.

Hij loopt recht het kanaal in.

He wades in to above his waist.

Hij waadt er tot boven zijn middel in.

He gets to me. He grabs me.

Hij komt bij me. Hij grijpt me.

I'm still in a vulnerable position.

Ik ben nog steeds in een kwetsbare positie.

He picks me and puts me on his shoulder.

Hij pakt me en zet me op zijn schouder.

This is the other thing about Solly, he's freakishly strong.

Dat is ook iets van Solly: hij is godsgruwelijk sterk.

He turns. He walks me up the bank.

Hij draait. Hij draagt me de oever op.

He lays me down. He pulls his shirt off.

Hij legt me neer. Hij trekt zijn shirt uit.

He wraps it around my leg,

Hij wikkelt het rond mijn been,

picks me up a second time,

pakt me nogmaals op,

walks me to a vehicle,

draagt me naar een voertuig

and he's able to get me to medical attention.

en het lukt hem om me bij medische hulp te krijgen.

And I survive.

En ik overleef.

Now — (Applause)

Nu -- (Applaus)

Now I don't know how many people you know

Nu weet ik niet hoeveel mensen jullie kennen

that go into a deep channel of water

die een diep kanaal inlopen

that they know has a crocodile in it

waar ze weten dat een krokodil in zit,

to come and help you,

om je te komen helpen.

but for Solly, it was as natural as breathing.

Maar voor Solly was het zo natuurlijk als ademhalen.

And he is one amazing example

En hij is één verbijsterend voorbeeld

of what I have experienced all over Africa.

van wat ik overal in Afrika heb meegemaakt.

In a more collective society,

In een meer collectieve samenleving,

we realize from the inside

realiseren we ons van binnenuit

that our own well-being is deeply tied

dat ons welbevinden diep verbonden is

to the well-being of others.

met het welbevinden van anderen.

Danger is shared. Pain is shared.

Angst is gedeeld. Pijn is gedeeld.

Joy is shared. Achievement is shared.

Vreugde is gedeeld. Prestatie is gedeeld.

Houses are shared. Food is shared.

Huizen zijn gedeeld. Voedsel is gedeeld.

Ubuntu asks us to open our hearts

Ubuntu vraagt ons onze harten te openen

and to share,

en te delen.

and what Solly taught me that day

En wat Solly me die dag leerde,

is the essence of this value,

is de essentie van deze waarde,

his animated, empathetic action

zijn bewogen, empathische actie

in every moment.

in elk moment.

Now although the root word is about people,

En hoewel het grondwoord over mensen gaat --

I thought that maybe ubuntu was only about people.

ik dacht dat ubuntu misschien alleen over mensen ging...

And then I met this young lady.

tot ik deze jongedame ontmoette.

Her name was Elvis.

Haar naam was Elvis.

In fact, Solly gave her the name Elvis

Solly noemde haar Elvis

because he said she walked like she was doing

omdat ze volgens hem liep alsof ze

the Elvis the pelvis dance.

de Elvis-the-pelvis-dans deed.

She was born with very badly deformed back legs and pelvis.

Geboren met een vreselijke misvorming aan haar achterpoten en bekken,

She arrived at our reserve from a reserve

kwam ze in ons reservaat

east of us on her migratory route.

vanuit een oostelijk gelegen reservaat op haar trekroute.

When I first saw her,

Toen ik haar voor het eerst zag,

I thought she would be dead in a matter of days.

dacht ik dat ze binnen enkele dagen dood zou zijn.

And yet, for the next five years

En toch kwam ze de volgende vijf jaar

she returned in the winter months.

elke winter terug.

And we would be so excited to be out in the bush

We waren altijd zo enthousiast als we buiten in de bush waren

and to come across this unusual track.

en dit ongewone spoor tegenkwamen.

It looked like an inverted bracket,

Het zag eruit als een omgedraaid haakje.

and we would drop whatever we were doing and we would follow,

We lieten vallen waar we dan ook mee bezig waren en volgden het.

and then we would come around the corner,

Tot we om de bocht kwamen

and there she would be with her herd.

en haar zagen met haar kudde.

And that outpouring of emotion

Die stroom van emotie

from people on our safari trucks

van mensen op onze safariwagens

as they saw her, it was this sense of kinship.

als ze haar zagen, was zo'n gevoel van verwantschap.

And it reminded me

Het herinnerde me eraan

that even people who grow up in cities

dat zelfs mensen die in steden opgroeien

feel a natural connection

een natuurlijke verbinding voelen

with the natural world and with animals.

met de natuur en met dieren.

And yet still I remained amazed that she was surviving.

En toch bleef ik nog steeds verbijsterd dat ze overleefde.

And then one day we came across them at this small water hole.

Op een dag kwamen we langs ze bij een kleine drinkplaats.

It was sort of a hollow in the ground.

Het was een soort holte in de grond.

And I watched as the matriarch drank,

Ik keek terwijl de matriarch dronk

and then she turned in that beautiful slow motion of elephants,

en toen ze omkeerde in die prachtige, trage olifantenbeweging,

looks like the arm in motion,

die lijkt op een armbeweging,

and she began to make her way up the steep bank.

en ze de steile oever begon op te klimmen.

The rest of the herd turned and began to follow.

De rest van de kudde keerde om en begon haar te volgen.

And I watched young Elvis

En ik zag hoe jonge Elvis

begin to psych herself up for the hill.

zichzelf begon op te laden voor de heuvel.

She got visibly -- ears came forward,

Ze werd zichtbaar -- haar oren kwamen naar voren,

she had a full go of it and halfway up,

ze ging er volledig voor maar halverwege de helling

her legs gave way, and she fell backwards.

begaven haar poten het en viel ze terug.

She attempted it a second time,

Ze probeerde het een tweede keer,

and again, halfway up, she fell backwards.

en weer, halverwege, viel ze terug.

And on the third attempt,

En bij de derde poging,

an amazing thing happened.

gebeurde er iets verbijsterends.

Halfway up the bank,

Halverwege de steile oever,

a young teenage elephant came in behind her,

kwam een jonge tienerolifant achter haar

and he propped his trunk underneath her,

en duwde zijn slurf onder haar,

and he began to shovel her up the bank.

en begon haar de oever op te stuwen.

And it occurred to me

En het werd me duidelijk

that the rest of the herd

dat de rest van de kudde

was in fact looking after this young elephant.

voor deze jonge olifant zorgde.

The next day I watched again

De volgende dag keek ik weer

as the matriarch broke a branch

en zag de matriarch een tak afbreken

and she would put it in her mouth,

en in haar mond steken

and then she would break a second one

en een tweede tak afbreken

and drop it on the ground.

die ze op de grond liet vallen.

And a consensus developed between all of us

We werden het er allemaal over eens

who were guiding people in that area

met de gidsen uit dat gebied,

that that herd was in fact moving slower

dat die kudde in feite langzamer bewoog

to accommodate that elephant.

om rekening te houden met die olifant.

What Elvis and the herd taught me

Wat Elvis en de kudde me leerden,

caused me to expand my definition of ubuntu,

heeft mijn definitie van ubuntu verbreed.

and I believe that in the cathedral of the wild,

Ik geloof dat we in de kathedraal van de wildernis,

we get to see the most beautiful parts of ourselves

de beste delen van onszelf weerspiegeld zien.

reflected back at us.

And it is not only through other people

En niet alleen andere mensen

that we get to experience our humanity

kunnen ons onze menselijkheid laten ervaren,

but through all the creatures that live on this planet.

maar alle wezens die op deze planeet leven.

If Africa has a gift to share,

Als Afrika iets te geven heeft,

it's a gift of a more collective society.

dan is het de gift van een meer collectieve samenleving.

And while it's true that ubuntu is an African idea,

En hoewel ubuntu een Afrikaans idee is,

what I see is the essence of that value

zie ik de essentie van die waarde

being invented here.

hier uitgevonden worden.

Thank you.

Bedankt.

(Applause)

(Applaus)

Pat Mitchell: So Boyd,

Pat Mitchell: Dus Boyd,

we know that you knew President Mandela

we weten dat je President Mandela kende

from early childhood

van jongs af aan

and that you heard the news as we all did today,

en dat je het nieuws vandaag hoorde, net als wij allen,

and deeply distraught

en diep bedroefd,

and know the tragic loss that it is to the world.

weet welk een tragisch verlies dat is voor de wereld.

But I just wondered if you wanted

Maar ik vroeg me af of je

to share any additional thoughts,

nog andere gedachten wilde delen,

because we know that you heard that news

omdat we weten dat je dat nieuws hoorde

just before coming in to do this session.

net voordat je binnenkwam om deze sessie te doen.

Boyd Varty: Well thanks, Pat.

Boyd Varty: Nou dank je wel, Pat.

I'm so happy because it was time for him to pass on.

Ik ben zo blij omdat het voor hem tijd was om te gaan.

He was suffering.

Hij leed.

And so of course there's the mixed emotions.

Dus natuurlijk zijn er gemengde gevoelens.

But I just think of so many occurrences

Maar ik herinner me zoveel voorvallen,

like the time he went on the Oprah show

zoals toen hij op de Oprah-show kwam

and asked her what the show would be about.

en haar vroeg waar de show over zou gaan.

(Laughter)

(Gelach)

And she was like, "Well, it'll be about you."

Dus zei ze: "Nou, die gaat over jou."

I mean, that's just incredible humility.

Ik bedoel maar, dat is gewoon ongelooflijk bescheiden.

(Laughter)

(Gelach)

He was the father of our nation

Hij was de vader van ons volk

and we've got a road to walk in South Africa.

en we hebben een weg te gaan in Zuid-Afrika.

And everything, they used to call it Madiba magic.

En alles, ze noemden het Madiba magie.

You know, he used to go to a rugby match and we would win.

Als hij naar een rugbywedstrijd kwam, wonnen we.

Anywhere he went, things went well.

Waar hij ook ging, gingen dingen goed.

But I think that magic will be with us,

Maar ik denk dat die magie met ons zal zijn

and the important thing is that we carry

en dat belangrijk is dat we uitdragen

what he stood for.

waar hij voor stond.

And so that's what I'm going to try and do,

Dus dat ga ik proberen te doen

and that's what people all over South Africa are trying to do.

en dat is wat mensen door heel Zuid-Afrika proberen te doen.

PM: And that's what you've done today. BV: Oh, thank you.

PM: En dat is wat je vandaag hebt gedaan. BV: Oh, bedankt.

PM: Thank you. BV: Thank you. Thanks very much.

PM: Bedankt. BV: Bedankt. Hartelijk dank.

(Applause)

(Applaus)