How germs travel on planes -- and how we can stop them | Raymond Wang

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

Can I get a show of hands --

လက်တွေထောင်ပြလို့ ရမလား..

how many of you in this room have been on a plane in this past year?

ဒီအခန်းထဲက ဘယ်နှစ်ယောက်လောက် ဒီနှစ် လေယာဉ်စီးပြီးပြီးလဲဗျာ။

That's pretty good.

ကောင်းလိုက်တာဗျာ။

Well, it turns out that you share that experience

အင်း ဖြစ်သွားတာက ခင်ဗျားတို့ဟာ နှစ်စဉ် ဒီအတွေ့အကြုံကို

with more than three billion people every year.

လူသန်း သုံးထောင်ကျော်နဲ့ မျှဝေလိုက်တာပါ။

And when we put so many people in all these metal tubes

ပြီးတော့ ကမ္ဘာတစ်လွှား ပျံသန်းတဲ့ ဒီသတ္ထုပြွန်တွေထဲကို

that fly all over the world,

လူအများကြီး သွင်းလိုက်တဲ့အခါ

sometimes, things like this can happen

တစ်ခါတစ်ခါမှာ ဒါမျိုးတွေဖြစ်တတ်ပြီး

and you get a disease epidemic.

ကူးစက်ရောဂါ ရတတ်တာပါ။

I first actually got into this topic

မနှစ်က Ebola ရောဂါဖြစ်ပွားတာ ကြားမိတော့

when I heard about the Ebola outbreak last year.

ဒီအကြောင်းကို ပထမဆုံး စိတ်ဝင်စားမိတာပါ။

And it turns out that,

ဒါနဲ့ ဖြစ်သွားတာက

although Ebola spreads through these more range-limited,

Ebola ဟာ ပိုကန့်သတ်အပိုင်းအခြားရှိတဲ့ အရည်စက်ကြောင်းတွေ

large-droplet routes,

ကနေပြီး တစ်ဆင့်ကူးစက်ပေမဲ့

there's all these other sorts of diseases

လေယာဉ်ခန်းမှာ ကူးစက်နိုင်တဲ့

that can be spread in the airplane cabin.

အခြားရောဂါမျိုးတွေ ရှိပါတယ်။

The worst part is, when we take a look at some of the numbers,

အဆိုးဆုံးအပိုင်းက ဒီကိန်းတွေကို ကြည့်လိုက်တဲ့အခါ

it's pretty scary.

တော်တော် လန့်စရာကြီးပါ။

So with H1N1,

ဒါနဲ့ H1N1 ရှိတဲ့ လူတစ်ယောက်

there was this guy that decided to go on the plane

လေယာဉ်ပေါ်တက်လိုက်တော့

and in the matter of a single flight

လေယာဉ်တစ်စင်းမှာပဲ

actually spread the disease to 17 other people.

အခြားလူ ၁၇ ဦးကို ရောဂါကူးသွားတယ်။

And then there was this other guy with SARS,

နောက်ပြီး SARS ရောဂါနဲ့လူ

who managed to go on a three-hour flight

သုံးနာရီ ခရီးစဉ်ကို လိုက်ပါခဲ့တော့

and spread the disease to 22 other people.

လူ ၂၂ ဦးရောဂါကူးခဲ့တယ်။

That's not exactly my idea of a great superpower.

ဒါက မဟာ အင်အားကြီးတစ်ခုရဲ့ ကျွန်တော့ စိတ်ကူး အတိအကျတော့ မဟုတ်ဘူး။

When we take a look at this, what we also find

ဒါကို ကြည့်လိုက်တော့ တွေ့လိုက်ရသေးတာက

is that it's very difficult to pre-screen for these diseases.

ဒီရောဂါတွေကို ကြိုတင် စကင်လုပ်ဖို့ အရမ်း ခက်ခဲတာကိုပါ။

So when someone actually goes on a plane,

ဒီတော့ တစ်ယောက်ယောက် လေယာဉ်ပေါ်တက်တဲ့အခါ

they could be sick

သူတို့တွေ ဖျားနိုင်ပြီး

and they could actually be in this latency period

သူတို့တွေ တကယ်ပဲ ရောဂါရှိနိုင်ပေမဲ့

in which they could actually have the disease

ရောဂါလက္ခဏာ မပြတဲ့ ရောဂါအောင်းနေတဲ့

but not exhibit any symptoms,

ကာလထဲ ရောက်နေနိုင်ကာ

and they could, in turn, spread the disease

သူတို့တွေကနေ ပြန်ပြီး လေယာဉ်ထဲက အခြားလူများစွာ

to many other people in the cabin.

ကို ရောဂါ ပျံ့နှံ့နိုင်ပါတယ်။

How that actually works is that right now

ဒါက ဘယ်လို အလုပ်လုပ်လဲဆိုတော့ အခု

we've got air coming in from the top of the cabin

ကျွန်တော်တို့မှာ လေယာဉ်ခန်း ထိပ်က ဝင်လာတဲ့လေနဲ့

and from the side of the cabin, as you see in blue.

ပုံမှာမြင်ရတဲ့ အပြာရောင်လို ဘေးက ဝင်လာတဲ့လေရှိတယ်။

And then also, that air goes out through these very efficient filters

နောက်ပြီး အထွက်ပိုက်တွေနားမှာ ရောဂါ ပစ္စည်းတွေကို ၉၉.၉၇ % ရှင်းလင်းပေးတဲ့

that eliminate 99.97 percent of pathogens near the outlets.

အရမ်း ထိရောက်မှုရှိတဲ့ အစစ်တွေလည်း ရှိသေးတယ်။

What happens right now, though,

ဒါပေမဲ့ အခု ဖြစ်တာက

is that we have this mixing airflow pattern.

ဒီရောနှောနေတဲ့ လေထုစီးဆင်းမှု ပုံစံရှိတာပါ။

So if someone were to actually sneeze,

ဒီတော့ တစ်ဦးဦးက နှာချေတော့မယ်ဆိုရင်

that air would get swirled around multiple times

အဲဒီလေက အစစ်ကနေ ထွက်ခွင့်မရခင်မှာတောင်

before it even has a chance to go out through the filter.

အကြိမ်ပေါင်းများစွာ ပတ်ချာလှည့်နေလိမ်မယ်။

So I thought: clearly, this is a pretty serious problem.

ဒီတော့ တွေးမိတာက ဒါ အတော်ကို အရေးကြီးတဲ့ ပြဿနာဆိုတာ အရှင်းကြီးပါ။

I didn't have the money to go out and buy a plane,

လေယာဉ်တစ်စင်း သွားဝယ်ဖို့က ပိုက်ဆံမရှိတော့

so I decided to build a computer instead.

ဒီအစား ကွန်ပြူတာ တည်ဆောက်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။

It actually turns out that with computational fluid dynamics,

တကယ်တော့ ကွန်ပြူတာသုံး အငွေ့အရည် ဆန်တဲ့ ဒိုင်နမစ်ပညာ ဖြစ်သွားတယ်။

what we're able to do is create these simulations

ဖန်တီးလို့ရတာက ဒီသရုပ်ပြချက်တွေဟာ

that give us higher resolutions

လူကိုယ်တိုင် လေယာဉ်ထဲ ဝင်ပြီး

than actually physically going in and taking readings in the plane.

တိုင်းတာတာတွေထက် ပိုပြီး ပြတ်သား တဲ့ ပုံရိပ်တွေပေးတာပါ။

And so how, essentially, this works is you would start out

ဒါနဲ့ အခြေခံအားဖြင့် ဒါဘယ်လို အလုပ်လဲဆိုတာက

with these 2D drawings --

ဒီ 2D ပုံတွေနဲ့ စပါလိမ့်မယ်။

these are floating around in technical papers around the Internet.

ဒါတွေက အင်တာနက်တစ်ဝိုက်မှာ မျောလွင့်နေ တဲ့ နည်းပညာ စာတမ်းတွေပါ။

I take that and then I put it into this 3D-modeling software,

ဒါကိုယူပြီး အဲဒီအချိန်က ဒီ 3D ပုံ တကယ် တည်ဆောက်တဲ့

really building that 3D model.

3D ပုံစံထုတ် ဆော့ဖ်ဝဲ ထဲထည့်လိုက်တယ်။

And then I divide that model that I just built into these tiny pieces,

ဒီနောက်ဒီပုံစံကို ပိုင်းလိုက်ပြီး ဒီလို အပိုင်းလေးတွေကို ဆောက်လိုက်တယ်၊

essentially meshing it so that the computer can better understand it.

အခြေခံကတော့ ဒါကို ကွန်ပြူတာက ပိုနားလည်အောင် ချိတ်ဆက်တာပါ။

And then I tell the computer where the air goes in and out of the cabin,

ဒီနောက် လေယာဉ်ခန်းရဲ့ ဘယ်မှာ လေအဝင်၊ အထွက်ရှိတာ ကွန်ပြူတာကိုညွှန်ကြားတယ်၊

throw in a bunch of physics

ရူပဗေဒအစုလိုက်နဲ့ ချိတ်ဆက်ပြီး

and basically sit there and wait until the computer calculates the simulation.

အဓိကက အသွင်တူဖန်တီးတာကို ကွန်ပြူတာ က တွက်မပြီးမချင်း အဲဒီမှာထိုင်စောင့်တာပါ။

So what we get, actually, with the conventional cabin is this:

ဒီတော့ ဒီသမရိုးကျ လေယာဉ်ခန်းနဲ့ တကယ် ရလိုက်တာက

you'll notice the middle person sneezing,

အလယ်ကလူ နှာချေနေတာကို မြင်နိုင်ပြီး

and we go "Splat!" -- it goes right into people's faces.

"ဖျပ်"လို့လုပ်လိုက်တော့ ဒါက လူတွေရဲ့ မျက်နှာတွေထဲ ရောက်သွားတယ်။

It's pretty disgusting.

တော်တော် ရွံစရာကောင်းပါတယ်။

From the front, you'll notice those two passengers

အရှေ့ဘက်က ဒီခရီးသည်နှစ်ဦးကို သတိထားမိမှာပါ။

sitting next to the central passenger

အလယ်ကောင်က ခရီးသည်ဘေးမှာ ထိုင်နေတယ်

not exactly having a great time.

လုံးလုံး မပျော်နေပါဘူး။

And when we take a look at that from the side,

ဘေးဘက်ကနေ တစ်ချက်ကြည့်လိုက်ရင်

you'll also notice those pathogens spreading across the length of the cabin.

လေယာဉ်ခန်း တစ်နံတစ်လျား ပျံနေတဲ့ ခရီးသည်တွေကို သိတထားမိပါမယ်။

The first thing I thought was, "This is no good."

ပထမဆုံး ကျွန်တော်တွေးမိတာက "ဒါက မကောင်းဘူး"။

So I actually conducted more than 32 different simulations

ဒါနဲ့ အသွင်တူဖန်တီးမှု ၃၂ ခုကျော်ကို လုပ်ခဲ့ပြီး

and ultimately, I came up with this solution right here.

နောက်ဆုံးမှာ ဒီအဖြေကိုရပါတယ်။

This is what I call a -- patent pending -- Global Inlet Director.

ဒါကို မှတ်ပုံတင် ဆိုင်းငံ့ထားတဲ့ Global Inlet Director လို့ခေါ်ထားတယ်။

With this, we're able to reduce pathogen transmission

ဒါနဲ့ ရောဂါပစ္စည်း ထုတ်လွှင့်တာကို ၅၅% လောက်

by about 55 times,

လျှော့ချပေးနိုင်ပြီး

and increase fresh-air inhalation by about 190 percent.

လေကောင်းလေသန့် ရှူရှိက်မှုကို ၁၉၀ % လောက်တိုးလာစေနိုင်ပါတယ်။

So how this actually works

ဒါက တကယ် ဘယ်လိုလုပ်လဲဆိုတော့

is we would install this piece of composite material

ဒီဒြပ်ပေါင်း အပိုင်းကို လေယာဉ်ထဲက

into these existing spots that are already in the plane.

ရှိနှင့်ပြီးသား နေရာတွေထဲမှာ တပ်ဆင်မှာပါ။

So it's very cost-effective to install

ဒီတော့ ဒါက တပ်ဆင်ဖို့ တွက်ချေကိုက်ပြီး

and we can do this directly overnight.

ဒါကို ညတွင်းချင်းကို လုပ်လို့ရပါတယ်။

All we have to do is put a couple of screws in there and you're good to go.

ဝက်အူ တစ်ချောင်း၊ နှစ်ချောင်း စုပ်ဖို့လိုတာ၊ ပြီးရင် ရပြီလေ။

And the results that we get are absolutely amazing.

ပြီတော့ ရလာတဲ့ ရလဒ်တွေကတော့ လုံးဝ အံ့ဩစရာကြီးပါ။

Instead of having those problematic swirling airflow patterns,

ဒီပြဿနာဖြစ်စေတဲ့ ဝေ့လည်နေတဲ့ လေထုစီးဆင်းတဲ့ ပုံစံတွေရမယ့်အစား

we can create these walls of air

ခရီးသည်တွေကြား ဖြတ်ဝင်တဲ့

that come down in-between the passengers

ကိုယ်ပိုင် အသက်ရှူတဲ့ ဇုန်တွေဖန်တီးဖို့

to create personalized breathing zones.

လေထုနံရံတွေကို ဖန်တီးနိုင်ပါတယ်။

So you'll notice the middle passenger here is sneezing again,

အလယ်က ခရီးသည်ဟာ နှာထပ်ချေနေတာကို သတိထားမိကြပါလိမ့်မယ်။

but this time, we're able to effectively push that down

ဒါပေမဲ့ ဒီတစ်ကြိမ်မှာတော့ ဒါကို အောက်ဘက်က အစစ်တွေဆီ

to the filters for elimination.

ဖယ်ရှားဖို့ ကို ထိထိမိမိ တွန်းထုတ်နိုင်ပါပြီ။

And same thing from the side,

ဘေးဘက်ကလည်း အလားတူပါ၊

you'll notice we're able to directly push those pathogens down.

ရောဂါပစ္စည်းတွေကို အောက်ကို တိုက်ရိုက် တွန်းထုတ်နိုင်တာ မြင်ရမှာပါ။

So if you take a look again now at the same scenario

ဒီတော့ ဒီတီထွင်မှု တပ်ဆင်ထားတဲ့ ဒီအခင်းအကျင်းကို

but with this innovation installed,

တစ်ချက်လောက် ထပ်ကြည့်လိုက်ရင်

you'll notice the middle passenger sneezes,

အလယ်က ခရီးသည်ဟာ နှာချေပေမဲ့

and this time, we're pushing that straight down into the outlet

ဒီတစ်ကြိမ်မှာတော့ အခြားသူတွေကို ကူးစက်ဖို့ အခွင့်မရခင်

before it gets a chance to infect any other people.

ဒါကို ထွက်ပေါက်ကို တန်းပြီး တွန်းချနေတာ သတိပြုမိကြမှာပါ။

So you'll notice the two passengers sitting next to the middle guy

အလယ်လူဘေးမှာ ကပ်ထိုင်နေတဲ့ ခရီသည်နှစ်ဦးဟာ ရောဂါပစ္စည်းတွေကို

are breathing virtually no pathogens at all.

မရှူမိသလောက် အသက်ရှူနေတာကို သတိထားမိမှာပါ။

Take a look at that from the side as well,

ဘေးဘက်ကနေလည်း ကြည့်လိုက်ပါဦး၊

you see a very efficient system.

အရမ်းထိရောက်တဲ့ စနစ်တစ်ခုပါ။

And in short, with this system, we win.

အတိုချုပ်က ဒီစနစ်နဲ့ပတ်သက်ရင် ကျွန်တော်တို့ နိုင်တယ်။

When we take a look at what this means,

ဒီဆိုလိုချက်ကို ကြည့်လိုက်တဲ့အခါ

what we see is that this not only works if the middle passenger sneezes,

တွေ့လိုက်ရတာက ဒါက အလယ်က နှာချေတဲ့လူ အတွက်တင်မဟုတ်ပဲ

but also if the window-seat passenger sneezes

ပြတင်းပေါက်ထိုင်ခုံကလူ ဒါမှမဟုတ် မင်းလမ်းမှာထိုင်တဲ့

or if the aisle-seat passenger sneezes.

ခရီးသည် နှာချေတာအတွက်လည်း အလုပ်လုပ်တာပါ။

And so with this solution, what does this mean for the world?

ဒီတော့ ဒီဖြေရှင်းမှုက ကမ္ဘာကြီးအတွက် ဘာကိုဆိုလိုပါသလဲ။

Well, when we take a look at this

အင်း၊ ဒါကို လက်တွေ့ဘဝထဲကို

from the computer simulation into real life,

ကွန်ပြူတာ သရုပ်ဖန်တီးခြင်းကနေ တစ်ချက်ကြည့်လိုက်တော့

we can see with this 3D model that I built over here,

ဟောဒီမှာ ဆောက်ထားတဲ့ 3D ပုံစံနဲ့ ကြည့်လို့ရပါတယ်၊

essentially using 3D printing,

အဓိကကတော့ 3D ပုံနှိပ်ခြင်းကို သုံးပြီးပေါ့၊

we can see those same airflow patterns coming down,

ဒီအလားတူ လေထုစီးဆင်းမှု ပုံစံတွေဟာ ခရီးသည်တွေဆီကို

right to the passengers.

လာနေတာကို တွေ့နိုင်ပါတယ်။

In the past, the SARS epidemic actually cost the world

အတိတ်က SARS ကူးစက်ရောဂါဟာ ကမ္ဘာကြီး ကို ဒေါ်လာ ဘီလီယံ ၄၀ လောက်

about 40 billion dollars.

ကုန်ကျစေခဲ့ပါတယ်။

And in the future,

အနာဂတ်မှာတော့

a big disease outbreak could actually cost the world

ရောဂါကြီးတစ်ခု ဖြစ်ပွားမှုဟာ ကမ္ဘာကြီးကို ဒေါ်လာ

in excess of three trillion dollars.

သုံး ထရီလီယံထက်ပို ကုန်ကျနိုင်ပါတယ်။

So before, it used to be that you had to take an airplane out of service

ဒါမတိုင်ခင်ကဆို လေယာဉ်ကို တစ်လ၊နှစ်လလောက် အလုပ်ခွင်ကနေ

for one to two months,

ထုတ်ပစ်ဖို့ လိုခဲ့သေးတယ်၊

spend tens of thousands of man hours and several million dollars

တစ်ခုခုပြောင်းလဲဖို့ လူတွေနဲ့ နာရီပေါင်း သောင်းနဲ့ချီ၊ ဒေါ်လာသန်းပေါင်း

to try to change something.

များစွာ အကုန်ခံရင်းလေ။

But now, we're able to install something essentially overnight

ဒါပေမဲ့ အခုတော့ တစ်ခုခုဆို ညတွင်းချင်း တပ်ဆင်နိုင်ပြီး

and see results right away.

ရလဒ်တွေကို ချက်ချင်းကြည့်လို့ရပါတယ်။

So it's really now a matter of taking this through to certification,

ဒီတော့ အခုအခါမှာ ဒါကို လေကြောင်းစမ်း သပ်ချက် အထောက်အထားပြုဖို့နဲ့

flight testing,

ဒီသဘောတူချက် လုပ်ငန်းစဉ်

and going through all of these regulatory approvals processes.

ထိန်းသိမ်းမှုတွေအားလုံးကို အတည်ပြုပေးဖို့ အရေးကြီးတာပါ။

But it just really goes to show that sometimes the best solutions

ဒါပေမဲ့ ဒါက ပြတာက တစ်ခါတစ်လေ အကောင်းဆုံး ဖြေရှင်းနည်းတွေဟာ

are the simplest solutions.

အရိုးရှင်းဆုံးတွေပဲ ဆိုတာပါ။

And two years ago, even,

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်နှစ်က ဆိုရင်တောင်

this project would not have happened,

ဒီပရောဂျက် ဖြစ်လာခဲ့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။

just because the technology then wouldn't have supported it.

အကြောင်းက အဲဒီတုန်းက နည်းပညာက ဒါကို မထောက်ပံ့နိုင်လို့ပါ။

But now with advanced computing

အခုအခါမှာတော့ အဆင့်မြင့် ကျွန်ပြူတာစနစ်နဲ့

and how developed our Internet is,

တိုးမြှင့်လာခဲ့တဲ့ အင်တာနက်နဲ့အတူ

it's really the golden era for innovation.

တီထွင်မှုအတွက် တကယ့် ရွှေခေတ်ပါ။

And so the question I ask all of you today is: why wait?

ဒီတော့ အားလုံးကို ဒီနေ့ မေးမယ့်မေးခွန်းက ဘာလို့စောင့်နေတာလဲဗျာ၊

Together, we can build the future today.

အနာဂတ်ကို အတူတူ ဒီနေ့ တည်ဆောက်နိုင်ပါတယ်။

Thanks.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)