What it was like to grow up under China's one-child policy | Nanfu Wang

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

My name is Nanfu.

ကျွန်မရဲ့အမည်က Nanfu ပါ။

In Chinese, "nan" means "man."

တရုတ်လိုတော့ "nan" ဆိုတာက "ယောက်ျား"

And "fu" means "pillar."

"fu" ဆိုတာက "တိုင်မ"ပါ။

My family had hoped for a boy,

ကျွန်မမိသားစုက မိသားစု အတွက် တိုင်မ ဖြစ်ဖို့

who would grow up to be the pillar of the family.

ယောက်ျားလေးတစ်ယောက်ကို မျှော်လင့်ခဲ့တာပေါ့လေ။

And when I turned out to be a girl,

ကျွန်မက မိန်းကလေးတစ်ယောက် ဖြစ်သွားတဲ့အခါမှာတော့

they named me Nanfu anyway.

ဘာဖြစ်ဖြစ် Nanfu လို့ပဲ အမည်ပေးခဲ့တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I was born in 1985,

ကျွန်မကို ၁၉၈၅ ခုမှာ မွေးခဲ့တာပါ၊

six years before China announced its one-child policy.

တရုတ်ပြည်က ကလေးတစ်ယောက် မူဝါဒ မကြေညာခင် ခြောက်နှစ်အလိုမှာပါ။

Right after I was born,

ကျွန်မ မွေးပြီးနောက်မှာပဲ

the local officials came and ordered my mom to be sterilized.

ဒေသ အာဏာပိုင်တွေ လာပြီး ကျွန်မ အမေကို သားကြောဖြတ်ဖို့ အမိန့်ပေးခဲ့တယ်။

My grandpa stood up to the officials,

အဖိုးက အာဏာပိုင်တွေကို ရင်ဆိုင်ရဲတယ်၊

because he wanted a grandson to carry on the family name.

အကြောင်းက မိသားစုအမည် ဆက်ယူဖို့ မြေးယောက်ျားလေးတစ်ယောက် လိုချင်ခဲ့တာလေ။

Eventually, my parents were allowed to have a second child,

နောက်ဆုံးမှာ ကျွန်မရဲ့မိဘတွေဟာ ဒုတိယကလေးမွေးခွင့်ရခဲ့ပေမဲ့

but they had to wait for five years

ငါးနှစ် စောင့်ခဲ့ရပြီး

and pay a substantial fine.

ဒဏ်ငွေ အများကြီး ဆောင်ခဲ့ရတယ်။

Growing up, my brother and I

ကြီးပြင်းလာကြတော့ ကျွန်မရဲ့မောင်လေးနဲ့ ကျွန်မတို့ဟာ

were surrounded by children from one-child families.

ကလေးတစ်ယောက် မိသားစုမှ ကလေးတွေနဲ ပတ်လည်ဝိုင်းနေတယ်။

I remember feeling a sense of shame

ကျွန်မမှာ မောင်ငယ်လေးတစ်ယောက်ရှိလို့

because I had a younger brother.

ရှက်စိတ်ဖြစ်ခဲ့တာကို အမှတ်ရမိတယ်၊

I felt like our family did something wrong for having two children.

ကလေးနှစ်ယောက် မွေးတဲ့အတွက် ကျွန်မတို့ မိသားစုဟာ တစ်ခုခုမှားလုပ်သလို ခံစားရတယ်။

At the time, I didn't question

အဲဒီအချိန်မှာ ရှက်စိတ်နဲ့

where this sense of shame and guilt came from.

လိပ်ပြာမလုံစိတ်က ဘယ်ကလာတယ်ဆိုတာ မမေးခဲ့မိဘူး။

A year and a half ago, I had my own first child.

လွန်ခဲ့တဲ့ တစ်နှစ်ခွဲက ကျွန်မရဲ့ ပထမဆုံးကလေး မွေးခဲ့တယ်။

It was the best thing that ever happened in my life.

ဒါက ကျွန်မရဲ့ဘဝမှာ ကြုံခဲ့ဖူး သမျှထဲမှာ အကောင်းဆုံးအရာပါ။

Becoming a mother

မိခင်တစ်ဦးဖြစ်လာခြင်းက

gave me a totally new perspective on my own childhood,

ကျွန်မရဲ့ကလေးဘဝအပေါ် လုံးဝဥဿုံ ရှုထောင့် သစ်တစ်ခု ပေးခဲ့ပြီး

and it brought back my memories of early life in China.

တရုတ်ပြည်က ငယ်စဉ်ဘဝရဲ့ အမှတ်တရတွေကို ပြန်ယူဆောင်ပေးခဲ့တယ်။

For the past three decades,

လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်သုံးခုလုံးလုံး

everyone in my family had to apply for a permission from the government

ကျွန်မရဲ့ မိသားစုဝင်တိုင်းဟာ အစိုးရဆီကနေ ကလေးမွေးဖို့ ခွင့်ပြုချက်

to have a child.

လျှောက်ဖို့လိုခဲ့တယ်။

And I wondered

ကလေးတစ်ယောက် မူဝါဒအောက်မှာ

what it was like for people who lived under the one-child policy.

နေထိုင်သူတွေအတွက် ဘယ်လိုများ ဖြစ်ခဲ့ပါလိမ့််လို့ ကျွန်မတွေးမိတယ်။

So I decided to make a documentary about it.

ဒါနဲ့ပဲ ဒီအကြောင်းမှတ်တမ်းတစ်ခု ဖန်တီးဖို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်တယ်။

One of the people I interviewed

ကျွန်မ တွေ့ဆုံမေးမြန်းခဲ့တဲ့လူတွေထဲက

was the midwife who delivered all of the babies born in my village,

တစ်ဦးက ကျွန်မအပါအဝင် ရွာထဲက ကလေးအားလုံးကိုမွေးပေးခဲ့တဲ့

including myself.

ဝမ်းဆွဲဆရာမ တစ်ယောက်ပါ။

She was 84 years old when I interviewed her.

သူ့ကို ကျွန်မ တွေ့ဆုံမေးမြန်းစဉ်က သူ့အသက်က ၈၄ နှစ်ပါ။

I asked her,

ကျွန်မ သူ့ကိုမေးခဲ့တာက

"Do you remember how many babies you delivered throughout your career?"

"အဖွားရဲ့ သက်တမ်းတစ်လျှောက်မှာ ကလေး ဘယ်နှစ်ယောက် မွေးဖွားပေးခဲ့တာ မှတ်မိလား။"

She didn't have a number for deliveries.

မွေးဖွားပေးခဲ့တဲ့ ကိန်းဂဏန်း သူမှာ မရှိပါဘူး။

She said she had performed

အတင်းအဓမ္မ ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချတာတွေနဲ့

60,000 forced abortions and sterilizations.

သားကြောဖြတ်တာ ၆၀၀၀၀ လုပ်ခဲ့တယ်လို့ သူပြောခဲ့တယ်။

Sometimes, she said,

တစ်ခါတစ်ရံ သူပြောတာက

a late-term fetus would survive an abortion,

သန္ဓေရင့်တဲ့ကလေးဟာ ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချမှုမှာ ရှင်ကျန်မှာဖြစ်ပြီး

and she would kill the baby after delivering it.

ဒီကလေးကို မွေးပြီးနဲ့ သတ်ပစ်လေ့ရှိတယ်တဲ့။

She remembered how her hands would tremble

ဒီအလုပ်လုပ်တုန်းမှာ သူ့လက်တွေ ဘယ်လောက်တုန်ခဲ့တာကို

as she did the work.

သူအမှတ်ရခဲ့တယ်။

Her story shocked me.

သူ့ဇာတ်လမ်းက လန့်စေတယ်။

When I set out to make the film,

ကျွန်မ ဒီရုပ်ရှင်ကိုရိုက်ဖို့ စတုန်းက

I expected it would be a simple story of perpetrators and victims.

ပြစ်မှုကျူးလွန်သူတွေနဲ့ သားကောင်တွေရဲ့ဇာတ် လမ်ရိုးရိုးတစ်ပုဒ်လို့ မျှော်လင့်ခဲ့တယ်။

People who carried out the policy

ဒီမူဝါဒကို ဖော်ဆောင်တဲ့လူတွေနဲ့

and people who are living with the consequences.

ဒီအကျိုးဆက်တွေနဲ့ နေထိုင်သူတွေပါ။

But that wasn't what I saw.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မမြင်ခဲ့တာက ဒါမဟုတ်ဘူး။

As I was finishing my interview with the midwife,

ဝမ်းဆွဲဆရာမနဲ့ ကျွန်မရဲ့တွေ့ဆုံခန်း အပြီးသတ်နေစဉ်မှာ

I noticed an area in her house

အသေးစိတ် လက်ဝင်စွာစီစဉ်ထားတဲ့ လက်ဖြစ် အလံတွေနဲ့

that was decorated with elaborate homemade flags.

အလှဆင်ထားတဲ့ သူ့အိမ်က နေရာတစ်ခုကို ကျွန်မ သတိထားမိခဲ့တယ်။

And each flag has a picture of a baby on it.

အလံတစ်ခုစီရဲ့အပေါ်မှာ ကလေးငယ်ရဲ့ ပုံတစ်ပုံရှိတယ်။

These were flags that were sent by families

ဒါတွေက သားမဖွားနိုင်မှု ပြဿနာတွေကို သူကူညီ ကုသပေးခဲ့တဲ့

whom she helped treat their infertility problems.

မိသားစုတွေကနေ ပို့ပေးခဲ့တဲ့ အလံတွေပါ။

She explained that she had had enough

ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချတာတွေနဲ့ သာကြောဖြတ်တာတွေ

of performing abortions and sterilizations --

လုပ်ရတာ များလွန်းလှပြီဖြစ်တာကြောင့်

that the only work she did now was to help families have babies.

အခုတော့ မိသားစုတွေကို ကလေးရဖို့ ကူညီပေးတဲ့ အလုပ်ပဲ လုပ်တော့တယ်လို့ သူရှင်းပြခဲ့တယ်။

She said she was full of guilt

ကလေးတစ်ယောက် မူဝါဒကို

for carrying out the one-child policy,

လိုက်နာဆောင်ရွက်ခဲ့တဲ့အတွက် အပြစ်တွေနဲ့ပြည့်နေခဲ့ပြီး

and she hoped that by helping families have babies,

မိသားစုတွေကို ကလေးမွေးဖို့ ကူညီခြင်းအားဖြင့် သူအတိတ်က

she could counteract what she did in the past.

လုပ်ခဲ့တာကို ချေဖျက်နိုင်မယ် မျှော်လင့် တယ်လို့ သူပြောခဲ့တယ်။

It became clear to me she, too, was a victim of the policy.

ကျွန်မအတွက် ရှင်းလာတာက သူဟာလည်း ဒီမူဝါဒရဲ့သားကောင်တစ်ဦးဖြစ်ခဲ့တာပါ။

Every voice was telling her

သူ လုပ်ခဲ့တာက မှန်ကန်ပြီး

that what she did was right and necessary for China's survival.

တရုတ်ပြည်ှရှင်ကျန်မှုအတွက် လိုအပ်တယ် လို့ အသံတိုင်းက သူ့ကိုပြောနေခဲ့တယ်။

And she did what she thought was right for her country.

သူ့တိုင်းပြည်အတွက် သူမှန်တယ်ထင်ခဲ့တာကို သူလုပ်ခဲ့တာပါ။

I know how strong that message was.

ဒီသတင်းစကားက ဘယ်လောက်အားကောင်း တာကို ကျွန်မ သိတယ်။

It was everywhere around myself when I grew up.

ကြီးပြင်းလာစဉ် ကျွန်မကိုယ်တိုင်ရဲ့ ပတ်လည် နေရာတိုင်းမှာရှိတယ်။

It was printed on matches,

မီးခြစ်ဆံဘူးတွေ၊ ဖဲချပ်တွေ၊

playing cards,

ကျောင်းသုံးစာအုပ်တွေနဲ့

textbooks, posters.

နံရံကပ်ကြော်ငြာတွေမှာ ရိုက်နှိပ်ထားတယ်။

The propaganda praising the one-child policy

ကလေးတစ်ယောက်မူဝါဒကို ချီးမွှမ်းတဲ့

was everywhere around us.

ဝါဒဖြန့်မှုက ပတ်လည်နေရာတိုင်းမှာပါ။

[Anyone who refuses to sterilize will be arrested.]

[ သားကြောဖြတ်ဖို့ ငြင်းဆိုသူတိုင်း ဖမ်းချုပ်ခံရမည်။]

And so were the threats against disobeying it.

မလိုက်နာတာအတွက် ခြိမ်းခြောက်မှုတွေရှိခဲ့တယ်။

The message seeped into our minds

ကျွန်မတို့စိတ်တွေထဲ စိမ့်ဝင်နေခဲ့တဲ့ ဒီသတင်းစကားဟာ

so much so that I grew up feeling embarrassed

မောင်ငယ်လေးတစ်ယောက်ရှိတာကို အနေရခက်ကာ ကြီးပြင်းလာတဲ့အထိ

for having a younger brother.

များလွန်းခဲ့ပါတယ်။

With each person I filmed,

ကျွန်မ ရုပ်ရှင်ရိုက်ခဲ့တဲ့ လူတစ်ယောက်စီနဲ့အတူ

I saw how their minds and hearts can be influenced by the propaganda,

သူတို့ရဲ့စိတ်တွေ၊ နှလုံးသားတွေကို ဒီဝါဒဖြန့်မှုကလွှမ်းမိုးနေနိုင်ပုံနဲ့

and how their willingness to make sacrifices for the greater good

ပိုကြီးမြတ်တဲ့ ကောင်းမွန်မှုအတွက် စတေးဖို့ သူတို့ရဲ့စိတ်ဆန္ဒဟာ အလွန် မှောင်မိုက်ပြီး

can be twisted into something very dark and tragic.

ဝမ်းနည်းဖွယ်တစ်ခုဆီ မလှိမ့်တစ်ပတ် အလုပ်ခံရနိုင်ပုံကိုကျွန်မ မြင်ခဲ့တယ်။

China is not the only place where this happens.

ဒါဖြစ်ပျက်တာက တရုတ်ပြည် တစ်ပြည်တည်းမဟုတ်ပါဘူး။

There is no country on earth where propaganda isn't present.

ကမ္ဘာမှာ ဝါဒဖြန့်မှုမရှိတဲ့ တိုင်းပြည်မရှိပါဘူး။

And in societies that are supposed to be more open and free than China,

တရုတ်ပြည်ထက် ပိုပွင့်လင်း၊ လွတ်လပ်တယ်လို့ ထင်ရဟန်ရှိတဲ့ လူမှုအဖွဲ့အစည်းတွေမှာ

it can be even harder to recognize what propaganda looks like.

ဝါဒဖြန့်မှုက ဘယ်ပုံပေါက်တယ်ဆိုတာ သိရှိဖို့ ပိုတောင် ခက်ခဲနိုင်ပါတယ်။

It hides in plain sight as news reports,

ဒါက သတင်း ရေးသားမှုတွေ 
တီဗီ ကြောငြာတွေ၊

TV commercials, political campaigning

နိုင်ငရေး မဲဆွယ်ပွဲတွေနဲ လူမှုရေး မီဒီယာမှာ တက်လာတာတွေအဖြစ်

and in our social media feeds.

ပြောင်ကျကျ ပုန်းကွယ်နေပါတယ်။

It works to change our minds without our knowledge.

ဒါက အသိသုတမပါတဲ့ ကျွန်မတို့ရဲ့ စိတ်တွေကို ပြောင်းလဲဖို့ အလုပ်ဖြစ်ပါတယ်။

Every society is vulnerable to accepting propaganda as truth,

လူ့အဖွဲ့အစည်းတိုင်းဟာ ဝါဒဖြန်မှုကို အမှန် တရားအဖြစ် လက်ခံဖို့ ပျော့ကွက်ရှိတယ်၊

and no society where propaganda replaces the truth

အမှန်တရားကို ဝါဒဖြန့်မှုနဲ့ အစားထိုးတဲ့ ဘယ်လူ့အဖွဲ့အစည်းကမှ

can be truly free.

စစ်မှန်တဲ့ လွတ်လပ်မှု မရှိနိုင်ပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)