The dangerous evolution of HIV | Edsel Salvaña

Translator: sann tint Reviewer: Aung Paing Soe

The Philippines: an idyllic country

ဖိလစ်ပိုင်၊ ချမ်းမြေ့ဖွယ် ကျေးလက် နိုင်ငံ

with some of the clearest water and bluest skies on the planet.

ကမ္ဘာဂြိုဟ်ပေါ်က အကြည်လင်ဆုံး ရေနဲ့ အပြာဆုံးသော မိုးသားတွေနဲ့ပါ။

It is also the epicenter

ကမ္ဘာမှာ HIV ကူးစက်ရောဂါ

of one of the fastest-growing HIV epidemics in the world.

အမြန်ဆုံး တိုးပွားလာနေတဲ့ ဗဟိုချက်မတွေထဲကတစ်ခုလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

On the surface, it seems as if we are just a late bloomer.

အပေါ်ယံလောက်သာကြည့်ရင်တော့ ကျွန်တော်တို့က နောက်မှ HIV အဖြစ်များလာတာလို့ထင်ရတယ်

However, the reasons for our current epidemic

ဒါပေမဲ့ အခုလက်ရှိ အလျင်အမြန်ကူးစက်နေတဲ့ အကြောင်းပြချက်တွေဟာ

are much more complicated

အများကြီး ပိုရှုပ်ထွေးပြီး

and may foreshadow a global resurgence of HIV.

ကမ္ဘာမှာ HIV ပြန်လည်ခေါင်းထောင်လာခြင်းရဲ့ နိမိတ်လည်းဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။

While overall new cases of HIV continue to drop in the world,

အကြမ်းဖျင်းတော့ HIV လူနာသစ် အရေအတွက် တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ ဆက်လက် ကျဆင်းနေပေမဲ့

this trend may be short-lived

ပိုမိုဆိုးရွားတဲ့၊ ဆေးမတိုးတဲ့

when the next wave of more aggressive and resistant viruses arrive.

ဗိုင်းရပ်အမျိုးအစားသစ်တွေ ရောက်လာတဲ့အခါ အခုကျဆင်းနေတာက သက်ဆိုးမရှည်လောက်ဘူး။

HIV has a potential to transform itself into a new and different virus

HIV ပိုးဟာ ဆဲလ်တစ်ခုကို ကူးစက်လိုက်တိုင်း ပုံစံကွဲပြားတဲ့ဗိုင်းရပ်အသစ်တစ်ခုအဖြစ်

every time it infects a cell.

ပြောင်းလဲသွားနိုင်စွမ်းရှိပါတယ်။

Despite the remarkable progress we've made in reversing the epidemic,

ဒီလို ကူးစက်နေတာကို ကျဆင်းဖို့လုပ်ရာမှာ သိသာတဲ့ တိုးတက်မှုရရှိထားပေမဲ့

the truth is that we are just a few viral mutations away from disaster.

အမှန်က ဗိုင်းရပ်ပုံစံပြောင်းလဲလာမှုကြောင့် ဘေးဒုက္ခရောက်ဖို့ သီသီလေးပဲလိုတော့တာပါ

To appreciate the profound way in which HIV transforms itself

ကျေးဇူးရှင် HIV ဗိုင်းရပ်က မျိုးပွားတိုင်း ၄င်းရဲ့ပုံစံကို ပြောင်းလဲပစ်တာက

every time it reproduces,

သိပ်ကို အထာကျလွန်းပါတယ်။

let's make a genetic comparison.

မျိုးရိုးဗီဇပိုင်း နှိုင်းယှဉ်ရအောင်

If we look at the DNA variation among humans of different races

ကမ္ဘာ့နေရာအသီးသီးက မတူတဲ့လူသားမျိုးနွယ်တွေရဲ့

from different continents,

DNA ကွဲပြားမှုကို ကြည့်ရင်

the actual DNA difference is only 0.1 percent.

တကယ့် DNA ကွာခြားချက်က ၀.၁ ရာခိုင်နှုန်းပဲရှိတာပါ။

If we look at the genetic difference

လူသားတွေ၊ မျောက်ကြီးတွေနဲ့

between humans, great apes, and rhesus macaques,

မျောက်စပ်တွေကြားက မျိုးရိုးဗီဇပိုင်း ကွာခြားချက်ကို ကြည့်ရင်

that number is seven percent.

ကိန်းဂဏန်းက ၇ ရာခိုင်နှုန်းပါ။

In contrast, the genetic difference between HIV subtypes

ဆန့်ကျင်ဘက်အနေနဲ့ မတူတဲ့ HIV ဝေဒနာရှင်တွေရဲ့ HIV မျိုးခွဲတွေကြားက

from different patients

မျိုးရိုးဗီဇ ကွာခြားချက်က

may be as much as 35 percent.

၃၅ ရာခိုင်နှုန်းလောက်အထိ များနိုင်ပါတယ်။

Within a person infected with HIV,

HIV ကူးစက်ခံရတဲ့ လူတစ်ဦးထဲမှာတောင်

the genetic difference between an infecting mother virus

စတင်ကူးစက်လာတဲ့ (မိခင်) ဗိုင်းရပ်စ်နဲ့

and subsequent daughter viruses

နောက်ပွားများလာတဲ့ (သမီး) ဗိုင်းရပ်စ်ကြားက

has been shown to be as much as five percent.

မျိုးရိုးဗီဇ ကွာခြားချက်က ၅ % အထိ များနေနိုင်တယ်။

This is the equivalent of a gorilla giving birth to a chimpanzee,

ဒါဟာ လူဝံတစ်ကောင်က သူ့သက်တမ်းတစ်လျောက်မှာ ပထမအကြိမ်မွေးတော့ ချင်ပန်ဇီမျောက်

then to an orangutan,

နောက်တစ်ခါမွေးတော့ အော်ရန်ဂူတန်မျောက်

then to a baboon,

ပြီးတော့ ဘာဘွန်းတစ်ကောင်ဆက်မွေး

then to any random great ape within its lifetime.

နောက်ထပ်ကျပန်းမျောက်တစ်ကောင် ထပ်မွေးနေသလိုမျိုးနဲ့ဆင်တူပါတယ်။

There are nearly 100 subtypes of HIV,

HIV မျိုးခွဲပေါင်း ၁၀၀ နီးပါးရှိပါတယ်၊

with new subtypes being discovered regularly.

ပုံမှန် ရှာဖွေတွေ့ရှိလာတဲ့ မျိုးခွဲအသစ်တွေနဲ့ရောပေါ့

HIV in the developed world is almost all of one subtype:

ဖွံ့ဖြိုးပြီးကမ္ဘာမှာတွေ့ရတဲ့ HIVပိုးတွေ အားလုံးနီးပါးက မျိုးခွဲ-B

subtype B.

အမျိုးအစားပဲ ဖြစ်တယ်။

Mostly everything we know and do to treat HIV

ကျွန်တော်တို့သိထားသမျှနဲ့ HIV ကို ကုသဖို့ စတာတွေအားလုံးနီးပါးက

is based on studies on subtype B,

မျိုးခွဲ-B နဲ့ပတ်သတ်တဲ့လေ့လာမှုတွေအပေါ်ကို အခြေခံပါတယ်။

even though it only accounts for 12 percent

ဒါတောင်မှ ကမ္ဘာမှာရှိတဲ့ HIV လူနာစုစုပေါင်းရဲ့

of the total number of cases of HIV in the world.

၁၂ ရာခိုင်နှုန်းကသာ B-အမျိုးအစားဖြစ်ပါတယ်

But because of the profound genetic difference

ဒါပေမဲ့ မတူညီတဲ့ မျိုးခွဲတွေကြားက

among different subtypes,

နက်ရှိုင်းတဲ့ မျိုးရိုးဗီဇ ကွာခြားမှုကြောင့်

some subtypes are more likely to become drug-resistant

တစ်ချို့ မျိုးခွဲတွေဟာအလွယ်တကူနဲ့ ဆေးယဉ်လာတာမျိုး၊ (သို့) AIDS အဆင့်ကို

or progress to AIDS faster.

အမြန်ရောက်သွားတာမျိုး ဖြစ်နိုင်ပါတယ်

We discovered that the explosion of HIV cases in the Philippines

တွေ့ရှိရတာက ဖိလစ်ပိုင်က HIV လူနာတွေ တဟုန်းထိုး တိုးပွားမှုဟာ

is due to a shift from the Western subtype B

အနောက်တိုင်း မျိုးခွဲ-B ကနေ ပိုပြင်းထန်တဲ့ အရှေ့တောင်အာရှ

to a more aggressive Southeast Asian subtype AE.

မျိုးခွဲ-AE ကို ကူးပြောင်းသွားတာကြောင့်ပါ။

We are seeing younger and sicker patients

အသက်ငယ်ရွယ်ပြီး အခြေအနေပိုဆိုးတဲ့လူနာတွေမှာ

with high rates of drug resistance.

ဆေးမတိုးတဲ့နှုန်းမြင့်လာတာ တွေ့နေရပါတယ်

Initial encroachment of this subtype

ဒီ မျိုးခွဲ-AE ရဲ့ ကနဦးခြေလှမ်းတွေက

is already occurring in developed countries,

ဩစတြေလျ၊ ကနေဒါနဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု အပါအဝင်

including Australia, Canada and the United States.

ဖွံ့ဖြိုးပြီး နိုင်ငံတွေမှာ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်နှင့်နေပါပြီ။

We may soon see a similar explosion of cases in these countries.

အဲဒီနိုင်ငံတွေမှာ အလားတူ လူနာ မြောက်များစွာကိုမကြာခင်မှာ မြင်ရနိုင်တယ်။

And while we think that HIV is done

HIV က ပြီးသွားပြီ၊ ဒီရေလှိုင်းက လှည့်ပြန်သွားပြီလို့

and that the tide has turned for it,

ကျွန်တော်တို့ ထင်ပေမဲ့

just like with real tides, it can come right back.

တကယ့် ဒီရေတွေလိုပါပဲ တစ်ကျော့ပြန်, ပြန်လာနိုင်ပါတယ်။

In the early 1960s, malaria was on the ropes.

၁၉၆၀ အစောပိုင်းတွေက ငှက်ဖျားရောဂါဟာ အလူးအလဲရှုံးနိမ့်နေပြီး

As the number of cases dropped,

ငှက်ဖျားလူနာတွေ နည်းလာတာနဲ့အမျှ

people and governments stopped paying attention.

အစိုးရတွေနဲ့ ပြည်သူတွေက သိပ်အရေးမထားကြတော့ဘူး။

The result was a deadly resurgence of drug-resistant malaria.

အကျိုးဆက်က ဆေးယဉ်တဲ့ငှက်ဖျားတွေ အကြီးအကျယ် ပြန်လည်ဖြစ်ပွားလာခဲ့တာပါပဲ။

We need to think of HIV

HIV ဆိုတာ ဗိုင်းရပ်တစ်ကောင်ဆိုတာထက်

not as a single virus that we think we've figured out,

အလျှင်အမြန် ပြောင်းလဲဖြစ်ပေါ်နေပြီး အလွန် ထူးခြားတဲ့ ဗိုင်းရပ်တွေရဲ့ အစုအဝေး

but as a collection of rapidly evolving and highly unique viruses,

ဖြစ်တယ်ဆိုတာ ကျွန်တော်တို့သိနိုင်ပါတယ်။ ဗိုင်းရပ်တစ်ခုချင်းစီက ပြင်းထန်ဆိုးရွားတဲ့

each of which can set off the next deadly epidemic.

ကူးစက်ရောဂါ စတင်ဖြစ်လာစေနိုင်တယ်။

We are incorporating more powerful and new tools

ထပ်ပေါ်လာနိုင်တဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ HIV ပိုးကို ထောက်လှမ်းဖို့ ကူညီပေးနိုင်တဲ့

to help us detect the next deadly HIV strain,

ပိုကောင်းတဲ့ နည်းလမ်းတွေ၊ ကိရိယာသစ်တွေ ပေါင်းစပ်လုပ်ဆောင်နေပါတယ်။

and this needs to go hand in hand with urgent research

မျိုးခွဲ-B ရဲ့ သဘောသဘာဝကိုသိဖို့ သင့်လျော်တဲ့ ကုသမှုတွေလုပ်နိုင်ဖို့

on the behavior and proper treatment of non-B subtypes.

အရေးပေါ် သုတေသနတွေကိုပါ ပေါင်းစပ်လုပ်ဆောင်ဖို့ လိုပါတယ်။

We need to convince our governments

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အစိုးရတွေနဲ့

and our funding agencies

ရံပုံငွေပေးတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေကို

that HIV is not yet done.

HIV လုပ်ငန်းတွေ ရပ်လို့မရသေးဘူး ဆိုတာကို ပြောပြစည်းရုံးဖို့လိုပါတယ်။

Over 35 million people have died of HIV.

လူ ၃၅ သန်းကျော် HIV ကြောင့် သေဆုံးခဲ့တယ်။

We are on the verge of an AIDS-free generation.

ကျွန်တော်တို့ဟာ AIDS ကင်းစင်တဲ့ မျိုးဆက်တစ်ခုသို့ ရောက်လုနီးနေပါပြီ။

We need to pay attention.

ကျွန်တော်တို့ ဂရုတစိုက်ရှိဖို့လိုတယ်၊

We need to remain vigilant

ကျွန်တော်တို့ အထူးသတိဝီရိယရှိပြီး

and follow through.

ဆက်လက်စောင့်ကြည့်ဖို့ လိုပါတယ်။

Otherwise, millions more will die.

ဒါမှမဟုတ်ရင် နောက်ထပ် သန်းနဲ့ချီပြီး သေဆုံးပါလိမ့်မယ်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)