What we do (and don't) know about the coronavirus | David Heymann

Translator: Julia Kalaputi Reviewer: ALEKSANDAR MITEVSKI

[As of the morning February 27, 2020,

До утрото на 27 Февруари, 2020 г.

there were at least 82,000 confirmed cases worldwide of the coronavirus

имаше најмалку 82.000 потврдени случаи на корона вирус во светот

and 2,810 deaths from it.

и 2.810 смртни случаи.

TED invited Dr. David Heymann to share the latest findings about the outbreak.]

ТЕД го покани д-р Дејвид Хејман да ги сподели најновите откритија.

[What happens if you get infected with the coronavirus?]

Што ќе се случи ако се заразите со корона вирусот?

This looks like a very mild disease, like a common cold,

Изгледа како лесно заболување, како обична настинка,

in the majority of people.

кај повеќето луѓе.

There are certain people who get infected and have very serious illness;

Одреден број на луѓе се заразуваат и сериозно се разболуваат.

among them are health workers.

Мѓу нив се и здравствените работници.

It's a very serious infection in them,

Заразата е мошне сериозна кај нив

as they get a higher dose than normal people,

бидејќи примаат поголема доза отколку обичните луѓе,

and at the same time, they have no immunity.

а притоа немаат имунитет.

So in the general population,

Кај пошироката популација

it's likely that the dose of virus that you receive when you are infected

дозата на вирусот што се добива при заразувањето

is much less than the dose that a health worker would receive,

е многу помала од дозата која еден здравствен работник ја прима.

health workers having more serious infections.

Здравствените работници потешко се заразуваат.

So your infection would be less serious, hopefully.

Вашата инфекција би била помалку сериозна.

So that leaves the elderly and those with comorbidities

Оттука, најважно е старите лица и оние со повеќе заболувања

to really be the ones that we have to make sure

први да добијат медицинска грижа

are taken care of in hospitals.

во болниците.

[Who are the people who should be most concerned about this?]

(Кои луѓето кои би биле најзасегнати од ова?)

Well, the most concerned are people

Најзасегнати се луѓето кои

who are, first of all, in developing countries

се во неразвиените земји

and who don't have access to good medical care

и кои немаат пристап до соодветна медицинска нега

and may not have access at all to a hospital,

или немаат пристап до болница

should an epidemic occur in their country.

ако епидемијата се појави во нивната земја.

Those people would be at great risk,

Тие луѓе ќе бидат со висок ризик,

especially the elderly.

особено постарите лица.

Elderly in all populations are at risk,

Постарите лица насекаде се во опасност,

but especially those who can't get to oxygen.

но особено оние кои не можат да добијат кислород.

In industrialized countries,

Во индустријализираните држави,

it's the very elderly who have comorbidities,

старите лица се тие кои имаат повеќе болести,

who have diabetes, who have other diseases,

имаат дијабетис и други болести.

who are at risk.

Тие се во опасност.

The general population doesn't appear to be at great risk.

Општата популација не е во голема опасност.

[What pre-existing medical conditions put people at higher risk?]

(Кои претходно постоечки заболувања го зголемуваат ризикот?)

First of all,

Најпрво, важно е

pulmonary disease existing as a comorbidity is also important.

дали постои бело-дробно заболување од претходно.

In general, the elderly are at greater risk,

Генерално, постарите лица се во поголема опасност,

especially those over 70,

особено оние над 70 години,

because their immune systems are not as effective

бидејќи нивниот имунолошки систем не е толку ефективен

as they might have once been,

колку што бил порано,

and they are more susceptible to infections.

па тие се почувствителни на инфекции.

In addition, in some instances in China,

Исто така, кај некои случаи во Кина,

there's been a coinfection with influenza

корона вирусот бил пропратен со грип,

and at the same time,

а во исто време

there have been some bacterial superinfections

имало и секундарни бактериски инфекции

on the pneumonias that are occurring.

на веќе постоечката пневмонија.

[Where can we find up-to-date information?]

(Каде можеме да најдеме најнови информации?)

The Center for Disease Control in Atlanta keeps track

Центарот за контрола на болести во Атланта има податоци

and has updates on a regular basis on its website.

и редовно ги ажурира на нивната веб страна.

Also, the World Health Organization in Geneva,

Истотака, Светската Здравствена Организација во Женева

which is coordinating many of the activities

која координира многу активности

going on internationally,

кои се одвиваат меѓународно,

also has a website with daily updates.

има своја веб страна со дневни информации.

It's our responsibility to get that information as individuals,

Наша одговорност е како поединци да се информираме,

so we understand

за да разбереме

and can make sure that we can contribute in our own way

и да можеме да дадеме свој придонес за спречување

to prevention of major spread.

на поголемо распространување.

[You led the global response to the SARS outbreak in 2003.

(Вие ја водевте глобалната активност против САРС во 2003.

How does this outbreak compare?]

Која е сличноста меѓу двете?)

That's the same problem with all new infections.

Проблемот е ист со сите нови инфекции.

This is an infection that's coming to humans

Ова е инфекција што напаѓа луѓе

who have never been exposed to this virus before.

кои претходно не биле изложени на вирусот.

They don't have any antibody protection,

Тие немаат заштита од антитела

and it's not clear whether their immune system

и не знаеме дали нивниот имунолошки систем

can handle this virus or not.

може да се справи со вирусот или не.

This is a virus that usually finds itself in bats or in other animals,

Ова е вирус кој се наоѓа кај лилјаците и други животни

and all of a sudden, it's in humans.

и одненадеж - еве го и кај луѓето.

And humans just don't have experience with this virus.

А луѓето едноставно немаат искуство со овој вирус.

But gradually,

Но постепено

we are beginning to learn a lot, as we did with SARS.

почнуваме да учиме многу, како што беше и со САРС.

And you know, there are certainly a larger number of deaths

Секако, сега има поголем број на смртни случаи

than there were with SARS.

за разлика од САРС.

But when you divide that by a denominator of persons who are infected,

Но кога ќе го поделите тоа со бројот на заразените,

there are many, many more persons infected than there were with SARS.

сега има многу повеќе заразени луѓе отколку што имаше од САРС.

The case fatality ratio,

Смртноста,

that is the ratio of deaths to the numbers of cases in SARS,

т.е. соодносот меѓу смртните случаи и бројот на заболените кај САРС

was about 10 percent.

беше околу 10 %

With the current coronavirus, COVID-19,

Сега, кај корона вирусот, КОВИД-19

it is two percent or probably less.

е 2 % или помалку.

So it's a much less virulent virus,

Значи, овој е помалку опасен вирус,

but it's still a virus that causes mortality,

но сепак е вирус кој предизвикува смртност,

and that's what we don't want entering human populations.

и не сакаме да се рашири низ светската популација.

[Have we responded adequately at border crossings, such as airports?]

(Дали адекватно реагираме на граничните премини, како што се аеродромите?)

It's clearly understood that airports or any land borders

Јасно е дека аеродромите или кој било граничен премин

cannot prevent a disease from entering.

не можат да спречат влегување на болеста.

People in the incubation period can cross that border,

Луѓето во период на инкубација можат да преминат граница

can enter countries

да влезат во друга држава

and can then infect others when they become sick.

и потоа можат да заразат други кога ќе се разболат.

So borders are not a means of preventing infections from entering a country

Значи, границите не се средства за спречување на ширење на заразата

by checking temperatures.

со проверка на температурата.

Borders are important because you can provide to people arriving

Границите се важни бидејќи на луѓето кои доаѓаат

from areas that might be at risk of having had infection,

од ризични подрачја и кои може се инфицирани,

provide them with an understanding,

можеме да им дадеме корисни информации,

either a printed understanding or a verbal understanding,

печатени или усни информации

of what the signs and symptoms are of this infection,

за знаците и симптомите на оваа инфекција

and what they should do if they feel that they might be infected.

и што треба да прават ако почувствуваат дека се заразени.

[What's the timeline for a vaccine?]

(Која е временската рамка за вакцина?)

Vaccines are under development right now,

Вакцините во моментов се во развојна фаза,

there's a lot of research going on.

се прават многу испитувања.

That research requires first that the vaccine be developed,

Овие испитувања бараат најпрво да се открие вакцина,

then that it be studied for safety and effectiveness in animals,

па да се тестира безбедноста и ефикасноста врз животни

who are challenged with the virus after they are vaccinated,

на кои ќе им се инјектира вирусот откако ќе ја примат вакцината.

and then it must go into human studies.

А потоа мора да се испита и врз луѓе.

The animal studies have not yet begun,

Тестирања со животни сѐ уште не се почнати

but will soon begin for certain vaccines.

но наскоро ќе почнат за одредени вакцини.

And it's thought that by the end of the year,

Се смета дека до крајот на годината или

or early next year,

на почеток на следната,

there may be some candidate vaccines

ќе има пробни вакцини

that can then be studied for licensing by regulatory agencies.

кои ќе се тестираат за одобрување од регулаторни тела.

So we're talking about at least a year until there's vaccine available

Значи, зборуваме за една година до појавата на вакцина

that can be used in many populations.

која би се применила кај луѓето.

[What questions about the outbreak are still unanswered?]

(Кои прашања во врска со епидемијата не се одговорени досега?)

It's clear we know how it transmits,

Со сигурност знаеме како се пренесува,

we don't know how easily it transmits in humans,

не знаеме со која леснотија се пренесува кај луѓето

in communities or in unenclosed areas.

во заедниците или во отворени подрачја.

We know, for example,

Знаеме на пример,

that in the enclosed area of a cruise ship, it spread very easily.

дека многу лесно се шири во затворен простор на брод за крстарење.

We need to better understand

Треба подобро да разбереме

how it will spread once it gets into more open areas

на кој начин се шири на отворен простор

where people are exposed to people who might be sick.

каде луѓето се изложени на контакти со евентуално заразени лица.

[What about the global response could be improved?]

(Како може да се подобрат глобалните мерки?)

A major problem in the world today is that we look at outbreaks

Најголемиот проблем денес е тоа што кога има епидемија

in developing countries

во неразвиените земји

as something that we need to go and stop.

сметаме дека треба да одиме таму и да ја запреме.

So when there's an outbreak of Ebola,

Кога има епидемија на ебола,

we think "How can we go and stop this outbreak in the country?"

мислиме како да одиме и да ја запреме епидемијата во земјата.

We don't think about "How can we help that country

Не размислуваме како да ѝ помогнеме на државата

strengthen its capacity,

за да ги засили своите капацитети,

so that it can detect and respond to infections?"

за да можат да ја препознаат и да реагираат на инфекцијата.

So we haven't invested enough

Не инвестираме доволно

in helping countries develop their core capacity in public health.

за им помогнеме на земјите да ги подобрат своите капацитети во јавното здравство.

What we've done is invested in many mechanisms globally,

Имаме инвестирано во многу глобални механизми

which can provide support to other countries

кои можат да обезбедат поддршка на други земји,

to go and help stop outbreaks.

да одат и да запрат епидемија.

But we want to see a world where every country

Но сакаме да има свет во кој секоја земја

can do its best to stop its own outbreaks.

ќе е доволна моќна да запре епидемија.

[Will we see more emerging disease outbreaks in the future?]

(Дали ќе имаме и други епидемии во иднина?)

Today, there are over seven billion people.

Денес има околу 7 милијарди луѓе.

And when those people come into the world,

Сите тие луѓе во светот

they demand more food,

имаат потреба од храна,

they demand a whole series of things

имаат потреба од многу нешта

and they live closer together.

во нивното заедничко живеење.

In fact, we're an urban world, where people live in urban areas.

Всушност, ние сме урбан свет каде луѓето живеат во урбани средини.

And at the same time, we're growing more animals,

Истовремено одгледуваме повеќе животни

and those animals are contributing food to humans as well.

и тие животни им обезбедуваат храна на луѓето.

So what we see

Значи гледаме дека

is that that animal-human interface is becoming closer and closer together.

има сè поголема поврзаност меѓу луѓето и животните.

And this intensive agriculture of animals

Ова интензивно сточарство

and this intensive increase in human populations

и овој интензивен пораст на населението

living together on the same planet

кое живее заедно на планетата

is really a melting pot where outbreaks can occur and do occur.

прават еден вистински вртлог во кој има и ќе има епидемии.

We will eventually have more and more of these outbreaks.

На крај ќе имаме сè повеќе епидемии.

So an emerging infection today is just a warning

Сегашната растечка епидемија е предупредување за она

of what will happen in the future.

што може да се случи во иднина.

We have to make sure

Мораме да бидеме сигурни

that that technical collaboration in the world

дека техничката соработка во светот

is there to work together

постои за да дејствуваме заеднички

to make sure that we can understand these outbreaks when they occur

и да ги разбереме епидемиите кога ќе се појават

and rapidly provide the information necessary to control them.

и навремено да обезбедуваме информации за да ги контролираме.

[Is the worst behind us?]

(Дали најлошото е зад нас?)

I can't predict with accuracy.

Не можам точно да предвидам.

So all I can say is that we must all be prepared

Можам само да кажам дека треба да сме подготвени

for the worst-case scenario.

за најлошото сценарио.

And at the same time,

Истовремено,

learn how we can protect ourselves and protect others

да научиме како да се заштитиме себе си и другите

should we become a part of that epidemic.

ако станеме дел од епидемијата.

[To learn more, visit: Centers for Disease Control and Prevention

(За да дознаете повеќе, одете на следната страна:

World Health Organization]

https://www.cdc.gov/