Homeopathy, quackery and fraud | James Randi | TED

Translator: Levan Lashauri Reviewer: Mate Kobalia

დილა მშვიდობის.

მიხარია ამდენი კარგი ადამიანის

Good morning.

და ამდენი მომღიმარი სახის აქ ხილვა.

Happy to see so many fine folks out here

მე ძალიან სპეციფიური

and so many smiling faces.

ისტორია, დამოკიდებულება და მიდგომა მაქვს

I have a very peculiar

რეალური მსოფლიოსადმი,

background, attitude and approach

რადგან ილუზიონისტი ვარ.

to the real world

სიტყვა 'ჯადოქარს' ამ ტერმნის ვამჯობინებ,

because I am a conjurer.

რადგან ჯადოქარი რომ ვიყო,

Now, I prefer that term over magician,

მაშინ შელოცვებით, მაგიებით

because if I were a magician, that would mean

და უცნაური ჟესტებით,

that I use spells and incantations

ნამდვილ ჯადოქრობას მოვახდენდი.

and weird gestures

არა, ამას არ ვაკეთებ; მე ილუზიონისტი ვარ,

in order to accomplish real magic.

ადამიანი, რომელიც ნამდვილ ჯადოქარს თამაშობს

No, I don't do that; I'm a conjurer,

(სიცილი)

who is someone who pretends to be

მაშ, როგორ ვაკეთებთ ამას?

a real magician. (Laughter)

ჩვენ ვეყრდნობით იმ ფაქტს,

Now, how do we go about that sort of thing?

რომ თქვენნაირ აუდიტორიას

We depend on the fact

ვარაუდები ახასიათებს.

that audiences, such as yourselves,

მაგალითად, როცა მე აქ გამოვედი

will make assumptions.

და სადგამიდან მიკროფონი ჩამოვხსენი

For example, when I walked up here

და ჩავრთე,

and I took the microphone from the stand

თქვენ ივარაუდეთ, რომ ეს მიკროფონი იყო, სინამდვილეში ასე არ არის.

and switched it on,

(სიცილი)

you assumed this was a microphone, which it is not.

სინამდვილეში, ეს ისაა,

(Laughter)

რის შესახებაც ამ აუდიტორიის ნახევარზე მეტმა არ იცის.

As a matter of fact, this is something

ეს წვერის მჭრელია, ხედავთ?

that about half of you, more than half of you will not be familiar with.

ის მიკროფონად არ იმუშავებს;

It's a beard trimmer, you see?

ბევრჯერ ვცადე. (სიცილი)

And it makes a very bad microphone;

თქვენი კიდევ ერთი ვარაუდია...

I've tried it many times. (Laughter)

და ეს პატარა გაკვეთილია იმისა

The other assumption that you made --

რომ თქვენ,

and this little lesson is to show you

არა მხოლოდ შეგიძლიათ ივარაუდოთ, არამედ ივარაუდებთ კიდეც,

that you will make assumptions.

თუ სწორად მოგაწვდიან.

Not only that you can, but that you will

თქვენ გგონიათ, რომ მე გიყურებთ.

when they are properly suggested to you.

ტყუილია. მე თქვენ არ გიყურებთ. მე თქვენ ვერც გხედავთ

You believe I'm looking at you.

ვიცი რომ აქ ხართ, კულისებში მითხრეს, რომ დარბაზი სავსეა.

Wrong. I'm not looking at you. I can't see you.

ვიცი რომ აქ ხართ, რადგან მესმის თქვენი,

I know you're out there, they told me backstage, it's a full house and such.

მაგრამ ვერ გხედავთ, რადგან მე სათვალეს ვხმარობ.

I know you're there because I can hear you,

ეს კი სათვალე არაა. ეს ცარიელი ჩარჩოებია. (სიცილი)

but I can't see you because I normally wear glasses.

უბრალოდ ცარიელი ჩარჩოები.

These are not glasses, these are empty frames. (Laughter)

რატომ უნდა გამოვსულიყავი ზრდასრული კაცი

Quite empty frames.

თქვენ წინაშე, თვალებზე ცარიელი ჩარჩოებით?

Now why would a grown man appear before you

რომ გამებითურებინეთ, ქალბატონებო და ბატონებო,

wearing empty frames on his face?

რომ შეცდომაში შემეყვანეთ, რომ მეჩვენებინა,

To fool you, ladies and gentlemen,

თქვენ ვარაუდობთ რაღაცეებს.

to deceive you, to show that you, too,

ეს არასდროს დაგავიწყდეთ.

can make assumptions.

პირველ რიგში, ნამდვილი სათვალე უნდა გავიკეთო,

Don't you ever forget that.

რომ დაგინახოთ.

Now, I have to do something -- first of all, switch to real glasses

ასე უფრო კომფორტული იქნება ალბათ, არ ვიცი.

so I can actually see you,

კარგად არ შემიხედავს. არც ისეთი კომფორტულია.

which would probably be a convenience. I don't know.

(სიცილი)

I haven't had a good look. Well, it's not that great a convenience.

ახლა ისეთი რამის გაკეთებას ვაპირებ,

(Laughter)

რაც ჯადოქრისთვის ცოტა უცნაური იქნება.

I have to do something now, which seems

ვაპირებ წამალი დავლიო.

a little bit strange for a magician.

ეს Calms Forte-ს მთელი ბოთლია.

But I'm going to take some medication.

This is a full bottle of

ამას ცოტა ხანში აგიხსნით.

Calms Forte.

ინსტრუქციებს არ მივაქცევ ყურადღებას,

I'll explain that in just a moment.

მათი დაწერა სახელმწიფოს ვალდებულებაა,

Ignore the instructions,

რომ დაგაბნიოთ.

that's what the government has to put in there

საკმარის დოზას მივიღებ.

to confuse you, I'm sure.

I will take enough of these. Mm.

მთელს ბოთლს.

Indeed, the whole container.

Calms Forte-ს 32 ტაბლეტს.

ახლა, როცა დავლიე,

Thirty-two tablets of Calms Forte.

უნდა გითხრათ,

Now that I've done that -- I'll explain it in a moment --

რომ მე მსახიობი ვარ.

I must tell you that

მსახიობი ვარ, რომელიც სპეციფიურ როლს თამაშობს

I am an actor.

ჯადოქრის როლს ვთამაშობ,

I'm an actor who plays a specific part.

მაგის თუ გნებავთ, ნამდვილი ჯადოქრის.

I play the part of a magician,

აქ, ჩემს წინაშე, ამ სცენაზე ვინმე რომ გამოსულიყო

a wizard, if you will, a real wizard.

და სერიოზულად განეცხადებინა,

If someone were to appear on this stage in front of me

რომ ის დანიის ანტიკური პრინცი ჰამლეტია,

and actually claim to be

თქვენ შეურაცხყოფილი იქნებოდით

an ancient prince of Denmark named Hamlet,

და სამართლიანადაც.

you would be insulted

რატომ უნდა იფიქროს ვინმემ,

and rightly so.

რომ თქვენ ასეთ სისულელეს დაიჯერებთ?

Why would a man assume that you would believe

მაგრამ არსებობს

something bizarre like this?

ხალხის ძალიან დიდი რაოდენობა,

But there exists out there

რომელიც გეტყვით,

a very large population

რომ ისინი ექსტრასენსულ, ჯადოსნურ ძალებს ფლობენ

of people who will tell you

და მომავლის წინასწარმეტყველება შეუძლიათ

that they have psychic, magical powers

რომ მათ გარდაცვლილებთან კონტქატზე გასვლა შეუძლიათ.

that they can predict the future,

ასევე ასტროლოგიას

that they can make contact with the deceased.

და სხვა მკითხაობის მეთოდებს მოგყიდიან.

Oh, they also say

they will sell you astrology

დიახ, სიამოვნებით მოგყიდიან ამეებს

or other fortunetelling methods.

და ასევე გეტყვიან,

Oh, they gladly sell you that, yes.

რომ შეუძლიათ მუდმივმოქმედი ძრავი

And they also say

და თავისუფალი ენერგიის გენერატორი მოგცენ.

that they can give you perpetual motion machines

ისინი განგიცხადებენ, რომ ექსტრასენსები არიან,

and free energy systems.

განსაკუთრებული უნარებით, ნებისმიერი რამ.

They claim to be psychics,

ერთი რამ,

or sensitives, whatever they can.

რაც ბოლო დროს

But the one thing that has made a big comeback

განსაკუთრებით პოპულარული გახდა,

just recently

მკვდრებთან საუბარია.

is this business of

ჩემი მეამიტური ტვინისთვის,

speaking with the dead.

მკვდარი ნიშნავს,

Now, to my innocent mind,

რომ მას კომუნიკაცია არ შეუძლია

dead implies

(სიცილი)

თქვენ შეიძლება დამეთანხმოთ,

incapable of communicating. (Laughter)

მაგრამ ეს ხალხი გეუბნებათ,

You might agree with me on that.

რომ არა მხოლოდ მკვდრებთან კომუნიკაცია შეუძლიათ...

But these people, they tend to tell you that

"ეი, გამარჯობა!"

not only can they communicate with the dead --

არამედ მათ მკვდრების ხმაც ესმით

"Hi, there" --

და შეუძლიათ ამ ინფორმაციის ცოცხლებისთვის გადაცემა.

but they can hear the dead as well,

საინტერესოა ეს სიმართლე თუა.

and they can relay this information back to the living.

არ მგონია,

I wonder if that's true.

რადგან ეს ხალხი,

I don't think so, because

ზუსტად იმავე ხრიკებს იყენებს, რასაც ილუზიონისტები,

this subculture of people

ზუსტად იგივეს.

use exactly the same gimmicks that we magicians do,

იგივე ფიზიკურ და ფსიქოლოგიურ მეთოდებს...

exactly the same --

მათ ეფექტურად და ღრმად შეჰყავთ

the same physical methods, the same psychological methods --

მსოფლიოში მილიონობით ადამიანი

and they effectively and profoundly

თავისდა სავალალოდ შეცდომაში.

deceive millions of people around the earth,

ისინი აცდნენ ამ ადამიანებს,

to their detriment.

რომლებსაც ეს ძვირი უჯდებათ

They deceive these people,

და ემოციურადაც იტანჯებიან.

costs them a lot of money,

ყოველწლიურად, მთელი მსოფლიოს მასშტაბით

cost them a lot of emotional anguish.

მილიარდობით დოლარი იხარჯება

Billions of dollars are spent

ამ შარლატანებზე.

every year, all over the globe,

შესაძლებლობა რომ მომცემოდა,

on these charlatans.

ორ კითხვას დავუსვამდი

Now, I have two questions

ამ ხალხს.

I would like to ask these people

პირველი: გამოძახების თხოვნა რომ მინდოდეს..

if I had the opportunity to do so.

მათ ხომ ყურით ესმით.

First question: If I want to ask them to call up --

ისინი ამ სულებს ასე უსმენენ...

because they do hear them through the ear.

ბებიაჩემის სულის გამოძახებას ვთხოვდი,

They listen to the spirits like this --

რადგან როცა ის მოკვდა, მას ანდერძი ჰქონდა

I'm going to ask you to call up the ghost of my grandmother

რომელიც სადღაც დამალა. ჩვენ არ ვიცით სად.

because, when she died, she had the family will,

ამიტომ, ბებოს ვკითხავდით: "სად არის ანდერძი, ბებო?"

and she secreted it someplace. We don't know where it is,

რას გვპასუხობს ბებო? გვპასუხობს: "მე სამოთხეში ვარ და აქ შესანიშნავია.

so we ask Granny, "Where is the will, Granny?"

აქ ყველა ჩემი ძველი გარდაცვლილი მეგობარი

What does Granny say? She says, "I'm in heaven and it's wonderful.

და ჩემი ოჯახის წევრები მყავს.

I'm here with all my old friends, my deceased friends,

ასევე ყველა ძაღლი და კატა, რომელიც მყოლია ბავშვობაში.

and my family

მიყვარხარ და ყოველთვის შენთან ვიქნები.

and all the puppy dogs and the kittens that I used to have when I was a little girl.

მშვიდობით"

And I love you, and I'll always be with you.

და მან არ უპასუხა იმ ოხერ შეკითხვას!

Good bye."

სადაა ანდერძი?

And she didn't answer the damn question!

მას თავისუფლად შეეძლო ეთქვა:

Where is the will?

"უი, ის მეორე თაროზეა ენციკლოპედიის უკან"

Now, she could easily have said,

მაგრამ ის არ ამბობს ამას, არა.

"Oh, it's in the library on the second shelf, behind the encyclopedia,"

არანაირ საჭირო ინფორმაციას არ გვაწვდის.

but she doesn't say that. No, she doesn't.

ჩვენ ძვირი გადავიხადეთ ამ ინფორმაციაში,

She doesn't bring any useful information to us.

მაგრამ არ მიგვიღია.

We paid a lot of money for that information,

მეორე კითხვა რასაც დავუსვამდი საკმაოდ მარტივია:

be we didn't get it.

დავუშვათ მე მათ ვთხოვე

The second question that I'd like to ask, rather simple:

ჩემი გარდაცვლილი სიმამრის სულის გამოძახება.

Suppose I ask them to contact

რატომ ამბობენ ჯიუტად...

the spirit of my deceased father-in-law, as an example.

დაიმახსოვრეთ ისინი ამ ყურში საუბრობენ

Why do they insist on saying --

რატომ ამბობენ: "ჩემი სახელი იწყება ჯ-ზე, ან მ-ზე?"

remember, they speak into this ear --

why do they say, "My name starts with J or M?"

ეს რა ნადირობაა?

ნადირობა, თუ თევზაობა? რა არის ეს?

Is this a hunting game?

20 კითხვა აქვთ? არა, უფრო 120-ზე მეტი.

Hunting and fishing? What is it?

ეს სისასტიკეა, უზნეობა

Is it 20 questions? No, it's more like 120 questions.

But it is a cruel, vicious,

და აბსოლუტური უნამუსობა...

კარგად ვიქნები, მშვიდად იყავით.

absolutely conscienceless --

(სიცილი)

...თამაში რასაც ისინი თამაშობენ.

I'll be all right, keep your seats (Laughter) --

ისინი სარგებლობენ უმწეო და მეამიტი,

game that these people play.

დამწუხრებული და გაჭირვებული ხალხის მდგომარეობით.

And they take advantage of the innocent, the naive,

ესაა პროცესი,

the grieving, the needy people out there.

რომელსაც "ცივი კითხვა" ჰქვია

Now, this is a process

that is called cold reading.

ერთი ტიპია,

ვან პრააღი ჰქვია, ჯეიმს ვან პრააღი.

There's one fellow out there,

ის მსგავსი ამბების ერთ-ერთი ძლიერი სპეციალისტია

Van Praagh is his name, James Van Praagh.

კიდევ ჯონ ედუარდი, სილვია ბრაუნი

He's one of the big practitioners of this sort of thing.

და როზმერი ალტეა.

John Edward, Sylvia Browne

ასეთები ასობით არიან მსოფლიოში, მაგრამ ამ ქვეყანაში

and Rosemary Altea, they are other operators.

ჯეიმს ვან პრააღია ძლიერი.

There are hundreds of them all over the earth, but in this country,

მაშ, რას აკეთებს ის? ის გეუბნებათ

James Van Praagh is very big.

თუ როგორ გარდაიცვალა გარდაცვლილი.

And what does he do? He likes to tell you

ადამიანი რომელსაც ის საკუთარი ყურით ელაპარაკება.

how the deceased got deceased,

რასაც ხშირად ამბობს დაახლოებით ასე ჟღერს:

the people he's talking to through his ear, you see?

"ის მეუბნება, მეუბნება, რომ სანამ გარდაიცვლებოდა

So what he says is, very often, is like this: he says,

"He tells me, he tells me, before he passed,

სუნთქვა უჭირდა"

მეგობრებო, სიკვდილი სხვა კი არაფერია!

that he had trouble breathing."

(სიცილი)

Folks, that's what dying is all about!

წყვეტ სუნთქვას და მკვდარი ხარ.

(Laughter)

ასე მარტივადაა.

You stop breathing, and then you're dead.

და ესაა ინფორმაცია, რომელსაც თქვენ გაწვდიან?

It's that simple.

არ მგონია.

And that's the kind of information they're going to bring back to you?

ეს ადამიანები ეცდებიან გამოიცნონ, ისინი ამბობენ:

I don't think so.

"რატომ მოდის ელექტრობა?

Now, these people will make guesses, they'll say things like,

ის მეუბნება: 'ელექტრობა'

"Why am I getting electricity?

ელექტრიკოსი იყო?" "არა"

He's saying to me, 'Electricity.'

"ელექტრო სამართებელი ჰქონია როდესმე?" "არა"

Was he an electrician?" "No."

მსგავსი კითხვა-პასუხის თამაშია.

"Did he ever have an electric razor?" "No."

ამას აკეთებენ.

It was a game of hunting questions like this.

ჯეიმს რანდის საგანმანათლებო ფონდში

This is what they go through.

ხალხი ხშირად გვეკითხება

Now, folks often ask us

ისინი მირეკავენ და ამბობენ: "რატომ ხართ ასე შეწუხებული ამით მისტერ რანდი?

at the James Randi Educational Foundation,

they call me, they say, "Why are you so concerned about this, Mr. Randi?

ეს ხომ სახალისოა?"

არა, ეს არაა სახალისო. ეს სასტიკი ფარსია.

Isn't it just a lot of fun?"

შეიძლება ის ხალხს გარკვეულ კომფორტს სთავაზობს,

No, it is not fun. It is a cruel farce.

მაგრამ ეს კომფორტი მხოლოდ

Now, it may bring a certain amount of comfort,

სულ რაღაც 20 წუთი გასტანს.

but that comfort lasts

შემდეგ კი ხალხი სარკეში ჩაიხედავს და იტყვის

only about 20 minutes or so.

ამდენი გადავიხადე და ამ პროცესში

And then the people look in the mirror, and they say,

და მან კი რა მითხრა? "მე შენ მიყვარხარ!"

I just paid a lot of money for that reading.

ისინი ყოველთვის ამას ამბობენ.

And what did she say to me? 'I love you!'"

ეს ხალხი არანაირ ინფორმაციას არ იღებს.

They always say that.

ისინი არ ღებულობენ არანაირ სარგებელს იმაში, რასაც იხდიან.

They don't get any information,

სილვია ბრაუნი დიდი მანიპულატორია

they don't get any value for what they spend.

ჩვენ მას "ბრჭყალებს" ვეძახით.

Now, Sylvia Browne is the big operator.

სილვია ბრაუნი... მადლობა...

We call her "The Talons."

სილვია ბრაუნი ამ სფეროს

Sylvia Browne -- thank you --

დიდი სპეციალისტია ამჟამად.

Sylvia Browne is the big operator

სილვია ბრაუნი, რომ გაჩვენოთ...

in this field at this very moment.

ის 700 დოლარს იღებს

Now, Sylvia Browne -- just to show you --

ტელეფონით 20 წუთიანი სეანსისთვის.

she actually gets 700 dollars

ის პირადად არც კი მიდის

for a 20 minute reading over the telephone,

და მას 2 წლამდე უნდა ელოდოთ,

she doesn't even go there in person,

რადგან მისი მომსახურება ამდენი ხნით ადრეა დაჯავშნული.

and you have to wait up to two years because

თქვენ იხდით საკრედიტო ბარათით, ან სხვა ფორმით

she's booked ahead that amount of time.

და შემდეგ ის დაგირეკავთ

You pay by credit card or whatever,

როდისმე შემდეგი 2 წლის განმავლობაში.

and then she will call you

თქვენ მას იცნობთ: "გამარჯობა, ეს სილვია ბრაუნია"

sometime in the next two years.

ეგრევე იცნობთ, რომ ისაა.

You can tell it's her. "Hello, this is Sylvia Browne."

That's her, you can tell right away.

მონტელ უილიამსი გონიერი კაცია.

ყველა ვიცნობთ ვინცაა ტელევიზიაში.

Now, Montel Williams is an intelligent man.

ის განათლებული და ჭკვიანია.

We all know who he is on television.

მან იცის რას აკეთებს სილვია ბრაუნი,

He's well educated, he's smart,

მაგრამ ეს არ ადარდებს.

he knows what Sylvia Browne is doing

ფეხებზე ჰკიდია.

but he doesn't give a damn.

He just doesn't care.

რადგან საბოლოო ჯამში სპონსორებს უყვართ ის

და უილიამსი ყოველთვის გამოაჩენს მას

Because, the bottom line is, the sponsors love it,

ტელევიზიით, ყველას დასანახად.

and he will expose her

მაშ, რას გთავაზობთ სილვია ბრაუნი იმ 700 დოლარის სანაცვლოდ?

to television publicity all the time.

პირველ რიგში, ის გეტყვით თქვენი მფარევლი ანგელოზების სახელებს.

Now, what does Sylvia Browne give you for that 700 dollars?

ამის გარეშე როგორ უნდა ვიარსებოთ საერთოდ?

She gives you the names of your guardian angels, that's first.

(სიცილი)

ის გეტყვით თქვენ სახელებს,

Now, without that, how could we possibly function? (Laughter)

თუ ვინ იყავით წინა ცხოვრებებში.

She gives you the names of previous lives,

აჰა..

who you were in previous lives.

როგორც აღმოჩნდა ყველა ქალი,

Duh.

რომელსაც ის სესიებს უტარებს

It turns out that the women

ბაბილონის პრინცესა, ან რამე მსგავსი იყო.

that she gives readings for

კაცი კი ყველა აგამემნონთან მებრძოლი

were all Babylonian princesses, or something like that.

ბერძენი მეომარი.

And the men were all Grecian warriors

არაფერი არ თქმულა

fighting with Agamemnon.

14 წლის ფეხსაცმლის მწმენდავზე ლონდონის ქუჩებში,

Nothing is ever said about

რომელიც ტუბერკულოზით მოკვდა.

a 14 year-old bootblack in the streets of London

მისი ხსენება არ ღირს, ცხადია.

who died of consumption.

ყველაზე უცნაური რამ, რაც შეიძლება თქვენც შეამჩნიეთ,

He isn't worth bringing back, obviously.

როცა მათ ეკრანზე ხედავთ.

And the strange thing -- folks, you may have noticed this too.

ისინი არასდროს იძახებენ ვინმეს ჯოჯოხეთიდან.

You see these folks on television --

(სიცილი)

they never call anybody back from hell. (Laughter)

ყველას სამოთხიდან იძახებენ.

თუ ისინი რომელიმე ჩემს მეგობარს გამოიძახებენ,

Everyone comes back from heaven, but never from hell.

მაშინ... მოკლედ თქვენ ხვდებით

If they call back any of my friends,

(სიცილი)

they're not going to... Well, you see the story.

სილვია ბრაუნი გამონაკლისია.

(Laughter)

გარკვეული კუთხით გამონაკლისი,

Now, Sylvia Browne is an exception,

რადგან ჯაიმს რანდის საგანმანათლებლო ფონდი

an exception in one way,

1 მილიონ დოლარის პრიზს სთავაზობს ბრუნვად აქციებად,

because the James Randi Educational Foundation, my foundation,

რომელიც ძალიან ადვილი მოსაგებია.

offers a one million dollar prize in negotiable bonds.

ერთადერთი რაც გესაჭიროებათ, ნებისმიერი პარანორმალური

Very simply won.

ან ზებუნებრივი მოვლენის, ან ძალის არსებობის დამტკიცებაა

All you have to do is prove any paranormal, occult

შესაბამისი დაკვირვებების პირობებში.

or supernatural event or power of any kind

1 მილიონი დოლარის მოგება ძალიან მარტივია.

under proper observing conditions.

სილვია ბრაუნი ერთადერთი გამონაკლისია,

It's very easy, win the million dollars.

პროფესიონალი ექსტრასენსებიდან

Sylvia Browne is an exception in that

she's the only professional psychic

მთელ მსოფლიოში,

რომელმაც მიიღო ეს გამოწვევა.

in the whole world

მან ეს "ლარი კინგის ლაივ" შოუზე გააკეთა CNN-ზე

that has accepted our challenge.

ექვს ნახევარი წლის წინ.

She did this on the "Larry King Live" show on CNN

მას მერე მისგან არაფერი გვსმენია. უცნაურია.

six and a half years ago.

მან თქვა, რომ პირველ რიგში, არ იცის როგორ დამეკონტაქტოს.

And we haven't heard from her since. Strange.

აჰა...

She said that, first of all, that she didn't know how to contact me.

პროფესიონალ ექსტრასენსს, რომელიც მკვდრებს ესაუბრება,

Duh.

მე ვერ მეკონტაქტება?

A professional psychic who speaks to dead people,

(სიცილი)

she can't reach me?

თუ შეამჩნიეთ ცოცხალი ვარ.

(Laughter)

კარგად მაინც ვარ.

I'm alive, you may have noticed.

ის ვერ დამეკონტაქტა. ახლა ამბობს, რომ არ უნდა დაკონტაქტება,

Well, pretty well anyway.

რადგან მე უღმერთო ადამიანი ვარ.

She couldn't reach me. Now she says she doesn't want to reach me

მითუმეტეს უნდა გამომართვა მილიონი დოლარი,

because I'm a godless person.

ასე არაა, სილვია?

All the more reason to take the million dollars,

ეს ხალხი სერიოზულად უნდა შევაჩეროთ ახლავე.

wouldn't you think, Sylvia?

უნდა შევაჩეროთ, რადგან ეს სასტიკი ფარსია.

Now these people need to be stopped, seriously now.

ჩვენ ფონდში ხალხი მუდმივად მოდის.

They need to be stopped because this is a cruel farce.

ისინი ფინანსურად და ემოცირად განადგურებულები არიან,

We get people coming to the foundation all the time.

რადგან მათ საკუთარი ფული და რწმენა მისცემს

They're ruined financially and emotionally

იმ ხალხს.

because they've given their money and their faith

მე რაღაც ტაბლეტები დავლიე დასაწყისში.

to these people.

უნდა აგიხსნათ რა იყო ეს.

Now, I popped some pills earlier.

ჰომეოპათია, მოდით გავარკვიოთ რა არის ეს.

I have to explain that to you.

გსმენიათ მის შესახებ.

Homeopathy, let's find out what that's all about.

ეს მკურნალობის ალტერნატიული მეთოდია, არა?

Hmm. You've heard of it.

ჰომეოპათია სინამდვილეში შედგება... და ეს სწორედ ის არის.

It's an alternative form of healing, right?

ეს Calms Forte-ა.

Homeopathy actually consists -- and that's what this is.

32 საძილე ტაბლეტები! დამავიწყდა მეთქვა.

This is Calms Forte,

ახლახანს მივიღე

32 caplets of sleeping pills! I forgot to tell you that.

ექვსნახევარი დღის შესაბამისი საძილე ტაბლეტები.

I just ingested

(სიცილი)

six and a half days worth of sleeping pills.

ექვსნახევარი დღე, ეს ნამდვილად ფატალური დოზაა.

(Laughter)

აქვე უწერია:

Six and a half days, that certainly is a fatal dose.

"დოზის გადაჭარბების შემთვევაში,

It says right on the back here,

სასწრაფოდ მიმართეთ მოწამვლის კონტროლის ცენტრს"

"In case of overdose,

და წერია ნომერი.

contact your poison control center immediately,"

დამშვიდდით, ყველაფერი კარგად იქნება.

and it gives an 800 number.

ეს ნამდვილად არ მჭირდება,

Keep your seats -- it's going to be okay.

რადგან უკვე ბოლო 8-10 წელია

I don't really need it

ამას ვაკეთებ მაყურებლისთვის

because I've been doing this stunt

მთელი მსოფლიოს მასშტაბით.

for audiences all over the world

ანუ ვიღებ ჰომეოპათიური საძილე საშუალების ფატალურ დოზას.

for the last eight or 10 years,

რატომ არ მოქმედებს ის ჩემზე?

taking fatal doses of homeopathic sleeping pills.

(სიცილი)

Why don't they affect me?

(აპლოდისმენტები)

(Laughter)

პასუხმა შეიძლება გაგაოცოთ.

(Applause)

რა არის ჰომეოპათია?

The answer may surprise you.

ეს არის მუშა წამლის გაზავება

What is homeopathy?

It's taking a medicine that really works

and diluting it down

იმ დონემდე გაზავება, რომ პრეპარატი აღარ რჩება.

well beyond Avogadro's limit.

Diluting it down to the point

(სიცილი)

where there's none of it left. (Laughter)

მეგობრებო, ეს მხოლოდ მეტაფორა არაა

ეს მართლაც ასეა.

Now folks, this is not

ეს ზუსტად იმის ტოლფასია,

just a metaphor I'm going to give you now, it's true.

ერთი 325 მგ ასპირინის ტაბლეტი რომ ავიღოთ,

It's exactly equivalent to taking

one 325 milligram aspirin tablet,

ტაჰოს ტბაში ჩავაგდოთ,

შემდეგ დიდი ჯოხით მოვურიოთ,

throwing it into the middle of Lake Tahoe,

დაველოდოთ დაახლოებით 2 წელი,

and then stirring it up, obviously with a very big stick,

სანამ ხსნარი ერთგვაროვანი არ გახდება

and waiting two years or so

და შემდეგ როცა თავი აგტკივათ,

until the solution is homogeneous.

მოსვამთ ამ ტბიდან და უცებ თავის ტკივილი გაგივლით!

Then, when you get a headache,

(სიცილი)

you take a sip of this water, and -- voila! -- it is gone.

ეს მართლაც ასეა. ასე მუშაობს ჰომეოპათია.

(Laughter)

კიდევ ერთი რასაც ამბობენ... თქვენ მოგეწონებათ...

Now that is true. That is what homeopathy is all about.

არის ის, რომ წამლის რაც უფრო ნაკლები კონცეტრაციაა,

And another claim that they make -- you'll love this one --

მით უფრო ძლიერი ეფექტი აქვს ხსნარს.

the more dilute the medicine is, they say,

თქვენ გსმენიათ იმ ტიპზე ფლორიდიდან.

the more powerful it is.

საწყალი კაცი, ჰომეპათიურ მკურნალობაზე იყო

Now wait a minute, we heard about a guy in Florida.

და დოზის გადამეტებისგან მოკვდა.

The poor man, he was on homeopathic medicine.

მას ტაბლეტის მიღება დაავიწყდა.

He died of an overdose.

(სიცილი)

He forgot to take his pill.

იფიქრეთ ამაზე, იფიქრეთ.

(Laughter)

Work on it. Work on it.

სასაცილო რამეა, აბსოლუტური სისულელეა.

It's a ridiculous thing. It is absolutely ridiculous.

არ ვიცი რას ვფიქრობთ,

როცა ყველა ამ უაზრობის გვჯერა ამდენი წლის მანძილზე.

I don't know what we're doing,

ნება მომეცით გითხრათ,

believing in all this nonsense over all these years.

რომ ჯეიმს რანდის საგანმანათლებლო ფონდმა

Now, let me tell you,

საკმაოდ მსუყე ნადავლი გამოჰკიდა,

The James Randi Educational Foundation

მაგრამ ის ფაქტი,

is waving this very big carrot,

რომ არავის მიუღია ეს გამოწვევა

but I must say, the fact that nobody

არ ნიშნავს, რომ მსგავსი ძალები არ არსებობს.

has taken us up on this offer

შეიძლება სადმე არიან.

doesn't mean that the powers don't exist.

შეიძლება ეს ხალხი უბრალოდ ძალიან მდიდარია.

They might, some place out there.

პრინციპში სილვია ბრაუნის შემთხვევაში ვფიქრობ ასეც არის.

Maybe these people are just independently wealthy.

700 დოლარი 20 წუთიანი სეანსისთვის ტელეფონით

Well, with Sylvia Browne I would think so.

You know, 700 dollars for a 20 minute reading

ეს იურისტზე დიდი შემოსავალია.

over the telephone --

ეს საოცრად დიდი ფულია.

that's more than lawyers make!

ალბათ ამ ხალხს არც სჭირდება მილიონი,

I mean that's a fabulous amount of money.

მაგრამ არ ფიქრობთ, რომ მაინც უნდა მიიღონ გამოწვევა,

These people don't need the million dollars perhaps,

მხოლოდ იმიტომ, რომ სულელად გამომიყვანონ?

but wouldn't you think they'd like to take it

ეს უღმერთო კაცი რომ გააჩერონ,

just to make me look silly?

რომელზეც სილვია ბრაუნი სულ ლაპარაკობს.

Just to get rid of this godless person out there

ვფიქრობ ამას რაღაც უნდა მოვუხერხოთ.

that Sylvia Browne talks about all the time?

თქვენი რჩევა ნამდვილად გვჭირდება იმაზე,

I think that something needs to be done about this.

თუ როგორ მივმართოთ ფედერალურ, საშტატო

We really would love to have suggestions from you folks

და ლოკალურ ხელისუფლებებს,

on how to contact federal, state

რომ რაღაც იღონონ.

and local authorities

თუ აღმოაჩენთ... რა თქმა უნდა მე მესმის,

to get them to do something.

რომ დღესაც გვესაუბრება ხალხი

If you find out -- now I understand.

შიდსის ეპიდემიაზე,

We've seen people, even today, speaking to us

მოშიმშილე ბავშვებზე მსოფლიოში

about AIDS epidemics

და წყლის დაბინძურებაზე, რომლისგანაც ხალხი იტანჯება.

and starving kids around the world

ყველა ეს ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხია,

and impure water supplies that people have to suffer with.

კრიტიკულად მნიშვნელოვანია ჩვენთვის

Those are very important,

და რაღაც უნდა ვიღონოთ მათ მოსაგვარებლად,

critically important to us.

მაგრამ ამავე დროს,

And we must do something about those problems.

როგორც ართურ კლარკმა თქვა:

But at the same time,

"ადამიანის ტვინის გადაგვარება"

as Arthur C. Clarke said,

პარანორმალურის და იდუმალის,

The rotting of the human mind,

ზებუნებრივის რწმენის ამბები...

the business of believing in the paranormal and the occult

მთელი ეს უაზრობები...

and the supernatural --

ეს შუასაუკონეობრივი აზროვნება...

all of this total nonsense,

ვფიქრობ რაღაც უნდა ვიღონოთ ამაზეც

this medieval thinking --

და ეს განათლების ამბავია.

I think something should be done about that,

ეს დიდწილად მედიის დამსახურებაა.

and it all lies in education.

მათ მიერ ყველა სახის უაზრობის სამარცხვინო პოპულარიზაცია,

Largely, it's the media

who are to blame for this sort of thing.

They shamelessly promote

რადგან ეს სპონსორებს სიამოვნებთ.

all kinds of nonsense of this sort

because it pleases the sponsors.

საბოლოოდ ესაა დოლარების ამბავი.

ამას უყურებენ მხოლოდ.

It's the bottom line, the dollar line.

ჩვენ მართლაც უნდა ვუშველოთ ამას რაღაც.

That's what they're looking at.

მზად ვარ მივიღო თქვენი რჩევები

We really must do something about this.

და მინდა,

I'm willing to take your suggestions,

რომ ეწვიოთ ჩვენს საიტს.

and I'm willing to have you

მისამართია www.randi.org.

tune in to our webpage.

შედით და ნახეთ არქივი

It's www.randi.org.

და თქვენ ბევრად უფრო კარგად გაიგებთ,

Go in there and look at the archives,

თუ რაზე ვისაუბრე დღეს აქ.

and you will begin to understand much more

თქვენ ნახავთ ჩანაწერებს

of what I've been talking about today.

არაფერი არაა იმაზე უარესი, როცა ბიბლიოთეკაში ზიხართ

You will see the records that we have.

და მოდის ოჯახი

There's nothing like sitting in that library

და ამბობს, რომ დედამ მთელი თავისი ქონება გასცა.

and having a family appear there

გაყიდა CD-ები

and say that Mum gave away all the family fortune.

გასცა აქციები და სერტიფიკატები,

She cashed in the CDs,

ეს მართლაც სამწუხარო მოსასმენია...

she gave away the stocks and the certificates.

და ეს მათ ოდნავაც არ დაეხმარათ,

That's really sad to hear,

ამან არცერთი პრობლემა არ მოუგვარათ.

and it hasn't helped them one bit,

დიახ, ამერიკული ტვინი შეიძლება გადაგვარდეს

hasn't solved any of their problems.

და ასევე ყველა ტვინი მსოფლიოში,

Yes, there could be a rotting of the American mind,

თუ ჩვენ სერიოზულად არ დავიწყებთ ამაზე ფიქრს.

and of the minds all the way around the earth,

if we don't start to think sensibly about these things.

ჩვენ ამ ნადავლის შეთავაზება გავაკეთეთ,

როგორც ვამბობ, ჩამოვუკიდეთ ეს ნადავლი.

Now, we've offered this carrot,

ჩვენ ველოდებით როდის ეცემიან მას ექსტრასენსები.

as I say, we've dangled the carrot.

პრინციპში, ბევრი ეცემა კიდეც ხოლმე,

We're waiting for the psychics to come forth and snap at it.

ასობით ყოველ წელს.

Oh, we get lots of them,

ეს დაუზერები არიან და ხალხი,

hundreds of them every year come by.

რომელიც ფიქრობს, რომ მათაც შეუძლიათ მკვდრებთან საუბარი.

These are dowsers and people

მაგრამ ეს გამოუცდელი ხალხია. მათ არ იციან როგორ უნდა გაზომონ

who think that they can talk to the dead as well,

but they're amateurs; they don't know how to evaluate

საკუთარი ე.წ. ძალები

პროფესიონალები ახლოსაც კი არ გვეკარებიან,

their own so-called powers.

სილვია ბრაუნის შემთხვევის გარდა,

The professionals never come near us,

რომელზეც ცოტა ხნის წინ გიამბეთ.

except in that case of Sylvia Browne

მან მიიღო გამოწვევა და შემდეგ უკან დაიხია.

that I told you about a moment ago.

ქალბატონებო და ბატონებო,

She did accept and then backed away.

მე ჯეიმს რანდი ვარ

Ladies and gentlemen,

და მე გელოდებით.

I'm James Randi,

მადლობა.

and I'm waiting.

(აპლოდისმენტები)

Thank you.

(Applause)