The power of believing that you can improve | Carol Dweck | TED

Translator: Gulchin Taghiyeva Reviewer: Jala Ajennadjat

"Hələ" sözünün gücü haqqında danışım.

The power of yet.

I heard about a high school in Chicago

Eşitdiyimə görə Çikaqo koleclərinin birini

bitirmək üçün tələbələr müəyyən sayda fənlərdən imtahan verirlər

where students had to pass a certain number of courses to graduate,

and if they didn't pass a course, they got the grade "Not Yet."

və imtahanı keçə bilməyəndə, "Hələ yox" qiyməti alırlar.

And I thought that was fantastic,

Bunun əla fikir olduğunu düşündüm.

because if you get a failing grade, you think, I'm nothing, I'm nowhere.

Çünki imtahandan kəsiləndə yararsız və heç nə olduğumuzu düşünürük.

But if you get the grade "Not Yet",

"Hələ yox" qiyməti alanda isə

you understand that you're on a learning curve.

öyrənmək yolunda olduğumuzu başa düşürük.

It gives you a path into the future.

Bu da bizə gələcəyə doğru bir yol açır.

"Not Yet" also gave me insight

"Hələ yox" kəlməsi karyeramın əvvəlində, vacib bir dövrdə mənə təkan verdi

into a critical event early in my career,

a real turning point.

və mənim üçün dönüş nöqtəsi oldu.

I wanted to see

Uşaqların problem və çətinliklərin

how children coped with challenge and difficulty,

öhdəsindən necə gələcəklərini görmək istəyirdim,

so I gave 10-year-olds

buna görə də 10 yaşlı uşaqlara

problems that were slightly too hard for them.

onların həlli üçün bir az çətin bir tapşırıq verdim.

Some of them reacted in a shockingly positive way.

Bəziləri inanılmaz müsbət reaksiya göstərdi.

They said things like, "I love a challenge,"

"Çətinlikləri xoşlayıram"

və "Bunun öyrədici olacağına ümid edirəm" dedilər.

or, "You know, I was hoping this would be informative."

They understood that their abilities could be developed.

Onlar bacarıqlarının inkişaf edəcəyini dərk edirdilər.

They had what I call a growth mindset.

Çünki onlar "inkişaf zehni" adlandırdığım yanaşmaya malik idilər.

But other students felt it was tragic, catastrophic.

Digər şagirdlər isə bunu bir faciə və fəlakət kimi qəbul etdilər.

From their more fixed mindset perspective,

Daha sabit baxışa malik olduqlara görə

their intelligence had been up for judgment,

zehnləri tapşırığa tabe olmuş və onlar uğur qazana bilməmişdilər.

and they failed.

Instead of luxuriating in the power of yet,

"Hələ" sözünün gücündən həzz almaq əvəzinə

"indi"nin zülmündən əziyyət çəkirdilər.

they were gripped in the tyranny of now.

So what do they do next?

Bəs onlar sonra neylədilər?

I'll tell you what they do next.

Nə etdiklərini sizə danışım.

In one study, they told us they would probably cheat the next time

Bir tapşırıqda, kəsiləcəkləri halda daha çox oxumaq əvəzinə

gələn dəfə yəqin ki, köçürəcəklərini demişdilər.

instead of studying more if they failed a test.

In another study, after a failure,

Digər bir tapşırıqda isə kəsiləndən sonra

onlara nisbətən daha pis nəticə göstərmiş

they looked for someone who did worse than they did

so they could feel really good about themselves.

birinə baxıb özlərini daha yaxşı hiss etmişdilər

And in study after study, they have run from difficulty.

və bütün tapşırıqlar boyu çətinliklərdən qaçmışdılar.

Scientists measured the electrical activity from the brain

Alimlər tələbələrin səhvlərlə qarşılaşdığı zaman

beyinlərində yaranan elektik fəaliyyətini ölçüblər.

as students confronted an error.

On the left, you see the fixed-mindset students.

Solda "sabit" zehnə malik tələbələri görürsüz.

There's hardly any activity.

Beyinləri çox passivdir.

They run from the error.

Onlar səhvlərdən qaçırlar.

Səhvlərə baş qoşmaq istəmirlər.

They don't engage with it.

But on the right, you have the students with the growth mindset,

Sağdakı isə "infişaf edən" zehnə malik olub,

the idea that abilities can be developed.

bacarıqlarının inkişafına inanan tələbələrdir.

They engage deeply.

Onlar daha dərindən məşğul olurlar.

Their brain is on fire with yet.

Beyinlər "hələ" sözü ilə yaşayır,

They engage deeply.

işə ürəklərini verirlər.

Səhvlərin üzərində işləyirlər,

They process the error.

They learn from it and they correct it.

səhvlərdən dərs alıb onları düzəldirlər.

How are we raising our children?

Uşaqlarımızı necə böyüdürük?

Are we raising them for now instead of yet?

Onları "hələ" yerinə "indi" üçünmü böyüdürük?

Are we raising kids who are obsessed with getting As?

Əla qiymətlərə can atmaları üçünmü böyüdürük?

Are we raising kids who don't know how to dream big dreams?

Böyük xəyallar qurmağı bacarmayan uşaqlarmı yetişdiririk?

Ən böyük hədəfləri bir sonrakı A qiyməti və ya sınaq nəticəsidirmi?

Their biggest goal is getting the next A, or the next test score?

And are they carrying this need for constant validation with them

Və onlar bu daimi qiymətləndirilmə ehtiyaclarını

into their future lives?

gələcəkdə də davam etdirəcəklərmi?

Maybe, because employers are coming to me and saying,

Bəlkə də hə. Çünki iş sahibləri və şirkət işçiləri

artıq mükafatlandırılmadan

"We have already raised a generation

of young workers who can't get through the day

bir gün də belə işləmək istəməyən

without an award."

gənc nəslin yetişdiyini deyir.

So what can we do?

Yaxşı, bəs nə edə bilərik?

How can we build that bridge to yet?

"Hələ" sözünə necə özümüzə yaxınlaşdıra bilərik?

Here are some things we can do.

Bir neçəyolunu deyim.

First of all, we can praise wisely,

İlk növbədə, bilik və istedaddan başqa da qiymətləndirmə keyfiyyətləri tapmalıyıq.

not praising intelligence or talent.

That has failed.

Köhnə üsul özünü doğrultmur.

Don't do that anymore.

Artıq belə etməyin.

But praising the process that kids engage in,

Uşaqların gördüyü işi qiymətləndirin;

their effort, their strategies, their focus, their perseverance,

onların səylərini, strategiyalarını, diqqətlərini,

their improvement.

əzm və irəliləyişlərini.

This process praise creates kids who are hardy and resilient.

Təriflənən proses

davamlı və möhkəm uşaqlar yetişdirir.

There are other ways to reward yet.

"Hələ" sözünü işlətməyin digər yollar da var.

We recently teamed up with game scientists

Bu yaxınlarda Vaşinqton Universitetindən

from the University of Washington

onlayn oyun developerləri ilə birləşərək

to create a new online math game that rewarded yet.

"hələ" sözünü mükafatlandıran yeni riyazi oyun yaratdıq.

In this game, students were rewarded for effort, strategy and progress.

Bu oyunda şagirdlər səy, strategiya və proqreslərinə görə mükafatlanırlar.

The usual math game

Adi riyazi oyunlar düzgün cavabı

rewards you for getting answers right, right now,

verən kimi mükafatlandırırlar,

but this game rewarded process.

bu oyun isə prosesi mükafatlandırır.

And we got more effort,

Və onlar daha çox səy,

daha güclü strategiya

more strategies,

more engagement over longer periods of time,

uzun müddət ərzində daha çox məşğuliyyət

and more perseverance when they hit really, really hard problems.

və çox çətin problemləri həll edərkən daha çox əzm göstərdilər.

Just the words "yet" or "not yet," we're finding,

İşlətdiyimiz sadəcə "hələ" yaxud "hələ yox" sözləri

uşaqlara daha çox əminlik,

give kids greater confidence,

give them a path into the future that creates greater persistence.

daha artıq əzmkarlıq yaradan gələcəyə yol açır.

And we can actually change students' mindsets.

Və bununla şagirdlərin zehnini dəyişə bilərik.

In one study, we taught them

Araşdırmaların birində biz uşaqlara

that every time they push out of their comfort zone

hər dəfə öz komfort zonalarından çıxanda

to learn something new and difficult,

yeni və çətin nəsə öyrənmələri,

neyronların beyinlərində yeni, daha möhkəm bağlar yaratdıqlarını

the neurons in their brain can form new, stronger connections,

and over time, they can get smarter.

və onların daha ağıllı olmalarını öyrətdik.

Look what happened: In this study,

Görün bu tapşırıqlarda nə baş verdi:

students who were not taught this growth mindset

"inkişaf" zehni barədə bilməyən şagirdlər

continued to show declining grades over this difficult school transition,

məktəbin bu çətin keçid dövründə aşağı nəticələr göstərməyə davam etdilər,

but those who were taught this lesson showed a sharp rebound in their grades.

amma bu barədə bilən uşaqlar qiymətlərində kəskin artım göstərdilər.

We have shown this now, this kind of improvement,

Bu müsbət inkişafı biz minlərlə uşaqlarda

with thousands and thousands of kids, especially struggling students.

xüsusən də əziyyət çəkən şagirdlərdə müşahidə etmişik.

İndi isə bir az bərabərlik barədə də danışaq.

So let's talk about equality.

In our country, there are groups of students

Ölkəmizdə, bir qrup şagirdlər

who chronically underperform,

xroniki olaraq zəif nəticələr göstərirlər,

for example, children in inner cities,

bu misalçun, kasıb küçələrdə

or children on Native American reservations.

və ya hindu tayfalarında yaşayan uşaqlardır.

And they've done so poorly for so long

Uzun müddətdir zəif nəticə göstərdiklərindən, bir çoxları bunun qarşısıalınmaz sayır.

that many people think it's inevitable.

But when educators create growth mindset classrooms

Amma müəllimlər sinifdə "hələ"yə arxalanan "artma" zehni yaradanda

steeped in yet,

equality happens.

bərabərlik yaranır.

And here are just a few examples.

Bir neçə misal gətirim.

In one year, a kindergarten class in Harlem, New York

Nyu Yorkun, Harlem ərazisində bir bağça bir ildə

scored in the 95th percentile

Milli Nailiyyət testi zamanı 95-cu yeri tutdular.

on the national achievement test.

Many of those kids could not hold a pencil

Uşaqların bir çoxu məktəbə gələrkən heç qələmi əllərində tuta bilmirdilər.

when they arrived at school.

In one year,

Bir ildə,

fourth-grade students in the South Bronx, way behind,

Cənubi Bronksun 4-cü sinif şagirdləri

became the number one fourth-grade class in the state of New York

ştatın riyaziyyat testi üzrə

on the state math test.

Nyu Yorkun dördüncü sinifləri arasında birinci yer tutdular.

In a year, to a year and a half,

Bir ildən il yarıma qədər

Native American students in a school on a reservation

hindu şagirləri bölgələrinin məktəblərində

went from the bottom of their district to the top,

ərazinin ən aşağısından yuxarıya yüksəlmişdilər

and that district included affluent sections of Seattle.

və o əraziyə Sietllin varlı bölgələri da daxil idi.

So the Native kids outdid the Microsoft kids.

Beləliklə, hindu uşaqları Microsoft uşaqlarını ötmüşdülər.

Bu, səy və çətinliyin mənasının

This happened because the meaning of effort and difficulty were transformed.

dəyişilməsi nəticəsində baş vermişdi.

Before, effort and difficulty

Bundan öncə, səy və çətinlik

made them feel dumb, made them feel like giving up,

onların savadsız və təslim olmuş kimi hiss etmələrinə səbəb olurdu.

but now, effort and difficulty,

İndisə, səy və çətinlik

that's when their neurons are making new connections,

neyronlarının yeni və daha möhkəm bağlar

stronger connections.

yaratmalarına gətirib çıxarırdı.

That's when they're getting smarter.

Məhz bu zaman onlar daha ağıllı olurlar.

I received a letter recently from a 13-year-old boy.

Bu yaxınlarda 13 yaşında oğlan uşağından bir məktub aldım.

O yazırdı: "Əziz prof. Dvek,

He said, "Dear Professor Dweck,

yazılarınızın əsaslı elmi tədqiqatlara arxalandığını dəyərləndirərək,

I appreciate that your writing is based on solid scientific research,

onları tətbiq etməyə qərar verdim.

and that's why I decided to put it into practice.

Dərslərimdə,

I put more effort into my schoolwork,

ailəm və məktəbdəki uşaqlarla

into my relationship with my family,

münasibətlərimdə daha çox səy göstərməyə başladım

and into my relationship with kids at school,

and I experienced great improvement in all of those areas.

və bütün bu sahələrdə çox böyük irəliləyiş qazandım.

I now realize I've wasted most of my life."

Mən indi başa düşürəm ki, ömrümün çox hissəsini boşuna sərf etmişəm".

Let's not waste any more lives,

Gəlin daha çox həyat boşuna sərf etməyək.

Bacarıqların bu tərzdə artmasına

because once we know

that abilities are capable of such growth,

qadir olduğunu artıq öyrəndiyimiz üçün,

it becomes a basic human right for children, all children,

uşaqların, bütün uşaqların o artımı

yaradacaq yerlərdə, "hələ" kəlməsilə dolu yerlərdə

to live in places that create that growth,

to live in places filled with "yet".

yaşamalarını əsas insan hüququna çevirək.

Thank you.

Təşəkkür edirəm.

(Applause)

(Alqış)