Memory Banda: A Warrior’s Cry Against Child Marriage | TED

Translator: Kien Vu Duy Reviewer: Duy Lê

I'll begin today

Tôi bắt đầu buổi nói chuyện hôm nay

by sharing a poem

bằng cách chia sẻ một bài thơ

written by my friend from Malawi,

được viết bởi một người bạn của tôi ở Malawi,

Eileen Piri.

Eileen Piri.

Eileen is only 13 years old,

Eileen mới chỉ có 13 tuổi,

but when we were going through the collection of poetry that we wrote,

nhưng khi chúng tôi đọc qua tuyển tập thơ của chúng tôi

I found her poem so interesting,

Tôi nhận ra rằng bài thơ của cô ấy rất thú vị,

so motivating.

rất tích cực.

So I'll read it to you.

Vì thế tôi sẽ đọc nó cho các bạn.

She entitled her poem "I'll Marry When I Want."

Cô ấy đặt tiêu đề cho bài thơ là: "Tôi sẽ lập gia đình khi tôi muốn."

(Laughter)

(Khán giả cười)

"I'll marry when I want.

"Tôi sẽ lập gia đình khi tôi muốn.

My mother can't force me to marry.

Mẹ tôi không thể ép tôi lập gia đình.

My father cannot force me to marry.

Bố tôi không thể ép tôi lập gia đình.

My uncle, my aunt,

Chú, cô, bác tôi

my brother or sister,

anh, chị tôi,

cannot force me to marry.

không thể ép tôi lập gia đình.

No one in the world

Không ai trên thế giới này

can force me to marry.

có thể ép tôi lập gia đình.

I'll marry when I want.

Tôi sẽ lập gia đình khi tôi muốn.

Even if you beat me,

Cho dù bạn có đánh tôi,

even if you chase me away,

cho dù bạn có xua đuổi tôi,

even if you do anything bad to me,

cho dù bạn có làm bất cứ điều gì tồi tệ cho tôi,

I'll marry when I want.

Tôi sẽ lập gia đình khi tôi muốn.

I'll marry when I want,

Tôi sẽ lập gia đình khi tôi muốn,

but not before I am well educated,

nhưng phải sau khi tôi học hành đầy đủ,

and not before I am all grown up.

và sau khi tôi thực sự đã trưởng thành,

I'll marry when I want."

Tôi sẽ lập gia đình khi tôi muốn."

This poem might seem odd,

Bài thơ này có vẻ hơi lạ,

written by a 13-year-old girl,

bởi nó được viết bới một cô bé 13 tuổi,

but where I and Eileen come from,

nhưng tại nơi mà Eileen và tôi sống,

this poem, which I have just read to you,

bài thơ mà tôi vừa đọc cho các bạn,

is a warrior's cry.

là tiếng khóc của một chiến binh.

I am from Malawi.

Tôi đến từ Malawi.

Malawi is one of the poorest countries,

Malawi là một trong số nước nghèo nhất trên thế giới,

very poor,

rất nghèo,

where gender equality is questionable.

nơi mà bình đẳng giới là một vấn đề.

Growing up in that country,

Lớn lên ở đấy nước đó,

I couldn't make my own choices in life.

Tôi không thể tự lựa chọn cuộc sống của mình.

I couldn't even explore

Tôi thậm chí không thể khám phá

personal opportunities in life.

những cơ hội cho riêng tôi trong cuộc sống.

I will tell you a story

Tôi sẽ kể cho bạn một câu chuyện

of two different girls,

về hai cô gái khác nhau,

two beautiful girls.

hai cô gái xinh đẹp.

These girls grew up

họ đã lớn lên

under the same roof.

dưới chung một mái nhà

They were eating the same food.

Họ ăn cùng loại thức ăn.

Sometimes, they would share clothes,

Thỉnh thoảng, họ còn mặc chung quần áo,

and even shoes.

và thậm chí cả giầy, dép.

But their lives ended up differently,

Nhưng cuộc đời của họ đã có các kết khác nhau,

in two different paths.

theo hai con đường khác nhau.

The other girl is my little sister.

Một cô gái là em gái của tôi.

My little sister was only 11 years old

Cô em gái của tôi khi mới chỉ 11 tuổi

when she got pregnant.

đã bắt đầu có thai.

It's a hurtful thing.

Đây là một điều đau đớn.

Not only did it hurt her, even me.

Không chỉ đau đớn cho em tôi mà còn cả cho tôi.

I was going through a hard time as well.

Tôi cũng phải trải qua một thời kỳ rất khó khăn.

As it is in my culture,

Với văn hoá của chúng tôi,

once you reach puberty stage,

một khi bạn đến tuổi dậy thì,

you are supposed to go to initiation camps.

bạn được đưa tới các trại huấn luyện về tình dục,

In these initiation camps,

Ở những trại này,

you are taught how to sexually please a man.

Bạn được dạy cách làm thế nào để thoả mãn tình dục cho người đàn ông.

There is this special day,

Có một ngày đặc biệt,

which they call "Very Special Day"

người ta gọi là "Ngày Rất Đặc Biệt"

where a man who is hired by the community

một người đàn ông được cộng đồng thuê

comes to the camp

tới cái trại đó

and sleeps with the little girls.

và quan hệ tình dục với các bé gái ở đấy.

Imagine the trauma that these young girls

Tưởng tượng những tổn thương mà những bé gái này

go through every day.

phải trải qua hàng ngày.

Most girls end up pregnant.

Hầu hết các bé gái đều có thai.

They even contract HIV and AIDS

Chúng thậm trí còn mắc HIV và AIDS

and other sexually transmitted diseases.

và những bệnh lây truyền qua đường tình dục khác

For my little sister, she ended up being pregnant.

Đối với em gái của tôi, nó cũng đã có thai.

Today, she's only 16 years old

Tới nay, nó mới có 16 tuổi thôi

and she has three children.

vậy mà nó đã có 3 đứa con.

Her first marriage did not survive,

Cuộc hôn nhân thứ nhất của nó đã không tồn tại

nor did her second marriage.

và cuộc hôn nhân thứ 2 của nó cũng không còn

On the other side, there is this girl.

Ở một phía khác, có một cô cái.

She's amazing.

Cô ấy thật tuyệt vời.

(Laughter)

(Khán giả cười)

(Applause)

(Khán giả vỗ tay)

I call her amazing because she is.

Tôi nói cô ấy tuyệt vời bởi vì chính cô ấy.

She's very fabulous.

Cô ấy rất tuyệt vời.

That girl is me. (Laughter)

Người con gái đó là tôi. (Khán giả cười)

When I was 13 years old,

Khi tôi 13 tuổi,

I was told, you are grown up,

Người ta nói với tôi rằng tôi đã lớn,

you have now reached of age,

Lúc này tôi đã tới tuổi,

you're supposed to go to the initiation camp.

mà tôi phải tới trại huấn luyện tình dục.

I was like, "What?

Tôi đã thốt lên, " Cái gì cơ?

I'm not going to go to the initiation camps."

Tôi sẽ không tới trại huấn luyện tình dục. "

You know what the women said to me?

Các bạn biết người phụ nữ nói gì với tôi không?

"You are a stupid girl. Stubborn.

"Cháu thật ngốc. Thật bướng bỉnh.

You do not respect the traditions of our society, of our community."

Cháu không tôn trọng truyền thống của xã hội và cộng đồng của chúng ta."

I said no because I knew where I was going.

Tôi đã nói không bởi vì tôi đã biết nơi mà tôi sẽ đến

I knew what I wanted in life.

Tôi đã biết điều mà tôi muốn trong cuộc đời.

I had a lot of dreams as a young girl.

Tôi đã có rất nhiều ước mơ như một cô gái trẻ.

I wanted to get well educated,

Tôi đã muốn được học hành đầy đủ,

to find a decent job in the future.

để tìm một công việc phù hợp trong tương lai.

I was imagining myself as a lawyer,

Tôi đã tự mơ mình là một luật sư,

seated on that big chair.

được ngồi trên một chiếc ghế to.

Those were the imaginations that

Những tưởng tượng đó

were going through my mind every day.

đi qua tâm trí tôi hàng ngày.

And I knew that one day,

Và tôi biết rằng một ngày,

I would contribute something, a little something to my community.

Tôi có thể đóng góp một vài thứ gì đó, nhỏ bé thôi cho cộng đồng của tôi.

But every day after refusing,

Nhưng hàng ngày sau khi tôi nói lời từ chối

women would tell me,

người phụ nữ lại nói với tôi,

"Look at you, you're all grown up. Your little sister has a baby.

"Cháu tự nhìn vào mình đi, cháu đã lớn rồi. Em cháu thì đã có con.

What about you?"

Còn cháu thì sao?"

That was the music that I was hearing every day,

Cái điệp khúc đó cứ vẳng bên tai tôi ngày qua ngày,

and that is the music that girls hear every day

và đó cũng là cái điệp khúc mà các cô gái phải nghe hàng ngày

when they don't do something that the community needs them to do.

khi mà họ không làm cái điều mà cộng đồng muốn họ làm

When I compared the two stories between me and my sister,

Khi tôi so sánh 2 câu chuyện giữa tôi và em gái tôi,

I said, "Why can't I do something?

Tôi đã nói, "Tại sao tôi không thể làm một vài thứ?

Why can't I change something that has happened for a long time

Tại sao tôi không thể thay đổi thay đổi một vài thứ mà đã tồn tại rất lâu rồi

in our community?"

trong cộng đồng của chúng tôi?"

That was when I called other girls

Đó là khi tôi gọi những cô gái khác

just like my sister, who have children,

giống như em gái tôi những người đã có con,

who have been in class but they have forgotten how to read and write.

những người đang ở trong lớp học, nhưng đã quyên cách đọc và viết

I said, "Come on, we can remind each other

Tôi nói, "Nào, chúng ta có thể nhắc nhở nhau"

how to read and write again,

cách đọc và viết,

how to hold the pen, how to read, to hold the book."

làm thế nào để cầm bút, làm thế nào để đọc, để cầm quyển sách"

It was a great time I had with them.

Đó là thời gian tuyệt với nhất của tôi với họ.

Nor did I just learn a little about them,

Không chỉ là tôi đã hiểu được một chút về họ,

but they were able to tell me their personal stories,

mà ở đó họ có thể kể cho tôi nghe những câu chuyện về riêng họ,

what they were facing every day

những điều họ đang đối mặt hàng ngày

as young mothers.

khi là những người mẹ trẻ.

That was when I was like,

Cũng đã giống như tôi lúc này,

'Why can't we take all these things that are happening to us

"Sao chúng ta không thể thực hiện tất cả những điều này đang xảy ra với chúng tôi

and present them and tell our mothers, our traditional leaders,

và bộc bạch chúng cho những người mẹ, những người lãnh đạo cổ hủ,

that these are the wrong things?"

rằng đây là những điều không đúng?"

It was a scary thing to do,

Nó là điều đáng sợ để làm,

because these traditional leaders,

bởi vì những người lãnh đạo cổ hủ này,

they are already accustomed to the things

họ đã quen với những điều này,

that have been there for ages.

những điều mà nó đã như vậy nhiều đời nay.

A hard thing to change,

Một điều khó khăn để thay đổi,

but a good thing to try.

nhưng là điều tốt để thử làm.

So we tried.

Vì thế chúng tôi đã thử.

It was very hard, but we pushed.

Nó đã rất khó khăn, nhưng chúng tôi đã cố gắng.

And I'm here to say that in my community,

Và tôi ở đây hôm nay để nói rằng ở cộng đồng của tôi,

it was the first community after girls

là một cộng đồng đầu tiên

pushed so hard to our traditional leader,

sau khi các cô gái đã thúc đẩy lãnh đạo cổ hủ của chúng tôi.

and our leader stood up for us and said no girl has to be married

và các nhà lãnh đạo đã đứng lên tuyên bố không cô gái nào phải kết hôn

before the age of 18.

trước tuổi 18.

(Applause)

(Khán giả vỗ tay)

In my community,

Ở cộng đồng của tôi,

that was the first time a community,

đó là lần đầu tiên ở một cộng đồng,

they had to call the bylaws,

họ phải đưa ra nội quy,

the first bylaw that protected girls

nội quy đầu tiên để bảo vệ các cô gái

in our community.

trong cộng đồng chúng tôi.

We did not stop there.

Chúng tôi đã không dừng lại đó.

We forged ahead.

Chúng tôi đã tiếp tục.

We were determined to fight for girls not just in my community,

Chúng tôi đã quyết định đấu tranh cho các cô gái, không chỉ trong cộng đồng của tôi,

but even in other communities.

mà thậm chí cả các cộng đồng khác nữa.

When the child marriage bill was being presented in February,

Khi dự luật về kết hôn ở trẻ em được bàn thảo vào tháng 2,

we were there at the Parliament house.

chúng tôi đã ở đó tại Quốc Hội

Every day, when the members of Parliament were entering,

Hàng này, khi các nghị sĩ vào họp,

we were telling them, "Would you please support the bill?"

chúng tôi đã nói với họ, "Các ông/bà làm ơn ủng hộ dự luật ?"

And we don't have much technology like here,

Và chúng tôi không có nhiều công nghệ như ở đây,

nhưng chúng tôi có những chiếc điện thoại nhỏ bé.

but we have our small phones.

So we said, "Why can't we get their numbers and text them?"

Và chúng tôi đã tự hỏi, "Tại sao chúng ta không thể lấy số và nhắn tin cho họ?"

So we did that. It was a good thing.

Và chúng tôi đã làm vây. Điều đó quả là rất tốt.

(Applause)

(Khán giả vỗ tay)

So when the bill passed, we texted them back,

Và khi dự luật được thông qua, chúng tôi đã nhắn tin lại

"Thank you for supporting the bill."

"Cảm ơn ông/bà đã ủng hộ cho dự luật"

(Laughter)

(Khán giả cười)

And when the bill was signed by the president,

Và khi dự luật được ký bởi tổng thống,

making it into law, it was a plus.

được đưa chính thức vào luật, nó đã là một điểm cộng.

Now, in Malawi, 18 is the legal marriage age, from 15 to 18.

Giờ đây ở Malawi, 18 tuổi mới được phép lập gia đình, trước đây là 15 tuổi

(Applause)

(Khán giả vỗ tay)

It's a good thing to know that the bill passed,

Một điều tuyệt vời khi được biết là dự luật đã được thông qua,

but let me tell you this:

nhưng để tôi kể cho bạn nghe điều này:

There are countries where 18 is the legal marriage age,

Có nhiều quốc gia mà ở đó 18 là tuổi được phép lập gia đình,

but don't we hear cries of women and girls every day?

nhưng ta có không nghe thấy tiếng khóc của phụ nữ và các cô gái hàng ngày không?

Every day, girls' lives are being wasted away.

Ngày qua ngày, cuộc sống của các cô gái bị lãng phí.

This is high time for leaders to honor their commitment.

Đây là thời điểm tốt nhất cho các nhà lãnh đạo, để thực hiện cam kết của họ.

In honoring this commitment,

khi thực hiện cam kết này,

it means keeping girls' issues at heart every time.

có nghĩa là đặt các vấn đề của các cô gái vào tâm điểm tại mọi thời điểm.

We don't have to be subjected as second,

Chúng ta không bị đặt xuống là thứ yếu,

but they have to know that women, as we are in this room,

nhưng chúng ta phải hiểu rằng phụ nữ, như chúng ta đây trong phòng này,

we are not just women, we are not just girls,

chúng ta không chỉ là phụ nữ, chúng ta không chỉ là cáccô gái,

we are extraordinary.

chúng ta thật tuyệt diệu.

We can do more.

Chúng ta có thể làm nhiều hơn.

And another thing for Malawi,

Và những điều khác nữa cho Malawi,

and not just Malawi but other countries:

và không chỉ Malawi mà cho các quốc gia khác nữa:

The laws which are there,

Các luật vẫn nằm đó,

you know how a law is not a law until it is enforced?

như đã biết, luật không phải là luật cho đến khi nó được thực thi phải không?

The law which has just recently passed

điều luật vừa mới được thông qua

and the laws that in other countries have been there,

và các điều luật ở các nước khác thì vấn ở đó,

they need to be publicized at the local level,

chúng cần được công khai ở địa phương,

at the community level,

tại các cộng đồng,

where girls' issues are very striking.

nơi mà các vấn đề của các cô gái đang được đề cập.

Girls face issues, difficult issues, at the community level every day.

Các cô gái đối mặt với các vấn đề khó khăn, trong cộng đồng hàng ngày.

So if these young girls know that there are laws that protect them,

Vì vậy nếu các cô gái trẻ biết rằng có những điều luật để bảo vệ họ,

they will be able to stand up and defend themselves

họ sẽ có thể đứng lên và bảo vệ lại chính họ

because they will know that there is a law that protects them.

bởi vì họ sẽ hiểu rằng có điều luật bảo vệ họ.

And another thing I would say is that

Và một điều khác nữa tôi muốn nói là

girls' voices and women's voices

tiếng nói của các cô gái và tiếng nói của phụ nữ

are beautiful, they are there,

là tuyệt với, chúng đang ở đó,

but we cannot do this alone.

nhưng chúng ta không thể làm điều đó một mình.

Male advocates, they have to jump in,

Vận động nam giới, họ phải cùng tham gia vao,

to step in and work together.

để cùng bước tới và làm việc cùng nhau.

It's a collective work.

Đó là một công việc chung.

What we need is what girls elsewhere need:

Điều mà chúng tôi cần là điều mà các cô gái khắp nơi cần:

good education, and above all, not to marry whilst 11.

đó là giáo dục tốt, và trên hết là không kết hôn khi 11 tuổi

And furthermore,

Và hơn thế nữa,

I know that together,

Tôi cho rằng cùng lúc,

we can transform the legal,

chúng ta có thể chuyển đổi luật pháp,

the cultural and political framework

văn hoá và chính trị

that denies girls of their rights.

mà chối bỏ các quyền lợi của phụ nữ.

I am standing here today

Tôi ở đây ngày hôm nay

and declaring that we can end child marriage in a generation.

và tuyên bố rằng chúng ta có thể chấm dứt việc tảo hôn trong một thế hệ.

This is the moment

Đây là thời điểm

where a girl and a girl, and millions of girls worldwide,

khi mà một cô gái và một cô gái, và hàng triệu cô gái trên toàn cầu,

will be able to say,

sẽ có thể nói rằng,

"I will marry when I want."

"Tôi sẽ lập gia đình khi tôi muốn"

(Applause)

(Khán giả vỗ tay)

Thank you. (Applause)

Cảm ơn. (Khán giả vỗ tay)