Alison Gopnik: What do babies think?

Alison Gopnik: Trẻ con nghĩ gì?

Translator: Trang Tran Reviewer: Duc Nguyen

What is going on

Điều gì đang diễn ra

in this baby's mind?

trong suy nghĩ của đứa trẻ này?

If you'd asked people this 30 years ago,

Nếu bạn hỏi mọi người điều này ba mươi năm trước,

most people, including psychologists,

đa số họ, bao gồm cả những nhà tâm lý học,

would have said that this baby was irrational,

sẽ nói rằng đứa trẻ này khác thường,

illogical, egocentric --

thiếu lô-gic, tự kỉ --

that he couldn't take the perspective of another person

rằng bé không nhận thức được người khác

or understand cause and effect.

hay hiểu về nguyên nhân và ảnh hưởng.

In the last 20 years,

Trong hai mươi năm gần đây,

developmental science has completely overturned that picture.

khoa học tiến bộ đã hoàn toàn bác bỏ tình cảnh đó.

So in some ways,

Theo cách nào đó,

we think that this baby's thinking

chúng ta cho rằng suy nghĩ của đứa trẻ này

is like the thinking of the most brilliant scientists.

giống như những nhà khoa học thông minh nhất.

Let me give you just one example of this.

Hãy để tôi cho các bạn thấy một ví dụ cụ thể.

One thing that this baby could be thinking about,

Có một điều em bé này có thể đang nghĩ về,

that could be going on in his mind,

trong tâm trí của đứa trẻ ấy,

is trying to figure out

đó là cố gắng hình dung ra

what's going on in the mind of that other baby.

điều gì đang ở trong suy nghĩ của một đứa trẻ khác.

After all, one of the things that's hardest for all of us to do

Cuối cùng, một trong những điều khó nhất mà chúng ta phải làm

is to figure out what other people are thinking and feeling.

là tìm ra điều mà người khác đang nghĩ hay cảm nhận.

And maybe the hardest thing of all

Và có lẽ điều buồn nhất đó là

is to figure out that what other people think and feel

tìm ra điều mà người khác nghĩ và cảm nhận

isn't actually exactly like what we think and feel.

thực sự không chính xác như những gì chúng ta nghĩ và cảm nhận.

Anyone who's followed politics can testify

Bất cứ ai theo đuổi chính trị có thể làm chứng

to how hard that is for some people to get.

việc đó khó thực hiện như thế nào đối với vài người.

We wanted to know

Chúng ta muốn biết

if babies and young children

liệu em bé và trẻ nhỏ

could understand this really profound thing about other people.

có thể hiểu được thực sự được những điều sâu sắc về người khác không.

Now the question is: How could we ask them?

Và giờ câu hỏi là: Làm sao chúng ta có thể hỏi chúng?

Babies, after all, can't talk,

Tất cả những em bé đều không thể nói chuyện,

and if you ask a three year-old

và nếu bạn bảo một bé ba tuổi

to tell you what he thinks,

kể cho bạn nghe bé nghĩ gì,

what you'll get is a beautiful stream of consciousness monologue

bạn sẽ nhận được một màn độc thoại của ý thức

about ponies and birthdays and things like that.

về những con ngựa non, sinh nhật, và những thứ tương tự như thế.

So how do we actually ask them the question?

Vậy làm thế nào chúng ta đặt ra câu hỏi cho chúng?

Well it turns out that the secret was broccoli.

Bí mật té ra lại là bông cải xanh.

What we did -- Betty Rapacholi, who was one of my students, and I --

Những điều chúng tôi làm -- Betty Rapacholi, một trong những học trò của tôi, và cả tôi --

was actually to give the babies two bowls of food:

thực ra là đưa cho trẻ con hai bát thức ăn:

one bowl of raw broccoli

một bát là bông cải xanh tươi

and one bowl of delicious goldfish crackers.

và bát kia là bánh quy cá vàng đầy hấp dẫn.

Now all of the babies, even in Berkley,

Tất cả trẻ con, ngay cả ở Berkley,

like the crackers and don't like the raw broccoli.

đều mê bánh quy, và không thích bông cải xanh tươi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But then what Betty did

Điều mà Betty làm

was to take a little taste of food from each bowl.

là trộn một ít vị thức ăn từ mỗi bát

And she would act as if she liked it or she didn't.

Và cô ấy sẽ tỏ ra như mình thích nó hoặc ghét nó.

So half the time, she acted

Một nửa khoảng thời gian, cô tỏ ra là

as if she liked the crackers and didn't like the broccoli --

mình thích bánh quy và không thích bông cải tươi --

just like a baby and any other sane person.

giống như trẻ con hay bất kì một người bình thường.

But half the time,

Một nửa thời gian khác,

what she would do is take a little bit of the broccoli

cô nếm một ít bông cải tươi

and go, "Mmmmm, broccoli.

và nói, "Mmmmm, bông cải xanh.

I tasted the broccoli. Mmmmm."

Cô vừa nếm thử nó xong. Mmmmm"

And then she would take a little bit of the crackers,

Và rồi, cô nhấm nháp một ít bánh quy,

and she'd go, "Eww, yuck, crackers.

và nói, "Eo ôi, bánh quy kinh quá.

I tasted the crackers. Eww, yuck."

Cô vừa nếm thử bánh quy. Thật kinh khủng."

So she'd act as if what she wanted

Lần này, cô tỏ ra như việc cô ấy muốn

was just the opposite of what the babies wanted.

là đối lập lại với những gì trẻ con muốn.

We did this with 15 and 18 month-old babies.

Chúng tôi làm thí nghiệm này với những trẻ 15 và 18 tháng tuổi.

And then she would simply put her hand out and say,

Rồi cô ấy xoè tay ra và nói,

"Can you give me some?"

"Cháu có thể cho cô xin thêm một ít thức ăn nữa không?"

So the question is: What would the baby give her,

Câu hỏi ở đây là: đứa trẻ sẽ đưa cho cô thứ gì,

what they liked or what she liked?

thứ mà chúng thích hay thứ cô thích?

And the remarkable thing was that 18 month-old babies,

Và điều kì diệu là, những trẻ 18 tháng tuổi,

just barely walking and talking,

chỉ đi dạo và nói chuyện,

would give her the crackers if she liked the crackers,

đưa cho cô bánh quy nếu cô thích chúng,

but they would give her the broccoli if she liked the broccoli.

và đưa bông cải xanh nếu cô thích nó.

On the other hand,

Ngược lại,

15 month-olds would stare at her for a long time

những đứa trẻ 15 tháng tuổi nhìn cô chằm chằm khá lâu

if she acted as if she liked the broccoli,

để xem liệu cô có giả vờ thích bông cải xanh hay không,

like they couldn't figure this out.

như thể chúng không thể phân biệt rành rọt được.

But then after they stared for a long time,

Sau khi quan sát một hồi lâu,

they would just give her the crackers,

chúng đưa cho cô bánh quy,

what they thought everybody must like.

thứ chúng nghĩ ai ai cũng thích ăn.

So there are two really remarkable things about this.

Vậy là, có hai điều thực sự đáng chú ý trong chuyện này.

The first one is that these little 18 month-old babies

Điều đầu tiên là, những đứa trẻ 18 tháng tuổi

have already discovered

đã nhận ra rằng

this really profound fact about human nature,

sự thực sâu xa về bản chất con người

that we don't always want the same thing.

đó là chúng ta không có cùng một mong muốn.

And what's more, they felt that they should actually do things

Chúng thấy rằng chúng thực sự phải

to help other people get what they wanted.

giúp những người khác có được thứ họ muốn.

Even more remarkably though,

Và điều đáng nói hơn đó là

the fact that 15 month-olds didn't do this

trên thực tế, những đứa trẻ 15 tháng tuổi không làm điều này

suggests that these 18 month-olds had learned

giả định rằng những đứa trẻ 18 tháng tuổi đã nhận ra

this deep, profound fact about human nature

sự thực sâu sắc về bản chất loài người này

in the three months from when they were 15 months old.

trong vòng ba tháng từ khi chúng còn 15 tháng tuổi.

So children both know more and learn more

Trẻ con biết nhiều hơn và học nhiều hơn

than we ever would have thought.

những gì chúng ta từng nghĩ.

And this is just one of hundreds and hundreds of studies over the last 20 years

Và đây chỉ là một trong số hàng trăm nghiên cứu trong vòng 20 năm gần đây

that's actually demonstrated it.

thực sự chỉ ra điều đó.

The question you might ask though is:

Câu hỏi đặt ra là:

Why do children learn so much?

Tại sao trẻ con lại học được nhiều như thế?

And how is it possible for them to learn so much

Và tại sao chúng có thể tiếp thu được nhiều thứ

in such a short time?

trong một khoảng thời gian quá ngắn như vậy?

I mean, after all, if you look at babies superficially,

Ý tôi là, sau cùng, nếu bạn nhìn nhận trẻ con một cách hời hợt,

they seem pretty useless.

thì chúng chỉ là những người vô dụng.

And actually in many ways, they're worse than useless,

Trên thực tế, theo nhiều cách, chúng còn tệ hơn là vô dụng,

because we have to put so much time and energy

bởi chúng ta phải tốn quá nhiều thời gian và công sức

into just keeping them alive.

giúp chúng sống sót.

But if we turn to evolution

Nhưng nếu chúng ta mở rộng

for an answer to this puzzle

câu trả lời cho vấn đề này

of why we spend so much time

rằng tại sao chúng ta lại dành quá nhiều thời gian

taking care of useless babies,

chăm sóc những đứa trẻ vô dụng này,

it turns out that there's actually an answer.

thì hoá ra đó lại là một câu trả lời thực sự.

If we look across many, many different species of animals,

Nếu chúng ta quan sát nhiều, rất nhiều loại động vật khác nhau,

not just us primates,

không chỉ động vật linh trưởng,

but also including other mammals, birds,

mà còn bao gồm cả động vật có vú, chim,

even marsupials

cả thú có túi

like kangaroos and wombats,

như căng-gu-ru và gấu túi,

it turns out that there's a relationship

té ra, có một mối quan hệ

between how long a childhood a species has

giữa độ dài quãng thời thơ ấu của một loài

and how big their brains are compared to their bodies

và não của chúng to đến mức nào so với cơ thể chúng

and how smart and flexible they are.

và chúng thông minh, khéo léo đến mức nào.

And sort of the posterbirds for this idea are the birds up there.

Một loài posterbird cho ý tưởng này là những con chim trên kia.

On one side

Một mặt

is a New Caledonian crow.

là đám New Caledonia.

And crows and other corvidae, ravens, rooks and so forth,

Đám quạ, quạ, vvv...,

are incredibly smart birds.

những loài rất thông minh.

They're as smart as chimpanzees in some respects.

Về vài mặt, chúng thông minh như những con tinh tinh.

And this is a bird on the cover of science

Và đây, một con chim đại diện cho khoa học

who's learned how to use a tool to get food.

học được cách dùng công cụ để tìm thức ăn.

On the other hand,

Mặt khác,

we have our friend the domestic chicken.

chúng ta có người bạn là loài gà công nghiệp.

And chickens and ducks and geese and turkeys

Gà, vịt, ngỗng, và gà tây

are basically as dumb as dumps.

về căn bản đều dốt.

So they're very, very good at pecking for grain,

Chúng thực sự rất rất giỏi tìm thóc,

and they're not much good at doing anything else.

ngoài việc đó ra thì chúng chẳng làm được gì nữa cả.

Well it turns out that the babies,

Té ra, những con chim New Caledonia non

the New Caledonian crow babies, are fledglings.

còn đang lớn.

They depend on their moms

Chúng dựa dẫm vào mẹ

to drop worms in their little open mouths

mớm sâu vào những cái miệng bé nhỏ đang mở

for as long as two years,

trong vòng gần hai năm,

which is a really long time in the life of a bird.

một khoảng thời gian khá dài trong cuộc đời của một con chim.

Whereas the chickens are actually mature

Trong khi loài gà thì lại khá cứng cáp

within a couple of months.

trong vòng một vài tháng.

So childhood is the reason

Khoảng thời gian thơ ấu là lý do

why the crows end up on the cover of Science

giải thích tại sao loài quạ lại được ở trang bìa của Khoa học

and the chickens end up in the soup pot.

và loài gà lại kết thúc đời mình trong nồi súp.

There's something about that long childhood

Có một điều về thời thơ ấu dài đó

that seems to be connected

nghe có vẻ có liên quan

to knowledge and learning.

tới kiến thức và việc học.

Well what kind of explanation could we have for this?

Chúng ta nên giải thích điều này bằng cách nào?

Well some animals, like the chicken,

Một số loài động vật, như gà,

seem to be beautifully suited

có vẻ như hoàn toàn hợp với

to doing just one thing very well.

việc chỉ làm một thứ khá tốt.

So they seem to be beautifully suited

Chúng tỏ ra khá thành thạo

to pecking grain in one environment.

ở việc bới thóc trong một môi trường.

Other creatures, like the crows,

Những loài khác, như quạ,

aren't very good at doing anything in particular,

thì lại không làm được điều gì tử tế cụ thể,

but they're extremely good

nhưng lại

at learning about laws of different environments.

học luật của các môi trường khác nhau khá giỏi.

And of course, we human beings

Và dĩ nhiên, chúng ta, loài người,

are way out on the end of the distribution like the crows.

ở vị trí còn xa hơn quạ.

We have bigger brains relative to our bodies

Chúng ta sở hữu bộ não tương quan với cơ thể mình

by far than any other animal.

lớn hơn bất kì loài vật nào.

We're smarter, we're more flexible,

Chúng ta thông minh hơn, khéo léo hơn,

we can learn more,

học được nhiều hơn,

we survive in more different environments,

sống sót trong nhiều môi trường khác nhau hơn,

we migrated to cover the world and even go to outer space.

chúng ta di cư bao phủ toàn bộ thế giới và thậm chí ra cả ngoài vũ trụ.

And our babies and children are dependent on us

Những đứa trẻ, con cháu phụ thuộc vào chúng ta

for much longer than the babies of any other species.

lâu hơn những sinh vật non của các loài khác.

My son is 23.

Con trai tôi 23 tuổi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And at least until they're 23,

Ít nhất là cho tới khi chúng 23 tuổi,

we're still popping those worms

chúng tôi vẫn phải mớm mồi

into those little open mouths.

cho những cái mỏ há mồm đó.

All right, why would we see this correlation?

Tai sao chúng ta nhận ra tương quan này?

Well an idea is that that strategy, that learning strategy,

Có một lí do, đó là chiến lược học đó,

is an extremely powerful, great strategy for getting on in the world,

thực sự là một cách hiệu quả, tuyệt vời để sống trên thế giới,

but it has one big disadvantage.

nhưng nó có một nhược điểm lớn.

And that one big disadvantage

Nhược điểm đó là,

is that, until you actually do all that learning,

cho tới khi bạn thực sự áp dụng tất cả những điều được học đó,

you're going to be helpless.

bạn sẽ vẫn chỉ là kẻ bất lực.

So you don't want to have the mastodon charging at you

Bạn không muốn loài voi răng mấu đuổi theo mình

and be saying to yourself,

và nói với bản thân,

"A slingshot or maybe a spear might work. Which would actually be better?"

"Súng cao su hay một ngọn giáo chắc sẽ có tác dụng. Nhưng cái nào thực sự tốt hơn?"

You want to know all that

Bạn muốn biết tất cả những điều đó

before the mastodons actually show up.

trước khi loài voi răng mấu thực sự xuất hiện.

And the way the evolutions seems to have solved that problem

Cách những tiến hoá xem ra đã giải quyết được vấn đề đó là

is with a kind of division of labor.

đi kèm với việc phân công lao động.

So the idea is that we have this early period when we're completely protected.

Ý tưởng đó là, chúng ta đều có giai đoạn tuổi thơ được bảo vệ tuyệt đối.

We don't have to do anything. All we have to do is learn.

Chúng ta không phải làm gì cả. Tất cả những gì phải làm chỉ là học.

And then as adults,

Và khi trưởng thành,

we can take all those things that we learned when we were babies and children

chúng ta vận dụng những thứ đã học được khi còn bé

and actually put them to work to do things out there in the world.

biến chúng thành hiện thực, đưa chúng ra thế giới.

So one way of thinking about it

Có một cách nghĩ về vấn đề này

is that babies and young children

đó là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

are like the research and development division of the human species.

giống như sự phân chia nghiên cứu và phát triển của loài người.

So they're the protected blue sky guys

Chúng là những đứa trẻ trời cho, được bảo vệ,

who just have to go out and learn and have good ideas,

chỉ việc ra ngoài học và có những ý tưởng tốt,

and we're production and marketing.

còn chúng ta là nhà sản xuất và tiếp thị.

We have to take all those ideas

Chúng ta phải đưa tất cả những ý tưởng ấy

that we learned when we were children

những điều đã được học khi còn nhỏ

and actually put them to use.

vận dụng chúng vào thực tế.

Another way of thinking about it

Một hướng tư duy khác về vấn đề này

is instead of thinking of babies and children

đó là thay vì việc nghĩ về trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

as being like defective grownups,

như thể những cá thể lớn khiếm khuyết,

we should think about them

chúng ta nên nghĩ về chúng

as being a different developmental stage of the same species --

như một giai đoạn phát triển khác trong cùng một giống loài --

kind of like caterpillars and butterflies --

đại loại như sâu bướm và bướm --

except that they're actually the brilliant butterflies

ngoại trừ việc chúng thực sự là những con bướm sặc sỡ

who are flitting around the garden and exploring,

lượn quanh khu vườn và tìm thức ăn,

and we're the caterpillars

chúng là sâu bướm

who are inching along our narrow, grownup, adult path.

những sinh vật nhỏ đang dần đi tới ngưỡng cửa của sự trưởng thành.

If this is true, if these babies are designed to learn --

Nếu điều này đúng, nếu những đứa trẻ đó được sinh ra để học --

and this evolutionary story would say children are for learning,

câu chuyện về tiến hoá này sẽ nói lên rằng trẻ con sinh ra để học,

that's what they're for --

đó là điều chúng phải làm --

we might expect

chúng ta mường tượng

that they would have really powerful learning mechanisms.

rằng chúng sẽ là những cơ cấu học tập hiệu quả.

And in fact, the baby's brain

Trên thực tế, não bộ của trẻ em

seems to be the most powerful learning computer

là chiếc máy tính học tuyệt vời nhất

on the planet.

trên thế giới.

But real computers are actually getting to be a lot better.

Nhưng những cỗ máy thực sự thì tốt hơn rất nhiều.

And there's been a revolution

Và gần đây, có một cuộc cách mạng

in our understanding of machine learning recently.

trong suy nghĩ về việc học một cách máy móc.

And it all depends on the ideas of this guy,

Tất cả là nhờ vào suy nghĩ của người đàn ông này,

the Reverend Thomas Bayes,

Reverend Thomas Bayes,

who was a statistician and mathematician in the 18th century.

một nhà thống kê và toán học của thế kỷ 18.

And essentially what Bayes did

Và điều Bayes thực sự làm

was to provide a mathematical way

đó là tạo ra cách máy móc,

using probability theory

sử dụng lí thuyết xác suất

to characterize, describe,

để phác hoạ, miêu tả,

the way that scientists find out about the world.

cách các nhà khoa học nghiên cứu về thế giới.

So what scientists do

Điều các nhà khoa học làm

is they have a hypothesis that they think might be likely to start with.

đó là họ có một giả thuyết mà họ nghĩ có khả năng bắt tay vào thực hiện.

They go out and test it against the evidence.

Họ thử nghiệm đi ngược lại bằng chứng.

The evidence makes them change that hypothesis.

Bằng chứng khiến họ thay đổi giả thuyết.

Then they test that new hypothesis

Rồi họ thử nghiệm giả thuyết mới đó

and so on and so forth.

và cứ thế lặp đi lặp lại.

And what Bayes showed was a mathematical way that you could do that.

Điều mà Bayes chỉ ra đó là một cách máy móc, chúng ta có thể thực hiện được.

And that mathematics is at the core

Và toán học là cốt lõi

of the best machine learning programs that we have now.

của những chương trình học trên máy mà chúng ta có hiện nay.

And some 10 years ago,

Và 10 năm trước,

I suggested that babies might be doing the same thing.

tôi giả định rằng trẻ con cũng có thể làm được điều tương tự như vậy.

So if you want to know what's going on

Nếu bạn muốn biết điều gì đang diễn ra

underneath those beautiful brown eyes,

đằng sau những đôi mắt nâu đẹp đẽ kia,

I think it actually looks something like this.

tôi nghĩ nó thực ra trông giống như thế này.

This is Reverend Bayes's notebook.

Đây là sổ của Reverend Bayes.

So I think those babies are actually making complicated calculations

Tôi nghĩ những đứa trẻ đó thực sự đang làm những phép tính phức tạp

with conditional probabilities that they're revising

với những xác suất điều kiện mà chúng đang xem xét lại

to figure out how the world works.

để tìm ra cách thế giới vận hành.

All right, now that might seem like an even taller order to actually demonstrate.

Bây giờ điều đó có vẻ như ở tầm với quá cao để thực sự chứng minh.

Because after all, if you ask even grownups about statistics,

Bởi sau cùng, nếu bạn hỏi những người trưởng thành về thống kê,

they look extremely stupid.

họ trông thực sự rất ngu ngốc.

How could it be that children are doing statistics?

Vậy tại sao trẻ con lại có thể làm những phép thống kê được chứ?

So to test this we used a machine that we have

Để kiểm tra điều này, chúng tôi dùng một cỗ máy

called the Blicket Detector.

được gọi là Blicket Detector.

This is a box that lights up and plays music

Đây là một cái hộp phát ra ánh sáng và nhạc

when you put some things on it and not others.

khi bạn đặt một số thứ trên cái hộp ấy mà không phải những thứ khác.

And using this very simple machine,

Cách sử dụng cỗ máy này rất đơn giản,

my lab and others have done dozens of studies

phòng thí nghiệm của tôi và các nơi khác đã thực hiện hàng tá những cuộc nghiên cứu

showing just how good babies are

chỉ ra những đứa trẻ

at learning about the world.

học về thế giới tốt như thế nào.

Let me mention just one

Hãy để tôi đưa ra một trường hợp

that we did with Tumar Kushner, my student.

chúng tôi thử nghiệm với Tumar Kushner, một học sinh của tôi.

If I showed you this detector,

Nếu tôi đưa cho bạn chiếc máy dò này,

you would be likely to think to begin with

có lẽ bạn sẽ bắt đầu nghĩ về

that the way to make the detector go

cách khiến nó chạy

would be to put a block on top of the detector.

sẽ là đặt một khối trên chiếc máy dò.

But actually, this detector

Thực tế, chiếc máy dò này

works in a bit of a strange way.

hoạt động theo cách hoàn toàn khác.

Because if you wave a block over the top of the detector,

Bởi nếu bạn để một khối trên chiếc máy dò đó,

something you wouldn't ever think of to begin with,

bạn không thể nghĩ có thể bắt đầu,

the detector will actually activate two out of three times.

nó sẽ thực sự kích hoạt nhanh hai trong số ba lần.

Whereas, if you do the likely thing, put the block on the detector,

Trong khi đó, nếu bạn thực hiện điều tương tự, đặt khối đó trên chiếc máy,

it will only activate two out of six times.

nó sẽ chỉ kích hoạt hai trên sáu lần,

So the unlikely hypothesis

Vậy giả thuyết ít khả quan

actually has stronger evidence.

thực sự có bằng chứng thuyết phục hơn.

It looks as if the waving

Nó giống như thể sóng

is a more effective strategy than the other strategy.

là một phương pháp hữu hiệu hơn những phương pháp khác.

So we did just this; we gave four year-olds this pattern of evidence,

Chúng ta thực hiện nó; chỉ cho những đứa trẻ bốn tuổi bằng chứng này,

and we just asked them to make it go.

và yêu cầu chúng khiến chiếc máy hoạt động.

And sure enough, the four year-olds used the evidence

Và như chắc chắn, những đứa trẻ đó vận dụng bằng chứng ấy

to wave the object on top of the detector.

để đặt vật lên trên chiếc máy dò.

Now there are two things that are really interesting about this.

Có hai điều thực sự thú vị ở đây.

The first one is, again, remember, these are four year-olds.

Điều đầu tiên đó là, tôi nhắc lại, hãy nhớ rằng, đây là những đứa trẻ bốn tuổi.

They're just learning how to count.

Chúng mới chỉ học đếm.

But unconsciously,

Nhưng theo một cách vô thức,

they're doing these quite complicated calculations

chúng đang làm các phép tính quá phức tạp

that will give them a conditional probability measure.

khiến chúng phải đo đếm xác suất điều kiện.

And the other interesting thing

Và điều thú vị còn lại

is that they're using that evidence

đó là chúng vận dụng bằng chứng đó

to get to an idea, get to a hypothesis about the world,

để đưa ra một ý tưởng, một giả thuyết về thế giới,

that seems very unlikely to begin with.

điều nghe chừng không thể bắt đầu.

And in studies we've just been doing in my lab, similar studies,

Và trong các nghiên cứu chúng tôi thực hiện ở phòng thí nghiệm, những nghiên cứu tương tự,

we've show that four year-olds are actually better

chúng tôi chỉ ra rằng những đứa trẻ bốn tuổi thực sự rất giỏi

at finding out an unlikely hypothesis

trong việc chỉ ra một giả thuyết khó xảy ra

than adults are when we give them exactly the same task.

hơn người lớn khi chúng ta đưa cho họ cùng một nhiệm vụ.

So in these circumstances,

Vậy trong những trường hợp này,

the children are using statistics to find out about the world,

trẻ con sử dụng thống kê để tìm hiểu về thế giới,

but after all, scientists also do experiments,

nhưng sau cùng, các nhà khoa học cũng tiến hành các thí nghiệm,

and we wanted to see if children are doing experiments.

và chúng ta muốn biết liệu trẻ con có thực sự làm thí nghiệm hay không.

When children do experiments we call it "getting into everything"

Khi trẻ con làm thí nghiệm, chúng ta gọi đó là "chĩa mũi vào mọi chuyện"

or else "playing."

hay "nghịch ngợm."

And there's been a bunch of interesting studies recently

Gần đây, có một loạt những nghiên cứu thú vị

that have shown this playing around

chỉ ra rằng cái gọi là nghịch ngợm này

is really a kind of experimental research program.

thực ra lại là một loại chương trình thí nghiệm dựa trên kinh nghiệm.

Here's one from Cristine Legare's lab.

Đây là từ phòng thí nghiệm của Cristine Legare.

What Cristine did was use our Blicket Detectors.

Điều mà Cristine làm đó là sử dụng những cỗ máy dò Blicket.

And what she did was show children

Và điều cô ấy làm là cho trẻ con thấy

that yellow ones made it go and red ones didn't,

những thứ màu vàng sẽ giúp máy di chuyển, còn những thứ màu đỏ thì không,

and then she showed them an anomaly.

và cô chỉ cho chúng sự bất quy tắc.

And what you'll see

Những gì bạn thấy sau đây

is that this little boy will go through five hypotheses

đó là cậu bé này vượt qua năm giả thuyết

in the space of two minutes.

trong vòng hai phút.

(Video) Boy: How about this?

(Video) Cậu bé: Thế còn mặt này?

Same as the other side.

Giống như cái kia.

Alison Gopnik: Okay, so his first hypothesis has just been falsified.

Alison Gopnik: Uhm, vậy giả thuyết đầu tiên của cậu bé đã bị giả mạo.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Boy: This one lighted up, and this one nothing.

Cậu bé: Mặt này sáng, mặt này thì chẳng có gì cả.

AG: Okay, he's got his experimental notebook out.

AG: Được rồi, cháu đã vượt qua cuốn sổ thí nghiệm này.

Boy: What's making this light up.

Cậu bé: Thứ gì làm cho nó sáng lên.

(Laughter)

(Tiếng cười)

I don't know.

Cháu không biết.

AG: Every scientist will recognize that expression of despair.

AG: Mỗi nhà khoa học sẽ nhận ra biểu hiện của sự thất vọng đó.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Boy: Oh, it's because this needs to be like this,

Cậu bé: Ồ, đó là bởi điều này cần phải như vậy,

and this needs to be like this.

và điệu này cần phải như vậy.

AG: Okay, hypothesis two.

AG: Thôi được, giả thuyết thứ hai.

Boy: That's why.

Cậu bé: đó là lý do.

Oh.

Ồ

(Laughter)

(Tiếng cười)

AG: Now this is his next idea.

AG: Bây giờ là ý tưởng tiếp theo của cậu bé.

He told the experimenter to do this,

Cậu bé nói với nhà thí nghiệm làm điều này,

to try putting it out onto the other location.

cố gắng đặt nó ở một nơi khác.

Not working either.

Vẫn không hoạt động.

Boy: Oh, because the light goes only to here,

Cậu bé: Ồ, đó là vì ánh sáng chỉ tới được đến đây,

not here.

chứ không phải chỗ này.

Oh, the bottom of this box

Đấy, đáy cái hộp này

has electricity in here,

có chứa điện,

but this doesn't have electricity.

nhưng cái này không có điện.

AG: Okay, that's a fourth hypothesis.

AG: Được rồi, đó là giả thuyết thứ tư.

Boy: It's lighting up.

Cậu bé: Nó đang sáng lên.

So when you put four.

Khi bạn đặt bốn cái.

So you put four on this one to make it light up

Bạn đặt bốn chiếc hộp trên đó và làm nó sáng lên

and two on this one to make it light up.

hai chiếc này và làm nó sáng lên.

AG: Okay,there's his fifth hypothesis.

AG: Được rồi, đó là giả thuyết thứ năm.

Now that is a particularly --

Đây là một cậu bé rất --

that is a particularly adorable and articulate little boy,

vô cùng đáng ngưỡng mộ và thông minh,

but what Cristine discovered is this is actually quite typical.

nhưng điều mà Cristine phát hiện ra đó là điều này rất phổ biến.

If you look at the way children play, when you ask them to explain something,

Nếu bạn nhìn cách trẻ con chơi đùa, bạn yêu cầu chúng giải thích một điều gì đó,

what they really do is do a series of experiments.

điều chúng thực sự làm đó là tiến hành một loạt các thí nghiệm.

This is actually pretty typical of four year-olds.

Đây thực sự là điều khá điển hình với những đứa trẻ bốn tuổi.

Well, what's it like to be this kind of creature?

Vâng, cảm giác khi là sinh vật này là gì vậy?

What's it like to be one of these brilliant butterflies

Trở thành con bướm với khả năng kiểm chứng năm giả thuyết

who can test five hypotheses in two minutes?

trong vòng hai phút có cảm giác như thế nào?

Well, if you go back to those psychologists and philosophers,

Nếu quay trở lại với những nhà tâm lí học và triết gia kia,

a lot of them have said

rất nhiều người trong số họ nói rằng

that babies and young children were barely conscious

trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ hầu như không ý thức được

if they were conscious at all.

việc chúng có ý thức hay không.

And I think just the opposite is true.

Tôi nghĩ điều ngược lại là đúng.

I think babies and children are actually more conscious than we are as adults.

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thực ra có ý thức hơn người lớn chúng ta.

Now here's what we know about how adult consciousness works.

Đây là điều chúng ta biết về cách vận hành ý thức của người lớn.

And adults' attention and consciousness

Sự chú ý và ý thức của người lớn

look kind of like a spotlight.

giống như một đốm sáng.

So what happens for adults

Điều xảy đến với người lớn

is we decide that something's relevant or important,

đó là chúng ta quyết định điều gì là có liên quan hay quan trọng,

we should pay attention to it.

chúng ta thường để tâm đến nó.

Our consciousness of that thing that we're attending to

Ý thức về việc mà chúng ta để ý trở nên

becomes extremely bright and vivid,

cực kì sáng lạn và nổi bật,

and everything else sort of goes dark.

còn mọi thứ khác thì tối đen đi.

And we even know something about the way the brain does this.

Chúng ta còn biết cách bộ não tiến hành việc này.

So what happens when we pay attention

Những gì xảy ra khi chúng ta chú tâm

is that the prefrontal cortex, the sort of executive part of our brains,

đó là vỏ não trước, trung khu điều hành của bộ não,

sends a signal

gửi tín hiệu

that makes a little part of our brain much more flexible,

khiến não chúng ta trở nên linh hoạt đôi chút,

more plastic, better at learning,

dẻo dai hơn, học tốt hơn,

and shuts down activity

và chấm dứt hoạt động

in all the rest of our brains.

ở phần còn lại của bộ não.

So we have a very focused, purpose-driven kind of attention.

Chúng ta có một sự chú ý rất tập trung, có mục đích.

If we look at babies and young children,

Nếu quan sát trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ,

we see something very different.

chúng ta thấy điều hoàn toàn khác.

I think babies and young children

Theo tôi, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

seem to have more of a lantern of consciousness

dường như giống như một chiếc đèn ý thức

than a spotlight of consciousness.

hơn là một đốm sáng ý thức.

So babies and young children are very bad

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ quá tồi trong việc

at narrowing down to just one thing.

tập trung vào một thứ.

But they're very good at taking in lots of information

Nhưng chúng lại giỏi tiếp nhận nhiều thông tin

from lots of different sources at once.

từ nhiều nguồn khác nhau cùng một lúc.

And if you actually look in their brains,

Nếu quan sát não chúng,

you see that they're flooded with these neurotransmitters

bạn nhận ra rằng chúng chứa đầy những chất dẫn truyền thần kinh

that are really good at inducing learning and plasticity,

chất thúc đẩy sự học và độ dẻo dai,

and the inhibitory parts haven't come on yet.

còn các phần ức chế chưa xuất hiện

So when we say that babies and young children

Khi ta nói trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

are bad at paying attention,

không giỏi tập trung,

what we really mean is that they're bad at not paying attention.

ý của chúng ta là chúng rất tồi trong việc không tập trung.

So they're bad at getting rid

Chúng không giỏi trong việc loại bỏ

of all the interesting things that could tell them something

những thứ thú vị mà có thể cho chúng biết điều gì đó

and just looking at the thing that's important.

và chỉ quan sát thứ quan trọng.

That's the kind of attention, the kind of consciousness,

Đó là một loại chú ý, một loại ý thức,

that we might expect

mà chúng ta mong đợi

from those butterflies who are designed to learn.

từ những con bướm được thiết kế để học.

Well if we want to think about a way

Nếu chúng ta muốn nghĩ cách

of getting a taste of that kind of baby consciousness as adults,

thử thứ ý thức trẻ con này như người lớn,

I think the best thing is think about cases

tôi nghĩ điều tốt nhất đó là nghĩ về các trường hợp

where we're put in a new situation that we've never been in before --

khi chúng ta rơi vào một tình huống mà mình chưa gặp phải trước đó --

when we fall in love with someone new,

khi yêu thích một ai đó,

or when we're in a new city for the first time.

hay khi lần đầu tiên đến một thành phố mới.

And what happens then is not that our consciousness contracts,

Điều xảy ra không phải là sự thu nhỏ ý thức,

it expands,

nó mở rộng,

so that those three days in Paris

và ba ngày ở Paris

seem to be more full of consciousness and experience

dường như đầy ý thức và trải nghiệm

than all the months of being

hơn tất cả những tháng năm

a walking, talking, faculty meeting-attending zombie back home.

đi lại, nói chuyện, tham dự họp báo như một thây ma khi ta ở nhà.

And by the way, that coffee,

Nhân tiện, loại cà phê đó,

that wonderful coffee you've been drinking downstairs,

thứ cà phê tuyệt vời bạn vừa uống ở dưới tầng,

actually mimics the effect

thực ra là bắt chước ảnh hưởng

of those baby neurotransmitters.

của chất dẫn truyền thần kinh trẻ con.

So what's it like to be a baby?

Vậy có cảm giác như thế nào khi là một đứa trẻ con?

It's like being in love

Giống như lần đầu say đắm

in Paris for the first time

Paris

after you've had three double-espressos.

sau khi uống hết ba cốc double-espresso.

(Laughter)

(Tiếng cười)

That's a fantastic way to be,

Đó là cảm giác tuyệt vời

but it does tend to leave you waking up crying at three o'clock in the morning.

nhưng nó có thể khiến bạn thức dậy, khóc òa lên vào lúc ba giờ sáng.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Now it's good to be a grownup.

Thật tuyệt khi là một người trưởng thành.

I don't want to say too much about how wonderful babies are.

Tôi không nói quá nhiều về việc trẻ con kỳ diệu ra sao.

It's good to be a grownup.

Thật tuyệt khi là một người trưởng thành.

We can do things like tie our shoelaces and cross the street by ourselves.

Chúng ta có thể làm những việc như thắt dây giày và tự mình đi qua đường.

And it makes sense that we put a lot of effort

Và nó hoàn toàn hợp lý khi chúng ta khiến

into making babies think like adults do.

đứa trẻ nghĩ giống như người lớn.

But if what we want is to be like those butterflies,

Nhưng nếu điều chúng ta muốn là được như những con bướm kia,

to have open-mindedness, open learning,

tư duy mở, học sáng tạo,

imagination, creativity, innovation,

trí tưởng tượng, óc sáng tạo, cải tiến,

maybe at least some of the time

hay ít nhất là trong một khoảng thời gian,

we should be getting the adults

người lớn chúng ta nên

to start thinking more like children.

bắt đầu nghĩ như trẻ con nhiều hơn.

(Applause)

(Vỗ tay)