Barry Schwartz: Our loss of wisdom

Barry Schwartz: Bilgeliği Kaybedişimiz Üzerine

Çeviri: Sinan Özel Gözden geçirme: Ahmet Yükseltürk

In his inaugural address,

Başkan Barack Obama, ulusa seslenişi sırasında

Barack Obama appealed to each of us to give our best

içinde bulunduğumuz finansal krizden çıkmaya gayret ederken

as we try to extricate ourselves from this current financial crisis.

her birimizin elinden geleni yapmasını istedi.

But what did he appeal to?

Bunun için bizden ne istedi?

He did not, happily, follow in the footsteps of his predecessor,

Neyse ki, önceki başkan gibi

and tell us to just go shopping.

bize "alışverişe çıkmamızı" söylemedi.

Nor did he tell us, "Trust us. Trust your country.

Şunu da demedi: "Bize güvenin. Ülkenize güvenin.

Invest, invest, invest."

Yatırım yapın, yatırım yapın, yatırım yapın." da demedi.

Instead, what he told us was to put aside childish things.

Bunun yerine, çocuk oyunlarını bir yana bırakmamızı söyleyip,

And he appealed to virtue.

bize erdemden bahsetti.

Virtue is an old-fashioned word.

"Erdem", modası geçmiş bir kelime.

It seems a little out of place in a cutting-edge environment like this one.

Burası gibi son derece modern bir yerde eğreti duruyor.

And besides, some of you might be wondering,

Dahası, aranızdan bazıları anlamını

what the hell does it mean?

merak ediyor olabilir.

Let me begin with an example.

Bir örnekle anlatmaya başlayayım.

This is the job description of a hospital janitor

Ekranda bir hastane hademesinin görev tanımı

that is scrolling up on the screen.

geçiyor. (Ekranda yazanlar: "Yerleri cilala, temizlik ekipmanını çalıştır, tıkalı tuvaletleri aç, toz al, elektrik süpürgesiyle yerleri temizle, vs...")

And all of the items on it are unremarkable.

Buradaki kalemlerin hepsi önemsiz.

They're the things you would expect:

Bunlar, zaten bilinen şeyler:

mop the floors, sweep them, empty the trash, restock the cabinets.

yerleri sil, sonra süpür, çöpleri boşalt, dolaplardaki malzemeler bittikçe yenilerini al.

It may be a little surprising how many things there are,

Bu kadar fazla iş olması biraz şaşırtıcı olabilir,

but it's not surprising what they are.

ama hepsi bilinen şeyler.

But the one thing I want you to notice about them is this:

Fakat dikkatinizi çekmek istediğim bir şey var:

even though this is a very long list,

Çok uzun bir liste olsa da,

there isn't a single thing on it that involves other human beings.

bu listenin içinde diğer insanları ilgilendiren hiçbir madde yok.

Not one.

Bir tane bile yok.

The janitor's job could just as well be done in a mortuary as in a hospital.

Hademe, hastanede değil de morgda çalışsaydı da aynı işi yapacaktı.

And yet, when some psychologists interviewed hospital janitors

Buna rağmen, psikologlar, hastane hademelerinin kendi işleri

to get a sense of what they thought their jobs were like,

hakkında ne düşündüklerini anlamak üzere araştırma yaparken

they encountered Mike,

bir mülakat sırasında Mike ile karşılaştılar:

who told them about how he stopped mopping the floor

Mike onlara, Mr. Jones'un yatağından kalkıp da yeniden

because Mr. Jones was out of his bed getting a little exercise,

gücünü kazanmak için biraz egzersiz yapabilmesi için

trying to build up his strength, walking slowly up and down the hall.

yerleri silmekten vazgeçtiğini anlattı.

And Charlene told them about how she ignored her supervisor's admonition

Charlene ise, bir hastanın aile fertleri günler boyunca devamlı lobide oldukları için,

and didn't vacuum the visitor's lounge

uyurlarken elektrik süpürgesini çalıştırmak istemediğini

because there were some family members who were there all day, every day

ve bu yüzden, müdürünün uyarısına rağmen

who, at this moment, happened to be taking a nap.

temizlik yapmadığını anlattı.

And then there was Luke,

Luke ise,

who washed the floor in a comatose young man's room twice

komadaki bir gencin odasını iki kere temizlediğini söyledi:

because the man's father, who had been keeping a vigil for six months,

Çünkü altı aydır başında nöbet tutan babası, ilk seferinde

didn't see Luke do it the first time,

Luke'un odayı temizlediğini görmemiş

and his father was angry.

ve öfkelenmişti.

And behavior like this from janitors, from technicians, from nurses

İşte bu tür davranışları, hademelerde, teknisyenlerde, hemşirelerde,

and, if we're lucky now and then, from doctors,

bir de - arada bir şansımız yaver giderse - doktorlarda da görmek,

doesn't just make people feel a little better,

insanları biraz daha iyi hissettirmekle kalmaz,

it actually improves the quality of patient care

hasta bakımının kalitesini de gözle görülebilecek kadar arttırıp,

and enables hospitals to run well.

hastanelerin düzgün çalışmalarını sağlar.

Now, not all janitors are like this, of course.

Kuşkusuz, bütün hademeler böyle davranış göstermez.

But the ones who are think that these sorts of human interactions

Ancak, bu tür şefkat, özen ve ilgi içeren insani ilişkileri,

involving kindness, care and empathy

görevlerinin önemli bir bölümü olduğunu düşünenler,

are an essential part of the job.

bu davranışları gösterirler.

And yet their job description contains not one word about other human beings.

Oysa ki görev tanımları diğer insanlarla ilgili tek bir kelime içermemektedir.

These janitors have the moral will to do right by other people.

Bu hademelerin ahlaki iradeleri, diğer insanlara hakkaniyet gösterecek seviyededir.

And beyond this, they have the moral skill to figure out what "doing right" means.

Bunun da ötesinde, "hakkaniyetin" anlamını bilecek ahlaki becerileri vardır.

"Practical wisdom," Aristotle told us,

Aristo demiştir ki, "pratik bilgelik,"

"is the combination of moral will and moral skill."

"ahlaki irade ve ahlaki becerinin birleşimidir."

A wise person knows when and how to make the exception to every rule,

Bilge insan, bu hademelerin görevlerini başka amaçlar uğruna bırakacaklarını bildikleri gibi,

as the janitors knew when to ignore the job duties in the service of other objectives.

her bir kuralın ne zaman, nasıl bozulacağını bilir.

A wise person knows how to improvise,

Bilge insan, Luke'un yeniden odayı temizlemesi gibi

as Luke did when he re-washed the floor.

kendiliğinden hareket etmesini bilir.

Real-world problems are often ambiguous and ill-defined

Gerçek hayattaki sorunlar; belirsizdir, iyi tanımlanamazlar ve

and the context is always changing.

hep farklı koşullarda karşımıza çıkarlar.

A wise person is like a jazz musician --

Bilge insan, kağıttaki notaları kullansa da

using the notes on the page, but dancing around them,

aynen tekrarlamayıp kendi yorumunu yapan caz müzisyeni gibi

inventing combinations that are appropriate for the situation and the people at hand.

karşısındaki duruma ve insana uygun şekiller icat eder.

A wise person knows how to use these moral skills

Bilge insan, bu ahlaki becerileri doğru amaçlar için

in the service of the right aims.

nasıl kullanacağını bilir:

To serve other people, not to manipulate other people.

Başkalarına fayda için; kandırmak için değil.

And finally, perhaps most important,

Ve nihayet, belki de en önemlisi:

a wise person is made, not born.

bilge doğulmaz; bilge olunur.

Wisdom depends on experience,

Bilgelik, deneyime dayanır;

and not just any experience.

ama doğru deneyimlerin yaşanması gerekir.

You need the time to get to know the people that you're serving.

Faydalı olduğun insanları tanımak için vakte ihtiyacın vardır.

You need permission to be allowed to improvise,

Doğaçlama yapabilmen için, yeni şeyler deneyip arada bir

try new things, occasionally to fail and to learn from your failures.

yanılıp hatalarından ders çıkarmak için izin verilmesi gerekir.

And you need to be mentored by wise teachers.

Ayrıca kendileri de bilge olan akıl hocalarına ihtiyacın olur.

When you ask the janitors who behaved like the ones I described

Bu bahsettiğim hademelere,

how hard it is to learn to do their job,

işlerini öğrenmenin zor olup olmadığını sorarsanız,

they tell you that it takes lots of experience.

çok fazla deneyim gerektiğini söylerler.

And they don't mean it takes lots of experience to learn how to mop floors and empty trash cans.

Çok fazla deneyim gerektiren, yerlerin silinip çöplerin boşaltılması değildir.

It takes lots of experience to learn how to care for people.

İnsanlara özen göstermeyi öğrenmektir.

At TED, brilliance is rampant.

TED'de, parlak zeka diz boyu,

It's scary.

hem de insanı korkutacak kadar.

The good news is you don't need to be brilliant to be wise.

İşin güzel yanı, bilgelik için zeka gerekmez.

The bad news is that without wisdom,

Maalesef, bilgelik olmadan

brilliance isn't enough.

zeka yetersiz kalır.

It's as likely to get you and other people into trouble as anything else.

Aksine, sizin de, başkalarının da başına dert olur.

(Applause)

(Alkış)

Now, I hope that we all know this.

Hepimizin bunu bildiğini ümit ediyorum.

There's a sense in which it's obvious,

Sanki bunlar bariz gerçeklermiş gibi görünüyor,

and yet, let me tell you a little story.

ama şimdi ufak bir öykü anlatacağım.

It's a story about lemonade.

Bu bir limonata öyküsü.

A dad and his seven-year-old son were watching a Detroit Tigers game at the ballpark.

Babası, 7 yaşındaki oğlunu Detroit Kaplanları'nın maçına götürmüş.

His son asked him for some lemonade

Çocuk limonata istemiş,

and Dad went to the concession stand to buy it.

babası da büfeye gidip limonata sormuş.

All they had was Mike's Hard Lemonade,

Büfedekiler, sadece Mike'ın Sert Limonatası olduğunu söylemişler.

which was five percent alcohol.

Meğer Mike'ın Sert Limonatası'nda yüzde beş alkol varmış.

Dad, being an academic, had no idea that Mike's Hard Lemonade contained alcohol.

Baba - üniversite hocası olduğu için - Mike'ın Sert Limonatası'nda alkol olduğunu tahmin edememiş.

So he brought it back.

Oğluna götürmüş.

And the kid was drinking it, and a security guard spotted it,

Çocuğu limonata içerken gören bir güvenlik görevlisi

and called the police, who called an ambulance

polisi çağırmış, polis ambulans çağırmış.

that rushed to the ballpark, whisked the kid to the hospital.

Ambulans çocuğu kapıp hastaneye götürmüş.

The emergency room ascertained that the kid had no alcohol in his blood.

Acil'deki doktor, çocuğun kanında alkol olmadığını söylemiş.

And they were ready to let the kid go.

Çocuğu göndereceklermiş,

But not so fast.

ama öyle hemen olmaz:

The Wayne County Child Welfare Protection Agency said no.

Wayne Kazası'nın Çocuk Esirgeme Kurumu araya girmiş.

And the child was sent to a foster home for three days.

Çocuğu üç günlüğüne kendisine bakacak bir gönüllü aileye teslim etmişler.

At that point, can the child go home?

Üç günün sonunda çocuk evine dönebilmiş mi?

Well, a judge said yes, but only if the dad leaves the house and checks into a motel.

Valla, yargıç "evet" demiş, "ama baba evden çıkıp otelde kalırsa."

After two weeks, I'm happy to report,

İki hafta sonunda, nihayet

the family was reunited.

aile bir araya gelebilmiş.

But the welfare workers and the ambulance people

Ama, kurum çalışanları ve ambulanstakiler

and the judge all said the same thing:

ve hatta yargıç aynı şeyi söylemiş:

"We hate to do it but we have to follow procedure."

"Nefret ediyoruz, ama kurallara uymamız gerekli."

How do things like this happen?

Bu olaylar nasıl oluyor?

Scott Simon, who told this story on NPR,

Bu öyküyü NPR radyosunda anlatan Scott Simon,

said, "Rules and procedures may be dumb,

"Kurallar ve yordamlar aptalca olabilir,

but they spare you from thinking."

ama en azından düşünmene gerek kalmaz" diyor.

And, to be fair, rules are often imposed

İşin doğrusu, kurallar genelde memurlar

because previous officials have been lax

işlerine liyakat göstermediklerden, bir zamanlar bir çocuğun

and they let a child go back to an abusive household.

kötü bir ebeveyne teslim edilmesine göz yumduklarından konmuştur.

Fair enough.

Kabul.

When things go wrong, as of course they do,

İşler yolunda gitmediğinde - ki elbet bazen işler yolunda gitmez -

we reach for two tools to try to fix them.

yeniden yola sokmak için iki araç kullanırız.

One tool we reach for is rules.

Sarıldığımız bir araç kurallar:

Better ones, more of them.

daha fazla kural koyalım, daha iyi kurallar koyalım.

The second tool we reach for is incentives.

Sarıldığımız diğer araç da ödüllendirme:

Better ones, more of them.

Daha fazla ödüllendirelim, daha güzel ödüller verelim.

What else, after all, is there?

Zaten yapacak başka ne var ki?

We can certainly see this in response to the current financial crisis.

Finansal krize verilen tepki de bu şekilde.

Regulate, regulate, regulate.

Kural koy, kural koy, kural koy.

Fix the incentives, fix the incentives, fix the incentives ...

Ödül ver, ödül ver, ödül ver...

The truth is that neither rules nor incentives

İşin gerçeği, ne kurallar, ne de ödüller işleri

are enough to do the job.

yoluna sokmak için yeterlidir.

How could you even write a rule that got the janitors to do what they did?

Hademelerin yaptıklarını anlatacak bir kural yazabilir misiniz?

And would you pay them a bonus for being empathic?

Şefkat göstermeleri için maaşlarına bonus mu eklersiniz?

It's preposterous on its face.

Bu, işin doğasına aykırı.

And what happens is that as we turn increasingly to rules,

Sorun şu ki, kurallardan gittikçe daha çok medet umdukça

rules and incentives may make things better in the short run,

kısa vadede sorunları çözüyorlar, ama uzun vadede

but they create a downward spiral

daha da büyük sorunlar yaratıp,

that makes them worse in the long run.

işleri sarpa sardırıyorlar.

Moral skill is chipped away by an over-reliance on rules

Kurallara aşırı bir itimat, aşırı bir güven ve bağlılık,

that deprives us of the opportunity

ahlaki becerinin yerini alıp,

to improvise and learn from our improvisations.

hatalarımızdan öğrenme imkanımızı ortadan kaldırıyor.

And moral will is undermined

Ödüllendirmeye ve primlere abartıyla başvurmak,

by an incessant appeal to incentives

ahlaki irademizin yerini alıp

that destroy our desire to do the right thing.

"doğru olanı yapma" isteğimizi yok ediyor.

And without intending it,

İstemeden de olsa,

by appealing to rules and incentives,

kurallara ve ödüllendirmeye başvurarak

we are engaging in a war on wisdom.

bilgeliğe karşı savaş açıyoruz.

Let me just give you a few examples,

Önce kurallar ve ahlaki beceriye açılan savaş ile ilgili

first of rules and the war on moral skill.

birkaç örnek vereyim:

The lemonade story is one.

Limonata öyküsü bunlardan biri.

Second, no doubt more familiar to you,

İkincisi, sizin de iyi bildiğiniz,

is the nature of modern American education:

modern Amerikan eğitiminin hali:

scripted, lock-step curricula.

ezberci, ayak bağı müfredat.

Here's an example from Chicago kindergarten.

İşte Chicago'da bir anaokulundan örnek:

Reading and enjoying literature

Günün Dersi/Edebiyat okuma ve sevme

and words that begin with 'B.'

'B' harfiyle başlayan kelimeler.

"The Bath:" Assemble students on a rug

'Banyo': "Öğrencileri halının üzerinde toplayın

and give students a warning about the dangers of hot water.

ve sıcak suyun tehlikelerini anlatın."

Say 75 items in this script to teach a 25-page picture book.

25 sayfalık resimli kitabı öğretmek için bu metindeki 75 maddeyi söyleyin.

All over Chicago in every kindergarten class in the city,

Chicago'nun her tarafındaki bütün anaokullarında

every teacher is saying the same words in the same way on the same day.

bütün öğretmenler, aynı günde, aynı kelimeleri, aynı şekilde söylüyor.

We know why these scripts are there.

Bu metinlerin niye burada olduklarını biliyoruz.

We don't trust the judgment of teachers enough

Öğretmenlerin muhakeme yeteneklerine,

to let them loose on their own.

onları salıverecek kadar güvenmiyoruz.

Scripts like these are insurance policies against disaster.

Bu tür metinler, felaketlere karşı sigorta poliçesidir.

And they prevent disaster.

Gerçekten de felaketleri önlerler.

But what they assure in its place is mediocrity.

Ancak felaketlerin yerine vasatlığı garanti ederler.

(Applause)

(Alkış)

Don't get me wrong. We need rules!

Yanlış anlamayın. Kurallar gereklidir!

Jazz musicians need some notes --

Caz müzisyenlerine nota gerekir -

most of them need some notes on the page.

çoğu sayfa üzerinde nota ister.

We need more rules for the bankers, God knows.

Allah için, bankacılara daha da fazla kural koymak gerek.

But too many rules prevent accomplished jazz musicians

Ama çok fazla kural, yetenekli caz müzisyenlerinin

from improvising.

doğaçlama yapmasını engeller.

And as a result, they lose their gifts,

Sonunda, yeteneklerini kaybederler,

or worse, they stop playing altogether.

veya daha vahimi, çalmaktan tümüyle vazgeçerler.

Now, how about incentives?

Peki ya ödüllendirme?

They seem cleverer.

Sanki daha akıllıca gibi görünüyor.

If you have one reason for doing something

Eğer bir işi yapmak için zaten bir sebebiniz varsa,

and I give you a second reason for doing the same thing,

ben de size ikinci bir sebep verirsem,

it seems only logical that two reasons are better than one

iki sebep, bir sebepten iyi olduğundan,

and you're more likely to do it.

mantıken yapma ihtimaliniz artacaktır.

Right?

Değil mi?

Well, not always.

Bazen değil!

Sometimes two reasons to do the same thing seem to compete with one another

Bazen aynı işi yapmak için iki sebep, birbirini desteklemek yerine

instead of complimenting,

birbirleriyle çelişir

and they make people less likely to do it.

ve insanları o işi yapmamaya iter.

I'll just give you one example because time is racing.

Vakit az olduğu için sadece bir örnek vereceğim.

In Switzerland, back about 15 years ago,

15 sene önce İsviçre'de nükleer çöplük yeri

they were trying to decide where to site nuclear waste dumps.

bulmaya gayret ediyorlardı.

There was going to be a national referendum.

Referanduma gidilecekti.

Some psychologists went around and polled citizens who were very well informed.

Bir grup psikolog, konuyu iyi bilen vatandaşlarla mülakat yaptılar;

And they said, "Would you be willing to have a nuclear waste dump in your community?"

ve "ilçenizde bir nükleer çöplük olmasına razı olur musunuz?" diye sordular.

Astonishingly, 50 percent of the citizens said yes.

İnanılmaz bir şekilde, yüzde ellisi "evet" dedi.

They knew it was dangerous.

Hepsi bunun tehlikeli olduğunu biliyordu.

They thought it would reduce their property values.

Emlaklarının değerlerini düşüreceğini de düşünüyorlardı.

But it had to go somewhere

Ama çöplüğün bir yere yapılması gerekliydi

and they had responsibilities as citizens.

ve vatandaş olarak sorumlulukları vardı.

The psychologists asked other people a slightly different question.

Psikologlar, başkalarına, biraz daha farklı bir soru sordular.

They said, "If we paid you six weeks' salary every year

"Eğer size her sene aylık maaşınızın bir buçuk katını ödesek

would you be willing to have a nuclear waste dump in your community?"

ilçenizde bir nükleer çöplük olmasına razı olur musunuz?"

Two reasons. It's my responsibility and I'm getting paid.

İki sebep var: Hem benim sorumluluğum, hem de bana para veriyorlar.

Instead of 50 percent saying yes,

Bu sefer, yüzde 50 "evet" diyeceğine,

25 percent said yes.

yüzde 25 "evet" dedi.

What happens is that

İşin sırrı şu:

the second this introduction of incentive gets us

Bu primi gördüğümüz anda içimize işliyor;

so that instead of asking, "What is my responsibility?"

biz de "Sorumluluk neyi gerektirir?" diye soracağımıza,

all we ask is, "What serves my interests?"

"İşime gelen nedir?" diye soruveriyoruz.

When incentives don't work,

Primler çalışmayınca,

when CEOs ignore the long-term health of their companies

müdürler, şirketlerinin geleceğini düşünmeyip de,

in pursuit of short-term gains that will lead to massive bonuses,

kocaman ödüller veren kısa vadeli çıkarlar peşinde koştukça

the response is always the same.

cevap hep aynı oluyor:

Get smarter incentives.

Daha da iyi ödüller bulalım.

The truth is that there are no incentives that you can devise

Doğrusu o ki, tasarlanacak ödüller asla

that are ever going to be smart enough.

yeterince iyi olmayacak.

Any incentive system can be subverted by bad will.

Bütün ödüllendirme düzenekleri kötü niyetle bozulabilir.

We need incentives. People have to make a living.

Ödüller gereklidir. İnsanlar parayı hakederler.

But excessive reliance on incentives

Ancak ödüllere fazla başvurursak, bu sefer

demoralizes professional activity

profesyonel faaliyetlerin hevesi kaçar.

in two senses of that word.

Her iki anlamda da hevesi kaçar.

It causes people who engage in that activity to lose morale

İşle uğraşan insanların hevesi kaçar.

and it causes the activity itself to lose morality.

Faaliyette de heves edilecek bir şey kalmaz.

Barack Obama said, before he was inaugurated,

Başkanlık'a başlamadan önce Barack Obama,

"We must ask not just 'Is it profitable?' but 'Is it right?'"

"Sadece 'kârlı mı?' değil, 'doğru mu?' diye de sormalıyız." dedi.

And when professions are demoralized,

Mesleklerin hevesi kaçtığında,

everyone in them becomes dependent on -- addicted to -- incentives

o meslekleri icra edenler de verilecek ödüllere bağımlılaşır

and they stop asking "Is it right?"

ve "doğru mu?" sorusunu sormayı bırakırlar.

We see this in medicine.

Bunu tıpta görüyoruz:

("Although it's nothing serious, let's keep an eye on it to make sure it doesn't turn into a major lawsuit.")

("Ciddi bir durumunuz yok; ama yine de mahkemeye kadar gitmemesi için takip edelim.")

And we certainly see it in the world of business.

İş hayatında da görüyoruz:

("In order to remain competitive in today's marketplace, I'm afraid we're going to have to replace you with a sleezeball.")

("Üzgünüm, ama bugünün pazar şartlarında rekabetçi olabilmek için senin yerine kişiliksiz birini almamız gerekiyor.")

("I sold my soul for about a tenth of what the damn things are going for now.")

("Ruhumu şimdiki fiyatının onda birine satmak zorunda kaldım.")

It is obvious that this is not the way people want to do their work.

İnsanların mesleklerini bu şekilde icra etmek istemedikleri bariz.

So what can we do?

O zaman ne yapabiliriz?

A few sources of hope:

Birkaç umut ışığı:

we ought to try to re-moralize work.

Çalışma hayatına yeniden heves katmalıyız.

One way not to do it: teach more ethics courses.

İşe yaramayacak bir yöntem: Ahlak Bilgisi dersleri vermek.

(Applause)

(Alkış)

There is no better way to show people that you're not serious

Ciddi olmadığını göstermenin en iyi yolu,

than to tie up everything you have to say about ethics

ahlakla ilgili söylenebilecek her şeyi ufak bir pakete koyup,

into a little package with a bow and consign it to the margins as an ethics course.

"Ahlak Bilgisi" adı altında rafa kaldırmaktır.

What to do instead?

Bunun yerine ne yapmalı?

One: Celebrate moral exemplars.

Bir: Ahlak timsallerini tebrik edin.

Acknowledge, when you go to law school,

Kabul etmek gerekir ki, hukuk okumaya başladığınızda,

that a little voice is whispering in your ear

kulağınıza bir ses Atticus Finch'in ismini fısıldar.

about Atticus Finch.

(Ç.N.: Atticus Finch, 'Bülbülü Öldürmek' kitabındaki erdemli avukatın adıdır.)

No 10-year-old goes to law school to do mergers and acquisitions.

Kimse on yaşındayken icra takibi ve şirket alımları için avukat olmayı düşlemez.

People are inspired by moral heroes.

İnsanlar, ahlak timsallerinden esinlenirler.

But we learn that with sophistication

Fakat hayat kavgasında gide gele,

comes the understanding that you can't acknowledge that you have moral heroes.

ahlak timsallerinin varlığını kabul etmemeye başlarız.

Well, acknowledge them.

Valla, kabul edin!

Be proud that you have them.

Ahlak timsalleriyle gurur duyun.

Celebrate them.

Kutlayın.

And demand that the people who teach you acknowledge them and celebrate them too.

Size aksini öğretenlere de bu insanların varlığını gösterin ve onların da kutlamalarını isteyin.

That's one thing we can do.

Bu, yapılabileceklerden biri.

I don't know how many of you remember this:

Kaçınız hatırlar bilmiyorum:

another moral hero, 15 years ago, Aaron Feuerstein,

On beş önceki bir ahlak timsali Aaron Feuerstein'dır.

who was the head of Malden Mills in Massachusetts --

O dönemde, Massachusetts'de Malden Mills'in başındaydı.

they made Polartec --

Polartec isimli sentetik kumaşları imal ediyorlardı.

The factory burned down.

Fabrikaları yandı.

3,000 employees. He kept every one of them on the payroll.

Üç bin çalışanın hiç birini çıkarmadı; hepsine maaşlarını vermeye devam etti.

Why? Because it would have been a disaster for them

Neden? Çünkü işten çıkarılmak, hem işçiler için,

and for the community if he had let them go.

hem de toplum için bir felaket olacaktı.

"Maybe on paper our company is worth less to Wall Street,

"Belki şirketimiz yatırımcılara kağıt üzerinde daha değersiz görünüyor.

but I can tell you it's worth more. We're doing fine."

ama eskisinden daha bile değerli olduğunu ben size söyleyebilirim. İşimiz iyi gidiyor."

Just at this TED we heard talks from several moral heroes.

Bu TED'de bile bir çok ahlak timsalinden konuşmalar dinledik.

Two were particularly inspiring to me.

İki tanesi bana esin kaynağı oldu.

One was Ray Anderson, who turned --

Biri Ray Anderson'dı ...

(Applause)

(Alkış)

-- turned, you know, a part of the evil empire

Ray Anderson, etrafına zararlı bir imparatorluğun bir kısmını

into a zero-footprint, or almost zero-footprint business.

doğaya zararsız, en azından çok az zararlı bir işe çevirdi.

Why? Because it was the right thing to do.

Neden? Çünkü doğru olan buydu.

And a bonus he's discovering is

Bir de üzerine fark ediyor ki

he's actually going to make even more money.

aslında daha da fazla para kazanacak.

His employees are inspired by the effort.

Çalışanları, çabasından ilham alıyorlar.

Why? Because there happy to be doing something that's the right thing to do.

Neden? Çünkü doğru olanı yapmak adamları mutlu ediyor.

Yesterday we heard Willie Smits talk about re-foresting in Indonesia.

Dün, Willie Smiths'in Endonezya'nın yeniden ağaçlandırılması üzerine konuşmasını dinledik.

(Applause)

(Alkış)

In many ways this is the perfect example.

Bir çok açıdan en mükemmel örnek bu.

Because it took the will to do the right thing.

Çünkü doğru olanı yapmak için irade gerekliydi.

God knows it took a huge amount of technical skill.

Allah bilir, çok da teknik bilgi gerektirmiştir.

I'm boggled at how much he and his associates needed to know

Kendisi ve iş arkadaşlarının, böyle bir işin altından kalkmak için ne kadar çok şey

in order to plot this out.

bilmeleri gerekir - hayrete düşüyorum.

But most important to make it work --

Ancak, en önemlisi,

and he emphasized this --

zaten kendi de vurgulamıştı,

is that it took knowing the people in the communities.

gittikleri yerdeki toplumu tanımaktı.

Unless the people you're working with are behind you,

Beraber çalıştığın insanlar seni desteklemezse,

this will fail.

işler başarısız olur.

And there isn't a formula to tell you how to get the people behind you,

Üstelik, insanların seni desteklemelerini sağlamanın da bir formülü yok,

because different people in different communities

çünkü farklı cemiyetlerdeki farklı insanlar,

organize their lives in different ways.

hayatlarını farklı şekillerde düzenlerler.

So there's a lot here at TED, and at other places, to celebrate.

Dolayısıyla, burada da, başka yerlerde kutlanacak çok insan var.

And you don't have to be a mega-hero.

Masallardaki gibi bir kahraman olmak gerekli değil.

There are ordinary heroes.

Bu insanlar, "gündelik kahramanlar".

Ordinary heroes like the janitors who are worth celebrating too.

Anlattığım hademeler gibi "gündelik kahramanlar" da kutlamaya değerdir.

As practitioners each and every one of us should strive

Mesleğini icra eden insanlar olarak, hepimiz ve herbirimiz,

to be ordinary, if not extraordinary heroes.

mümkünse olağan dışı, ama değilse olağan kahramanlar olmaya gayret göstermeliyiz.

As heads of organizations,

Kurumların başındaki insanlar olarak,

we should strive to create environments

ahlaki beceri ve ahlaki iradeyi cesaretlendiren

that encourage and nurture both moral skill and moral will.

ve körükleyen ortamlar yaratmaya gayret etmeliyiz.

Even the wisest and most well-meaning people

En bilge ve en iyi niyetli insanlar bile,

will give up if they have to swim against the current

içindeki çalıştıkları kurumlarda

in the organizations in which they work.

akıntıya karşı yüzmek zorunda kalırlarsa sonunda vazgeçerler.

If you run an organization, you should be sure

Eğer bir kurumu idare ediyorsanız, işlerin hiç birini

that none of the jobs -- none of the jobs --

- ama hiç birini -

have job descriptions like the job descriptions of the janitors.

yukarıdaki hademeninki gibi tanımlamamalısınız.

Because the truth is that

Çünkü, aslında insanlarla ilişkiye

any work that you do that involves interaction with other people

geçmeyi gerektiren her iş,

is moral work.

bir ahlaki görevdir.

And any moral work depends upon practical wisdom.

Ve bütün ahlaki görevler, "pratik bilgeliği" gerektirir.

And, perhaps most important,

Ve en önemlisi,

as teachers, we should strive to be the ordinary heroes,

öğretmenler olarak, öğrettiğimiz insanlar için

the moral exemplars, to the people we mentor.

"gündelik kahramanlar", ahlak timsalleri olmalıyız.

And there are a few things that we have to remember as teachers.

Ve öğretmenler olarak hatırlamamız gereken bir kaç şey var.

One is that we are always teaching.

Biri, sürekli bir şeyler öğretmeye devam ettiğimiz.

Someone is always watching.

Her zaman izleyen birileri vardır.

The camera is always on.

Kamera her zaman çalışmaktadır.

Bill Gates talked about the importance of education

Bill Gates, eğitimin öneminden bahsetti,

and, in particular, the model that KIPP was providing:

özellikle KIPP'in sunduğu eğitim modelinden.

"Knowledge is power."

"Bilgi güçtür."

And he talked about a lot of the wonderful things

KIPP'in yaptığı bir çok muhteşem işten de

that KIPP is doing

bahsetti.

to take inner-city kids and turn them in the direction of college.

Kenar mahalle çocuklarını alıp üniversite için hazırlamışlar.

I want to focus on one particular thing KIPP is doing

Ben, KIPP'in yaptığı, ama Bill'in bahsetmediği bir şeyi

that Bill didn't mention.

anlatmak istiyorum.

That is that they have come to the realization

Fark ettiler ki, çocukların öğrenmesi gereken

that the single most important thing kids need to learn

tek önemli şey,

is character.

kişilik bütünlüğü.

They need to learn to respect themselves.

Kendilerine saygı duymayı öğrenmeliler.

They need to learn to respect their schoolmates.

Arkadaşlarına saygı duymayı öğrenmeliler.

They need to learn to respect their teachers.

Öğretmenlerine saygı duymayı öğrenmeliler.

And, most important, they need to learn to respect learning.

En önemlisi, öğrenmeye saygı duymayı öğrenmeliler.

That's the principle objective.

En önemli amaç budur.

If you do that, the rest is just pretty much a coast downhill.

Bunu yaparsak, geri kalanları çorap söküğü gibi gelecektir.

And the teachers: the way you teach these things to the kids

Öğretmenlerin bunu yapması, hem sizin, hem de bütün eğitim

is by having the teachers and all the other staff embody it every minute of every day.

çalışanlarının her günün her dakikası bunu yaşamalarıdır.

Obama appealed to virtue.

Obama erdemden bahsetti.

And I think he was right.

Haklı olduğunu düşünüyorum.

And the virtue I think we need above all others is practical wisdom,

Ve en önemli erdemin de "pratik bilgelik" olduğunu düşünüyorum.

because it's what allows other virtues -- honesty, kindness, courage and so on --

çünkü bu, dürüstlük, şefkat, cesaret gibi diğer erdemlerin

to be displayed at the right time and in the right way.

doğru zamanda ve doğru yerde gösterilmesini sağlar.

He also appealed to hope.

Obama, umuttan da bahsetti.

Right again.

Bu konuda da hak veriyorum.

I think there is reason for hope.

Umut için sebeplerimiz var.

I think people want to be allowed to be virtuous.

İnsanların, erdemli olması için imkan istediklerini düşünüyorum.

In many ways, it's what TED is all about.

TED bir çok anlamda bu amaca hizmet ediyor:

Wanting to do the right thing

Doğru olanı, doğru şekilde,

in the right way

doğru sebepler için

for the right reasons.

yapmayı istemek.

This kind of wisdom is within the grasp of each and every one of us

Bu tür bir bilgelik, her birimizin elinde -

if only we start paying attention.

- sadece özen göstermemiz gerekli.

Paying attention to what we do,

Ne yaptığımıza, nasıl yaptığımıza

to how we do it,

ve en önemlisi,

and, perhaps most importantly,

çalıştığımız kurumların yapısına

to the structure of the organizations within which we work,

özen göstermeliyiz. Ancak bu özeni göstererek

so as to make sure that it enables us and other people to develop wisdom

kendimizin ve başkalarının bilgeliklerini geliştirmesine fırsat veren kurumların

rather than having it suppressed.

oluşmasını sağlayabiliriz.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)

Chris Anderson: You have to go and stand out here a sec.

Chris Anderson: Bitene dek biraz daha durabilir misiniz?

Barry Schwartz: Thank you very much.

Barry Schwartz: Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)