Barry Schwartz: Our loss of wisdom

Tłumaczenie: Honorata Mazepus Korekta: Karina Wieczorek

In his inaugural address,

W swojej mowie inauguracyjnej

Barack Obama appealed to each of us to give our best

Barack Obama wezwał każdego z nas, byśmy dali z siebie wszystko,

as we try to extricate ourselves from this current financial crisis.

próbując wydobyć się z kryzysu finansowego.

But what did he appeal to?

Ale do czego dokładnie nawoływał?

He did not, happily, follow in the footsteps of his predecessor,

Na szczęście, nie podążył śladami swojego poprzednika

and tell us to just go shopping.

i nie powiedział nam, byśmy po prostu poszli na zakupy.

Nor did he tell us, "Trust us. Trust your country.

Nie powiedział także: "Zaufajcie nam. Ufajcie swojemu państwu.

Invest, invest, invest."

Inwestujcie, inwestujcie, inwestujcie."

Instead, what he told us was to put aside childish things.

Zamiast tego, powiedział nam, byśmy odłożyli dziecinne rzeczy na bok.

And he appealed to virtue.

I wezwał do cnoty.

Virtue is an old-fashioned word.

Cnota jest słowem staromodnym.

It seems a little out of place in a cutting-edge environment like this one.

Wydaje się być nie na miejscu w sytuacji na ostrzu noża jak ta.

And besides, some of you might be wondering,

I poza tym, niektórzy z Was mogą zastanawiać się,

what the hell does it mean?

co u licha oznacza?

Let me begin with an example.

Pozwólcie mi zacząć od przykładu.

This is the job description of a hospital janitor

Jest to zakres obowiązków salowego w szpitalu,

that is scrolling up on the screen.

który widzicie na ekranie.

And all of the items on it are unremarkable.

I nie ma tam nic wyjątkowego.

They're the things you would expect:

To jak można się było spodziewać:

mop the floors, sweep them, empty the trash, restock the cabinets.

mycie podłóg, zamiatanie, opróżnianie koszy na śmieci, uzupełnianie zapasów.

It may be a little surprising how many things there are,

Zaskoczyć nas może, jak wiele tych jest tych czynności,

but it's not surprising what they are.

ale nie jest zaskakujące, co to są za czynności.

But the one thing I want you to notice about them is this:

Ale to, na co chciałbym zwrócić waszą uwagę to:

even though this is a very long list,

Choć jest to bardzo długa lista,

there isn't a single thing on it that involves other human beings.

nie ma na niej nic dotyczącego innych ludzi.

Not one.

Nic.

The janitor's job could just as well be done in a mortuary as in a hospital.

Praca salowego mogłaby być równie dobrze wykonywana w kostnicy jak w szpitalu.

And yet, when some psychologists interviewed hospital janitors

Tymczasem, gdy kilku psychologów przeprowadziło wywiady z salowymi,

to get a sense of what they thought their jobs were like,

by zorientować się, jak oni postrzegają swoją pracę,

they encountered Mike,

napotkali Marka,

who told them about how he stopped mopping the floor

który powiedział im, jak przestał zmywać podłogę,

because Mr. Jones was out of his bed getting a little exercise,

bo Pan Jones wstał z łóżka, by trochę poćwiczyć,

trying to build up his strength, walking slowly up and down the hall.

próbując odbudować kondycję, spacerując wolno po korytarzu.

And Charlene told them about how she ignored her supervisor's admonition

A Charlene powiedziała im o tym, jak zignorowała napomnienie kierownika

and didn't vacuum the visitor's lounge

i nie odkurzyła poczekalni dla odwiedzających,

because there were some family members who were there all day, every day

ponieważ byli tam członkowie rodziny, którzy przychodzili na cały dzień, każdego dnia

who, at this moment, happened to be taking a nap.

i którzy w tym momencie akurat drzemali.

And then there was Luke,

Był też Luke,

who washed the floor in a comatose young man's room twice

który zmył podłogę w pokoju mężczyzny w śpiączce dwa razy,

because the man's father, who had been keeping a vigil for six months,

ponieważ ojciec mężczyzny, który czuwał przy nim przez sześć miesięcy,

didn't see Luke do it the first time,

nie widział, jak Luke zrobił to po raz pierwszy,

and his father was angry.

przez co ojciec się zdenerwował.

And behavior like this from janitors, from technicians, from nurses

I takie zachowanie ze strony salowych, techników, pielęgniarek

and, if we're lucky now and then, from doctors,

i, jeśli od czasu do czasu nam się poszczęści, lekarzy,

doesn't just make people feel a little better,

nie sprawia tylko, że ludzie czują się trochę lepiej,

it actually improves the quality of patient care

to istotnie polepsza jakość opieki nad pacjentem

and enables hospitals to run well.

i sprawia, że szpitale dobrze funkcjonują.

Now, not all janitors are like this, of course.

Oczywiście, nie wszyscy salowi są tacy.

But the ones who are think that these sorts of human interactions

Ale ci, którzy są, uważają, że tego typu kontanty międzyludzikie,

involving kindness, care and empathy

uwzględniające życzliwość, troskę i empatię,

are an essential part of the job.

są istotną częścią tej pracy.

And yet their job description contains not one word about other human beings.

Tymczasem zakres obowiązków nie zawiera ani jednego słowa na temat innych ludzi.

These janitors have the moral will to do right by other people.

Ci salowi mają wolę moralną, nakazującą właściwe postępowanie wobec innych.

And beyond this, they have the moral skill to figure out what "doing right" means.

I ponadto, mają zdolność oceny moralnej, co "właściwe postępowanie" oznacza.

"Practical wisdom," Aristotle told us,

"Wiedza praktyczna", jak powiedział nam Arystoteles,

"is the combination of moral will and moral skill."

"jest połączeniem moralnej woli ze zdolnością moralną".

A wise person knows when and how to make the exception to every rule,

Osoba mądra wie, kiedy i jak zastosować wyjątek od reguły,

as the janitors knew when to ignore the job duties in the service of other objectives.

tak jak salowi wiedzieli, kiedy zignorować obowiązki pracy dla osiągnięcia innych celów.

A wise person knows how to improvise,

Osoba mądra wie, jak improwizować,

as Luke did when he re-washed the floor.

tak jak Luke wiedział, gdy zmył ponownie podłogę.

Real-world problems are often ambiguous and ill-defined

Prawdziwe problemy są często niejednoznaczne i niejasne,

and the context is always changing.

a ich kontekst ciągle się zmienia.

A wise person is like a jazz musician --

Mądra osoba jest jak jazzman-

using the notes on the page, but dancing around them,

ma nuty, ale porusza się swobodnie dookoła nich,

inventing combinations that are appropriate for the situation and the people at hand.

wynajdując kombinacje, odpowiadające sytuacji i ludziom w danym momencie.

A wise person knows how to use these moral skills

Mądra osoba wie, jak używać tych zdolności moralnych

in the service of the right aims.

w służbie właściwym celom.

To serve other people, not to manipulate other people.

By pomóc innym ludziom, nie by innymi manipulować.

And finally, perhaps most important,

I w końcu, być może najważniejsze,

a wise person is made, not born.

osobą mądrą można się stać, nie urodzić.

Wisdom depends on experience,

Mądrość zależy od doświadczenia

and not just any experience.

i nie od jakiegokolwiek doświadczenia.

You need the time to get to know the people that you're serving.

Potrzeba czasu, by poznać ludzi, którym się pomaga.

You need permission to be allowed to improvise,

Potrzeba przyzwolenia, by improwizować,

try new things, occasionally to fail and to learn from your failures.

próbować nowych rozwiązań, czasami ponosić porażki, by się na nich uczyć.

And you need to be mentored by wise teachers.

I potrzeba mentorów, którzy są mądrymi nauczycielami.

When you ask the janitors who behaved like the ones I described

Jeśli zapytać salowych, którzy zachowują się w sposób przeze mnie opisny,

how hard it is to learn to do their job,

jak ciężko jest nauczyć się wykonywania ich pracy,

they tell you that it takes lots of experience.

powiedzą Wam, że wymaga to wiele doświadczenia.

And they don't mean it takes lots of experience to learn how to mop floors and empty trash cans.

I nie chodzi o to, że trzeba wiele doświadczenia, by nauczyć się zmywać podłogi i opróżniać kosze.

It takes lots of experience to learn how to care for people.

Wiele doświadczenia wymaga nauczenie się, jak dbać o ludzi.

At TED, brilliance is rampant.

TED to czysta błyskotliwość.

It's scary.

To przerażające.

The good news is you don't need to be brilliant to be wise.

Dobra wiadomość jest taka, że nie trzeba być błyskotliwym, by być mądrym.

The bad news is that without wisdom,

Zła wiadomość to, że bez mądrości

brilliance isn't enough.

błyskotliwość nie wystarcza.

It's as likely to get you and other people into trouble as anything else.

Może tak samo narobić Wam i innym kłopotu, jak cokolwiek innego.

(Applause)

(Oklaski)

Now, I hope that we all know this.

Mam nadzieję, że wszyscy o tym wiemy.

There's a sense in which it's obvious,

Istnieje przeczucie, zgodnie z którym jest to oczywiste

and yet, let me tell you a little story.

i pozwólcie mi opowiedzieć Wam jeszcze krótką historię.

It's a story about lemonade.

Historia jest o lemoniadzie.

A dad and his seven-year-old son were watching a Detroit Tigers game at the ballpark.

Tata i jego jedenastoletni syn oglądali mecz Detroit Tigers na stadionie.

His son asked him for some lemonade

Syn poprosił go o lemoniadę

and Dad went to the concession stand to buy it.

i tata poszedł po nią do stoiska.

All they had was Mike's Hard Lemonade,

Jedyne, co mieli, to Mike's Hard Lemonade,

which was five percent alcohol.

która zawiera pięć procent alkoholu.

Dad, being an academic, had no idea that Mike's Hard Lemonade contained alcohol.

Tata, będąc uczonym, nie miał pojęcia o tym, że Mike's Hard Lemonade zawiera alkohol.

So he brought it back.

Więc kupił ją dla syna.

And the kid was drinking it, and a security guard spotted it,

I gdy ją pił a ochrona to zauważyła

and called the police, who called an ambulance

i wezwała policję, ta z kolei zadzwoniła po karetkę,

that rushed to the ballpark, whisked the kid to the hospital.

który pędząc przybył na stadion i zabrał szybko dziecko do szpitala.

The emergency room ascertained that the kid had no alcohol in his blood.

Na pogotowiu ustalono, że dziecko nie miało alkoholu we krwi.

And they were ready to let the kid go.

I byli gotowi odesłać dziecko do domu.

But not so fast.

Ale nie tak szybko.

The Wayne County Child Welfare Protection Agency said no.

Agencja Ochrony Społecznej Dziecka hrabstwa Wayne powiedziała "nie".

And the child was sent to a foster home for three days.

I dziecko zostało wysłane do domu zastępczego na trzy dni.

At that point, can the child go home?

Czy w tym momencie dziecko może wrócić do domu?

Well, a judge said yes, but only if the dad leaves the house and checks into a motel.

Cóż, sędzia powiedział "tak", ale pod warunkiem, że tata opuści dom i zamelduje się w motelu.

After two weeks, I'm happy to report,

Mogę, na szczęście, zawiadomić, że po dwóch tygodniach

the family was reunited.

rodzina została ponownie połączona.

But the welfare workers and the ambulance people

Ale i pracownicy opieki społecznej, i osoby z karetki,

and the judge all said the same thing:

i sędzia, wszyscy powiedzieli tą samą rzecz:

"We hate to do it but we have to follow procedure."

"Strasznie nam przykro, ale musimy przestrzegać procedury."

How do things like this happen?

Dlaczego takie rzeczy mają miejsce?

Scott Simon, who told this story on NPR,

Scott Simon, który przedstawił tę historię w NPR,

said, "Rules and procedures may be dumb,

powiedział: "Zasady i procedury mogą być głupie,

but they spare you from thinking."

ale nie wymagają od ciebie myślenia."

And, to be fair, rules are often imposed

I, szczerze mówiąc, zasady są często ustalane,

because previous officials have been lax

bo poprzedni urzędnicy byli niedbali

and they let a child go back to an abusive household.

i dopuścili, by dziecko powróciło do znęcającej się nad nim rodziny.

Fair enough.

Ma to sens.

When things go wrong, as of course they do,

Kiedy sprawy idą źle, co się oczywiście zdarza,

we reach for two tools to try to fix them.

sięgamy po dwa narzędzia, by je naprawić.

One tool we reach for is rules.

Jedno narzędzie, po które sięgamy, to zasady.

Better ones, more of them.

Coraz lepsze, coraz więcej.

The second tool we reach for is incentives.

Drugie narzędzie to nagrody.

Better ones, more of them.

Coraz lepsze, coraz więcej.

What else, after all, is there?

W końcu co innego pozostaje?

We can certainly see this in response to the current financial crisis.

Możemy to z pewnością zaobserwować w reakcji na kryzys finansowy.

Regulate, regulate, regulate.

Regulować, regulować, regulować.

Fix the incentives, fix the incentives, fix the incentives ...

ulepszyć nagrody,ulepszyć nagrody, ulepszyć nagrody...

The truth is that neither rules nor incentives

Prawda jest jednak taka, że ani zasady, ani nagrody

are enough to do the job.

nie wystraczą, aby się udało.

How could you even write a rule that got the janitors to do what they did?

Jak napisać zasadę mówiącą, by salowi postępowali tak, jak postąpili?

And would you pay them a bonus for being empathic?

I czy dać im premię za okazywanie empatii?

It's preposterous on its face.

Jest to w oczywisty sposób absurdalne.

And what happens is that as we turn increasingly to rules,

I im częściej sięgamy po zasady,

rules and incentives may make things better in the short run,

zasady i nagrody mogą polepszyć sytuację w krótkiej perspektywie,

but they create a downward spiral

ale tworzą one równię pochyłą,

that makes them worse in the long run.

co sprawia, że pogarszają sytuację długoterminową.

Moral skill is chipped away by an over-reliance on rules

Zdolność moralna eroduje poprzez przesadne poleganie na zasadach,

that deprives us of the opportunity

które pozbawia nas możliwości

to improvise and learn from our improvisations.

improwizacji i nauki z naszego improwizowania.

And moral will is undermined

Również wola moralna jest podważona

by an incessant appeal to incentives

poprzez ustawiczne odwoływanie się do zachęt,

that destroy our desire to do the right thing.

które niszczy naszą potrzebę, by postępować właściwie.

And without intending it,

I niezamierzenie

by appealing to rules and incentives,

poprzez odwoływanie się do zasad i nagród,

we are engaging in a war on wisdom.

angażujemy się w wojnę przeciwko mądrości.

Let me just give you a few examples,

Pozwólcie, że przedstawię Wam kilka przykładów,

first of rules and the war on moral skill.

najpierw dotyczących zasad i wojny przeciwko zdolności moralnej.

The lemonade story is one.

Historia z lemoniadą jest jednym z przykładów.

Second, no doubt more familiar to you,

Drugim, bez wątpienia bardziej Wam znajomym,

is the nature of modern American education:

jest amerykański system edukacji:

scripted, lock-step curricula.

zgodnie ze scenariuszem, rozpracowany co do kroku program nauczania.

Here's an example from Chicago kindergarten.

Podam przykład z przedszkola w Chicago.

Reading and enjoying literature

Czytanie i czerpanie przyjemności z literatury

and words that begin with 'B.'

oraz słowa na literę "B".

"The Bath:" Assemble students on a rug

Wanna (ang. bath): Zbierz uczniów na dywanie

and give students a warning about the dangers of hot water.

i przekaż uczniom ostrzeżenie dotyczące zagrożeń, związanych z gorącą wodą.

Say 75 items in this script to teach a 25-page picture book.

Powiedzmy 75 punktów w scenariuszu, by opracować 25-stronicową książkę z obrazkami.

All over Chicago in every kindergarten class in the city,

W całym Chicago w każdym przedszkolu

every teacher is saying the same words in the same way on the same day.

każdy nauczyciel wypowiada te same słowa w ten sam sposób tego samego dnia.

We know why these scripts are there.

Wiemy, dlczego te scenariusze istnieją.

We don't trust the judgment of teachers enough

Nie ufamy wystarczająco aby pozwolić nauczycielom

to let them loose on their own.

by poprowadzili zajęcia po swojemu.

Scripts like these are insurance policies against disaster.

Tego typu scenariusze są polisą ubezpieczniową na wypadek katastrofy.

And they prevent disaster.

I zapobiegają katastrofie.

But what they assure in its place is mediocrity.

Ale co dają w zamian, to przeciętność.

(Applause)

(Oklaski)

Don't get me wrong. We need rules!

Nie zrozumcie mnie źle. Potrzebujemy zasad!

Jazz musicians need some notes --

Muzycy jazzowi potrzebują trochę nut --

most of them need some notes on the page.

większość znich potrzebuje kilka nut.

We need more rules for the bankers, God knows.

Potrzebujemy więcej zasad dla bankierów, to pewne.

But too many rules prevent accomplished jazz musicians

Ale zbyt wiele zasad powstrzymuje znakomitych muzyków jazzowych

from improvising.

od improwizowania.

And as a result, they lose their gifts,

I w rezultacie, tracą oni swój talent

or worse, they stop playing altogether.

lub jeszcze gorzej, przestają grać zupełnie.

Now, how about incentives?

Teraz czas zapytać, a co z nagrodami?

They seem cleverer.

Wydają się sensowniejsze.

If you have one reason for doing something

Jeśli masz jeden powód, by coś zrobić

and I give you a second reason for doing the same thing,

i ja dam ci drugi powód, by zrobić tę samą rzecz,

it seems only logical that two reasons are better than one

wydaje się logiczne, że dwa powody są lepsze niż jeden

and you're more likely to do it.

i że zrobisz to z większym prawdopodobieństwem.

Right?

Prawda?

Well, not always.

A więc, nie zawsze.

Sometimes two reasons to do the same thing seem to compete with one another

Czasami dwa powody do wykonania tego samego zadania konkurują ze sobą

instead of complimenting,

zamiast się uzupełniać

and they make people less likely to do it.

i sprawiają, że prawdopodobieństwo wykonania się zmniejsza.

I'll just give you one example because time is racing.

Podam Wam jeden przykład, bo czas goni.

In Switzerland, back about 15 years ago,

W Szwajcarii jakieś 15 lat temu

they were trying to decide where to site nuclear waste dumps.

próbowano zdecydować, gdzie umieścić wysypisko odpadów atomowych.

There was going to be a national referendum.

Miało zostać przeprowadzone referendum narodowe.

Some psychologists went around and polled citizens who were very well informed.

Kilku psychologów przeprowadziło sondaż wśród obywateli, którzy byli bardzo dobrze poinformowani.

And they said, "Would you be willing to have a nuclear waste dump in your community?"

I zapytali, "Czy chciałbyś, by w Twojej okolicy znajdowało się wysypisko odpadów atomowych?"

Astonishingly, 50 percent of the citizens said yes.

Co zadziwiające, 50 procent obywateli powiedziało tak.

They knew it was dangerous.

Wiedzieli, że jest to niebezbieczne.

They thought it would reduce their property values.

I że obniży to wartość ich nieruchomości.

But it had to go somewhere

Ale coś trzeba było zrobić z odpadami

and they had responsibilities as citizens.

a oni mieli obywatelski obowiązek.

The psychologists asked other people a slightly different question.

Psycholodzy zadali innym osobom nieco inne pytanie.

They said, "If we paid you six weeks' salary every year

Powiedzieli "Jeśli zapłacilibyśmy ci sześciotygodniowe wynagrodzenie co roku,

would you be willing to have a nuclear waste dump in your community?"

czy zechciałbyś, by w twojej okolicy znalazło się wysypisko odpadów atomowych?"

Two reasons. It's my responsibility and I'm getting paid.

Dwa powody. To mój obowiązek i dostanę za to wynagrodzenie.

Instead of 50 percent saying yes,

Zamiast 50 procent na tak,

25 percent said yes.

25 procent powiedziało tak.

What happens is that

Co się dzieje, to

the second this introduction of incentive gets us

w chwili, gdy w grę wchodzi nagroda, ona rządzi wyborem

so that instead of asking, "What is my responsibility?"

i zamiast pytać "Co jest moim obowiązkiem?"

all we ask is, "What serves my interests?"

jedyne, o co pytamy, to "Co jest dla mnie lepsze?"

When incentives don't work,

Kiedy nagrody nie działają,

when CEOs ignore the long-term health of their companies

kiedy szefowie ignorują długoterminowe zdrowie swoich firm

in pursuit of short-term gains that will lead to massive bonuses,

w pogoni za krótkoterminowym zyskiem, który daje wielkie premie,

the response is always the same.

odpowiedź jest zawsze ta sama.

Get smarter incentives.

Wprowadzić mądrzejsze nagrody.

The truth is that there are no incentives that you can devise

Prawda jest jednak taka, że nie ma nagród,

that are ever going to be smart enough.

i które kiedykolwiek byłyby wystarczająco mądre.

Any incentive system can be subverted by bad will.

Każdy system nagród może zostać wypaczony przez złą wolę.

We need incentives. People have to make a living.

Potrzebujemy zachęt. Ludzie muszą zarabiać na życie.

But excessive reliance on incentives

Ale przesadne opieranie się o nagrody

demoralizes professional activity

demoralizuje działalność profesjonalną

in two senses of that word.

w dwóch znaczeniach tego słowa.

It causes people who engage in that activity to lose morale

Powoduje, że ludzie podejmujący działalność tracą morale

and it causes the activity itself to lose morality.

i powoduje, że działanie samo w sobie traci moralość.

Barack Obama said, before he was inaugurated,

Barack Obama powiedział, przed inauguracją,

"We must ask not just 'Is it profitable?' but 'Is it right?'"

"Musimy pytać nie tylko 'Czy to się opłaca?' ale 'Czy jest to właściwe?'"

And when professions are demoralized,

I kiedy zawody zostają zdemoralizowane,

everyone in them becomes dependent on -- addicted to -- incentives

każdy, kto je wykonuje, staje się zależny -- uzależniony -- od nagród

and they stop asking "Is it right?"

i przestaje pytać "czy to jest właściwe?"

We see this in medicine.

Widzimy to w medycynie.

("Although it's nothing serious, let's keep an eye on it to make sure it doesn't turn into a major lawsuit.")

("Pomimo że to nic poważnego, będziemy mieć na to oko, aby nie przekształciło się to w proces sądowy")

And we certainly see it in the world of business.

Z pewnością widzimy to w świecie biznesu.

("In order to remain competitive in today's marketplace, I'm afraid we're going to have to replace you with a sleezeball.")

("By pozostać konkurencyjnym na dzisiejszym rynku, obawiam się, że będziemy musieli wymienić cię na niegodziwca."

("I sold my soul for about a tenth of what the damn things are going for now.")

("Sprzedałem duszę za jedną dziesiątą dzisiejszej ceny")

It is obvious that this is not the way people want to do their work.

Jest oczywiste, że to nie jest sposób, w jaki ludzie chcą wykonywać swoją pracę.

So what can we do?

Więc co możemy zrobić?

A few sources of hope:

Kilka źródeł nadziei:

we ought to try to re-moralize work.

Musimy spróbować sprawić, aby praca znów była moralna.

One way not to do it: teach more ethics courses.

Sposób w jaki nie należy tego robić: wprowadzić więcej zajęć z etyki.

(Applause)

(Oklaski)

There is no better way to show people that you're not serious

Nie ma lepszego sposobu, by pokazać ludziom, że nie traktujesz czegoś poważnie

than to tie up everything you have to say about ethics

niż połączyć wszystko, co masz do powiedzenia o etyce,

into a little package with a bow and consign it to the margins as an ethics course.

w mały pakiet z kokardką i rozesłać jako kurs etyki.

What to do instead?

Co zrobić zamiast tego?

One: Celebrate moral exemplars.

Po pierwsze: celebrować przykłady moralne.

Acknowledge, when you go to law school,

Przyznać, że gdy idziesz na prawo,

that a little voice is whispering in your ear

mały głosik szepcze ci do ucha

about Atticus Finch.

o Atticusie Finchu.

No 10-year-old goes to law school to do mergers and acquisitions.

Żaden dziesięciolatek nie chce iść na prawo by przeprowadzać fuzje i przejęcia.

People are inspired by moral heroes.

Ludzi inspirują bohaterowie moralni.

But we learn that with sophistication

Ale nauczyliśmy się, że wraz z wyrafinowaniem

comes the understanding that you can't acknowledge that you have moral heroes.

przychodzi zrozumienie, że nie możesz przyznawać się do posiadania bohaterów moralnych.

Well, acknowledge them.

Cóż, przyznawajcie się do nich.

Be proud that you have them.

Bądźcie dumni, że ich macie.

Celebrate them.

Czcijcie ich.

And demand that the people who teach you acknowledge them and celebrate them too.

I wymagajcie, by ludzie, którzy Was uczą, również przyznawali się do nich i ich czcili.

That's one thing we can do.

To jedna rzecz, którą możemy zrobić.

I don't know how many of you remember this:

Nie wiem, ilu z Was to pamięta:

another moral hero, 15 years ago, Aaron Feuerstein,

inny bohater moralny, piętnaście lat temu, Aaron Feuerstein,

who was the head of Malden Mills in Massachusetts --

który był dyrektorem Malden Mills w Massachussetts --

they made Polartec --

produkowali Polartec --

The factory burned down.

Fabryka spłonęła.

3,000 employees. He kept every one of them on the payroll.

3,000 pracowników. Nie zwolnił żadnego.

Why? Because it would have been a disaster for them

Dlaczego? Ponieważ katastrofą dla nich

and for the community if he had let them go.

i dla społeczności byłoby ich zwolnienie.

"Maybe on paper our company is worth less to Wall Street,

"Może na papierze nasza firma jest warta mniej na Wall Street,

but I can tell you it's worth more. We're doing fine."

ale ja mogę wam powiedzieć, że jest warta więcej. Mamy się dobrze."

Just at this TED we heard talks from several moral heroes.

Tylko tu, na tej konferencji TED, usłyszeliśmy już wykłady kilku moralnych bohaterów.

Two were particularly inspiring to me.

Dwóch z nich było wyjątkowo inspirujących dla mnie.

One was Ray Anderson, who turned --

Jednym był Ray Anderson, który przekształcił --

(Applause)

(Oklaski)

-- turned, you know, a part of the evil empire

-- przekształcił, jak wiecie, część imperium zła

into a zero-footprint, or almost zero-footprint business.

w bezemisyjny lub prawie bezemisyjny biznes.

Why? Because it was the right thing to do.

Dlaczego? Bo to było właściwe postępowanie.

And a bonus he's discovering is

A premia, jaką teraz odkrywa jest taka,

he's actually going to make even more money.

że właściwe zarobi nawet więcej.

His employees are inspired by the effort.

Jego pracownicy czerpią z tego inspirację.

Why? Because there happy to be doing something that's the right thing to do.

Dlaczego? Bo są szczęśliwi, że biorą udział w czymś, co jest właściwe.

Yesterday we heard Willie Smits talk about re-foresting in Indonesia.

Wczoraj słuchaliśmy Williego Smits'a, który mówił o zalesianiu w Indonezji.

(Applause)

(Oklaski)

In many ways this is the perfect example.

Pod wieloma względami jest to idealny przykład.

Because it took the will to do the right thing.

Ponieważ wymagało to woli, by postąpić właściwie.

God knows it took a huge amount of technical skill.

Bóg wie, że potrzebne były wielkie zdolności techniczne.

I'm boggled at how much he and his associates needed to know

W głowie mi się nie mieści, ile on i jego partnerzy musieli wiedzieć,

in order to plot this out.

by móc to zaplanować.

But most important to make it work --

I przede wszystkim, aby się udało.

and he emphasized this --

I to, co podkreślał,

is that it took knowing the people in the communities.

to że konieczne było poznanie ludzi w tych społecznościach.

Unless the people you're working with are behind you,

Jeśli nie masz poparcia ludzi, z którymi pracujesz,

this will fail.

to się nie powiedzie.

And there isn't a formula to tell you how to get the people behind you,

I nie ma wzoru, który mówi, jak zdobyć poparcie ludzi,

because different people in different communities

ponieważ różni ludzie w różnych społecznościach

organize their lives in different ways.

organizują swoje życie na różne sposoby.

So there's a lot here at TED, and at other places, to celebrate.

Jest więc wiele powodów do świętowania tu, na konferencji TED, i w innych miejscach.

And you don't have to be a mega-hero.

I nie musisz być mega-bohaterem.

There are ordinary heroes.

Istnieją zwykli bohaterowie.

Ordinary heroes like the janitors who are worth celebrating too.

Zwykli bohaterowie jak salowi, których również należy uczcić.

As practitioners each and every one of us should strive

Jako lekarze wszyscy powinniśmy dążyć do tego,

to be ordinary, if not extraordinary heroes.

by być zwykłym, jeśli nie niezwykłym, bohaterem.

As heads of organizations,

Jako szefowie organizacji,

we should strive to create environments

powinniśmy dążyć do tworzenia takich środowisk,

that encourage and nurture both moral skill and moral will.

które sprzyjają i kształcą tak zdolność moralną jak i moralną wolę.

Even the wisest and most well-meaning people

Nawet najmądrzejsi ludzie o najlepszych intencjach

will give up if they have to swim against the current

poddadzą się, jeśli będą musieli płynąć pod prąd

in the organizations in which they work.

w organizacjach,w których pracują.

If you run an organization, you should be sure

Jeśli kierujesz organizacją, powinieneś być pewien,

that none of the jobs -- none of the jobs --

że żadne ze stanowisk- żadne z nich-

have job descriptions like the job descriptions of the janitors.

nie ma takiego zakresu obowiązków, jak zakres obowiązków salowych.

Because the truth is that

Bo prawda jest taka, że

any work that you do that involves interaction with other people

każda wykonywana przez nas praca, która obejmuje interakcję z innymi ludźmi,

is moral work.

jest pracą moralną.

And any moral work depends upon practical wisdom.

I każda praca moralna zależy od praktycznej mądrości.

And, perhaps most important,

I, być może najważniejsze,

as teachers, we should strive to be the ordinary heroes,

jako nauczyciele, powinniśmy dążyć do tego, by być zwykłymi bohaterami,

the moral exemplars, to the people we mentor.

autorytetami moralnymi dla ludzi, których uczymy.

And there are a few things that we have to remember as teachers.

Istnieje kilka rzeczy, o których musimy pamiętać jako nauczyciele.

One is that we are always teaching.

Jedna to, że uczymy cały czas.

Someone is always watching.

Zawsze ktoś obserwuje.

The camera is always on.

Kamera jest stale włączona.

Bill Gates talked about the importance of education

Bill Gates mówił o znaczeniu edukacji

and, in particular, the model that KIPP was providing:

a zwłaszcza o modelu KIPP.

"Knowledge is power."

"Wiedza jest siłą"

And he talked about a lot of the wonderful things

I mówił o wielu wspaniałych rzeczach,

that KIPP is doing

którymi KIPP się zajmuje,

to take inner-city kids and turn them in the direction of college.

by dotrzeć do dzieci z ubogich okolic i skierować je na studia.

I want to focus on one particular thing KIPP is doing

Chciałbym się skupić na jednej konkretnej rzeczy, którą KIPP się zajmuje,

that Bill didn't mention.

a o której Bill nie wspomniał.

That is that they have come to the realization

Otóż zrozumieli oni,

that the single most important thing kids need to learn

że najważniejszą rzeczą, której dzieci muszą się nauczyć,

is character.

jest charakter.

They need to learn to respect themselves.

Muszą się nauczyć, by siebie szanować.

They need to learn to respect their schoolmates.

Muszą się nauczyć szanować swoich kolegów w szkole.

They need to learn to respect their teachers.

Muszą się nauczyć szanować swoich nauczycieli.

And, most important, they need to learn to respect learning.

I, co najważniejsze, muszą się nauczyć szanować naukę.

That's the principle objective.

To jest główny cel.

If you do that, the rest is just pretty much a coast downhill.

Jeśli go osiągniesz, reszta jest już właściwie z górki.

And the teachers: the way you teach these things to the kids

I do nauczycieli: sposób w jaki uczy się dzieci tych rzeczy

is by having the teachers and all the other staff embody it every minute of every day.

to wcielanie tego w życie przez nauczycieli i cały pozostały personel w każdej minucie każdego dnia.

Obama appealed to virtue.

Obama wzywał do cnoty.

And I think he was right.

I myślę, że miał rację.

And the virtue I think we need above all others is practical wisdom,

Cnotą, której potrzebujemy ponad wszystkie inne, jest praktyczna mądrość,

because it's what allows other virtues -- honesty, kindness, courage and so on --

ponieważ pozwala ona na zaistnienie innych cnót - uczciwości, dobroci, odwagi i tak dalej-

to be displayed at the right time and in the right way.

w odpowiednim czasie i w odpowiedni sposób.

He also appealed to hope.

Apelował również o nadzieję.

Right again.

I znów słusznie.

I think there is reason for hope.

Myślę, że jest powód do nadziei.

I think people want to be allowed to be virtuous.

Myślę, że ludzie chcą mieś prawo do bycia pełnymi cnoty.

In many ways, it's what TED is all about.

Na wiele sposobów, to jest to, o co chodzi w TED.

Wanting to do the right thing

Chęć zrobienia tego, co właściwe

in the right way

we właściwy sposób

for the right reasons.

z właściwych powodów.

This kind of wisdom is within the grasp of each and every one of us

Ten rodzaj mądrości jest w zasięgu ręki każdego z nas,

if only we start paying attention.

jeśli tylko zaczniemy zwracać uwagę.

Paying attention to what we do,

Zwracać uwagę na to, co robimy,

to how we do it,

jak to robimy,

and, perhaps most importantly,

i, co być może najważniejsze,

to the structure of the organizations within which we work,

na strukturę organizacji, w których pracujemy,

so as to make sure that it enables us and other people to develop wisdom

by upewnić się, że umożliwia nam i innym ludziom rozwijać mądrość,

rather than having it suppressed.

zamiast ją tłumić.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)

Chris Anderson: You have to go and stand out here a sec.

Chris Anderson: Musisz wyjść i stanąć tu na sekundę.

Barry Schwartz: Thank you very much.

Barry Schwartz: Dziękuję Wam bardzo.

(Applause)

(Oklaski)