Barry Schwartz: Our loss of wisdom

Barry Schwartz cảnh báo tình trạng thiếu hụt trí thức

Translator: Hoa Nguyen Reviewer: Ha Tran

In his inaugural address,

Trong diễn văn khai mạc của ông,

Barack Obama appealed to each of us to give our best

Barack Obama đã thu hút mỗi chúng ta để đưa ra những thứ tốt nhất

as we try to extricate ourselves from this current financial crisis.

khi chúng ta cố gắng thoát ra khỏi khủng hoảng tài chính hiện thời.

But what did he appeal to?

Nhưng định hướng chiến lược của ông là gì?

He did not, happily, follow in the footsteps of his predecessor,

Ông đã không, thật mừng, tiếp bước các bậc tiền nhiệm

and tell us to just go shopping.

và bảo chúng ta cứ mua sắm thỏa thích.

Nor did he tell us, "Trust us. Trust your country.

Ông cũng không bảo chúng ta, “ Hãy tin chúng tôi. Hãy tin vào đất nước của các bạn.

Invest, invest, invest."

Hãy đầu tư, đầu tư, đầu tư.”

Instead, what he told us was to put aside childish things.

Thay vào đó, những gì ông khuyên chúng ta thực hiện là hãy dẹp bỏ những thứ trẻ con.

And he appealed to virtue.

Và ông đã thu hút bởi đức hạnh.

Virtue is an old-fashioned word.

Đức hạnh là một từ ngữ lỗi thời.

It seems a little out of place in a cutting-edge environment like this one.

Nó có vẻ hơi chệch chủ đề trong một môi trường sắc bén như thế này.

And besides, some of you might be wondering,

Và bên cạnh đó, một vài người trong số các bạn có thể băn khoăn,

what the hell does it mean?

Cái vớ vẩn đó có nghĩa là gì?

Let me begin with an example.

Tôi sẽ bắt đầu với một ví dụ,

This is the job description of a hospital janitor

Đây là sự mô tả công việc của một hộ lý bệnh viện.

that is scrolling up on the screen.

đang được chạy trên màn hình.

And all of the items on it are unremarkable.

Và tất cả những mục trong đó đều không được chú ý.

They're the things you would expect:

Chúng là những thứ bạn có thể tưởng tượng:

mop the floors, sweep them, empty the trash, restock the cabinets.

lau sàn nhà, quét chúng, làm sạch thùng rác,

It may be a little surprising how many things there are,

Đó có thể gây bất ngờ nho nhỏ về việc chúng gồm nhiều việc như thế nào,

but it's not surprising what they are.

nhưng không ngạc nhiên những việc đó là gì.

But the one thing I want you to notice about them is this:

Nhưng có một điều tôi muốn các bạn chú ý là thế này:

even though this is a very long list,

Mặc dù đây là một danh sách rất dài,

there isn't a single thing on it that involves other human beings.

tuyệt nhiên không hề có bất cứ một thứ nào trên đó liên quan đến sinh vật sống nào khác.

Not one.

Không hề có.

The janitor's job could just as well be done in a mortuary as in a hospital.

Công việc của hộ lý cũng chỉ được hoàn thành giống như trong một nhà xác ở bệnh viện vậy.

And yet, when some psychologists interviewed hospital janitors

Và chưa hết, khi một vài nhà tâm lý học phỏng vấn các hộ lý bệnh viện

to get a sense of what they thought their jobs were like,

để có sự hình dung xem họ nghĩ như thế nào về công việc của mình,

they encountered Mike,

họ đã bắt gặp Mike,

who told them about how he stopped mopping the floor

người đã nói cho họ về việc cậu ngừng công việc lau sàn nhà như thế nào

because Mr. Jones was out of his bed getting a little exercise,

bởi vì ông Jones đã ra khỏi giường để vận động một chút,

trying to build up his strength, walking slowly up and down the hall.

cố gắng khôi phục sức khỏe của mình, bước lên xuống phòng sảnh một cách chậm chạp.

And Charlene told them about how she ignored her supervisor's admonition

Và Charlene đã kể cho họ nghe về việc cô phớt lờ sự cảnh cáo của người giám sát

and didn't vacuum the visitor's lounge

và đã không hút sạch hành lang của khách tới thăm

because there were some family members who were there all day, every day

bởi vì có những người thân của bệnh nhân ở đó cả ngày, hàng ngày

who, at this moment, happened to be taking a nap.

những người, vào lúc này, đang có gắng chợp mắt một chút.

And then there was Luke,

Và sau đó là Luke,

who washed the floor in a comatose young man's room twice

người đã cọ rửa sàn nhà hai lần trong một phòng bệnh của người đàn ông trẻ bị hôn mê

because the man's father, who had been keeping a vigil for six months,

bởi vì cha của người đàn ông đó, người đã buộc phải thức đêm trong sáu tháng,

didn't see Luke do it the first time,

đã không nhìn thấy Luke trong lần lau nhà đầu tiên của cậu,

and his father was angry.

và cha người bệnh đã tức giận.

And behavior like this from janitors, from technicians, from nurses

Và những hành vi này là của hộ lý, nhân viên kỹ thuật, y tá,

and, if we're lucky now and then, from doctors,

và nếu chúng ta may mắn , là từ bác sỹ.

doesn't just make people feel a little better,

không chỉ giúp mọi người cảm thấy khá hơn một chút,

it actually improves the quality of patient care

mà thực sự đã cải thiện chất lượng chăm sóc bệnh nhân

and enables hospitals to run well.

và làm cho các bệnh viện vận hành êm đẹp.

Now, not all janitors are like this, of course.

Hiện giờ, không phải tất cả các hộ lý đều như vậy, đương nhiên.

But the ones who are think that these sorts of human interactions

Nhưng những người mà có suy nghĩ về những hình thức tương tác giữa con người

involving kindness, care and empathy

liên quan tới lòng tốt, sự quan tâm và đồng cảm

are an essential part of the job.

là một phần cần thiết của công việc.

And yet their job description contains not one word about other human beings.

Và chưa hẳn những mô tả về công việc của họ chứa đựng không có một từ nào về các sinh vật sống khác.

These janitors have the moral will to do right by other people.

Những hộ lý này có ý chí đạo đức để làm điều đúng đắn bên cạnh những người khác.

And beyond this, they have the moral skill to figure out what "doing right" means.

Và đằng sau nó, họ có kĩ năng đạo đức để hiểu rằng “ làm đúng” có nghĩa là gì.

"Practical wisdom," Aristotle told us,

“ Tri thức thực tiễn.” Aristotle đã bảo với chúng ta,

"is the combination of moral will and moral skill."

“ là sự kết hợp của ý chí đạo đức và kĩ năng đạo đức.”

A wise person knows when and how to make the exception to every rule,

Một người khôn ngoan biết khi nào và làm thế nào để có ngoại lệ cho mọi quy định,

as the janitors knew when to ignore the job duties in the service of other objectives.

như các hộ lý đã biết khi nào phải phớt lờ nhiệm vụ công việc khi phục vụ các đối tượng khác.

A wise person knows how to improvise,

Một người khôn ngoan biết cách ứng biến như thế nào,

as Luke did when he re-washed the floor.

như Luke đã làm khi cậu lau lại sàn nhà.

Real-world problems are often ambiguous and ill-defined

Các vấn đề thực tiễn của cuộc sống thường khó hiểu và không rõ ràng

and the context is always changing.

và hoàn cảnh luôn luôn thay đổi.

A wise person is like a jazz musician --

Một người khôn ngoan giống như một nghệ sỹ nhạc Jazz --

using the notes on the page, but dancing around them,

sử dụng các ghi chú ở trên trang giấy, nhưng nhảy múa xung quanh chúng,

inventing combinations that are appropriate for the situation and the people at hand.

sáng tạo ra những sự kết hợp tương thích với hoàn cảnh và con người ở hiện tại.

A wise person knows how to use these moral skills

Một người khôn ngoan biết cách sử dụng những kĩ năng đạo đức

in the service of the right aims.

trong việc phục vụ những mục đích đúng đắn.

To serve other people, not to manipulate other people.

Để phục vụ mọi người, không phải để thao túng họ.

And finally, perhaps most important,

Và cuối cùng, có thể là quan trọng nhất,

a wise person is made, not born.

một người khôn ngoan được vun đắp, không phải được sinh ra.

Wisdom depends on experience,

Tri thức phụ thuộc vào kinh nghiệm,

and not just any experience.

và không dựa vào bất kỳ kinh nghiệm vu vơ nào.

You need the time to get to know the people that you're serving.

Bạn cần thời gian để hiểu về những người mà bạn đang phục vụ.

You need permission to be allowed to improvise,

Bạn cần sự cho phép để có thể ứng biến

try new things, occasionally to fail and to learn from your failures.

thử những cái mới, đặc biệt để thất bại và rút ra bài học từ những thất bại của mình.

And you need to be mentored by wise teachers.

Và bạn cần phải được chỉ dẫn bởi những người thầy thông thái.

When you ask the janitors who behaved like the ones I described

Khi bạn hỏi các hộ lý ai đã ứng xử như những người tôi đã miêu tả

how hard it is to learn to do their job,

Làm công việc của họ vất vả như thế nào

they tell you that it takes lots of experience.

họ sẽ nói với bạn rằng nó cần rất nhiều kinh nghiệm.

And they don't mean it takes lots of experience to learn how to mop floors and empty trash cans.

Và họ không ám chỉ rằng mất nhiều kinh nghiệm để biết cách lau sàn nhà và đổ thùng rác.

It takes lots of experience to learn how to care for people.

Nó cần rất nhiều kinh nghiệm để biết cách chăm sóc mọi người.

At TED, brilliance is rampant.

Tại TED, sự xuất sắc không hề có giới hạn.

It's scary.

Nó thật đáng sợ.

The good news is you don't need to be brilliant to be wise.

Tin tốt là bạn không cần thiết phải trở nên xuất sắc để có thể khôn ngoan.

The bad news is that without wisdom,

Tin xấu là nếu không có tri thức,

brilliance isn't enough.

sự xuất sắc là không đủ.

It's as likely to get you and other people into trouble as anything else.

Nó cũng có thể đưa bạn và những người khác rơi vào rắc rối như bất kỳ cái gì khác.

(Applause)

(Vỗ tay)

Now, I hope that we all know this.

Hiện giờ, tôi mong tất cả chúng ta đều biết điều này.

There's a sense in which it's obvious,

Có một khả năng mà rất chắc chắn,

and yet, let me tell you a little story.

và chưa hết, hãy để tôi kể cho bạn một câu chuyện nhỏ.

It's a story about lemonade.

Đó là một câu chuyện về nước chanh.

A dad and his seven-year-old son were watching a Detroit Tigers game at the ballpark.

Một người cha và cậu con trai 7 tuổi đang xem trận đấu Detroit Tigers một trận ở sân bóng chày.

His son asked him for some lemonade

Cậu con trai đòi bố uống nước chanh

and Dad went to the concession stand to buy it.

và người cha đã tới quầy thực phẩm để mua nó.

All they had was Mike's Hard Lemonade,

cả những gì người ta có là nước chanh Mike’s Hard,

which was five percent alcohol.

có chứa 5 % cồn.

Dad, being an academic, had no idea that Mike's Hard Lemonade contained alcohol.

Người cha, là một trí thức, đã không có ý niệm nào về việc nước chanh Mike’s Hard có chứa cồn.

So he brought it back.

Bởi vậy ông đã mua nó về.

And the kid was drinking it, and a security guard spotted it,

Và khi đứa trẻ đang uống, nhân viên bảo vệ đã để ý,

and called the police, who called an ambulance

và báo cảnh sát, những người mà đã gọi xe cứu thương

that rushed to the ballpark, whisked the kid to the hospital.

chạy xộc tới sân bóng chày, đưa đứa trẻ lập tức tới bệnh viện.

The emergency room ascertained that the kid had no alcohol in his blood.

Phòng cấp cứu khẩn cấp đã chắc chắn rằng trong máu đứa trẻ không hề có cồn.

And they were ready to let the kid go.

Và họ đã sẵn sàng cho cậu bé ra viện.

But not so fast.

Nhưng không nhanh đến như vậy.

The Wayne County Child Welfare Protection Agency said no.

Cơ Quan Bảo Vệ Phúc Lợi Trẻ Em Wayne đã nói không.

And the child was sent to a foster home for three days.

Và đứa trẻ được gửi tới một nhà nuôi dưõng trong 3 ngày.

At that point, can the child go home?

Trong trường hợp đó, đứa trẻ có được về nhà không?

Well, a judge said yes, but only if the dad leaves the house and checks into a motel.

À, một thẩm phán nói có, nhưng chỉ khi người cha rời nhà và đến ở một nhà nghỉ.

After two weeks, I'm happy to report,

Sau 2 tuần, tôi rất vui để thuật lại,

the family was reunited.

gia đình đã được đoàn tụ.

But the welfare workers and the ambulance people

Nhưng những nhân viên phúc lợi và nhân viên cứu thương

and the judge all said the same thing:

và quan tòa đều nói như nhau:

"We hate to do it but we have to follow procedure."

“ Chúng tôi ghét phải làm thế nhưng buộc phải tuân thủ quy trình.”

How do things like this happen?

Làm thế nào mà mọi việc lại xảy ra như thế được?

Scott Simon, who told this story on NPR,

Scoott Simon, người đã kể câu chuyện này trên NPR,

said, "Rules and procedures may be dumb,

đã nói rằng, “ Luật lệ và tiến trình có thể rất ngu ngốc,

but they spare you from thinking."

nhưng chúng giải phóng bạn khỏi việc phải suy nghĩ.”

And, to be fair, rules are often imposed

Và, để công bằng, các điều luật thường được áp dụng

because previous officials have been lax

bởi vì các nhà chức trách trước đã lơi lỏng

and they let a child go back to an abusive household.

và họ để một đứa trẻ quay trở lại căn nhà cậu đã bị bạo hành.

Fair enough.

Đủ công bằng.

When things go wrong, as of course they do,

Khi mọi thứ lệch lạc, khi tất nhiên do họ gây ra,

we reach for two tools to try to fix them.

chúng ta có 2 công cụ để sửa chữa.

One tool we reach for is rules.

Một công cụ mà ta dùng là luật pháp.

Better ones, more of them.

Những chuyện tốt đẹp hơn, nhiều hơn thế.

The second tool we reach for is incentives.

Công cụ thứ hai ta dùng là sự khuyến khích.

Better ones, more of them.

Những chuyện tốt đẹp hơn, nhiều hơn thế.

What else, after all, is there?

Còn gì khác nữa, sau hai thứ trên?

We can certainly see this in response to the current financial crisis.

Chúng ta có thể chắc chắn nhận ra những công cụ này trong khủng hoảng kinh tế hiện nay.

Regulate, regulate, regulate.

Điều chỉnh, điều chỉnh, điều chỉnh.

Fix the incentives, fix the incentives, fix the incentives ...

Thay đổi động lực, thay đổi động lực, thay đổi động lực....

The truth is that neither rules nor incentives

Sự thật không phải là luật pháp hay động lực

are enough to do the job.

có thể đủ để giải quyeét công việc.

How could you even write a rule that got the janitors to do what they did?

Làm thế nào mà bạn có thể viết 1 điều luật để bảo những hộ lý phải làm gì?

And would you pay them a bonus for being empathic?

Và liệu bạn có trả thêm tiền thưởng cho họ vì sự đồng cảm?

It's preposterous on its face.

Bề ngoài của nó thật lố bịch.

And what happens is that as we turn increasingly to rules,

Và điều xảy ra là khi chúng ta quan tâm hơn đến luật,

rules and incentives may make things better in the short run,

luật và động lực có thể làm mọi thứ trước mắt tốt đẹp hơn,

but they create a downward spiral

nhưng chúng tạo ra mọi đường xoáy ốc đi xuống

that makes them worse in the long run.

làm chúng xấu đi về lâu dài.

Moral skill is chipped away by an over-reliance on rules

Kĩ năng đạo đức bị loại dần đi bởi sự phụ thuộc quá mức vào các điều luật

that deprives us of the opportunity

mà cướp đi cơ hội của chúng ta

to improvise and learn from our improvisations.

để ứng biến và rút kinh nghiệm từ sự ứng biến của mình.

And moral will is undermined

Và ý chí đạo đức sẽ bị xói mòn

by an incessant appeal to incentives

bởi sự lôi kéo liên tục với động lực

that destroy our desire to do the right thing.

mà hủy hoại mong ước của chúng ta làm điều đúng đắn.

And without intending it,

Và không có dự định về nó,

by appealing to rules and incentives,

bằng sự lôi kéo vào luật và động lực,

we are engaging in a war on wisdom.

chúng ta đang ràng buộc mình vào trận chiến tri thức

Let me just give you a few examples,

Hãy để tôi cho các bạn một vài ví dụ,

first of rules and the war on moral skill.

đầu tiên là về luật lệ và trận chiến kĩ năng đạo đức.

The lemonade story is one.

Câu chuyện về nước chanh là một ví dụ.

Second, no doubt more familiar to you,

Thứ hai, không nghi ngờ gì rất quen thuộc với các bạn,

is the nature of modern American education:

là sự tự nhiên của giáo dục Mỹ hiện đại:

scripted, lock-step curricula.

chương trình học được soạn thảo và theo sát phiên bản cũ.

Here's an example from Chicago kindergarten.

Đây là một ví dụ từ trường mầm non Chicago.

Reading and enjoying literature

Đọc và thưởng thức văn học

and words that begin with 'B.'

và những từ ngữ bắt đầu với vần 'B’

"The Bath:" Assemble students on a rug

Nhà tắm: Tập trung học sinh vào một tấm thảm trải sàn

and give students a warning about the dangers of hot water.

và cho học sinh một sự cảnh báo về sự nguy hiểm của nước nóng.

Say 75 items in this script to teach a 25-page picture book.

Nói rằng 75 mục trong chương trình này để dạy một quyển sách bằng hình có 25 trang.

All over Chicago in every kindergarten class in the city,

Trên khắp Chicago ở tất cả các lớp học mẫu giáo trong thành phố,

every teacher is saying the same words in the same way on the same day.

mọi giáo viên đều nói những từ như nhau theo cùng một cách trong cùng một ngày.

We know why these scripts are there.

Chúng ta hiểu tại sao kịch bản là ở đó.

We don't trust the judgment of teachers enough

Chúng ta không tin tưởng vào những đánh giá của giáo viên đủ

to let them loose on their own.

để cho phép họ thả lỏng bản thân.

Scripts like these are insurance policies against disaster.

Những kịch bản như thế này là chính sách đảm bảo để ngăn ngừa thảm họa.

And they prevent disaster.

Và chúng ngăn chặn tai họa.

But what they assure in its place is mediocrity.

Nhưng những gì họ đảm bảo là tính cơ bản.

(Applause)

(Vỗ tay)

Don't get me wrong. We need rules!

Đừng làm tôi lệch lạc. Chúng ta cần luật pháp!

Jazz musicians need some notes --

Những nghệ sỹ nhạc Jazz cần những mẩu giấy nhớ --

most of them need some notes on the page.

phần lớn bọn họ cần một vài chú thích trên trên giấy.

We need more rules for the bankers, God knows.

Chúng ta cần nhiều điều luật hơn cho những chủ ngân hàng, Chúa biết điều đó.

But too many rules prevent accomplished jazz musicians

Nhưng quá nhiều luật cản trở một nghệ sỹ jazz thành công

from improvising.

từ việc ứng biến.

And as a result, they lose their gifts,

Do vậy, họ đánh mất tài năng của mình,

or worse, they stop playing altogether.

hoặc tệ hơn, họ ngừng chơi nhạc hoàn toàn.

Now, how about incentives?

Giờ thì, động lực thì sao?

They seem cleverer.

Chúng có vẻ thông minh hơn.

If you have one reason for doing something

Nếu bạn có một lý do để làm điều gì đó

and I give you a second reason for doing the same thing,

và nếu tôi đưa cho bạn lý do thứ hai cũng để làm điều đó

it seems only logical that two reasons are better than one

nó có vẻ khá hợp lý rằng hai lý do thì tốt hơn một

and you're more likely to do it.

và bạn sẽ có nhiều khả năng làm việc đó hơn.

Right?

Phải không?

Well, not always.

À, không phải mọi lúc.

Sometimes two reasons to do the same thing seem to compete with one another

Đôi khi, hai lý do để làm một việc lại mâu thuẫn với nhau

instead of complimenting,

thay vì hỗ trợ

and they make people less likely to do it.

và làm mọi người giảm khả năng làm việc gì đó.

I'll just give you one example because time is racing.

Tôi sẽ chỉ đưa ra cho bạn một ví dụ bởi thời gian đã gấp gáp lắm rồi.

In Switzerland, back about 15 years ago,

Ở Thụy Sỹ khoảng 15 năm trước

they were trying to decide where to site nuclear waste dumps.

họ đã cố gắng quyết định xem nên đặt bãi rác thải nguyên tử ở đâu.

There was going to be a national referendum.

Đã có một buổi trưng cầu dân ý toàn quốc.

Some psychologists went around and polled citizens who were very well informed.

Một số nhà tâm lý học đã đi khảo sát và cho các công dân có nhận thức tốt bỏ phiếu.

And they said, "Would you be willing to have a nuclear waste dump in your community?"

Và họ đã nói, “ Bạn có sẵn lòng để có một bãi rác thải nguyên tử ở khu dân cư của mình không?”

Astonishingly, 50 percent of the citizens said yes.

Một cách kinh ngạc, 50 % công dân trả lời có.

They knew it was dangerous.

Họ biết rằng nó rất nguy hiểm.

They thought it would reduce their property values.

Họ đã biết nó sẽ ảnh hưởng đến giá trị của cải của họ.

But it had to go somewhere

Nhưng rác phải có chỗ nào đó để đổ xuống

and they had responsibilities as citizens.

và họ có trách nhiệm của những công dân.

The psychologists asked other people a slightly different question.

Các nhà tâm lý học hỏi những người khác với một câu hỏi khác đi một chút.

They said, "If we paid you six weeks' salary every year

Họ đã hỏi “ Nếu chúng tôi trả bạn 6 tuần tiền lương mỗi năm

would you be willing to have a nuclear waste dump in your community?"

bạn có sẵn lòng để bãi rác thải nguyên tử ở khu dân cư của mình không?”

Two reasons. It's my responsibility and I'm getting paid.

Hai lý do. Đó là trách nhiệm của tôi và tôi được trả tiền.

Instead of 50 percent saying yes,

Thay vì có 50% nói có,

25 percent said yes.

25 % nói có.

What happens is that

Điều xảy ra đó là

the second this introduction of incentive gets us

lần thứ hai giới thiệu của động lực này đến với chúng ta

so that instead of asking, "What is my responsibility?"

để thay vì hỏi, “ Trách nhiệm của tôi là gì?”

all we ask is, "What serves my interests?"

tất cả những gì chúng ta hỏi là, “ Điều gì phục vụ sở thích của tôi?”

When incentives don't work,

Khi động lực không có tác dụng,

when CEOs ignore the long-term health of their companies

khi các CEO tảng lờ sức mạnh lâu dài của công ty họ

in pursuit of short-term gains that will lead to massive bonuses,

để theo đuổi những thứ trong tầm tay sẽ dẫn tới những phát sinh nặng nề

the response is always the same.

phản ứng luôn không đổi.

Get smarter incentives.

Hãy có những động lực thông minh hơn.

The truth is that there are no incentives that you can devise

Sự thật là không có bất kì động lực nào mà bạn có thể nghĩ ra

that are ever going to be smart enough.

mà từ đây sẽ đủ thông minh.

Any incentive system can be subverted by bad will.

Bất kì hệ thống động lực nào cũng có thể bị huỷ diệt bởi ý chí thấp kém.

We need incentives. People have to make a living.

Chúng ta cần động lực. Con người cần phải làm việc để sinh sống.

But excessive reliance on incentives

Nhưng sự phụ thuộc quá mức vào động lực

demoralizes professional activity

làm suy tàn hoạt động chuyên môn

in two senses of that word.

trong hai sắc thái của từ ngữ đó.

It causes people who engage in that activity to lose morale

Nó làm cho những người có ràng buộc trong hoạt động đó nhụt chí

and it causes the activity itself to lose morality.

và nó làm cho bản thân hoạt động mất đi đạo lý.

Barack Obama said, before he was inaugurated,

Barack Obama đã nói, trước khi ông được nhận chức,

"We must ask not just 'Is it profitable?' but 'Is it right?'"

“Chúng ta không chỉ hỏi ‘ Nó có lợi lộc gì không?’ mà phải hỏi ‘ Làm thế có đúng không?’”

And when professions are demoralized,

Và khi các nghề nghiệp bị phong đồi bại tục

everyone in them becomes dependent on -- addicted to -- incentives

tất cả mọi người làm những công việc đó trở nên phụ thuộc vào – say mê – động lực

and they stop asking "Is it right?"

và họ ngừng hỏi “ Nó có đúng không?”

We see this in medicine.

Chúng ta quan sát được điều này trong ngành dược.

("Although it's nothing serious, let's keep an eye on it to make sure it doesn't turn into a major lawsuit.")

(“ Mặc dù nó không phải là gì quan trọng, hãy để mắt tới nó để đảm bảo rằng nó không châm ngòi một vụ kiện tụng.”)

And we certainly see it in the world of business.

Và chúng ta chắc chắn thấy điều này trong thế giới kinh doanh.

("In order to remain competitive in today's marketplace, I'm afraid we're going to have to replace you with a sleezeball.")

(“ Để giữ thế cạnh tranh trong thị trường ngày nay, tôi e rằng tôi sẽ phải thay thế cậu bởi một quả bóng tròn.”)

("I sold my soul for about a tenth of what the damn things are going for now.")

(“ Tôi đã bán linh hồn mình cho khoảng 1 phần 10 những thứ chết tiệt đang diễn ra bây giờ.”)

It is obvious that this is not the way people want to do their work.

Chắc chắn rằng đây không phải là cách mọi người muốn thực hiện công việc của họ.

So what can we do?

Vậy thì chúng ta có thể làm gì đây?

A few sources of hope:

Một vài nguồn hy vọng:

we ought to try to re-moralize work.

Chúng ta phải cố gắng răn dạy lại về đạo đức nghề nghiệp.

One way not to do it: teach more ethics courses.

Một cách để tránh làm nó: dạy nhiều khoá học đạo đức hơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

There is no better way to show people that you're not serious

Không có cách nào tốt hơn nữa để cho mọi người thấy bạn không nghiêm túc

than to tie up everything you have to say about ethics

là hợp nhất mọi thứ bạn phải nói về đạo đức

into a little package with a bow and consign it to the margins as an ethics course.

vào trong mọi gói hàng nhỏ với một cái cúi đầu chào và ký thác nó là đồ dự trữ ở khoá học đạo đức.

What to do instead?

Thay vào đó bạn phải làm gì?

One: Celebrate moral exemplars.

Một: Tôn vinh những hình tượng đạo đức.

Acknowledge, when you go to law school,

Thừa nhận, khi bạn đi học trường luật,

that a little voice is whispering in your ear

thì có một giọng nói nhỏ đã thầm thì vào tai bạn

about Atticus Finch.

về Atticus Finch

No 10-year-old goes to law school to do mergers and acquisitions.

Chẳng có đứa trẻ 10 tuổi nào đi tới trường luật để học về hội nhập và thành quả cả.

People are inspired by moral heroes.

Mọi người được khơi nguồn cảm hứng bởi các anh hùng có đức hạnh.

But we learn that with sophistication

Nhưng chúng ta nghiên cứu nó, với sự phức tạp

comes the understanding that you can't acknowledge that you have moral heroes.

đem đến sự hiểu biết mà bạn không thể thừa nhận rằng mình có những anh hùng đạo đức.

Well, acknowledge them.

Ồ, hãy thừa nhận họ đi.

Be proud that you have them.

Hãy tự hào rằng bạn có những anh hùng như thế.

Celebrate them.

Tôn vinh họ.

And demand that the people who teach you acknowledge them and celebrate them too.

Và đòi hỏi rằng mọi người dạy bạn thừa nhận họ cũng nên thừa nhận và tôn vinh họ.

That's one thing we can do.

Đó là một việc ta có thể thực hiện.

I don't know how many of you remember this:

Tôi không biết có bao nhiêu người trong số các bạn nhớ điều này:

another moral hero, 15 years ago, Aaron Feuerstein,

một anh hùng về đạo đức khác, 15 năm trước, Aaron Feuerstein,

who was the head of Malden Mills in Massachusetts --

là chủ nhà máy Malden ở Massachussetts --

they made Polartec --

họ đã làm ra Polartec --

The factory burned down.

Nhà máy đã cháy rụi.

3,000 employees. He kept every one of them on the payroll.

3,000 công nhân. Ông đã giữ từng người trên bảng lương.

Why? Because it would have been a disaster for them

Tại sao ? Bởi vì đây có thể là thảm hoạ với họ

and for the community if he had let them go.

và cho cộng đồng nếu ông cho họ nghỉ việc.

"Maybe on paper our company is worth less to Wall Street,

“ Có thể trên giấy tờ chúng tôi ít giá trị hơn phố Wall,

but I can tell you it's worth more. We're doing fine."

nhưng tôi có thể cam đoan với bạn là nó hơn nhiều. Chúng tôi đang rất ổn.”

Just at this TED we heard talks from several moral heroes.

Cũng chỉ ở TED thôi chúng ta đã nghe bài phát biểu của một vài anh hùng đạo đức.

Two were particularly inspiring to me.

Có hai người đã thực sự tạo cảm hứng cho tôi.

One was Ray Anderson, who turned --

Một là Ray Anderson, người đã biến --

(Applause)

(Vỗ tay)

-- turned, you know, a part of the evil empire

– đã biến, bạn biết đấy, một phần của đế chế ma quỷ

into a zero-footprint, or almost zero-footprint business.

trở thành một thương vụ chưa có dấu chân ai, hầu như chưa có ai đụng tới.

Why? Because it was the right thing to do.

Tại sao? Bởi vì nó là việc nên làm.

And a bonus he's discovering is

Và thêm một điều khác ông khám phá ra là

he's actually going to make even more money.

ông thực sự sẽ làm ra nhiều tiền hơn nữa.

His employees are inspired by the effort.

Các nhân viên của ông được tạo cảm hứng từ sự nỗ lực.

Why? Because there happy to be doing something that's the right thing to do.

Tại sao? Bởi vì họ vui sướng được làm điều gì đó đúng đắn.

Yesterday we heard Willie Smits talk about re-foresting in Indonesia.

Ngày hôm qua chúng ta đã nghe Willie Smits nói về trồng lại rừng ở Indonesia.

(Applause)

(Vỗ tay)

In many ways this is the perfect example.

Xét nhiều mặt đây là ví dụ hoàn hảo.

Because it took the will to do the right thing.

Bởi vì nó cần ý chí để làm điều đúng đắn.

God knows it took a huge amount of technical skill.

Chúa biết rằng nó cần đến một lượng khổng lồ những kĩ năng về kĩ thuật.

I'm boggled at how much he and his associates needed to know

Tôi bị sa lầy trong suy nghĩ ông và những người cùng làm đã cần suy nghĩ bao nhiêu

in order to plot this out.

để vẽ ra con đường này.

But most important to make it work --

Nhưng rất quan trọng để làm nó hoạt động --

and he emphasized this --

và ông đã nhấn mạnh điều này --

is that it took knowing the people in the communities.

đó là sự hiểu biết về con người trong cộng đồng.

Unless the people you're working with are behind you,

Trừ khi những người bạn đang làm việc cùng hậu thuẫn bạn

this will fail.

điều này sẽ thất bại.

And there isn't a formula to tell you how to get the people behind you,

Và không có một công thức nào cho bạn để có mọi người hậu thuẫn

because different people in different communities

bởi vì những người khác nhau ở những cộng đồng khác nhau

organize their lives in different ways.

sắp xếp cuộc sống của họ theo những cách khác nhau.

So there's a lot here at TED, and at other places, to celebrate.

Bởi vậy có rất nhiều hình mẫu ở đây tại TED, và ở những nơi khác, để tôn vinh.

And you don't have to be a mega-hero.

Và bạn không cần thiết phải là một anh hung to lớn.

There are ordinary heroes.

Có những anh hùng đơn thuần.

Ordinary heroes like the janitors who are worth celebrating too.

Những anh hùng cơ bản như các hộ lý là những người cũng xứng đáng được tôn vinh.

As practitioners each and every one of us should strive

Như những người hành nghề mà mỗi và mọi người trong chúng ta phải phấn đấu

to be ordinary, if not extraordinary heroes.

để trở thành những anh hùng bình thường, nếu không nói là lạ thường.

As heads of organizations,

Với tư cách là người đứng đầu các tổ chức,

we should strive to create environments

chúng ta nên cố gắng thiết lập môi trường

that encourage and nurture both moral skill and moral will.

mà khuyến khích và nuôi dưỡng cả kĩ năng và ý chí đạo đức.

Even the wisest and most well-meaning people

Kể cả những người thông minh và có thiện ý nhất

will give up if they have to swim against the current

sẽ từ bỏ nếu họ phải đấu tranh với những thứ tồn tại hiện nay

in the organizations in which they work.

trong những tổ chức mà họ đang làm việc.

If you run an organization, you should be sure

Nếu bạn điều hành một tổ chức bạn nên chắc chắn

that none of the jobs -- none of the jobs --

rằng không có một nghề nào -- không có một nghề nào --

have job descriptions like the job descriptions of the janitors.

có mô tả như công việc của các hộ lý.

Because the truth is that

Bởi vì sự thật là

any work that you do that involves interaction with other people

bất kì công việc nào liên quan đến sự tương tác với những người khác

is moral work.

là công việc đạo đức.

And any moral work depends upon practical wisdom.

Và bất kì công việc đạo đức nào cũng phụ thuộc vào tri thức thực tiễn.

And, perhaps most important,

Và, có thể là quan trọng nhất,

as teachers, we should strive to be the ordinary heroes,

như các giáo viên, chúng ta nên cố gắng để trở thành những anh hùng cơ bản,

the moral exemplars, to the people we mentor.

những hình mẫu đạo đức, đối với những người chúng ta chỉ bảo.

And there are a few things that we have to remember as teachers.

Và có một vài điều chúng ta cần ghi nhớ với tư cách là những người thầy.

One is that we are always teaching.

Một là chúng ta luôn dạy dỗ.

Someone is always watching.

Sẽ có ai đó luôn theo dõi.

The camera is always on.

Camera luôn sẵn sàng quay

Bill Gates talked about the importance of education

Bill Gates đã nói về tầm quan trọng của giáo dục

and, in particular, the model that KIPP was providing:

và, cụ thể, hình mẫu mà KIPP đã cung cấp vào lúc đó.

"Knowledge is power."

“ Kiến thức là quyền lực.”

And he talked about a lot of the wonderful things

Và ông nói rất nhiều về những thứ tuyệt vời khác

that KIPP is doing

mà KIPP đang tiến hành

to take inner-city kids and turn them in the direction of college.

để gom những đứa trẻ trong lòng thành phố và hướng chúng tới cánh cửa đại học.

I want to focus on one particular thing KIPP is doing

Tôi muốn tập trung vào một thứ cụ thể mà KIPP đang tiến hành

that Bill didn't mention.

mà Bill đã không đề cập.

That is that they have come to the realization

Đó là việc họ đã nhận ra

that the single most important thing kids need to learn

điều duy nhất quan trọng mà những đứa trẻ cần phải học

is character.

là nhân cách.

They need to learn to respect themselves.

Chúng cần phải học để biết tôn trọng chính mình.

They need to learn to respect their schoolmates.

Chúng cần học để tôn trọng bạn bè cùng trường.

They need to learn to respect their teachers.

Chúng cần học để biết tôn trọng thầy cô giáo.

And, most important, they need to learn to respect learning.

Và, rất quan trọng, chúng cần đi học để biết tôn trọng việc học.

That's the principle objective.

Đó là mục đích cơ bản.

If you do that, the rest is just pretty much a coast downhill.

Nếu bạn làm như vậy, những thứ còn lại chỉ là tầm thường.

And the teachers: the way you teach these things to the kids

Và những giáo viên: cách mà bạn dạy những trẻ điều này

is by having the teachers and all the other staff embody it every minute of every day.

là biến các giáo viên và tất cả các nhân viên khác trở thành hình mẫu mỗi phút trôi qua.

Obama appealed to virtue.

Obama đã thu hút bởi đức hạnh.

And I think he was right.

Và tôi nghĩ rằng ông đã đúng.

And the virtue I think we need above all others is practical wisdom,

Và tôi nghĩ đức hạnh chúng ta cần trên tất cả mọi thứ là tri thức thực tiễn,

because it's what allows other virtues -- honesty, kindness, courage and so on --

bởi vì đó là thứ cho phép tất cả các giá trị đạo đức khác – lòng trung thực, tốt bụng, khuyến khích..v..v..--

to be displayed at the right time and in the right way.

được bộc lộ ở đúng thời điểmvà đúng cách.

He also appealed to hope.

Ông cũng bị thu hút bởi hy vọng.

Right again.

Một lần nữa.

I think there is reason for hope.

Tôi nghĩ rằng có lý do cho hy vọng.

I think people want to be allowed to be virtuous.

Tôi nghĩ rằng mọi người muốn có cơ hội để trở nên đức hạnh.

In many ways, it's what TED is all about.

Xét trên nhiều mặt, đó là tất cả những gì đang diễn ra ở TED.

Wanting to do the right thing

Khao khát làm việc đúng đắn

in the right way

theo cách đúng đắn

for the right reasons.

cho những lý do phù hợp.

This kind of wisdom is within the grasp of each and every one of us

Loại tri thức này nằm trong tầm hiểu biết của mỗi và mọi người trong chúng ta

if only we start paying attention.

giá như chúng ta bắt đầu để ý.

Paying attention to what we do,

Để ý đến những việc mình đang làm,

to how we do it,

đến cách làm việc đó,

and, perhaps most importantly,

và, có thể là quan trọng nhất,

to the structure of the organizations within which we work,

đối với cơ cấu các tổ chức mà chúng ta đang làm việc,

so as to make sure that it enables us and other people to develop wisdom

để chắc chứn rằng nó tạo điều kiện cho chúng ta và những người khác phát triển tri thức

rather than having it suppressed.

hơn là cấm đoán nó.

Thank you very much.

Cám ơn các bạn rất nhiều.

Thank you.

Xin cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Chris Anderson: You have to go and stand out here a sec.

Chris Anderson: Bạn phải đến và đứng ở ngay đây một giây.

Barry Schwartz: Thank you very much.

Barry Schwartz: Cám ơn các bạn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)