Barry Schwartz: Our loss of wisdom

Translator: Gohar Khachatryan Reviewer: Arpiné Grigoryan

In his inaugural address,

Իր` նախագահի պաշտոնը ստանձնելու հանդիսավոր արարողության ժամանակ

Barack Obama appealed to each of us to give our best

Բարաք Օբաման կոչ արեց մեզ բոլորիս անել մեր լավագույնը,

as we try to extricate ourselves from this current financial crisis.

մինչ մենք փորձում ենք դուրս գալ ներկա ֆինանսական ճգնաժամից։

But what did he appeal to?

Բայց ինչ՞ էր նա կոչ անում։

He did not, happily, follow in the footsteps of his predecessor,

Նա չհետևեց նախորդ նախագահի օրինակին,

and tell us to just go shopping.

և չասեց, որ մենք պարզապես գնանք գնումներ անելու։

Nor did he tell us, "Trust us. Trust your country.

Եվ ոչ էլ ասեց․ «Վստահեք մեզ։ Վստահեք մեր երկրին։

Invest, invest, invest."

Ներդրումներ կատարեք, ներդրումներ կատարեք, ներդրումներ կատարեք»։

Instead, what he told us was to put aside childish things.

Փոխարենը, նա խորհուրդ տվեց մեզ մի կողմ դնել երեխայությունը։

And he appealed to virtue.

Եվ նա առաքինության կոչ արեց։

Virtue is an old-fashioned word.

Առաքինությունը հնացած բառ է։

It seems a little out of place in a cutting-edge environment like this one.

Թվում է թե այն մի քիչ դուրս է մնացել մեր ժամանակակից միջավայրից։

And besides, some of you might be wondering,

Եվ բացի այդ, ձեզանից շատերը կարող են հետաքրքրվել

what the hell does it mean?

թե ի՞նչ է այն նշանակում։

Let me begin with an example.

Թույլ տվեք սկսել մի օրինակով։

This is the job description of a hospital janitor

Սա հիվանդանոցի հավաքարարի աշխատանքի նկարագիրն է,

that is scrolling up on the screen.

այն երևում է էկրանի վրա։

And all of the items on it are unremarkable.

Եվ առաջադրանքներից ոչ մեկը ուշագրավ չէ։

They're the things you would expect:

Դրանք բաներ են, որոնք կարելի է ենթադրել՝

mop the floors, sweep them, empty the trash, restock the cabinets.

լվանալ հատակը, ավլել այն, դատարկել աղբը, հետևել պահարանների պարունակությանը։

It may be a little surprising how many things there are,

Միգուցե մի փոքր զարմանալի է թե որքան բան կա,

but it's not surprising what they are.

բայց թե ինչ են դրանք` զարմանք չի առաջացնում։

But the one thing I want you to notice about them is this:

Բայց ուզում եմ, որ մի բան նկատեք․

even though this is a very long list,

չնայած այս ցանկը շատ երկար է,

there isn't a single thing on it that involves other human beings.

չկա որևէ առաջադրանք, որ ներառի մեկ այլ մարդկային էակի։

Not one.

Գեթ մեկ։

The janitor's job could just as well be done in a mortuary as in a hospital.

Հավաքարարի գործը նույն հաջողությամբ կարող էր դիարանում լինել։

And yet, when some psychologists interviewed hospital janitors

Եվ չնայած դրան, երբ հոգեբանները հարցազրույց անկացրեցին հիվանդանոցների հավաքարարների հետ,

to get a sense of what they thought their jobs were like,

պարզելու համար, թե ինչ են նրանք մտածում իրենց աշխատանքի մասին,

they encountered Mike,

նրանք հանդիպեցին Մայքին,

who told them about how he stopped mopping the floor

որը պատմեց թե ինչպես նա դարարեց հատակը լվանալ,

because Mr. Jones was out of his bed getting a little exercise,

որովհետև պրն Ջոնսը լքել էր իր անկողինը մի քիչ մարզանք անելու համար,

trying to build up his strength, walking slowly up and down the hall.

փորձելով վերականգնել իր ուժերը, միջանցքում դանդաղ հետ և առաջ քայլելով։

And Charlene told them about how she ignored her supervisor's admonition

Չարլինը պատմեց նրանց, թե ինչպես նա անտեսեց իր ղեկավարի նկատողությունը

and didn't vacuum the visitor's lounge

և փոշեկուլով չմաքրեց այցելուների հանգստի սենյակը,

because there were some family members who were there all day, every day

որովհետև այնտեղ ամբողջ օրը ներկա էին ընտանիքի անդամներ,

who, at this moment, happened to be taking a nap.

որոնք այդ պահին քնած էին։

And then there was Luke,

Կար նաև Լյուկը,

who washed the floor in a comatose young man's room twice

որը կոմայի մեջ գտնվող մի երիտասարդի սենյակի հատակը երկու անգամ էր լվացել,

because the man's father, who had been keeping a vigil for six months,

քանի որ երիտասարդի հայրը, որը վեց ամիս իր կողքից չէր հեռանում,

didn't see Luke do it the first time,

չէր տեսել, թե երբ է Լյուկը առաջին անգամ լվացել այն

and his father was angry.

և շատ զայրացած էր։

And behavior like this from janitors, from technicians, from nurses

Եվ հավաքարարների, տեխնիկական անձնակազմի և քույրերի,

and, if we're lucky now and then, from doctors,

և, եթե մենք հաջողակ ենք, նաև բժիշկների նման վարքը,

doesn't just make people feel a little better,

ոչ միայն թույլ է տալիս մարդկանց իրենց ավելի լավ զգալ,

it actually improves the quality of patient care

այն իրականում բարձրացնում է հիվանդների խնամքի որակը

and enables hospitals to run well.

և հնարավորություն է ստեղծում, որ հիվանդանոցները բարելավեն իրենց աշխատանքը։

Now, not all janitors are like this, of course.

Իհարկե, ոչ բոլոր հավաքարարներ են այդպիսին։

But the ones who are think that these sorts of human interactions

Բայց նրանք, ովքեր այդպիսին են, հավատում են, որ նման մարդկային հարաբերությունները,

involving kindness, care and empathy

որոնք ներառում են բարություն, հոգատարություն և նրբանկատություն,

are an essential part of the job.

աշխատանքի անբաժան մասն են կազմում։

And yet their job description contains not one word about other human beings.

Մինչդեռ նրանց աշխատանքի նկարագիրը չի պարունակում որևէ բառ այլ մարդկային էակների մասին։

These janitors have the moral will to do right by other people.

Այս հավաքարարները այլ մարդկանց հետ ճիշտ վարվելու բարոյական կամք ունեն։

And beyond this, they have the moral skill to figure out what "doing right" means.

Եվ դրանից բացի, նրանք ունեն բարոյական հմտություն և հասկանում են թե ինչ է նշանակում «ճիշտ վարվել»։

"Practical wisdom," Aristotle told us,

Արիստոտելը ասել է․ «Պրակտիկ իմաստությունը

"is the combination of moral will and moral skill."

բարոյական կամքի և բարոյական հմտության համակցությունն է»։

A wise person knows when and how to make the exception to every rule,

Իմաստուն մարդը գիտի երբ և ինչպես բացառություն անել յուրաքանչյուր օրենքում,

as the janitors knew when to ignore the job duties in the service of other objectives.

ինչպես հավաքարարները գիտեին, երբ անտեսել աշխատանքային պարտականությունները՝ այլ նպատակների ծառայելու համար։

A wise person knows how to improvise,

Իմաստուն մարդը գիտի, թե ինչպես գործել հանպատրաստից,

as Luke did when he re-washed the floor.

ինչպես դա արեց Լյուկը, երբ երկրորդ անգամ լվաց հատակը։

Real-world problems are often ambiguous and ill-defined

Իրական խնդիրները հաճախ երկիմաստ են և անորոշ,

and the context is always changing.

և կոնտեքստը միշտ փոփոխվում է։

A wise person is like a jazz musician --

Իմաստուն մարդը կարծես ջազ երաժիշտ լինի,

using the notes on the page, but dancing around them,

նա օգտագործում է էջի վրայի նոտաները, բայց կարծես պարելով դրանց շուրջ,

inventing combinations that are appropriate for the situation and the people at hand.

հնարելով համադրություններ, որոնք համապատասխանում են տվյալ իրավիճակին և մարդկանց։

A wise person knows how to use these moral skills

Իմաստուն մարդը գիտի թե ինչպես օգտագործել այդ բարոյական հմտությունը՝

in the service of the right aims.

ճիշտ նպատակների համար։

To serve other people, not to manipulate other people.

Մարդկանց ծառայել, և ոչ թե մարդկանց օգտագործել։

And finally, perhaps most important,

Եվ վերջապես, գուցե ամենակարևորը`

a wise person is made, not born.

իմաստուն մարդ դառնում են, և ոչ թե ծնվում։

Wisdom depends on experience,

Իմաստությունը կախված է փորձից,

and not just any experience.

և ոչ կամայական փորձից։

You need the time to get to know the people that you're serving.

Ժամանակ է պետք, որպեսզի դուք ճանաչեք այն մարդկանց, ում ծառայում եք։

You need permission to be allowed to improvise,

Ձեզ անհրաժեշտ է թույլատրություն` իմպրովիզացիա անելու,

try new things, occasionally to fail and to learn from your failures.

նոր բաներ փորձելու, ժամանակ առ ժամանակ ձախողվելու և ձախողումներից սովորելու համար։

And you need to be mentored by wise teachers.

Եվ ձեզ պետք է դաստիարակեն իմաստուն ուսուցիչներ։

When you ask the janitors who behaved like the ones I described

Երբ հարցնում ես իմ նկարագրած պահվածք ունեցող հավաքարարներին

how hard it is to learn to do their job,

թե որքանո՞վ դժվար է սովորել իրենց գործը,

they tell you that it takes lots of experience.

նրանք պատասխանում են, որ շատ փորձ է հարկավոր։

And they don't mean it takes lots of experience to learn how to mop floors and empty trash cans.

Եվ նրանք նկատի չունեն, որ շատ փորձ է հարկավոր հատակ լվանալ և աղբ դատարկել սովորելու համար։

It takes lots of experience to learn how to care for people.

Շատ փորձ է հարկավոր սովորելու, թե ինչպես հոգ տանել մարդկանց համար։

At TED, brilliance is rampant.

TED-ում մտքի թռիչքը անսանձահարելի է։

It's scary.

Դա վախեցնում է։

The good news is you don't need to be brilliant to be wise.

Լավն այն է, որ պետք չէ փայլուն լինել իմաստուն լինելու համար։

The bad news is that without wisdom,

Վատն այն է, որ առանց իմաստության

brilliance isn't enough.

փայլուն լինելը բավարար չէ։

It's as likely to get you and other people into trouble as anything else.

Այն նույնքան հավանական է, որ փորձանքի կբերի, որքան ցանկացած այլ բան։

(Applause)

(Ծափահարություններ)

Now, I hope that we all know this.

Ես հույս ունեմ, որ մենք բոլորս գիտենք դա։

There's a sense in which it's obvious,

Ինչ-որ իմաստով դա ակնհայտ է,

and yet, let me tell you a little story.

և չնայած դրան, թույլ տվեք մի փոքր պատմություն պատմել։

It's a story about lemonade.

Սա մի պատմություն է լիմոնադի մասին։

A dad and his seven-year-old son were watching a Detroit Tigers game at the ballpark.

Հայրը իր յոթ տարեկան որդու հետ դիտում էր Detroit Tigers-ի խաղը մարզադաշտում։

His son asked him for some lemonade

Որդին լիմոնադ խնդրեց իր հայրիկից,

and Dad went to the concession stand to buy it.

և հայրը գնաց այն գնելու։

All they had was Mike's Hard Lemonade,

Վաճառքում կար միայն Mike's Hard լիմոնադ,

which was five percent alcohol.

որը պարունակում էր 5% ալկոհոլ։

Dad, being an academic, had no idea that Mike's Hard Lemonade contained alcohol.

Հայրը գաղափար չուներ, որ Mike's Hard լիմոնադը պարունակում է ալկոհոլ։

So he brought it back.

Այդպիսով, նա գնում է այն։

And the kid was drinking it, and a security guard spotted it,

Երեխան խմում էր այն, և անվտանգության աշխատակիցը նկատեց դա

and called the police, who called an ambulance

և ոստիկանություն կանչեց, որն էլ շտապ օգնություն կանչեց։

that rushed to the ballpark, whisked the kid to the hospital.

Շտապ օգնությունը հասավ մարզադաշտ և տղային անմիջապես տարավ հիվանդանոց։

The emergency room ascertained that the kid had no alcohol in his blood.

Շտապ բուժօգնության բաժինը հաստատեց, որ տղայի արյան մեջ ալկոհոլ չկա։

And they were ready to let the kid go.

Եվ նրանք պատրաստ էին տղային բաղ թողնել։

But not so fast.

Բայց ոչ այդքան արագ։

The Wayne County Child Welfare Protection Agency said no.

Ուեյն շրջանի երեխաների սոցիալական պաշտպանության գործակալությունը ասաց՝ ոչ։

And the child was sent to a foster home for three days.

Եվ երեխային երեք օրով ուղարկեցին խնամակալի հետ ապրելու։

At that point, can the child go home?

Կարո՞ղ է երեխան վերադառնալ տուն այդքանից հետո։

Well, a judge said yes, but only if the dad leaves the house and checks into a motel.

Դե, ըստ դատավորի` այո, եթե միայն հայրը լքի տունը և տեղափոխվի հյուրանոց։

After two weeks, I'm happy to report,

Ուրախ եմ տեղեկացնել, որ երկու շաբաթ հետո

the family was reunited.

ընտանիքը միավորվեց։

But the welfare workers and the ambulance people

Բայց սոցիալական աշխատողները և շտապ օգնության անձնակազմը

and the judge all said the same thing:

և դատավորը, բոլորը ասացին նույն բանը․

"We hate to do it but we have to follow procedure."

«Մենք չենք ուզում դա անել, բայց մենք ստիպված ենք հետևել ընթացակարգին»։

How do things like this happen?

Ինչպե՞ս են այսպիսի դեպքերը պատահում։

Scott Simon, who told this story on NPR,

Սքոթ Սայմոնը, որը պատմեց է այս պատմությունը ազգային ռադիոյին,

said, "Rules and procedures may be dumb,

ասաց․ «Կանոնները և ընթացակարգերը կարող են հիմար լինել,

but they spare you from thinking."

բայց նրանք ազատում են ձեզ մտածելուց»։

And, to be fair, rules are often imposed

Եվ, եթե ազնիվ լինենք, կանոնները հաճախ պարտադրվում են,

because previous officials have been lax

որովհետև նախկին պաշտոնյաները անփույթ են եղել,

and they let a child go back to an abusive household.

և թույլ են տվել, որ երեխան վերադառնա ընտանիք, ուր իրեն վատ են վերաբերվում։

Fair enough.

Դա արդար է։

When things go wrong, as of course they do,

Երբ ինչ-որ սխալ բան է տեղի ունենում, և իհարկե, այդպես պատահում է,

we reach for two tools to try to fix them.

մենք երկու միջոց ունենք իրավիճակը շտկելու։

One tool we reach for is rules.

Առաջին միջոցը դա օրենքներ են։

Better ones, more of them.

Ավելի լավ օրենքներ, ավելի շատ օրենքներ։

The second tool we reach for is incentives.

Երկրորդ միջոցը դա դրդապատճառներն են։

Better ones, more of them.

Ավելի լավ դրդապատճառներ, ավելի շատ դրդապատճառներ։

What else, after all, is there?

Վերջ ի վերջո, ուրիշ ի՞նչ միջոց կա։

We can certainly see this in response to the current financial crisis.

Մենք կարող ենք կիրառել այն ներկա ֆինանսական ճգնաժամի դեպքում։

Regulate, regulate, regulate.

Կարգավորել, կարգավորել, կարգավորել։

Fix the incentives, fix the incentives, fix the incentives ...

Շտկել դրդապատճառները, շտկել դրդապատճառները, շտկել դրդապատճառները․․․

The truth is that neither rules nor incentives

Իրականում ոչ օրենքները, և ոչ էլ դրդապատճառները

are enough to do the job.

բավարար չեն։

How could you even write a rule that got the janitors to do what they did?

Ինչպե՞ս է նույնիսկ հնարավոր սահմանել այնպիսի կանոն, որպեսզի հավաքարարներն անեն այն ինչ արել են։

And would you pay them a bonus for being empathic?

Եվ նրբանկատ լինելու համար արդյո՞ք պետք է բոնուս վճարել։

It's preposterous on its face.

Չափազանց անմիտ է։

And what happens is that as we turn increasingly to rules,

Եվ իրականում մենք հիմնականում հակվում ենք դեպի օրենքները,

rules and incentives may make things better in the short run,

կարճ ժամանակահատվածում օրենքները և դրդապատճառները լավ են աշխատում,

but they create a downward spiral

բայց նրանք ստեղծում են վայրընթաց դինամիկա,

that makes them worse in the long run.

որն երկարաժամկետ կտրվածքում իրավիճակը վատթարացնում է։

Moral skill is chipped away by an over-reliance on rules

Բարոյական հմտությունը կորում է օրենքների վրա չափից շատ հույս դնելու պատճառով,

that deprives us of the opportunity

ինչը զրկում է մեզ իմպրովիզացիա անելու

to improvise and learn from our improvisations.

և դրանից սովորելու հնարավորությունից։

And moral will is undermined

Եվ բարոյական կամքը քայքայվում է

by an incessant appeal to incentives

անընդմեջ կիրառելով դրդապատճառներ,

that destroy our desire to do the right thing.

ինչն էլ ոչնչացնում է ճիշտ բան անելու մեր ցանկությունը։

And without intending it,

Եվ չնայած դա մեր մտադրությունը չէ,

by appealing to rules and incentives,

կիրառելով օրենքներ և դրդապատճառներ,

we are engaging in a war on wisdom.

մենք պատերազմում ենք իմաստության դեմ։

Let me just give you a few examples,

Թույլ տվեք մի քանի օրինակ բերել

first of rules and the war on moral skill.

սկզբում՝ օրենքների և բարոյական հմտության դեմ պատերազմի մասին:

The lemonade story is one.

Լիմոնադի պատմությունն առաջինն է։

Second, no doubt more familiar to you,

Երկրորդը, որն անկասկած, ավելի ծանոթ է ձեզ,

is the nature of modern American education:

ժամանակակից ամերիկյան կրթության բնույթն է․

scripted, lock-step curricula.

այն է՝ անփոփոխ և ոչ ճկուն ուսումնական ծրագիրը։

Here's an example from Chicago kindergarten.

Ահա մի օրինակ Չիկագոյի մանկապարտեզից։

Reading and enjoying literature

«Բ» տառով սկսվող բառերի և գրականության

and words that begin with 'B.'

ընթերցում։

"The Bath:" Assemble students on a rug

Բաղնիք․ Հավաքեք աշակերտներին գորգի վրա,

and give students a warning about the dangers of hot water.

և նախազգուշացրեք նրանց տաք ջրի վտանգի մասին։

Say 75 items in this script to teach a 25-page picture book.

Սցենարը ներառում է 25 էջանոց գրքի դասավանդման 75 կետ:

All over Chicago in every kindergarten class in the city,

Ամբողջ Չիկագոյում, քաղաքի յուրաքանչյուր մանկապարտեզում

every teacher is saying the same words in the same way on the same day.

յուրաքանչյուր ուսուցիչ նույն բառերն է ասում, նույն ձևով, նույն օրը։

We know why these scripts are there.

Մենք գիտենք, թե ինչու այդ սցենարները գոյություն ունեն։

We don't trust the judgment of teachers enough

Մենք բավականաչափ չենք վստահում ուսուցիչների դատողությանը,

to let them loose on their own.

որպեսզի նրանց թույլ տանք ինքնուրույն գործել։

Scripts like these are insurance policies against disaster.

Այսպիսի սցենարները ապահովագրություն են հանդիսանում աղետի դեմ։

And they prevent disaster.

Եվ դրանք կանխում են աղետներ։

But what they assure in its place is mediocrity.

Բայց աղետների փոխարեն դրանք միջակության պատճառ են դառնում։

(Applause)

(Ծափահարություններ)

Don't get me wrong. We need rules!

Ինձ սխալ չհասկանաք։ Մենք կանոնների կարիք ունենք։

Jazz musicians need some notes --

Ջազ երաժիշտները նոտաների կարիք ունեն,

most of them need some notes on the page.

նրանցից շատերը կարիք ունեն որոշ նոտաների։

We need more rules for the bankers, God knows.

Աստված վկա, բանկատերերը ավելի շատ կանոնների կարիք ունեն։

But too many rules prevent accomplished jazz musicians

Բայց չափազանց շատ կանոնները խոչընդոտում են հանրահռչակ ջազ երաժիշտներին

from improvising.

իմպրովիզ անել:

And as a result, they lose their gifts,

Արդյունքում` նրանք կորցնում են իրենց տաղանդը,

or worse, they stop playing altogether.

կամ ավելի վատ, ընդհանրապես դադարում նվագել։

Now, how about incentives?

Իսկ ինչպես են դրդապատճառները աշխատում:

They seem cleverer.

Դրանք ավելի խելացի են թվում:

If you have one reason for doing something

Եթե դուք որևէ մի պատճառ ունեք ինչ-որ բան անելու համար,

and I give you a second reason for doing the same thing,

և ձեզ երկրորդն են տալիս նույն բանի համար,

it seems only logical that two reasons are better than one

տրամաբանական կլինի ենթադրել, որ երկու պատճառը ավելի լավ է քան մեկը,

and you're more likely to do it.

և ավելի հավանական է, որ դուք այդ բանը կանեք:

Right?

Ճի՞շտ է:

Well, not always.

Պարզվում է, որ ոչ միշտ:

Sometimes two reasons to do the same thing seem to compete with one another

Երբեմն նույն բանն անելու երկու պատճառները մրցում են իրար հետ,

instead of complimenting,

միմյանց համալրելու փոխարեն,

and they make people less likely to do it.

ինչը բերում է նրան, որ մարդիկ ավելի քիչ հավանականությամբ այդ բանը կանեն:

I'll just give you one example because time is racing.

Ես միայն մեկ օրինակ կբերեմ, քանի որ ժամանակը սուղ է:

In Switzerland, back about 15 years ago,

Շվեյցարիայում 15 տարի առաջ

they were trying to decide where to site nuclear waste dumps.

փորձում էին որոշել, թե որտեղ նետել միջուկային թափոնները:

There was going to be a national referendum.

Պետք է ազգային հանրաքվե տեղի ունենար:

Some psychologists went around and polled citizens who were very well informed.

Որոշ հոգեբաններ հարցում անցկացրեցին հարցին լավատեղյակ քաղաքացիների հետ:

And they said, "Would you be willing to have a nuclear waste dump in your community?"

Նրանք հարցրեցին. «Պատրա՞ստ եք արդյոք ունենալ միջուկային թափոնների աղբանոց ձեր համայնքում»:

Astonishingly, 50 percent of the citizens said yes.

Զարմանալիորեն, քաղաքացիների 50 տոկոսը ասեց` այո:

They knew it was dangerous.

Նրանք գիտեին, որ դա վտանգավոր է:

They thought it would reduce their property values.

Նրանք գիտեին, որ դա կիջեցնի իրենց անշարժ գույքի արժեքը:

But it had to go somewhere

Բայց աղբը մի տեղ պիտի նետվեր,

and they had responsibilities as citizens.

և նրանք քաղաքացիական պատասխանատվություն էին կրում:

The psychologists asked other people a slightly different question.

Հոգեբանները հարցը այլ կերպ ձևակերպեցին:

They said, "If we paid you six weeks' salary every year

«Եթե մենք յուրաքանչյուր տարի վճարենք ձեզ 6 շաբաթվա աշխատավարձին համարժեք գումար,

would you be willing to have a nuclear waste dump in your community?"

պատրաստ կլինե՞ք արդյոք ունենալ միջուկային թափոնների աղբանոց ձեր համայնքում»:

Two reasons. It's my responsibility and I'm getting paid.

Երկու պատճառ. Դա իմ պատասխանատվությունն է և ինձ վճարում են:

Instead of 50 percent saying yes,

50%-ի փոխարեն այս անգամ

25 percent said yes.

միայն 25%-ն ասեց այո:

What happens is that

Հետևյալն է տեղի ունենում.

the second this introduction of incentive gets us

այն պահից, երբ գործի է դրվում դրդապատճառը,

so that instead of asking, "What is my responsibility?"

և մենք, փոխարենը հարցնենք, թե ինչո՞ւմ է կայանում մեր պատասխանատվությունը

all we ask is, "What serves my interests?"

հարցնում ենք` «Ո՞րն է իմ շահը»:

When incentives don't work,

Երբ դրդապատճառները չեն աշխատում,

when CEOs ignore the long-term health of their companies

երբ տնօրենները անտեսում են իրենց ընկերությունների երկարաժամկետ բարեկեցությունը

in pursuit of short-term gains that will lead to massive bonuses,

հետապնդելով կարճաժամկետ օգուտներ, որոնք կհանգեցնեն զանգվածային բոնուսների,

the response is always the same.

պատասխանը միշտ նույնն է:

Get smarter incentives.

Գործի դրեք խելացի դրդապատճառներ:

The truth is that there are no incentives that you can devise

Ճշմարտությունը նրանում է, որ չկան այնպիսի դրդապատճառներ,

that are ever going to be smart enough.

որոնք բավականաչափ խելացի լինեն:

Any incentive system can be subverted by bad will.

Ցանկացած խրախուսման համակարգ կարող է ձախողվել:

We need incentives. People have to make a living.

Մեզ պետք են դրդապատճառներ: Մարդիկ պետք է ապրուստի համար գումար վաստակեն։

But excessive reliance on incentives

Բայց դրդապատճառներից չափազանց մեծ կախվածությունը

demoralizes professional activity

մասնագիտական գործունեությունը զրկում է բարոյականությունից

in two senses of that word.

բառի տարբեր իմաստներով:

It causes people who engage in that activity to lose morale

Դա ստիպում է դրա մեջ ներգրավված մարդկանց կորցնել բարոյականությունը,

and it causes the activity itself to lose morality.

և նաև հանգեցնում է գործունեության բարոյականության կորստին:

Barack Obama said, before he was inaugurated,

Մինչ իր նախագահի պաշտոնը ստանձնելու արարողությունը, Բարաք Օբաման ասաց.

"We must ask not just 'Is it profitable?' but 'Is it right?'"

«Մենք պետք է ոչ միայն հարցնենք «արդյո՞ք դա շահավետ է», այլ նաև «արդյո՞ք դա ճիշտ է»:

And when professions are demoralized,

Երբ մասնագիտությունները բարոյականությունից զրկված են,

everyone in them becomes dependent on -- addicted to -- incentives

դրանցով զբաղվող յուրաքանչյուրը կախված է դառնում դրդապատճառներից,

and they stop asking "Is it right?"

և նա դադարում է հարցնել. «արդյո՞ք դա ճիշտ է»:

We see this in medicine.

Մենք տեսնում ենք դա բժշկության մեջ:

("Although it's nothing serious, let's keep an eye on it to make sure it doesn't turn into a major lawsuit.")

(«Չնայած ոչ մի լուրջ բան չկա, եկեք աչալուրջ լինենք, որպեսզի համոզվեք, որ այն դատական հայցի չի հանգեցնի»:)

And we certainly see it in the world of business.

Եվ մենք, անշուշտ, տեսնում դա բիզնեսի աշխարհում:

("In order to remain competitive in today's marketplace, I'm afraid we're going to have to replace you with a sleezeball.")

(«Այսօրվա շուկայում մրցունակ մնալու համար, վախենում եմ, որ մենք ստիպված ենք փոխարինել ձեզ մի բթամիտով»։)

("I sold my soul for about a tenth of what the damn things are going for now.")

(«Ես վաճառել եմ իմ հոգին այսօրվա գնի մոտ մեկ տասներորդով»:)

It is obvious that this is not the way people want to do their work.

Ակնհայտ է, որ մարդիկ չեն ուզում այդպես աշխատել:

So what can we do?

Այսպիսով, ի՞նչ կարող ենք անել:

A few sources of hope:

Հույսի մի քանի աղբյուրներ կան.

we ought to try to re-moralize work.

Մենք պետք է փորձենք կրկին բարոյականացնել աշխատանքը:

One way not to do it: teach more ethics courses.

Դա անելու մեկ ձևը` դասավանդել ավելի շատ էթիկայի դասընթացներ:

(Applause)

(Ծափահարություններ)

There is no better way to show people that you're not serious

Չկա ավելի լավ միջոց մարդկանց ցույց տալու ձեր անլրջությունը,

than to tie up everything you have to say about ethics

քան սահմանափակել այն ամենը, ինչ կարող եք ասել էթիկայի մասին,

into a little package with a bow and consign it to the margins as an ethics course.

էթիկայի դասընթացի սահմաններում:

What to do instead?

Ի՞նչ անել դրա փոխարեն:

One: Celebrate moral exemplars.

Առաջին` փառաբանեք բարոյական մարդկանց.

Acknowledge, when you go to law school,

Ընդունեք, որ երբ դուք ընդունվում եք իրավաբանական ֆակուլտետ,

that a little voice is whispering in your ear

մի փոքրիկ ձայն շշնջում է ձեր ականջին

about Atticus Finch.

Աթիքուս Ֆինչի մասին:

No 10-year-old goes to law school to do mergers and acquisitions.

Ոչ մի տաս տարեկան չի ընդունվում իրավաբանական ֆակուլտետ բիզնեսների միաձուլումների և կլանումների մասին սովորելու համար:

People are inspired by moral heroes.

Մարդիկ ոգևշնչվում են բարոյական հերոսներով:

But we learn that with sophistication

Բայց մենք սովորում ենք, որ փորձի հետ

comes the understanding that you can't acknowledge that you have moral heroes.

առաջ է գալիս է այն համոզմունքը, որ դուք չպետք է խոստովանեք ձեր բարոյական հերոսների առկայությունը:

Well, acknowledge them.

Ընդունեք դա:

Be proud that you have them.

Հպարտ եղեք, որ ունեք հերոսներ:

Celebrate them.

Փառաբանեք նրանց:

And demand that the people who teach you acknowledge them and celebrate them too.

Եվ պահանջեք ձեր ուսուցիչներից, որպեսզի նրանք էլ ընդունեն և փառաբանեն նրանց:

That's one thing we can do.

Դա մի բան է, որ մենք կարող ենք անել:

I don't know how many of you remember this:

Չգիտեմ, թե ձեզանից քանիսը կհիշեն սա.

another moral hero, 15 years ago, Aaron Feuerstein,

ևս մեկ բարոյական հերոս, 15 տարի առաջ` Աարոն Ֆեյերշտեյն.

who was the head of Malden Mills in Massachusetts --

նա Մասաչուսետսում Malden Mills-ի տնօրենն էր,

they made Polartec --

նրանք արտադրում էին ժամանակակից տեքստիլ արտադրանքներ:

The factory burned down.

Գործարանը հրկիզվեց:

3,000 employees. He kept every one of them on the payroll.

3,000 աշխատողներ մնաց գործազուրկ: Նա նրանց բոլորին շարունակեց աշխատավարձ վճարել:

Why? Because it would have been a disaster for them

Ինչու՞: Որովհետև աշխատողների և համայնքի համար սարսափելի կլիներ,

and for the community if he had let them go.

եթե նա ազատեր նրանց գործից:

"Maybe on paper our company is worth less to Wall Street,

«Հնարավոր է թղթի վրա մեր ընկերության արժեքը ավելի քիչ է Wall Street-ի համար,

but I can tell you it's worth more. We're doing fine."

բայց ես ձեզ վստահեցնում եմ, որ այն ավելին արժե. Մեր գործերը լավ են»։

Just at this TED we heard talks from several moral heroes.

Հենց այս TED-ին մենք մի քանի բարոյական հերոսների ելույթներ լսեցինք:

Two were particularly inspiring to me.

Դրանցից երկուսը հատկապես ոգեշնչեցին ինձ:

One was Ray Anderson, who turned --

Մեկը դա Ռեյ Անդերսոնն է, որը

(Applause)

(Ծափահարություններ)

-- turned, you know, a part of the evil empire

որը վերածեց չար կայսրությունը

into a zero-footprint, or almost zero-footprint business.

զրոյական թափոններով աշխատող բիզնեսի:

Why? Because it was the right thing to do.

Ինչու՞: Որովհետև դա էր ճիշտը:

And a bonus he's discovering is

Եվ նա հայտնաբերեց, որ բոնուսը նրանում է,

he's actually going to make even more money.

որ նա նույնիսկ ավելի շատ գումար է ունենալու:

His employees are inspired by the effort.

Իր աշխատողներն ոգեշնչված են իր ջանքերով:

Why? Because there happy to be doing something that's the right thing to do.

Ինչու՞: Որովետև նրանք ուրախ էին անել մի բան, որ ճիշտ էր:

Yesterday we heard Willie Smits talk about re-foresting in Indonesia.

Երեկ մենք լսեցինք Ուիլլի Սմիթսի ելույթը Ինդոնեզիայում անտառապատման մասին:

(Applause)

(Ծափահարություններ)

In many ways this is the perfect example.

Սա կատարյալ օրինակ է։

Because it took the will to do the right thing.

Քանի որ ճիշտ գործելու համար կամք պահանջվեց:

God knows it took a huge amount of technical skill.

Աստված գիտի, թե ինչպիսի հսկայական տեխնիկական հմտություններ պահանջվեցին:

I'm boggled at how much he and his associates needed to know

Ինձ վախեցնում է, թե ինչքան բան նա և իր համախոհները պիտի իմանային

in order to plot this out.

այդ ամենը նախագծելու համար:

But most important to make it work --

Բայց ամենակարևորը, որ անհրաժեշտ էր,

and he emphasized this --

և նա շեշտում է դա,

is that it took knowing the people in the communities.

դա համայնքի մարդկանց ճանաչելն էր:

Unless the people you're working with are behind you,

Եթե դեռ ձեր գործընկերները, կանգնած չլինեն ձեր մեջքի հետևում,

this will fail.

ամեն ինչ կձախողվի:

And there isn't a formula to tell you how to get the people behind you,

Եվ չկա մեկ բանաձև, որ հուշի ձեզ, թե ինչպես ստանալ մարդկանց աջակցությունը,

because different people in different communities

որովհետև տարբեր մարդիկ տարբեր համայնքներում

organize their lives in different ways.

տարբեր կերպ են ապրում:

So there's a lot here at TED, and at other places, to celebrate.

Այսպիսով, փառաբանելու շատ բան կա այստեղ TED-ում և այլուր։

And you don't have to be a mega-hero.

Եվ ձեզանից չի պահանջվում լինել սուպեր հերոս։

There are ordinary heroes.

Կան սովորական հերոսներ։

Ordinary heroes like the janitors who are worth celebrating too.

Սովորական հերոսներ, ինչպես հավաքարարները, որոնք նույնպես արժանի են փառաբանման։

As practitioners each and every one of us should strive

Որպես աշխատողներ, մեզանից յուրաքանչյուրը պետք է ձգտի

to be ordinary, if not extraordinary heroes.

լինել սովորական, եթե ոչ` արտասովոր հերոս։

As heads of organizations,

Որպես կազմակերպությունների տնօրեններ

we should strive to create environments

մենք պետք է ձգտենք ստեղծել միջավայր,

that encourage and nurture both moral skill and moral will.

որը խրախուսում է և սնուցում է բարոյական հմտություններ և բարոյական կամք։

Even the wisest and most well-meaning people

Նույնիսկ ամենաիմաստուն և ամենաբարյացակամ մարդը

will give up if they have to swim against the current

ստիպված կլինի հանձնվել, եթե նա պիտի լողա հոսանքին հակառակ

in the organizations in which they work.

մի կազմակերպությունում, որտեղ աշխատում է։

If you run an organization, you should be sure

Եթե դուք կազմակերպության տնօրեն եք, ապա պիտի համոզված լինեք,

that none of the jobs -- none of the jobs --

որ ոչ մի աշխատատեղ չունի

have job descriptions like the job descriptions of the janitors.

հավաքարարների աշխատանքի նկարագրի նման նկարագիր։

Because the truth is that

Քանի որ, ճշմարտությունն այն է,

any work that you do that involves interaction with other people

որ յուրաքանչյուր աշխատանք, որը ներառում է շփում այլ մարդկանց հետ

is moral work.

բարոյական աշխատանք է։

And any moral work depends upon practical wisdom.

Իսկ ցանկացած բարոյական աշխատանք կախված է կիրառական իմաստությունից։

And, perhaps most important,

Եվ, թերևս, ամենակարևորը,

as teachers, we should strive to be the ordinary heroes,

որպես ուսուցիչներ, մենք պետք է ձգտենք լինել սովորական հերոսներ,

the moral exemplars, to the people we mentor.

բարոյական օրինակ հանդիսանալ այն մարդկանց համար, ում մենք ուղղություն ենք ցույց տալիս։

And there are a few things that we have to remember as teachers.

Եվ կան բաներ, որ մենք, որպես ուսուցիչներ, պետք է հիշենք։

One is that we are always teaching.

Առաջինը` մենք մշտապես սովորում ենք։

Someone is always watching.

Ինչ-որ մեկը միշտ հետևում է մեզ։

The camera is always on.

Տեսախցիկը միշտ միացրած է։

Bill Gates talked about the importance of education

Բիլ Գեյթսը խոսեց կրթության կարևորության մասին,

and, in particular, the model that KIPP was providing:

մասնավորապես KIPP (Knowledge is power - Գիտությունը ուժ է) մոդելի մասին։

"Knowledge is power."

«Գիտությունը ուժ է»։

And he talked about a lot of the wonderful things

Եվ նա խոսեց շատ հրաշալի բաների մասին,

that KIPP is doing

որ KIPP-ն անում է՝

to take inner-city kids and turn them in the direction of college.

աղքատ շրջանների երեխաներին դեպի բարձրագույն կրթություն ուղղորդելով:

I want to focus on one particular thing KIPP is doing

Ես ուզում եմ շեշտել մեկ բան, որը KIPP-ն անում է, և

that Bill didn't mention.

որը Բիլը չհիշատակեց։

That is that they have come to the realization

Նրանք գիտակցել են,

that the single most important thing kids need to learn

որ ամենակարևորը, որ երեխաներին անհրաժեշտ է սովորել`

is character.

բնավորությունն է։

They need to learn to respect themselves.

Նրանք պետք է սովորեն հարգել իրենց։

They need to learn to respect their schoolmates.

Նրանք պետք է սովորեն հարգել իրենց դասընկերներին։

They need to learn to respect their teachers.

Նրանք պետք է սովորեն հարգել իրենց ուսուչիցներին։

And, most important, they need to learn to respect learning.

Եվ ամենակարևորը` նրանք պետք է սովորեն հարգել ուսումը։

That's the principle objective.

Դա է սկզբունքային նպատակը։

If you do that, the rest is just pretty much a coast downhill.

Եթե դուք անեք դա` մնացածն ինքն իրեն կստացվի։

And the teachers: the way you teach these things to the kids

Ուսուչիցներ` երեխաներին այս ամենը սովորեցնելու համար

is by having the teachers and all the other staff embody it every minute of every day.

դուք պետք է մարմնավորեք այդ սկզբունքները յուրաքանչյուր օր, յուրաքանչյուր պահին։

Obama appealed to virtue.

Օբաման կոչ արեց առաքինությանը:

And I think he was right.

Եվ կարծում եմ, որ նա ճիշտ էր:

And the virtue I think we need above all others is practical wisdom,

Եվ առաքինությունը, որի կարիքը մենք ամենաշատն ունենք, դա կիրառական իմաստությունն է,

because it's what allows other virtues -- honesty, kindness, courage and so on --

քանի որ այն թույլ է տալիս, որ այլ արժանիքները` ազնվությունը, բարությունը, խիզախությունը,

to be displayed at the right time and in the right way.

ցուցաբերվեն ճիշտ ժամանակին և ճիշտ կերպով:

He also appealed to hope.

Նա նաև կոչ արեց հուսալ:

Right again.

Կրկին ճշմարտացիորեն:

I think there is reason for hope.

Կարծում եմ, որ հույս ունենալու պատճառ կա։

I think people want to be allowed to be virtuous.

Կարծում եմ, մարդիկ ուզում են, որ իրենց թույլ տան լինել առաքինի։

In many ways, it's what TED is all about.

TED-ը մեծամասամբ, նույն բանն է անում։

Wanting to do the right thing

Ճիշտ բան անելու ցանկությունը

in the right way

ճիշտ կերպով

for the right reasons.

ճիշտ նպատակների համար։

This kind of wisdom is within the grasp of each and every one of us

Այդպիսի իմաստությունը մեր յուրաքանչյուրիս հասանելի տիրույթում է,

if only we start paying attention.

եթե միայն մենք սկսենք ուշադրություն դարձնել։

Paying attention to what we do,

Ուշադրություն դարձնել թե ինչ ենք մենք անում,

to how we do it,

ինչպես ենք մենք դա անում,

and, perhaps most importantly,

և թերևս, որն ամենակարևորն է,

to the structure of the organizations within which we work,

այն կազմակերպությունների կառուցվածքին, որտեղ մենք աշխատում ենք,

so as to make sure that it enables us and other people to develop wisdom

համոզվելու համար, որ այն թույլ է տալիս մեզ և այլ մարդկանց իմաստություն ձեռք բերել,

rather than having it suppressed.

և ոչ թե ճնշել այն։

Thank you very much.

Շատ շնորհակալություն։

Thank you.

Շնորհակալություն։

(Applause)

(Ծափահարություններ)

Chris Anderson: You have to go and stand out here a sec.

Քրիս Անդերսոն՝ Դուք պետք է գաք, մեկ վայրկյան այստեղ կանգնեք։

Barry Schwartz: Thank you very much.

Բարրի Շվարց՝ Շատ շնորհակալություն։

(Applause)

(Ծափահարություններ)