Janine di Giovanni: What I saw in the war

Janine di Giovanni: Savaşta gördüklerim

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: ibrahim kuru Gözden geçirme: S. Hakan Özgür

This is how war starts.

Savaşlar böyle başlar.

One day you're living your ordinary life,

Bir gün hayatınız sıradan akışındayken,

you're planning to go to a party,

bir partiye gitmeyi planlıyorken,

you're taking your children to school,

çocuğunuzu okula bırakıyorken,

you're making a dentist appointment.

dişçinizden randevu alıyorken.

The next thing, the telephones go out,

Birden telefonlar kesilir,

the TVs go out, there's armed men on the street,

televizyonlar çekmez, sokakta silahlı insanlar vardır,

there's roadblocks.

barikatlar vardır.

Your life as you know it goes into suspended animation.

Hayatınız geçici ölüm durumuna geçer.

It stops.

Ve durur.

I'm going to steal a story from a friend of mine,

Bir arkadaşımın başından geçen bir olayı anlatacağım,

a Bosnian friend, about what happened to her,

çünkü bu Bosnalı arkadaşıma olanlar,

because I think it will illustrate for you exactly what it feels like.

bu anlattıklarımın tam olarak nasıl hissettirdiğini size göstereceğini düşünüyorum.

She was walking to work one day in April, 1992,

Nisan 1992'de bir gün mini eteği ve yüksek topuklu ayakkabılarıyla

in a miniskirt and high heels. She worked in a bank.

işe gitmek üzere yürüyordu. Bir bankada çalışıyordu.

She was a young mother. She was someone who liked to party.

Genç bir anneydi. Partileri severdi.

Great person.

Harika bir insandı.

And suddenly she sees a tank

Ve aniden bir tank gördü

ambling down the main road of Sarajevo

Saraybosna'nın ana caddesinde yavaşça ilerleyen bu tank

knocking everything out of its path.

önüne çıkan her şeyi devirip geçiyordu.

She thinks she's dreaming, but she's not.

Rüya gördüğünü zannetti, fakat rüya değildi.

And she runs as any of us would have done

Ve herkesin yapacağı gibi kaçtı,

and takes cover, and she hides behind a trash bin,

bir çöp kutusunun arkasına gizlenerek siper aldı,

in her high heels and her miniskirt.

yüksek topukları ve mini eteğiyle.

And as she's hiding there, she's feeling ridiculous,

Ve orada saklanırken olanlara anlam veremiyordu,

but she's seeing this tank go by with soldiers

fakat tankın askerler eşliğinde geçtiğini

and people all over the place and chaos

ve her yerde insanların kaos içinde olduğunu görmüştü

and she thinks, "I feel like Alice in Wonderland

ve "Alice Harikalar Diyarında gibi hissettim

going down the rabbit hole,

tavşan deliğinden düşerken

down, down, down into chaos,

derine, derine kaosun en derinine

and my life will never be the same again."

ve hayatım bir daha hiç bir zaman eskisi gibi olmayacak." diye düşündü.

A few weeks later, my friend was in a crowd of people

Birkaç hafta sonra, arkadaşım bir insan kalabalığının içinde

pushing with her infant son in her arms

kucağında küçük oğlu ile ilerlemeye çalışıyordu

to give him to a stranger on a bus,

oğlunu otobüsteki yabancıya verebilmek için.

which was one of the last buses leaving Sarajevo

Saraybosna'dan ayrılacak son otobüslerden biri olan

to take children out so they could be safe.

bu otobüsün çocuğunu güvende olacağı bir yere götürecekti.

And she remembers struggling with her mother to the front,

Ve annesi ile birlikte önlere doğru çırpınışını hatırlıyor,

crowds and crowds of people, "Take my child! Take my child!"

mahşeri insan kalabalığı arasında "Çocuğumu al! Çocuğumu al!"

and passing her son to someone through a window.

ve oğlunu pencereden birisine verişini.

And she didn't see him for years.

Ve onu yıllarca göremedi.

The siege went on for three and a half years,

Kuşatma üç buçuk yıl sürdü

and it was a siege without water,

ve suyun olmadığı bir kuşatmaydı,

without power, without electricity, without heat, without food,

güç yoktu, elektrik yoktu, ısınma yoktu, yiyecek yoktu,

in the middle of Europe, in the middle of the 20th century.

Avrupa'nın ortasında, 20. yüzyılın ortasında.

I had the honor of being one of those reporters

Ben bu kuşatmayı yaşan muhabirlerden

that lived through that siege,

biri olma şerefine eriştim

and I say I have the honor and the privilege of being there

ve orada olmanın ayrıcalığını yaşadım

because it's taught me everything,

çünkü bu bana her şeyi öğretti,

not just about being a reporter, but about being a human being.

sadece bir muhabir olmayı değil, bir insan olmayı,

I learned about compassion.

şefkati öğrendim.

I learned about ordinary people who could be heroes.

Sıradan insanların kahraman olabildiklerini öğrendim.

I learned about sharing. I learned about camaraderie.

Paylaşmayı öğrendim. Dostluğu öğrendim.

Most of all, I learned about love.

Hepsinden öte, sevgiyi öğrendim.

Even in the midst of terrible destruction and death and chaos,

En korkunç yıkım ve ölüm ve kaosun ortasında dahi

I learned how ordinary people could help their neighbors,

sıradan insanların nasıl komşularına yardım edebildiklerini öğrendim

share food, raise their children,

yiyeceklerini paylaştıklarını, çocuklarını büyüttüklerini,

drag someone who's being sniped at from the middle of the road

yolun ortasında vurulmuş bir insanı çekip aldıklarını

even though you yourself were endangering your life,

kendi hayatlarını tehlikeye atma pahasına olsa bile,

helping people get into taxis who were injured

yaralanmış insanların taksiye binmelerine yardım ettiklerini

to try to take them to hospitals.

onları hastaneye götürmeye çalıştıklarını.

I learned so much about myself.

Kendimle ilgili çok şey öğrendim.

Martha Gellhorn, who's one of my heroes, once said,

Kahramanlarımdan biri olan Martha Gellhorn şöyle demişti,

"You can only love one war. The rest is responsibility."

"Sadece bir savaşı sevebilirsiniz. Gerisi sorumluluktur."

I went on to cover many, many, many wars after that,

Bundan sonra çok, çok, çok savaşlar gördüm,

so many that I lost count,

o kadar çok ki sayısını unuttum,

but there was nothing like Sarajevo.

fakat hiç biri Saraybosna gibi değildi.

Last April, I went back to a very strange --

Geçen Nisan, oldukça tuhaf bir yere gittim.

what I called a deranged high school reunion.

delirmiş lise mezunlar toplantısı diye isimlendiriyorum.

What it was, was the 20th anniversary of the siege,

Kuşatmanın 20. yıl dönümü idi,

the beginning of the siege of Sarajevo,

Saraybosna kuşatmasının başlamasının

and I don't like the word "anniversary," because it sounds like a party,

ve "yıl dönümü" kelimesini sevmiyorum çünkü kulağa bir parti gibi geliyor

and this was not a party.

ve bu bir parti değildi.

It was a very somber gathering of the reporters

Bu, savaş boyunca orada çalışmış gazetecilerin

that worked there during the war, humanitarian aid workers,

ve insani yardım çalışanlarının oldukça hüzünlü bir buluşması idi

and of course the brave and courageous people of Sarajevo themselves.

ve tabii ki cesur ve korkusuz Saraybosna halkının kendisinin

And the thing that struck me the most,

Ve bunlar içerisinde beni en çok sarsan

that broke my heart,

ve kalbimi kıran,

was walking down the main street of Sarajevo,

Saraybosna'nın ana caddesinde yürümek oldu

where my friend Aida saw the tank coming 20 years ago,

20 yıl önce arkadaşım Aida'nın tankın geldiğini gördüğü

and in that road were more than 12,000 red chairs,

bu yolda 12.000 den fazla kırmızı sandalye vardı,

empty,

boş

and every single one of them symbolized

ve bunların her biri

a person who had died during the siege,

kuşatma esnasında ölen bir kişiyi temsil ediyordu

just in Sarajevo, not in all of Bosnia,

sadece Saraybosna'da, tüm Bosna'da değil

and it stretched from one end of the city

ve şehrin bir ucundan

to a large part of it,

büyük bir bölümüne kadar uzanıyordu

and the saddest for me were the tiny little chairs

ve benim için en acısı çocuklar için koyulan

for the children.

minik ufacık sandalyelerdi.

I now cover Syria,

Şu sıralar Suriye'de muhabirlik yapıyorum

and I started reporting it because I believed that

ve haber yapmaya başladım

it needs to be done.

çünkü yapılması gerektiğine inanıyorum.

I believe a story there has to be told.

Orada anlatılması gereken bir hikaye olduğuna inanıyorum.

I see, again, a template of the war in Bosnia.

Bosna'daki savaşın bir taslağını tekrar görüyorum.

And when I first arrived in Damascus,

Ve Şam'a ilk vardığımda,

I saw this strange moment where people

İnsanların savaşın patlayacağına

didn't seem to believe that war was going to descend,

hiç de inanıyor görünmedikleri o tuhaf anı farkettim.

and it was exactly the same in Bosnia

Ve Bosna'da da aynen böyleydi

and nearly every other country I've seen where war comes.

ve neredeyse savaşın geldiği bütün ülkelerde de.

People don't want to believe it's coming,

İnsanlar savaşın geleceğine inanmak istemiyorlar,

so they don't leave, they don't leave before they can.

bu yüzden terketmiyorlar, ayrılabilecekken ayrılmıyorlar.

They don't get their money out.

Paralarını çekmiyorlar.

They stay because you want to stay in your home.

Kalıyorlar çünkü herkes evinde kalmak ister.

And then war and chaos descend.

Ve ardından savaş ve kaos çöküyor.

Rwanda is a place that haunts me a lot.

Rwanda hiç aklımdan çıkmayan bir yer.

In 1994, I briefly left Sarajevo to go report the genocide in Rwanda.

1994'de Rwanda'daki soykırımın haberini yapmak için kısa süreliğine Saraybosna'dan ayrıldım.

Between April and August, 1994,

1994 Nisan ve Ağustos arasında,

one million people were slaughtered.

bir milyon insan katledildi.

Now if those 12,000 chairs freaked me out

Eğer o 12.000 sandalye beni deliye döndürdüyse

with the sheer number,

ve delice sayısıyla,

I want you just for a second to think of a million people.

sadece bir saniyeliğine bir milyon insanı düşünmenizi istiyorum.

And to give you some example, I remember

Ve size bir örnek verebilmek için,

standing and looking down a road as far as I could see,

görebildiğim kadar uzaklara uzanan en az bir buçuk kilometrelik bir yolda durup,

at least a mile, and there were bodies piled twice my height

boyumun iki katı kadar ölü bedenlerin yığıldığını

of the dead.

gördüğümü hatırlıyorum.

And that was just a small percentage of the dead.

Ve bu ölenlerin sadece küçük bir kısmıydı.

And there were mothers holding their children

Ve anneler vardı, kucaklarında

who had been caught in their last death throes.

son anlarını yaşayan çocuklarını tutan anneler vardı.

So we learn a lot from war,

Savaştan birçok şey öğrendik

and I mention Rwanda

ve Rwanda'yı anlattım

because it is one place, like South Africa,

çünkü Güney Afrika gibi

where nearly 20 years on, there is healing.

yaklaşık 20 yıldır, iyileşme var.

Fifty-six percent of the parliamentarians are women,

Milletvekillerinin yüzde ellialtı'sı kadın,

which is fantastic,

ki bu olağanüstü

and there's also within the national constitution now,

ve ayrıca ulusal anayasada

you're actually not allowed to say Hutu or Tutsi.

Hutu ya da Tutsi olduğunu belirtmek yasak.

You're not allowed to identify anyone by ethnicity,

Kişileri etnik kökeni ile tanımlamak yasak,

which is, of course, what started the slaughter in the first place.

ki bu, soykırımı ilk olarak başlatan şeydi.

And an aid worker friend of mine told me the most beautiful story,

İnsani yardımda çalışan arkadaşlarımdan birinin anlattığı en güzel hikaye,

or I find it beautiful.

daha doğrusu güzel bulduğum.

There was a group of children, mixed Hutus and Tutsis,

Hutu ve Tutsilerin karışık olarak bulunduğu bir grup çocuk vardı

and a group of women who were adopting them,

ve bir grup kadın onları evlatlık ediniyorlardı,

and they lined up and one was just given to the next.

sıraya giriyorlar ve sıradakine bir çocuk veriliyordu.

There was no kind of compensation for, you're a Tutsi,

Hiçbir şekilde ödün yok, Tutsisin,

you're a Hutu, you might have killed my mother,

Hutu'sun, annemi öldürmüş olabilirsin,

you might have killed my father.

babamı öldürmüş olabilirsin.

They were just brought together in this kind of reconciliation,

Bu şekilde bir araya getirilip barıştırılıyorlar

and I find this remarkable.

ve bu oldukça dikkate değerdi.

So when people ask me how I continue to cover war,

İnsanlar bana nasıl savaş haberleri yapmaya devam ettiğimi

and why I continue to do it,

ve bunu yapmaya neden devam ettiğimi sorduklarında,

this is why.

işte nedeni bu.

When I go back to Syria, next week in fact,

Önümüzdeki hafta Suriye'ye geri döndüğümde

what I see is incredibly heroic people,

gördüğüm inanılmaz kahraman insanlar,

some of them fighting for democracy,

bazıları demokrasi için savaşıyorlar,

for things we take for granted every single day.

her bir gün bizim garanti saydığımız şeyler için savaşıyorlar.

And that's pretty much why I do it.

Ve bu aşağı yukarı bunu yapmamın nedenidir.

In 2004, I had a little baby boy,

2004'de küçük bir oğlum oldu

and I call him my miracle child,

ve ben ona mucize çocuk diyorum,

because after seeing so much death

çünkü bu kadar fazla ölümü gördükten sonra

and destruction and chaos and darkness in my life,

bu kadar yıkım ve kaos ve karanlığın ardından,

this ray of hope was born.

hayatımda bu umut ışığı doğdu.

And I called him Luca, which means "The bringer of light,"

Ve O'na "ışığı getiren" anlamına gelen Luca diyorum,

because he does bring light to my life.

çünkü o benim hayatıma ışığı getirdi.

But I'm talking about him because when he was four months old,

Onun hakkında konuşuyorum çünkü dört aylıkken

my foreign editor forced me to go back to Baghdad

yurtdışı editörüm beni Bağdat'a geri dönmeye zorladı,

where I had been reporting all throughout the Saddam regime

Saddam rejimi boyunca, düşerken ve sonrasında da

and during the fall of Baghdad and afterwards,

muhabirlik yaptığım Bağdat.

and I remember getting on the plane in tears,

Gözyaşları içerisinde uçağa bindiğimi hatırlıyorum,

crying to be separated from my son,

oğlumdan ayrılacağım için ağlıyordum

and while I was there,

ve oradayken,

a quite famous Iraqi politician who was a friend of mine

epey ünlü Irak'lı bir siyasetçi arkadaşım

said to me, "What are you doing here?

"Burada ne yapıyorsun?..

Why aren't you home with Luca?"

Neden evde Luca ile birlikte değilsin?" diye sorduğunda

And I said, "Well, I have to see." It was 2004

"Görmeliydim" dedim. Sene 2004'tü

which was the beginning of the incredibly bloody time in Iraq,

Irak'ta akıl almaz derecede kanlı bir zamanın başlangıcıydı,

"I have to see, I have to see what is happening here.

"Görmeliyim, orada neler olduğunu görmeliyim.

I have to report it."

ve haberini yapmalıyım" dedim.

And he said, "Go home,

"Eve dön" dedi,

because if you miss his first tooth,

"Çünkü ilk dişini kaçırırsan,

if you miss his first step, you'll never forgive yourself.

ilk adımlarını kaçırırsan, kendini hiçbir zaman affetmezsin.

But there will always be another war."

Fakat her zaman başka bir savaş olacaktır"

And there, sadly, will always be wars.

Ve ne yazık ki, her zaman başka bir savaş olacak.

And I am deluding myself if I think, as a journalist,

Ve bir gazeteci olarak, bir muhabir,

as a reporter, as a writer,

bir yazar olarak, yaptıklarımın savaşı durdurabileceğini düşünürsem

what I do can stop them. I can't.

kendimi kandırmış olurum. Durduramam.

I'm not Kofi Annan. He can't stop a war.

Kofi Annan değilim. O da bir savaşı durduramaz.

He tried to negotiate Syria and couldn't do it.

Suriye ile müzakerede bulunmaya çalıştı fakat yapamadı.

I'm not a U.N. conflict resolution person.

Birleşmiş Milletler uyuşmazlık çözücüsü değilim.

I'm not even a humanitarian aid doctor,

Bir insani yardım doktoru bile değilim

and I can't tell you the times of how helpless I've felt

ve kendimi çaresiz hissettiğim zamanları anlatamam

to have people dying in front of me, and I couldn't save them.

gözlerimin önünde can veren insanlara yardım edemediğim zamanları anlatamam.

All I am is a witness.

Sedece bir şahidim.

My role is to bring a voice to people who are voiceless.

Görevim sesi olmayan insanların sesi olmak.

A colleague of mine described it as to shine a light

Bir meslektaşım bunu dünyanın karanlık köşelerinde

in the darkest corners of the world.

bir ışık yakmak olarak nitelendirdi.

And that's what I try to do.

Ve bu tam olarak yapmaya çalıştığım şey.

I'm not always successful,

Her zaman başarılı değilim

and sometimes it's incredibly frustrating,

ve bazen inanılmaz hayal kırıcı olabiliyor,

because you feel like you're writing into a void,

çünkü boşluğa yazıyormuş hissine kapılıyorsunuz

or you feel like no one cares.

veya hiç kimsenin umursamadığını düşünüyorsunuz.

Who cares about Syria? Who cares about Bosnia?

Suriye kimin umurunda? Bosna kimin umurunda?

Who cares about the Congo,

Kongo kimin umurunda,

the Ivory Coast, Liberia, Sierra Leone,

Fildişi Sahilleri, Liberya, Sierra Leon,

all of these strings of places that

tüm bu yerleri

I will remember for the rest of my life?

hayatım boyunca hatırlayağım.

But my métier is to bear witness

Fakat benim görevim şahitlik etmek

and that is the crux, the heart of the matter,

ve bu düğüm noktası, işin özü,

for us reporters who do this.

bizim gibi bunu yapan gazeteciler için.

And all I can really do is hope,

Ve gerçekten tüm yapabildiğim umut etmek,

not to policymakers or politicians,

politikaya yön verenler ve siyasetcilere değil

because as much as I'd like to have faith

çünkü her ne kadar inanmayı çok istesem de

that they read my words and do something,

beni okuyup, bir şeyler yapacaklarına inanmıyorum.

I don't delude myself.

Kendimi kandırmıyorum.

But what I do hope is that if you remember anything I said

Umut ettiğim, söylediğim herhangi bir şeyi hatırlarsanız

or any of my stories tomorrow morning over breakfast,

veya hikayelerimden herhangi birisini sabah kahvaltı sonrasında hatırlarsanız

if you can remember the story of Sarajevo,

eğer Saraybosna'nın hikayesini hatırlarsanız,

or the story of Rwanda,

veya Rwanda'nın

then I've done my job.

işimi yapmışım demektir.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)