Tan Le: My immigration story

Tan Le: Göç hikayem

Çeviri: Yasemin Bayraktar Gözden geçirme: Zeynep Duygu Tamer

How can I speak in 10 minutes

Üç kuşaktan kadının bağlarını,

about the bonds of women over three generations,

bu bağların şaşırtıcı gücünün 30 yıldan uzun süre önce

about how the astonishing strength of those bonds

Çin Denizindeki küçük bir gemide 5 gün ve gece boyunca

took hold in the life of a four-year-old girl

küçük kız kardeşi,

annesi ve büyükannesi

huddled with her young sister, her mother and her grandmother

ile birlikte sıkışıp kalan 14 yaşındaki

bir kızın hayatında nasıl kök saldığını,

şu an San Francisco'da yaşayan

for five days and nights in a small boat in the China Sea

ve bugün size bir konuşma yapan

o küçük kızın

more than 30 years ago.

Bonds that took hold in the life of that small girl

hayatında kök salan ve

asla koparmadığı

and never let go --

that small girl now living in San Francisco

bağları 10 dakika içinde nasıl

anlatabilirim?

and speaking to you today.

Bu bitmiş bir hikaye değil.

This is not a finished story.

It is a jigsaw puzzle still being put together.

Bu parçaları hala bir araya getirilmekte olan bir yapboz.

Size bu parçaların birkaçını anlatayım.

Let me tell you about some of the pieces.

İlk parçayı hayal edin:

Imagine the first piece: a man burning his life's work.

bir adam hayatının işini yakıp kül ediyor.

He is a poet, a playwright,

O bir şair, bir oyun yazarı,

tüm hayatı ülkesinin birliği

a man whose whole life

had been balanced on the single hope of his country's unity and freedom.

ve özgürlüğü umuduyla

dengelenmiş bir adam.

Imagine him as the communists enter Saigon --

Onu Saigon'a giren bir komunist olarak hayal edin,

confronting the fact that his life had been a complete waste.

hayatının tamamen bir

zaman kaybı olduğu gerçeğiye yüzleşen.

Words, for so long his friends, now mocked him.

Kelimeler, uzun süredir dostu olanlar, artık onunla alay ediyordu.

Sessizliğe gömülmüştü.

He retreated into silence.

He died broken by history.

Tarihin ihaneti yüzünden kahrından ölmüştü.

He is my grandfather.

O adam benim büyükbabam.

Onu tanıma şansım olmadı.

I never knew him in real life.

Ama hayatlarımız anılarımızdan çok daha fazlasıdır.

But our lives are much more than our memories.

My grandmother never let me forget his life.

Büyükannem onun yaşamını unutmama asla izin vermedi.

My duty was not to allow it to have been in vain,

Görevim onun yok olmasına izin vermemekti

ve çıkarmam gereken ders şunu öğrenmekti:

and my lesson was to learn that, yes, history tried to crush us,

evet, tarih bizi yok etmeye çalıştı

but we endured.

ama biz buna göğüs gerdik.

Yapbozun diğer parçası

The next piece of the jigsaw is of a boat in the early dawn

şafak vakti açık denizde

slipping silently out to sea.

sessizce süzülen bir gemiye ait.

Annem, Mai, babası

My mother, Mai, was 18 when her father died --

öldüğünde 18 yaşındaydı --

already in an arranged marriage,

çoktan görücü usulü ile evlenmiş

already with two small girls.

ve iki kız çocuğu dünyaya getirmişti.

For her, life had distilled itself into one task:

Onun için, hayat tek bir görevden ibaretti:

ailesinin kaçışı ve

the escape of her family and a new life in Australia.

Avustralya'da yeni bir yaşam.

It was inconceivable to her that she would not succeed.

Başaramayacak olması onun için

akıl almaz birşeydi.

So after a four-year saga that defies fiction,

Hayale karşı koyan dört yıllık bir efsaneden sonra,

a boat slipped out to sea disguised as a fishing vessel.

balıkçı teknesi süsü verilmiş

bir gemi denize açıldı.

All the adults knew the risks.

Tüm yetişkinler risklerin farkındaydı.

The greatest fear was of pirates, rape and death.

En büyük korku korsanlar,

tecavüz ve ölümdü.

Gemideki bir çok yetişkin gibi,

Like most adults on the boat,

annem de yanında küçük bir şişe zehir taşırdı.

my mother carried a small bottle of poison.

If we were captured, first my sister and I,

Yakalansaydık, önce kız kardeşim ve ben

sonra o ve büyükannem içecekti.

then she and my grandmother would drink.

My first memories are from the boat --

İlk anılarım gemide geçirdiğim zamandan --

motorun sabit ritmi,

the steady beat of the engine,

her dalgaya çarpan pruva,

the bow dipping into each wave,

uçsuz bucaksız ufuk.

the vast and empty horizon.

Defalarca saldıran ama gemideki

I don't remember the pirates who came many times,

but were bluffed by the bravado of the men on our boat,

adamların meydan okumasıyla

püskürtülen korsanları ya da

or the engine dying and failing to start for six hours.

motorun bozulduğunu

ve altı saat boyunca çalışmadığını hatırlamıyorum.

But I do remember the lights on the oil rig off the Malaysian coast

Malezya sahili açıklarındaki petrol kulesinin

ışıklarını ve denize düşüp

ölen genç adamı hatırlıyorum,

and the young man who collapsed and died,

the journey's end too much for him,

yolculuk onun için sona ermişti,

ve yediğim ilk elmayı hatırlıyorum,

and the first apple I tasted, given to me by the men on the rig.

kuledeki adamlar vermişti.

No apple has ever tasted the same.

Hiçbir elmanın tadı birbirine benzemiyordu.

Mülteci kampındaki üç aydan sonra,

After three months in a refugee camp, we landed in Melbourne.

Melbourne'de karaya çıktık.

Yapbozun diğer parçası ise

And the next piece of the jigsaw is about four women

üç kuşaktan dört kadının birlikte yeni bir hayat

across three generations shaping a new life together.

kurması hakkında.

Footscray'ye yerleştik,

We settled in Footscray,

demografisi göçmen tabakasından

a working-class suburb whose demographic is layers of immigrants.

oluşan bir işçi sınıfı banliyösüydü.

Unlike the settled middle-class suburbs, whose existence I was oblivious of,

Varlığından bihaber olduğum

yerleşik orta sınıf banliyölerinin aksine

Footscray'de hak sahibi olmak diye bir şey yoktu.

there was no sense of entitlement in Footscray.

Dükkan kapılarından yayılan kokular dünyanın geri kalanından geliyordu.

The smells from shop doors were from the rest of the world.

Ve çat pat söylenen İngilizce kelimeler

And the snippets of halting English

tek ortak noktaları hayata tekrar

were exchanged between people who had one thing in common:

başlamak olan insanların

They were starting again.

arasında değiş tokuş ediliyordu.

My mother worked on farms,

Annem çiftliklerde çalıştı,

then on a car assembly line,

sonra da altı gün, çift vardiyalı

working six days, double shifts.

araba montaj hattında.

Bir şekilde İngilizce çalışmaya zaman buldu

Somehow, she found time to study English

and gain IT qualifications.

ve bilgi teknolojilerinde yeterlilik kazandı.

Fakirdik.

We were poor.

Tüm dolarlar bir kenara ayrılmıştı

All the dollars were allocated

ve eksik olan şeylere bakılmaksızın bütçemiz

and extra tuition in English and mathematics was budgeted for

ek İngizce ve matematik

regardless of what missed out,

derslerine göre ayarlanmıştı,

which was usually new clothes;

bu eksikler genelde yeni kıyafetlerdi,

her zaman ikinci el giyerdik.

they were always secondhand.

Okulda giymek için herbiri diğerindeki

Two pairs of stockings for school,

each to hide the holes in the other.

delikleri saklamaya yarayan iki çift çorap.

Bileklere kadar inen bir okul forması,

A school uniform down to the ankles, because it had to last for six years.

çünkü altı yıl boyunca giymeliydik.

Ve çok nadiren de olsa "çekik gözlü"

And there were rare but searing chants of "slit-eye"

nidaları ve

ara sıra da duvar yazıları vardı:

and the occasional graffiti:

"Asian, go home."

"Asyalı, evine git."

Go home to where?

Neredeki eve?

İçimde birşey pekişiyordu.

Something stiffened inside me.

There was a gathering of resolve and a quiet voice saying,

Bir karar yığını vardı ve kısık bir ses

şöyle diyordu: "Seni görmezden geleceğim."

"I will bypass you."

Annem, kız kardeşim ve ben

My mother, my sister and I slept in the same bed.

aynı yatakta uyurduk.

My mother was exhausted each night,

Annem her gece çok yorgun olurdu ama yine de

birbirimize günümüzün nasıl geçtiğini anlatır,

but we told one another about our day

büyükannemin evde dolaşırken

and listened to the movements of my grandmother around the house.

çıkardığı sesleri dinlerdik.

Annem geceleri gemiyle ilgili

My mother suffered from nightmares, all about the boat.

kabuslar görürdü.

And my job was to stay awake until her nightmares came

Ve benim işim o kabuslar görmeye başladığında uyandırmak için

so I could wake her.

uyanık kalmaktı.

Bir bilgisayar dükkanı açtı sonra da

She opened a computer store,

güzellik uzmanı olmak için eğitim aldı

then studied to be a beautician and opened another business.

ve başka bir kurdu.

And the women came with their stories

Ve kadınlar beraberlerinde hikayelerini de getirdi,

about men who could not make the transition,

uyum sağlamayı başaramadıkları için kızgın ve

inatçı olan erkeklerin

angry and inflexible,

and troubled children caught between two worlds.

ve iki dünya arasında kalan sorunlu çocukların hikayelerini.

Yardımlar ve sponsorlar arandı.

Grants and sponsors were sought.

Centers were established.

Merkezler kuruldu.

Paralel dünyalarda yaşadım.

I lived in parallel worlds.

Birinde, kendinden beklentilerinde acımasız

In one, I was the classic Asian student,

relentless in the demands that I made on myself.

olan Asyalı klasik bir öğrenciydim.

In the other, I was enmeshed in lives that were precarious,

Diğerindeyse, vahşetin, uyuşturucunun ve dışlanmanın

tragically scarred by violence, drug abuse and isolation.

trajik bir şekilde iz bıraktığı

hayatların ağına düşmüştüm.

But so many over the years were helped.

Ama yıllar boyunca çoğuna yardım edildi.

Ve bu iş sayesinde, hukuk öğrenciliğimin son yılında,

And for that work, when I was a final-year law student,

I was chosen as the Young Australian of the Year.

yılın genç Avustralyalısı olarak seçildim.

And I was catapulted from one piece of the jigsaw to another,

Ve yapbozun bir parçasından

diğerine fırlatıldım ve parçaların kenarları

and their edges didn't fit.

birbirine uymadı.

İsimsiz Footscray sakini Tan Le artık

Tan Le, anonymous Footscray resident,

mülteci ve sosyal eylemci olan, konuşma yapmak için

was now Tan Le, refugee and social activist,

invited to speak in venues she had never heard of

daha önce adını hiç duymadığı yerlere ve

varlığını tahmin bile edemeyeceği

and into homes whose existence she could never have imagined.

evlere davet edilen Tan Le idi.

Protokolleri bilmiyordum.

I didn't know the protocols.

Çatal bıçak kullanmayı bilmiyordum.

I didn't know how to use the cutlery.

Şarap hakkında nasıl konuşulur bilmiyordum.

I didn't know how to talk about wine.

I didn't know how to talk about anything.

Hiçbir şey hakkında nasıl konuşulduğunu bilmiyordum.

I wanted to retreat to the routines and comfort

Bilinmeyen bir banliyödeki hayatın rutinine

of life in an unsung suburb --

ve rahatlığına dönmek istedim --

a grandmother, a mother and two daughters

hergünü neredeyse 20 yıldır aynı şekilde

ending each day as they had for almost 20 years,

birbirimize günümüzün nasıl geçtiğini anlatıp,

uykuya dalarak bitiren bir büyükanne, bir anne

telling one another the story of their day

ve iki kızın hayatına,

and falling asleep, the three of us still in the same bed.

üçümüzün hala aynı yatakta uyuduğu hayata.

Anneme bunu yapamayacağımı söyledim.

I told my mother I couldn't do it.

She reminded me that I was now the same age she had been

Bana onun gemiye bindiğimiz zamankiyle aynı yaşta

olduğumu hatırlattı.

when we boarded the boat.

"No" had never been an option.

"Hayır" hiçbir zaman bir seçenek olmamıştı.

"Sadece yap" dedi,

"Just do it," she said,

"and don't be what you're not."

"ve olduğundan başka biri gibi olma."

So I spoke out on youth unemployment and education

Böylece gençlerin işsizliği ile eğitimi ve ötekileştirilmişlerin

and the neglect of the marginalized and disenfranchised.

ve haklarını kaybetmişlerin göz ardı edilmesini dile getirdim.

Ve ben daha içten konuştukça,

And the more candidly I spoke, the more I was asked to speak.

daha çok konuşma yapmam istendi.

Her kesimden insanla tanıştım,

I met people from all walks of life,

so many of them doing the thing they loved,

büyük kısmı sevdikleri işi yapıyordu,

ihtimallerle dolu bir hayatları vardı.

living on the frontiers of possibility.

And even though I finished my degree,

Ve okulu dereceyle bitirmeme rağmen

I realized I could not settle into a career in law.

hukuk alanında bir kariyer istemediğimi farkettim.

There had to be another piece of the jigsaw.

Yapbozun başka bir parçası olması gerekiyordu.

Ve aynı zamanda yabancı olmanın,

And I realized, at the same time,

that it is OK to be an outsider,

yeni gelmiş olmanın,

sahneye yeni çıkmış olmanın

a recent arrival,

new on the scene --

iyi birşey olduğunu farkettim --

and not just OK,

ve sadece iyi de değil,

but something to be thankful for,

aynı zamanda müteşekkir olunması gereken birşey,

perhaps a gift from the boat.

belki de gemiden gelen bir hediye.

Because being an insider can so easily mean collapsing the horizons,

Çünkü içerden biri olmak

kolayca ufku daraltmak anlamına gelebilir,

uzmanlık alanınızın

can so easily mean accepting the presumptions of your province.

ihtimallerini kolayca kabul etmek anlamına gelebilir.

Güvenli bölgemden şunu bilecek kadar dışarı çıktım:

I have stepped outside my comfort zone enough now

to know that, yes, the world does fall apart,

evet, dünya birbirinden ayrılıyor

ama korkuğunuz şekilde değil.

but not in the way that you fear.

Possibilities that would not have been allowed

İzin verilmeyecek olan ihtimaller olağandışı bir şekilde

cesaretlendiriliyordu.

were outrageously encouraged.

Orada bir enerji vardı,

There was an energy there,

an implacable optimism,

yatıştırılamaz bir iyimselik,

a strange mixture of humility and daring.

tevazu ve gözüpekliğin garip bir karışımı vardı.

Ve iç güdülerimi takip ettim.

So I followed my hunches.

"Başarılabilir" sözünü karşı konulamaz bir

I gathered around me a small team of people

for whom the label "It can't be done" was an irresistible challenge.

oluşan küçük bir takım oluşturdum.

oluşan küçük bir takım oluşturdum.

For a year, we were penniless.

Bir yıl boyunca hiç para kazanamadık.

At the end of each day, I made a huge pot of soup

Her günün sonunda, hepimizin paylaştığı koca bir

kase çorba yapardım.

which we all shared.

Her gece geç saate kadar çalışırdık.

We worked well into each night.

Most of our ideas were crazy,

Fikirlerimizin çoğu çılgıncaydı

but a few were brilliant,

ama ufak bir kısmı ise dahiceydi

and we broke through.

ve büyük çıkışımızı yaptık.

I made the decision to move to the US after only one trip.

Tek bir geziden sonra A.B.D'ye taşınma

kararı aldım.

My hunches again.

Yine içgüdülerimi dinledim.

Three months later, I had relocated, and the adventure has continued.

Üç ay sonra taşınmıştım ve

macera devam ediyordu.

Bitirmeden önce size

Before I close, though, let me tell you about my grandmother.

büyükannemden bahsedeyim.

Konfüçyüsçülüğün

She grew up at a time when Confucianism was the social norm

sosyal norm ve önemli olan kişinin

and the local mandarin was the person who mattered.

Mandarin(Çin'de yüksek memur) olduğu zamanda büyümüştü.

Hayat yüzyıllardır değişmemişti.

Life hadn't changed for centuries.

Babası o doğduktan kısa süre sonra ölmüştü.

Her father died soon after she was born.

Her mother raised her alone.

Annesi onu tek başına büyütmüştü.

At 17, she became the second wife of a mandarin whose mother beat her.

17 yaşında bir Mandarin'in ikinci eşi olmuştu,

kocasının annesi ona şiddet uygulamıştı.

With no support from her husband,

Kocasından hiç destek görmediği için,

onu mahkemeye vererek ve kendi davasını

she caused a sensation by taking him to court

and prosecuting her own case,

savunarak bir sansasyon yarattı

and a far greater sensation when she won.

ve kazandığında ise daha büyük bir sansasyon yarattı.

(Laughter)

(Kahkaha)

(Applause)

(Alkış)

"Başarılamaz" sözünün yanlış olduğu ortaya çıktı.

"It can't be done" was shown to be wrong.

I was taking a shower in a hotel room in Sydney

600 mil uzakta Melbourne'de hayata gözlerini yumduğunda

the moment she died,

ben Sydney'deki bir

600 miles away, in Melbourne.

otel odasında duş alıyordum.

Duşakabinden dışarı bakıtığımda

I looked through the shower screen and saw her standing on the other side.

onu diğer tarafta dururken gördüm.

I knew she had come to say goodbye.

Veda etmek için geldiğini biliyordum.

Dakikalar sonra annem aradı.

My mother phoned minutes later.

Birkaç gün sonra,

A few days later,

we went to a Buddhist temple in Footscray and sat around her casket.

Footscary'deki bir Budist tapınağına gittik

ve tabutunun çevresine oturduk.

Hikayelerini anlattık

We told her stories and assured her that we were still with her.

ve onun hala bizimle beraber olduğundan emin olmasını istedik.

At midnight, the monk came and told us he had to close the casket.

Gece yarısı keşiş gelip

tabutu kapatması gerektiğini söyledi.

My mother asked us to feel her hand.

Annem büyükannemin elini tutmamızı istedi.

She asked the monk,

Keşişe,

"Why is it that her hand is so warm and the rest of her is so cold?"

"Neden geri kalanı bu kadar soğukken

eli çok sıcak?" diye sordu.

"Because you have been holding it since this morning," he said.

"Sabahtan beri tuttuğunuz için," dedi,

"You have not let it go."

"Gitmesine izin vermediniz."

If there is a sinew in our family, it runs through the women.

Eğer ailemizde bir enerji varsa,

bu kadınlar arasında geçiş yapar.

Kim olduğumuzu ve hayatın bizi nasıl şekillendirdiğini bildiğimiz için,

Given who we were and how life had shaped us,

hayatlarımıza

we can now see that the men that might have come into our lives

girmiş olabilecek erkelerin bizi engelleyeceklerini

would have thwarted us.

artık görebiliyorduk.

Defeat would have come too easily.

Çok kolay bir şekilde yenilecektik.

Now I would like to have my own children, and I wonder about the boat.

Şimdi kendi çocuklarım olsun istiyorum

ve gemiyi düşünüyorum.

Kim çocukları için böyle birşeyi ister ki?

Who could ever wish it on their own?

Yine de ayrıcalıktan,

Yet I am afraid of privilege,

serbestlikten,

of ease,

of entitlement.

yardımdan korkuyorum.

Can I give them a bow in their lives, dipping bravely into each wave,

Hayatlarında her dalgaya cesurca

dalabilecekleri bir pruvayı, motorun

the unperturbed and steady beat of the engine,

hiç değişmeyen ritmini ve hiçbir şey garanti etmeyen

geniş bir ufku

the vast horizon that guarantees nothing?

verebilir miyim?

Bilemiyorum.

I don't know.

Ama bunu verip

But if I could give it

and still see them safely through,

yine de güvende olacakları görseydim,

yapardım.

I would.

(Applause)

(Alkış)

Trevor Neilson: Ve ayrıca, Tan'ın annesi şu an aramızda

Trevor Neilson: And also, Tan's mother is here today,

dördüncü ya da beşinci sırada.

in the fourth or fifth row.

(Applause)

(Alkış)