3 clues to understanding your brain | VS Ramachandran

Vilayanur Ramachandran'dan zihnimiz üzerine

Çeviri: Namık Bakır Gözden geçirme: Gonca Boluk

Well, as Chris pointed out, I study the human brain,

Chris'in de belirttiği gibi, ben insan beyninin

the functions and structure of the human brain.

işlevi ve yapısı üzerine çalışıyorum

And I just want you to think for a minute about what this entails.

ve sizden birkaç dakikalığına bunu düşünmenizi istiyorum.

Here is this mass of jelly, three-pound mass of jelly

Önümüzde pelte gibi bir kütle var yaklaşık 1,5 kg'lık

you can hold in the palm of your hand,

iki avucuna sığabilecek bir pelte

and it can contemplate the vastness of interstellar space.

ve o pelte yıldızlar arası mesafeyi düşünebilir,

It can contemplate the meaning of infinity

sonsuzluğun anlamını düşünebilir

and it can contemplate itself contemplating on the meaning of infinity.

ve kendisinin sonsuzluğun anlamını nasıl düşündüğünü düşünebilir.

And this peculiar recursive quality that we call self-awareness,

Ben, özfarkındalık dediğimiz bu tuhaf yinelenen özelliğin

which I think is the holy grail of neuroscience, of neurology,

nörolojinin "Kutsal Kasesi" olduğunu düşünüyorum (İsa'nın son yemeğini Kutsal Kaseden yediğine inanılır)

and hopefully, someday, we'll understand how that happens.

ve bir gün bu farkındalığın nasıl oluştuğunu anlayacağımızı umuyorum.

OK, so how do you study this mysterious organ?

Peki, bu gizemli organı nasıl araştırırsınız?

I mean, you have 100 billion nerve cells,

Yani, yüz milyar sinir hücreniz var,

little wisps of protoplasm, interacting with each other,

birbiriyle etkileşen minik protoplazma demetçikleri

and from this activity emerges the whole spectrum of abilities

ve bu etkileşimden geniş bir yelpazede beceriler ortaya çıkıyor

that we call human nature and human consciousness.

ki, biz buna insan doğası ve bilinç diyoruz.

How does this happen?

Peki bu nasıl oluyor?

Well, there are many ways of approaching the functions of the human brain.

İnsan beyninin işlevlerini anlayabilmek için çeşitli çalışma metodları var.

One approach, the one we use mainly,

Metodlardan ilki, bizim de en çok kullandığımız olan,

is to look at patients with sustained damage to a small region of the brain,

beyninin küçük bir bölgesinde kalıcı hasar olan hastaları incelemektir.

where there's been a genetic change in a small region of the brain.

Beyninin küçük bir bölgesinde genetik bir değişiklik olmuştur.

What then happens is not an across-the-board reduction

Ortaya çıkan şey tüm zihinsel kapasitenizin tamamen

in all your mental capacities,

yok olması değil;

a sort of blunting of your cognitive ability.

bir çeşit körleşmiş bir idrak yeteneğidir.

What you get is a highly selective loss of one function,

Elimizde yitirilmiş belirli bir işlev var

with other functions being preserved intact,

ama diğer işlevler tamamen korunmuş durumda.

and this gives you some confidence in asserting

Bu durum şu yargıya varma güvenini veriyor:

that that part of the brain is somehow involved in mediating that function.

"Beynin bu bölgesi şu işlevin oluşmasında etkilidir."

So you can then map function onto structure,

Böylelikle beynin işlevlerini haritalayabilirsiniz

and then find out what the circuitry's doing

ve sonrasında bağlantıların bahsi geçen işlevin oluşumunda

to generate that particular function.

nasıl bir etkisinin olduğunu bulursunuz.

So that's what we're trying to do.

Bizim yapmaya çalıştığımız da budur.

So let me give you a few striking examples of this.

Peki, size bunla ilgili birkaç çarpıcı örnek vereyim.

In fact, I'm giving you three examples, six minutes each, during this talk.

Aslında size konuşmam süresince altışar dakikalık üç örnek vereceğim.

The first example is an extraordinary syndrome called Capgras syndrome.

İlk örnek olağandışı bir sendrom olan "Capgras sendromu".

If you look at the first slide there,

Şu ilk slayta bakarsanız,

that's the temporal lobes, frontal lobes, parietal lobes, OK --

şunlar temporal loblar, frontal loblar, parietal loblar

the lobes that constitute the brain.

beyni oluşturan loblar.

And if you look, tucked away inside the inner surface of the temporal lobes --

Eğer temporal loblardan iç kısma doğru bakabilseydiniz

you can't see it there --

şu an göremiyorsunuz

is a little structure called the fusiform gyrus.

orada "fusiform gyrus" denen bir küçük bir yapı var.

And that's been called the face area in the brain,

Bu bölgeye beyindeki yüz bölgesi deniyor

because when it's damaged, you can no longer recognize people's faces.

çünkü burası hasar gördüğü zaman insanların yüzlerini tanıyamıyorsunuz.

You can still recognize them from their voice

Seslerinden hala tanıyabiliyorsunuz

and say, "Oh yeah, that's Joe,"

"tabi ya bu Joe" diyebiliyorsunuz,

but you can't look at their face and know who it is, right?

ama yüzlerine bakarak kim olduklarını bilemiyorsunuz.

You can't even recognize yourself in the mirror.

Hatta aynada kendinizi bile tanıyamıyorsunuz.

I mean, you know it's you because you wink and it winks,

Elbette aynadakinin kendiniz olduğunu biliyorsunuz çünkü siz göz kırpınca o da göz kırpıyor

and you know it's a mirror,

ve karşınızda ayna olduğunun farkındasınız

but you don't really recognize yourself as yourself.

fakat kendinizi, kendiniz olarak tanıyamıyorsunuz.

OK. Now that syndrome is well known as caused by damage to the fusiform gyrus.

Şimdi bu sendromun "fusiform cyrus" adlı yapının hasarıyla oluştuğu biliniyor.

But there's another rare syndrome, so rare, in fact,

Fakat çok seyrek görülen bir sendrom daha var, o kadar seyrek ki

that very few physicians have heard about it, not even neurologists.

çok az doktor adını duymuştur, nörologlar bile değil.

This is called the Capgras delusion,

Bu sendroma "Capgras Yanılsaması" deniyor

and that is a patient, who's otherwise completely normal,

ve bunda ise hasta diğer her yönden gayet normal

has had a head injury, comes out of coma,

bir kafa yaralanması olmuş, komadan çıkmış,

otherwise completely normal, he looks at his mother

diğer herşeyi normal, annesine baktığı zaman

and says, "This looks exactly like my mother, this woman,

diyor ki: "Bu kadın tıpkı anneme benziyor,

but she's an impostor.

ama bu sahtesi--

She's some other woman pretending to be my mother."

annemin kılığına girmiş başka bir kadın."

Now, why does this happen?

Peki, bu neden oluyor?

Why would somebody -- and this person is perfectly lucid and intelligent

Niye birisi -- tabi bu kişi diğer her şeyiyle

in all other respects, but when he sees his mother,

son derece normal, aklı başında ancak annesini görünce

his delusion kicks in and says, it's not mother.

yanılgı devreye giriyor ve annesi olmadığını söylüyor.

Now, the most common interpretation of this,

Bunun, psikiyatri kitaplarında

which you find in all the psychiatry textbooks,

bulabileceğiniz en genel açıklaması

is a Freudian view, and that is that this chap --

Freudyen görüştür. Buna göre bu adam

and the same argument applies to women, by the way,

aynı durum kadınlara da uyarlanmış bu arada

but I'll just talk about guys.

ama ben erkeklerinkini anlatacağım.

When you're a little baby, a young baby,

Küçük bir bebekken, yeni bebek,

you had a strong sexual attraction to your mother.

anneye karşı güçlü bir cinsel istek duyulur.

This is the so-called Oedipus complex of Freud.

Buna Freud'un 'Oedipus Argümanı' da deniyor.

I'm not saying I believe this,

Buna inanıyorum demiyorum,

but this is the standard Freudian view.

ama bu standart Freudyen yaklaşım.

And then, as you grow up, the cortex develops,

Sonradan büyüdükçe korteks gelişir

and inhibits these latent sexual urges towards your mother.

ve anneye yönelik bu gizli cinsel dürtüyü engeller.

Thank God, or you would all be sexually aroused when you saw your mother.

Tanrıya şükürler olsun, yoksa annemizi her gördüğümüzde cinsel yönden uyarılırdık.

And then what happens is,

Ve sonrasında olan ise

there's a blow to your head, damaging the cortex,

kortekse hasar veren, bu gizli

allowing these latent sexual urges to emerge,

cinsel dürtüleri serbest bırakan, su üstüne çıkaran

flaming to the surface, and suddenly and inexplicably

bir darbe ve aniden açıklanamaz bir şekilde

you find yourself being sexually aroused by your mother.

kendini annene karşı cinsel istek duyarken buluyorsun.

And you say, "My God, if this is my mom,

Diyorsun ki, "Aman tanrım, eğer bu benim annemse,

how come I'm being sexually turned on?

nasıl olur da ben cinsel olarak uyarılırım?

She's some other woman. She's an impostor."

Bu başka bir kadın. Sahte birisi."

It's the only interpretation that makes sense to your damaged brain.

Bu açıklama, hasarlı beynine göre tek anlamlı açıklama.

This has never made much sense to me, this argument.

Bu açıklama bana hiçbir zaman mantıklı gelmedi.

It's very ingenious, as all Freudian arguments are --

Kesinlikle çok dahice, aynı diğer Freudyen yaklaşımlar gibi --

(Laughter)

(Gülüşmeler)

-- but didn't make much sense because I have seen the same delusion,

ama pek birşey ifade etmedi çünkü benim aynı yanılsama durumunu

a patient having the same delusion, about his pet poodle.

fino köpeğine karşı duyan hastam da oldu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

He'll say, "Doctor, this is not Fifi. It looks exactly like Fifi,

Diyordu ki : "Doktor bu Fifi değil, tıpkı Fifi'ye benziyor

but it's some other dog." Right?

ama bu başka bir köpek." Değil mi?

Now, you try using the Freudian explanation there.

Şimdi, Freudyen açıklamayı burada kullanmaya çalışıyorsun.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

You'll start talking about the latent bestiality in all humans,

Tüm insanlarda bulunan gizli hayvansılıktan bahsediyorsun,

or some such thing, which is quite absurd, of course.

ya da benzeri birşey ki, kesinlikle çok saçma olur.

Now, what's really going on?

Peki, gerçekten olan şey ne?

So, to explain this curious disorder,

Bu ilginç rahatsızlığı açıklamak için,

we look at the structure and functions of the normal visual pathways in the brain.

beyindeki görme bölgelerinin yapılarına ve işlevlerine bakıyoruz.

Normally, visual signals come in, into the eyeballs,

Normalde görsel sinyaller göz içerisine gelir

go to the visual areas in the brain.

ve beynin görme bölgelerine giderler.

There are, in fact, 30 areas in the back of your brain concerned with just vision,

Aslında beynin arka tarafında sırf görme ile ilgili 30 tane bölge var.

and after processing all that, the message goes to a small structure

Tüm bunların işlenmesinden sonra mesaj beyindeki

called the fusiform gyrus, where you perceive faces.

'fusiform gyrus' denen yüzleri tanıdığımız bölgeye gider.

There are neurons there that are sensitive to faces.

Orda yüzlere hassas olan nöronlar var.

You can call it the face area of the brain, right?

O bölgeye beynin yüz bölgesi denilebilir, değil mi?

I talked about that earlier.

Daha önce bahsetmiştim.

Now, when that area's damaged, you lose the ability to see faces, right?

O bölge hasar görünce yüzleri tanıma kabiliyetini kaybediyorsunuz, değil mi?

But from that area, the message cascades

Ama mesaj bu bölgeden

into a structure called the amygdala in the limbic system,

limbik sistemdeki amigdala denen yapıya akıyor

the emotional core of the brain,

beynin duygu merkezine

and that structure, called the amygdala,

ve bu amigdala denen yapı

gauges the emotional significance of what you're looking at.

baktığın şeyin duygusal değerini ölçüyor.

Is it prey? Is it predator? Is it mate?

Bir av mı? Bir düşman mı? Bir dost mu?

Or is it something absolutely trivial, like a piece of lint,

Ya da tamamen saçma birşey mi, toz yumağı gibi

or a piece of chalk, or a -- I don't want to point to that, but --

ya da bir parça tebeşir ya da --bunu göstermek istemiyorum ama--

or a shoe, or something like that? OK?

ayakkabı veya ona benzer birşey işte.

Which you can completely ignore.

Tamamen görmezden gelebileceğiniz şeyler.

So if the amygdala is excited, and this is something important,

Eğer amigdala heyecanlanırsa ki bu önemli birşeydir,

the messages then cascade into the autonomic nervous system.

mesaj otonom sinir sistemine aktarılır.

Your heart starts beating faster.

Kalbiniz daha hızlı atmaya başlar,

You start sweating to dissipate the heat that you're going to

ortaya çıkaracağın sıcaklığı yok etmek için terlemeye başlarsın --

create from muscular exertion.

kas hareketinden çıkacak olan sıcaklık.

And that's fortunate, because we can put two electrodes on your palm

İyi ki bu var çünkü avuç içine iki elektrot koyarak

and measure the change in skin resistance produced by sweating.

deride terleme sonucu oluşan direnç değişikliğini ölçebiliriz.

So I can determine, when you're looking at something,

Böylelikle bir nesneye baktığınız zaman

whether you're excited or whether you're aroused, or not, OK?

heyecanlandığınızı veya uyarıldığınızı anlayabilirim.

And I'll get to that in a minute.

Bir dakika içinde o noktaya geleceğim.

So my idea was, when this chap looks at an object, when he looks at his --

Benim fikrim ise, bu adam bir nesneye baktığında,

any object for that matter, it goes to the visual areas and,

görüntü, görme bölgelerine gider,

however, and it's processed in the fusiform gyrus,

fusiform gyrus bölgesinde işlenir

and you recognize it as a pea plant, or a table,

ve onun bezelye mi masa mı yoksa annen mi

or your mother, for that matter, OK?

olduğunu anlarsın.

And then the message cascades into the amygdala,

Sonra mesaj amigdalaya ardından ise

and then goes down the autonomic nervous system.

otonom sinir sistemine gider.

But maybe, in this chap, that wire that goes from the amygdala to the limbic system,

Ama belki bu hastada amigdaladan limbik sisteme -yani duygusal merkeze- giden

the emotional core of the brain, is cut by the accident.

bağlantı kazadan dolayı kopmuştur.

So because the fusiform is intact,

Ama fusiform bozulmadığı için

the chap can still recognize his mother,

adam annesini tanıyabiliyor

and says, "Oh yeah, this looks like my mother."

ve diyor ki "bu kadın tıpkı anneme benziyor."

But because the wire is cut to the emotional centers,

Ama duygu merkezine giden bağlantı koptuğu için

he says, "But how come, if it's my mother, I don't experience a warmth?"

"Eğer annemse nasıl olur da bi sıcaklık hissetmem?"

Or terror, as the case may be? Right?

veya dehşet, duruma göre değişir tabi.

(Laughter)

Gülüşmeler)

And therefore, he says, "How do I account for this inexplicable lack of emotions?

Böylece kişi der ki: "Bu anlaşılmaz duygu eksikliği durumuyla nasıl başa çıkarım?"

This can't be my mother.

"Bu kadın annem değil,

It's some strange woman pretending to be my mother."

annemmiş gibi görünen yabancı bir kadın."

How do you test this?

Peki bunu nasıl test edeceğiz?

Well, what you do is, if you take any one of you here, and put you in front of a screen,

Yapılan şey şu, eğer herhangi birinizi alsam ve bir ekranın önüne oturtsam,

and measure your galvanic skin response,

galvanik deri tepkinizi ölçsem

and show pictures on the screen,

ve size ekrandan resimler göstersem

I can measure how you sweat when you see an object,

bir nesneyi gördüğünüz zaman ne kadar terlediğinizi ölçebilirim.

like a table or an umbrella. Of course, you don't sweat.

Masa ya da şemsiye gibi şeylere tabii ki terlemezsiniz.

If I show you a picture of a lion, or a tiger, or a pinup, you start sweating, right?

Ama eğer bir aslan, kaplan veya manken resmi gösterirsem terlersiniz.

And, believe it or not, if I show you a picture of your mother --

İster inanın ister inanmayın eğer annenizin resmini gösterirsem

I'm talking about normal people -- you start sweating.

-normal insanlardan bahsediyorum- terlersiniz.

You don't even have to be Jewish.

Musevi olmanıza bile gerek yok.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Now, what happens if you show this patient?

Peki, bu hastaya gösterirsek ne olur?

You take the patient and show him pictures on the screen

Hastayı alın ve ekranda resimler gösterin

and measure his galvanic skin response.

ve galvanik deri tepkisini ölçün.

Tables and chairs and lint, nothing happens, as in normal people,

Masa, sandalye ya da toz yumağında hiç birşey yok, normal insanlardaki gibi,

but when you show him a picture of his mother,

ama annesinin resmini gösterince

the galvanic skin response is flat.

galvanik deri tepkisi düz.

There's no emotional reaction to his mother,

Annesine karşı hiçbir duygusal tepki yok

because that wire going from the visual areas to the emotional centers is cut.

çünkü görme bölümlerinden duygusal bölümlere giden bağlantı kopmuş.

So his vision is normal because the visual areas are normal,

Görüşü normal çünkü görme alanları normal,

his emotions are normal -- he'll laugh, he'll cry, so on and so forth --

duyguları normal, gülüyor, ağlıyor vesaire

but the wire from vision to emotions is cut

ama görme ile duygusal bölümler kopuk olduğundan

and therefore he has this delusion that his mother is an impostor.

annesinin sahte olduğu yanılgısı var.

It's a lovely example of the sort of thing we do:

Bu, bizim çalışmalarımızla ilgili şahane bir örnek,

take a bizarre, seemingly incomprehensible, neural psychiatric syndrome

tuhaf, anlaşılmaz görünen nöro-psikiyatrik bir vakayı ele alıyoruz

and say that the standard Freudian view is wrong,

ve diyoruz ki standart Freudyen görüş yanlış,

that, in fact, you can come up with a precise explanation

beynin nörolojik yapısını bilerek tam bir

in terms of the known neural anatomy of the brain.

açıklamaya ulaşılabilir.

By the way, if this patient then goes,

Bu arada eğer bu hastayı

and mother phones from an adjacent room -- phones him --

annesi bitişik odadan arasa, telefon etse

and he picks up the phone, and he says, "Wow, mom, how are you? Where are you?"

telefonu alıp diyor ki "Anneciğim! Nasılsın? Nerelerdesin?"

There's no delusion through the phone.

Telefonda herhangi bir yanılsama yok.

Then, she approaches him after an hour, he says, "Who are you?

Ama bir saat sonra gelse "Sen de kimsin?

You look just like my mother." OK?

Aynı anneme benziyorsun." diyor.

The reason is there's a separate pathway

Sebep şu ki işitme merkezinden duygu merkezine

going from the hearing centers in the brain to the emotional centers,

giden farklı bir yol var ve bu yol

and that's not been cut by the accident.

kazada kopmamış.

So this explains why through the phone he recognizes his mother, no problem.

Bu durum, telefonda annesini duyunca sorun olmamasını açıklıyor.

When he sees her in person, he says it's an impostor.

Gördüğünde ise sahte olduğunu söylüyor.

OK, how is all this complex circuitry set up in the brain?

Peki, beyindeki bu karmaşık devre nasıl kurulmuş?

Is it nature, genes, or is it nurture?

Doğa mı, genler mi, yoksa yetişmeyle mi ilgili?

And we approach this problem

Bu soruna, başka bir garip sendrom olan

by considering another curious syndrome called phantom limb.

'hayalet uzuv' sendromu üzerine düşünerek yaklaşalım.

And you all know what a phantom limb is.

Hepiniz hayalet uzvun ne olduğunu biliyorsunuz.

When an arm is amputated, or a leg is amputated, for gangrene,

Bir kol veya bacak kesildiği zaman, kangrenden mesela

or you lose it in war -- for example, in the Iraq war,

ya da savaşta kaybedilince, Irak savaşı mesela

it's now a serious problem --

şu sıralar ciddi bir problem --

you continue to vividly feel the presence of that missing arm,

kişi kaybettiği kolun varlığını hissetmeye devam ediyor

and that's called a phantom arm or a phantom leg.

buna hayalet kol veya hayalet bacak diyoruz.

In fact, you can get a phantom with almost any part of the body.

Aslında vücudunuzun her parçasından hayalet olabilir.

Believe it or not, even with internal viscera.

İster inanın ister inanmayın, iç organlarımızla bile.

I've had patients with the uterus removed -- hysterectomy --

Rahmi alınmış hastam vardı -histerektomi-

who have a phantom uterus, including phantom menstrual cramps

hayalet rahmi vardı, her ayın belirli zamanlarında

at the appropriate time of the month.

adet sancıları oluyordu.

And in fact, one student asked me the other day,

Hatta bir gün bir öğrenci bana şunu sordu:

"Do they get phantom PMS?"

"Hayali adet öncesi gerginlikleri de olur mu?"

(Laughter)

(Gülüşmeler)

A subject ripe for scientific enquiry, but we haven't pursued that.

Bilimsel araştırma için uygun bir konu ama henüz o konuya girişmedik.

OK, now the next question is,

Peki, şimdi sıradaki soru şu:

what can you learn about phantom limbs by doing experiments?

Deney yaparak hayalet uzuvlar hakkında ne öğrenebilirsiniz?

One of the things we've found was,

Öğrendiğimiz şeylerden birisi,

about half the patients with phantom limbs

hayalet uzvu olan hastaların yarısı

claim that they can move the phantom.

hayali organı oynatabildiklerini iddia ediyor.

It'll pat his brother on the shoulder,

Kardeşinin sırtına vuruyor,

it'll answer the phone when it rings, it'll wave goodbye.

telefon çalınca cevap veriyor, el sallayarak güle güle diyor.

These are very compelling, vivid sensations.

Bunlar çok sürükleyici hisler.

The patient's not delusional.

Hasta kendini kandırmıyor.

He knows that the arm is not there,

Kolun orda olmadığının farkında,

but, nevertheless, it's a compelling sensory experience for the patient.

ama yine de bu hissetme deneyimi hasta için sürükleyici.

But however, about half the patients, this doesn't happen.

Fakat hastaların yarıya yakınında bu olmuyor.

The phantom limb -- they'll say, "But doctor, the phantom limb is paralyzed.

Hayalet uzuv -- diyorlar ki "Doktor hayali kol paralize oldu.

It's fixed in a clenched spasm and it's excruciatingly painful.

Sıkışık bir halde ve kramplı, dayanılmaz acı veriyor.

If only I could move it, maybe the pain will be relieved."

Bir oynatabilseydim belki acı giderdi."

Now, why would a phantom limb be paralyzed?

Şimdi, niye hayalet bir kol felçli olsunki?

It sounds like an oxymoron.

Kulağa çok tezat geliyor.

But when we were looking at the case sheets, what we found was,

Ama vakalara baktığımız zaman şunu gördük;

these people with the paralyzed phantom limbs,

felçli hayalet uzvu olan hastalarda

the original arm was paralyzed because of the peripheral nerve injury.

gerçek kol sinir hasarından ötürü felç olmuş

The actual nerve supplying the arm was severed,

ve kolu destekleyen gerçek sinir

was cut, by say, a motorcycle accident.

motosiklet kazasında kopmuş.

So the patient had an actual arm, which is painful,

Hastanın çok ağrılı bir kolu varmış,

in a sling for a few months or a year, and then,

bir iki ay veya yıl alçıda asılı kalmış ve sonrasında

in a misguided attempt to get rid of the pain in the arm,

koldaki ağrıdan kurtulmak için

the surgeon amputates the arm,

cerrah kolu kesmiş.

and then you get a phantom arm with the same pains, right?

Bu kez hastanın aynı ağrıları olan hayalet bir kolu olmuş.

And this is a serious clinical problem.

Bu, ciddi bir klinik problem.

Patients become depressed.

Hastalar depresyona giriyor,

Some of them are driven to suicide, OK?

bazıları intihara sürükleniyor.

So, how do you treat this syndrome?

Peki, bu sendromu nasıl iyileştireceğiz?

Now, why do you get a paralyzed phantom limb?

Niye felçli bir hayalet kolunuz olur?

When I looked at the case sheet, I found that they had an actual arm,

Vakalara baktığımda gördüm ki gerçek kolları vardı,

and the nerves supplying the arm had been cut,

kolu destekleyen sinirler kesilmişti,

and the actual arm had been paralyzed,

gerçek kol felç olmuştu

and lying in a sling for several months before the amputation,

ve kesilmesinden birkaç ay öncesinde kol alçıda asılı kalmıştı

and this pain then gets carried over into the phantom itself.

sonra bu ağrı hayalet kola aktarılmıştı.

Why does this happen?

Niye böyle birşey olur?

When the arm was intact, but paralyzed,

Kol kesilmemişken ama felçliyken,

the brain sends commands to the arm, the front of the brain, saying, "Move,"

beyin yani beynimizin ön kısmı kola mesaj iletiyor "kımılda"

but it's getting visual feedback saying, "No."

ama görsel olarak "hayır" geri dönüşünü alıyor.

Move. No. Move. No. Move. No.

Kımılda! Hayır! Kımılda! Hayır! Kımılda! Hayır!

And this gets wired into the circuitry of the brain,

Ve bu durum beynin ağında karmaşa yapıyor

and we call this learned paralysis, OK?

buna öğrenilmiş felç deniyor.

The brain learns, because of this Hebbian, associative link,

Beyin, Hebb'in öğrenme kuralında belirttiği ilkelere bağlı olarak öğrenir.

that the mere command to move the arm

Kolu kıpırdatmak için yollanan komut

creates a sensation of a paralyzed arm.

felçli kol hissi oluşturuyor

And then, when you've amputated the arm,

sonrasında kol kesildiğinde

this learned paralysis carries over into your body image

bu öğrenilmiş felçlilik durumu beden algınıza taşınıyor

and into your phantom, OK?

ve tabi hayalete de.

Now, how do you help these patients?

Peki, bu hastalara nasıl yardım edeceğiz?

How do you unlearn the learned paralysis,

Öğrenilmiş felci nasıl unutturacağız

so you can relieve him of this excruciating, clenching spasm

ki hayalet kolun dayanılmaz kilitlenmiş

of the phantom arm?

krampını iyileştirebilelim?

Well, we said, what if you now send the command to the phantom,

Dedik ki, hayalete bir komut versek

but give him visual feedback that it's obeying his command, right?

ama komuta uyduğunu gösteren görsel geribildirim verirsek ne olur?

Maybe you can relieve the phantom pain, the phantom cramp.

Belki hayali ağrıyı yatıştırabiliriz, yani hayali krampı.

How do you do that? Well, virtual reality.

Bunu nasıl yapacağız peki? Sanal gerçeklikle tabi.

But that costs millions of dollars.

Ama milyon dolarlara mal olur.

So, I hit on a way of doing this for three dollars,

Ben de üç dolarla bu işi halletmenin bir yolunu buldum

but don't tell my funding agencies.

ama sakın fon sağlayıcılarıma söylemeyin.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

OK? What you do is you create what I call a mirror box.

Yaptığım şey "ayna kutusu" dediğim bir şey icat etmek oldu.

You have a cardboard box with a mirror in the middle,

Bir karton kolinin ortasına ayna koyuyoruz,

and then you put the phantom -- so my first patient, Derek, came in.

sonra hayalet kolu içine koyuyoruz. Sonra ilk hastam olan Derek geldi.

He had his arm amputated 10 years ago.

On yıl önce kolu kesilmişti.

He had a brachial avulsion, so the nerves were cut

Kol yaralanması geçirmiş, bu yüzden sinirler kopmuş

and the arm was paralyzed, lying in a sling for a year, and then the arm was amputated.

ve kol felç olmuştu, bir yıl askıda kaldıktan sonra kol kesilmişti.

He had a phantom arm, excruciatingly painful, and he couldn't move it.

Hayalet bir kolu vardı, dayanılmaz acıları vardı ve kımıldatamıyordu.

It was a paralyzed phantom arm.

Felç olmuş bir hayalet kol.

So he came there, and I gave him a mirror like that, in a box,

Geldi, ona kutu içerisinde bir ayna verdim,

which I call a mirror box, right?

"ayna kutusu" dediğim bir kutu.

And the patient puts his phantom left arm,

Hasta, hayalet olan, sıkışmış kramplı sol kolunu

which is clenched and in spasm, on the left side of the mirror,

aynanın sol tarafına koyuyor

and the normal hand on the right side of the mirror,

normal olan sağ kolunu da sağ tarafa koyuyor

and makes the same posture, the clenched posture,

aynı o sıkışık duruşu gerçekleştiriyor

and looks inside the mirror. And what does he experience?

ve aynanın içine bakıyor, ne yaşıyor peki?

He looks at the phantom being resurrected,

Hayaletin yeniden canlandığına bakıyor

because he's looking at the reflection of the normal arm in the mirror,

çünkü normal kolun yansımasını görüyor

and it looks like this phantom has been resurrected.

ve hayalet kolunun yeniden canlandığını görüyor.

"Now," I said, "now, look, wiggle your phantom --

Dedim ki: "Şimdi hayaleti oynat --

your real fingers, or move your real fingers while looking in the mirror."

veya gerçek parmaklarını aynaya bakarken kıpırdat."

He's going to get the visual impression that the phantom is moving, right?

Hayalet kolunun oynadığına dair görsel bir izlenim edinecek.

That's obvious, but the astonishing thing is,

Bu zaten belli ama asıl şaşırtıcı olan şey,

the patient then says, "Oh my God, my phantom is moving again,

hasta diyor ki: "Aman tanrım hayalet kolum tekrar oynuyor,

and the pain, the clenching spasm, is relieved."

ve de ağrı, kramp yok oldu."

And remember, my first patient who came in --

Hatırlayın, bu gelen ilk hastam --

(Applause)

(Alkışlar)

-- thank you. (Applause)

Teşekkür ederim. (Alkışlar)

My first patient came in, and he looked in the mirror,

İlk hastam geldi ve aynaya baktı

and I said, "Look at your reflection of your phantom."

dedim ki: "Hayalet kolunun yansımasına bak."

And he started giggling, he says, "I can see my phantom."

Kıkırdamaya başladı, "Hayalet kolumu görebiliyorum." dedi.

But he's not stupid. He knows it's not real.

Tabii ki o aptal değil, gerçek olmadığının farkında.

He knows it's a mirror reflection,

Onun bir ayna yansıması olduğunu biliyor

but it's a vivid sensory experience.

ama bu canlı bir duyu deneyimi.

Now, I said, "Move your normal hand and phantom."

Şimdi, dedim ki: "Normal ve hayalet kolunu oynat."

He said, "Oh, I can't move my phantom. You know that. It's painful."

Dedi ki: "Hayalet kolumu oynatamıyorum. Biliyorsun, çok acı veriyor."

I said, "Move your normal hand."

"Normal kolunu oynat" dedim.

And he says, "Oh my God, my phantom is moving again. I don't believe this!

O da, "Aman tanrım! Hayalet kolum tekrar oynuyor, inanamıyorum!

And my pain is being relieved." OK?

ve ağrım da yok oldu." dedi.

And then I said, "Close your eyes."

Sonra ona "Gözlerini kapat." dedim.

He closes his eyes.

Gözlerini kapattı.

"And move your normal hand."

"Normal elini oynat."

"Oh, nothing. It's clenched again."

"Hiçbirşey, yine kilitlendi"

"OK, open your eyes."

"Tamam, aç gözlerini."

"Oh my God, oh my God, it's moving again!"

"Aman tanrım, aman tanrım, yine kımıldıyor."

So, he was like a kid in a candy store.

Şekerci dükkanındaki çocuk gibiydi yani.

So, I said, OK, this proves my theory about learned paralysis

Yani, bu durum benim 'öğrenilmiş felç' teorimi ve

and the critical role of visual input,

ve görsel girdinin önemini kanıtlıyor,

but I'm not going to get a Nobel Prize

ama bundan ötürü Nobel ödülü almam

for getting somebody to move his phantom limb.

birisinin hayalet kolunu oynatmasını sağladığım için.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Applause)

(Alkışlar)

It's a completely useless ability, if you think about it.

Tamamen işe yaramaz bir beceri, düşünsenize.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But then I started realizing, maybe other kinds of paralysis

Sonra anlamaya başladım ki, nörolojideki diğer tür

that you see in neurology, like stroke, focal dystonias --

felçler de öğrenilmiş olabilir, inme, fokal distonia (meslek krampı)

there may be a learned component to this,

bunda belki öğrenilmişliğin de bir etkisi olabilir

which you can overcome with the simple device of using a mirror.

ki, bu durumun üstesinden ayna gibi basit bir alet kullanarak gelebiliriz.

So, I said, "Look, Derek" --

Ona dedim ki: "Bak Derek" --

well, first of all, the guy can't just go around carrying a mirror to alleviate his pain --

--öncelikle, ağrısını hafifletmek için yanında ayna taşıyarak dolaşamaz tabii ki--

I said, "Look, Derek, take it home and practice with it for a week or two.

Dedim ki: "Bak Derek, al eve götür ve onunla bir iki hafta alıştırma yap

Maybe, after a period of practice,

belki belirli bir süre alıştırmadan sonra

you can dispense with the mirror, unlearn the paralysis,

aynayla işini bitirip, (öğrenilmiş) felci unutabilir,

and start moving your paralyzed arm,

böylece felçli kolunu oynatabilir,

and then, relieve yourself of pain."

ve ağrını iyileştirebilirsin."

So he said OK, and he took it home.

"Tamam" dedi ve eve götürdü.

I said, "Look, it's, after all, two dollars. Take it home."

Dedim ki "Al götür, altı üstü iki dolar, götür evine."

So, he took it home, and after two weeks, he phones me,

Eve götürdü, iki hafta sonra beni aradı

and he said, "Doctor, you're not going to believe this."

ve dedi ki: "Doktor inanmayacaksın!"

I said, "What?"

"Ne?" dedim

He said, "It's gone."

Dedi ki: "Gitti!"

I said, "What's gone?"

"Ne gitti?" dedim.

I thought maybe the mirror box was gone.

Ayna kutusu gitmiştir diye düşündüm.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

He said, "No, no, no, you know this phantom I've had for the last 10 years?

Dedi ki: "Hayır, hayır, hayır hayalet gitti, şu 10 yıldır benle birlikte olan

It's disappeared."

yok oldu!"

And I said -- I got worried, I said, my God,

Dedim ki... Endişelendim, dedim ki, aman tanrım,

I mean I've changed this guy's body image,

adamın beden algısını değiştirdim,

what about human subjects, ethics and all of that?

insani konular ne olacak, etik değerler ne olacak?

And I said, "Derek, does this bother you?"

Dedim ki: "Derek, bu seni rahatsız ediyor mu?"

He said, "No, last three days, I've not had a phantom arm

Dedi ki: "Hayır, son üç gündür hayalet bir kolum yok

and therefore no phantom elbow pain, no clenching,

yani, dirsek ağrısı yok, spazm yok,

no phantom forearm pain, all those pains are gone away.

önkol ağrısı yok, tüm bu ağrılar da yok oldu.

But the problem is I still have my phantom fingers dangling from the shoulder,

Ama şöyle bir sorun var, hala hayalet parmaklarım duruyor ve omzumdan sallanıyorlar

and your box doesn't reach."

ve şu senin kutu yetişmiyor."

(Laughter)

(Gülüşmeler)

"So, can you change the design and put it on my forehead,

"Tasarımı değiştirip alnıma koyabilir misin?

so I can, you know, do this and eliminate my phantom fingers?"

Böylelikle şu hareketi yapıp hayalet parmaklarımı yok edebilirim."

He thought I was some kind of magician.

Benim bir tür sihirbaz olduğumu sandı.

Now, why does this happen?

Şimdi, neden böyle birşey oluyor?

It's because the brain is faced with tremendous sensory conflict.

Çünkü, beyin büyük bir algı karmaşası yaşıyor.

It's getting messages from vision saying the phantom is back.

Görsel olarak hayaletin geri geldiği mesajını alıyor.

On the other hand, there's no proprioception,

Diğer taraftan, uygun bir karşılık gelmiyor,

muscle signals saying that there is no arm, right?

kas sinyalleri kolun olmadığını söylüyor

And your motor command saying there is an arm,

ama motor komut kol var diyor

and, because of this conflict, the brain says, to hell with it,

tüm bu karmaşadan ötürü beyin "kahretsin

there is no phantom, there is no arm, right?

hayalet kol falan yok" diyor.

It goes into a sort of denial -- it gates the signals.

Bir çeşit inkara gidiyor, sinyalleri yok sayıyor.

And when the arm disappears, the bonus is, the pain disappears

Tabi kol yok olunca bonus olarak ağrı da yok oluyor

because you can't have disembodied pain floating out there, in space.

çünkü bedenimizden ayrı boşlukta yüzen bir ağrımız olamaz.

So, that's the bonus.

Bonus bu işte.

Now, this technique has been tried on dozens of patients

Bu yöntem Helsinki'deki bir grup tarafından

by other groups in Helsinki,

düzinelerce hasta üzerinde denendi.

so it may prove to be valuable as a treatment for phantom pain,

Belki bu, hayalet ağrıyı dindirmede değerli bir yöntem olduğunun kanıtı olabilir.

and indeed, people have tried it for stroke rehabilitation.

aslında, insanlar bunu felç rehabilitasyonunda denediler.

Stroke you normally think of as damage to the fibers,

Felç deyince normal olarak siz sinir hasarı sonucu oluşanı

nothing you can do about it.

düşünürsünüz, yapılacak birşey yok dersiniz

But, it turns out some component of stroke paralysis is also learned paralysis,

ama felçlerde "öğrenilmiş felç" durumunun da etkisi olabiliyor

and maybe that component can be overcome using mirrors.

ve bu etki belki de ayna kullanılarak alt edilebilir.

This has also gone through clinical trials,

Bu, ayrıca tıbbi mahkemelere de taşınarak

helping lots and lots of patients.

çok sayıda hastaya da yardımcı oldu.

OK, let me switch gears now to the third part of my talk,

Peki, şimdi konuşmamın üçüncü bölümüne

which is about another curious phenomenon called synesthesia.

yani diğer bir ilginç olgu olan "sinestezi" olgusuna geçmek istiyorum.

This was discovered by Francis Galton in the nineteenth century.

19. yüzyılda Francis Galton tarafından keşfedildi.

He was a cousin of Charles Darwin.

Charles Darwin'in kuzenlerinden birisiydi.

He pointed out that certain people in the population,

Halk içindeki diğer yönlerden tamamen normal olan

who are otherwise completely normal, had the following peculiarity:

bazı insanların şu anlatacağım özelliğe sahip olduğunu fark etti.

every time they see a number, it's colored.

Sayıları her gördüklerinde sayıları renkli görüyorlar.

Five is blue, seven is yellow, eight is chartreuse,

Beş mavi, yedi sarı, sekiz açık yeşil,

nine is indigo, OK?

dokuz çivit mavisi.

Bear in mind, these people are completely normal in other respects.

Bu insanların diğer yönlerden tamamen normal olduğunu unutmayın.

Or C sharp -- sometimes, tones evoke color.

Veya do diyez. Bazen notalar renkleri anımsatır.

C sharp is blue, F sharp is green,

Do diyez mavidir, fa diyez yeşildir,

another tone might be yellow, right?

başka bir nota sarı olabilir.

Why does this happen?

Bu, niçin olur?

This is called synesthesia. Galton called it synesthesia,

Buna sinestezi deniyor. Galton buna sinestezi demiştir

a mingling of the senses.

duyuların karışması.

In us, all the senses are distinct.

Bizlerde tüm duyular ayrı,

These people muddle up their senses.

onlarda ise duyular karışmıştır.

Why does this happen?

Neden bu oluyor?

One of the two aspects of this problem are very intriguing.

Bu problemin iki yönünden biri çok ilgi çekicidir.

Synesthesia runs in families,

Sinestezi aileden geçer,

so Galton said this is a hereditary basis, a genetic basis.

bu yüzden Galton kalıtsal temelli demiştir, genetik temelli.

Secondly, synesthesia is about -- and this is what gets me to my point

İkincisi sinestezinin ilgili olduğu -- ve bu, beni anlatmak istediğim şeyle alakalı

about the main theme of this lecture, which is about creativity --

bu konferansın ana konusuyla alakalı, yaratıcılıkla.

synesthesia is eight times more common among artists, poets, novelists

Sinestezi sanatçılarda, şairlerde, romancılarda

and other creative people than in the general population.

ve toplumdaki diğer yaratıcı insanlarda, genel nüfusa göre 8 kat daha yaygın.

Why would that be?

Neden bu böyle peki?

I'm going to answer that question.

Bu soruya cevap vereceğim.

It's never been answered before.

Daha önce hiç cevaplanmadı.

OK, what is synesthesia? What causes it?

Peki, sinestezi nedir? Buna ne sebep olur?

Well, there are many theories.

Pek çok teori var.

One theory is they're just crazy.

Bir teoriye göre onlar sadece deli.

Now, that's not really a scientific theory, so we can forget about it.

Bu pek bilimsel bir teori değil, bu yüzden unut gitsin.

Another theory is they are acid junkies and potheads, right?

Diğer teori ise onlar eroinman ve esrarkeşler.

Now, there may be some truth to this,

Aslında bunda doğruluk payı olabilir

because it's much more common here in the Bay Area than in San Diego.

çünkü bu, burada yani Körfez bölgesinde, San Diego'ya göre daha yaygın.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

OK. Now, the third theory is that --

Peki, üçüncü teori ise

well, let's ask ourselves what's really going on in synesthesia. All right?

hadi kendimize soralım, sinestezide gerçekten olan şey nedir?

So, we found that the color area and the number area

Böylece biz, renk bölgesi ve sayı bölgesinin

are right next to each other in the brain, in the fusiform gyrus.

beynin fusiform gyrus bölgesinde yan yana olduğunu gördük.

So we said, there's some accidental cross wiring

Düşündük ki renk ve sayı bölgesi arasında

between color and numbers in the brain.

kazara oluşmuş çapraz bağlantılar olabilir.

So, every time you see a number, you see a corresponding color,

Bu yüzden her rakam gördüğünüzde, karşılık gelen rengi görüyorsunuz

and that's why you get synesthesia.

ve işte bu sinestezinizin olmasının nedeni.

Now remember -- why does this happen?

Şimdi hatırlayın -- niye bu oluyor?

Why would there be crossed wires in some people?

Neden bazı insanlarda çapraz bağlantılar olsun ki?

Remember I said it runs in families?

Hatırlayın demiştim ki aileden gelir.

That gives you the clue.

Bu size ipucunu verebilir.

And that is, there is an abnormal gene,

Bu ipucu, anormal bir genin olması,

a mutation in the gene that causes this abnormal cross wiring.

çapraz bağlantılara sebep olan şey gendeki bir mutasyon.

In all of us, it turns out

Anlaşılıyor ki hepimiz

we are born with everything wired to everything else.

doğduğumuzda herşey diğer herşeye bağlıydı.

So, every brain region is wired to every other region,

Yani, tüm beyin bölgeleri diğer bölgelere bağlıydı

and these are trimmed down to create

ve bu bağlar karakteristik yetişkin beyninin

the characteristic modular architecture of the adult brain.

mimarisini oluşturmak için budandı.

So, if there's a gene causing this trimming

Eğer bu budanmaya sebep olan bir gen varsa,

and if that gene mutates,

ve bu gen mutasyona uğrarsa,

then you get deficient trimming between adjacent brain areas.

yanyana olan beyin bölgeleri arasında eksik budanma olur,

And if it's between number and color, you get number-color synesthesia.

eğer bunlar sayı ve renk bölgeleri ise, sayı-renk sinestezisi oluşur.

If it's between tone and color, you get tone-color synesthesia.

Eğer nota ve renk bölümleri arasındaysa, nota-renk sinestezisi oluşur.

So far, so good.

Şimdilik herşey yolunda.

Now, what if this gene is expressed everywhere in the brain,

Şimdi, ya bu gen beynin her yerinde ifade edilirse,

so everything is cross-connected?

herşey çapraz bağlı mı olur?

Well, think about what artists, novelists and poets have in common,

Peki, sanatçıların, şairlerin, romancıların ortak yanları nedir?

the ability to engage in metaphorical thinking,

Mecazi düşünceleri birbirine bağlayabilme becerisi,

linking seemingly unrelated ideas,

görünüşte alakasız görünen fikirleri

such as, "It is the east, and Juliet is the Sun."

mesela, "O, doğudur ve Juliet Güneştir."

Well, you don't say, Juliet is the sun,

Kimse "Juliet Güneştir." demez.

does that mean she's a glowing ball of fire?

Yani o, kızıl bir ateş topu mu?

I mean, schizophrenics do that, but it's a different story, right?

Şizofrenler bunu yapıyor ama bu başka bir hikaye.

Normal people say, she's warm like the sun,

Normal insanlar, güneş gibi sıcak der,

she's radiant like the sun, she's nurturing like the sun.

güneş gibi parlak der, güneş gibi can veren der.

Instantly, you've found the links.

Bağlantıyı hemen kurdunuz.

Now, if you assume that this greater cross wiring

Şimdi, eğer daha büyük çapraz bağlantıların

and concepts are also in different parts of the brain,

ve kavramların beynin farklı bölgelerinde olduğunu

then it's going to create a greater propensity

varsayarsak o zaman sinestezik bireylerde

towards metaphorical thinking and creativity

mecazi düşünce ve yaratıcılığa doğru

in people with synesthesia.

daha büyük bir meyil olcaktır.

And, hence, the eight times more common incidence of synesthesia

Bu sebepten, görülme oranı, şairler, sanatçılar

among poets, artists and novelists.

ve romancılar arasında sekiz kat daha fazla.

OK, it's a very phrenological view of synesthesia.

Bu çok frenolojik bir sinestezi görüşü.(Frenoloji=kafatası şeklinden karakter analizi)

The last demonstration -- can I take one minute?

Son gösteri için bir dakika rica etsem?

(Applause)

(Alkışlar)

OK. I'm going to show you that you're all synesthetes, but you're in denial about it.

Size, aslında hepinizin sinestezik olduğunu ve ama inkar ettiğinizi göstereceğim.

Here's what I call Martian alphabet. Just like your alphabet,

İşte bu benim Marslı alfabesi dediğim şey, aynı bizim alfabe gibi,

A is A, B is B, C is C.

A sesi A harfi, B sesi, B harfi, C sesi, C harfi...

Different shapes for different phonemes, right?

farklı sesler için farklı şekiller.

Here, you've got Martian alphabet.

İşte Marslı alfabesi.

One of them is Kiki, one of them is Bouba.

Birisi Kiki, birisi Buba.

Which one is Kiki and which one is Bouba?

Hangisi Kiki, hangisi Buba?

How many of you think that's Kiki and that's Bouba? Raise your hands.

Kaç kişi bunun(sol) Kiki, bunun(sağ) Buba olduğunu düşünüyor? Ellerinizi kaldırın.

Well, it's one or two mutants.

Bir iki tane mutant var.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

How many of you think that's Bouba, that's Kiki? Raise your hands.

Kaç kişi bunun(sol) Buba, bunun(sağ) Kiki olduğunu düşünüyor? Ellerinizi kaldırın.

Ninety-nine percent of you.

Yüzde 99'unuz.

Now, none of you is a Martian. How did you do that?

Şimdi, hiç biriniz Marslı değil, nasıl yaptınız bunu?

It's because you're all doing a cross-model synesthetic abstraction,

Çünkü hepiniz çapraz modelle sinestetik soyutlama yapıyorsunuz

meaning you're saying that that sharp inflection -- ki-ki,

yani, beyninizin ses bölgesindeki

in your auditory cortex, the hair cells being excited -- Kiki,

keskin ton değişimi, Ki-ki, (tüysü hücreler etkilendi), Ki-ki

mimics the visual inflection, sudden inflection of that jagged shape.

köşeli şekildeki görsel keskinliği taklit ediyor.

Now, this is very important, because what it's telling you

Bu çok önemli çünkü, bize anlattığı şey

is your brain is engaging in a primitive --

beynimizin ilkel bir şekilde bağlantı kurduğudur.

it's just -- it looks like a silly illusion,

--saçma bir illüzyonmuş gibi geliyor--

but these photons in your eye are doing this shape,

Bu şekli yapan gözdeki ışık demetleri

and hair cells in your ear are exciting the auditory pattern,

ve ses örüntüsünü oluşturan kulaktaki tüy hücreleridir.

but the brain is able to extract the common denominator.

Ama beynimiz, bunları ortak paydaya almayı başarabiliyor.

It's a primitive form of abstraction,

Bu, soyutlamanın ilkel bir biçimi

and we now know this happens in the fusiform gyrus of the brain,

ve biz şimdi biliyoruz ki bu, beynin fusiform gyrus denen bölümünde oluyor.

because when that's damaged,

Çünkü ne zaman hasar görse,

these people lose the ability to engage in Bouba Kiki,

insanlar Buba-Kiki alakasını kurma becerisini yitiriyorlar.

but they also lose the ability to engage in metaphor.

Ayrıca mecazi alakaları kurma becerilerini de yitiriyorlar.

If you ask this guy, what -- "all that glitters is not gold,"

"Her parıldayanı altın sanma."

what does that mean?"

ne demek diye adama sorunca,

The patient says, "Well, if it's metallic and shiny, it doesn't mean it's gold.

Hasta "Birşey sırf metal ve parlak diye altın olmaz,

You have to measure its specific gravity, OK?"

özgül ağırlığını ölçmen lazım." diyor.

So, they completely miss the metaphorical meaning.

Yani, mecazi anlamı tamamen kaçırıyorlar.

So, this area is about eight times the size in higher --

Bu bölge insanlarda alt primatlara göre

especially in humans -- as in lower primates.

sekiz kat daha büyüktür.

Something very interesting is going on here in the angular gyrus,

Angular gyrus denen bölgede çok ilginç bir şey oluyor,

because it's the crossroads between hearing, vision and touch,

çünkü o bölge, görme ve dokunma arasındaki geçiş noktasıdır

and it became enormous in humans. And something very interesting is going on.

ve insanlarda çok irileşmiştir. (ve orda çok ilginç bir şey oluyor(

And I think it's a basis of many uniquely human abilities

ve bana göre eşsiz insani becerilerin temeli

like abstraction, metaphor and creativity.

soyutlama, mecaz ve yaratıcılık gibi.

All of these questions that philosophers have been studying for millennia,

Filozofların bin yıllardır üzerinde düşündüğü tüm bu soruları

we scientists can begin to explore by doing brain imaging,

biz bilim adamları beyin görüntülemesi yaparak, hastaları inceleyerek

and by studying patients and asking the right questions.

ve doğru soruları sorarak keşfetmeye başlayabiliriz.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)

Sorry about that.

(Kusura bakma)

(Laughter)

(Gülüşmeler)