How I learned to read -- and trade stocks -- in prison | Curtis "Wall Street" Carroll

Çeviri: Dilara Ün Gözden geçirme: Suleyman Cengiz

I was 14 years old

14 yaşında,

inside of a bowling alley,

bir bovling yolunda,

burglarizing an arcade game,

oyun konsolundan çaldığım paralarla

and upon exiting the building

binadan kaçmaya çalışırken,

a security guard grabbed my arm, so I ran.

güvenlik elemanı kolumu yakaladı ve hızla koştum.

I ran down the street, and I jumped on top of a fence.

Caddenin aşağısına ilerledim ve tel örgülerin üstüne atladım.

And when I got to the top,

Örgünün tepesine ulaştığımda,

the weight of 3,000 quarters in my book bag

çantamdaki 3000 kadar çeyrekliğin ağırlığı,

pulled me back down to the ground.

beni yere çekti.

So when I came to, the security guard was standing on top of me,

Kendime geldiğimde, güvenlik görevlisi başımda dikiliyordu:

and he said, "Next time you little punks steal something you can carry."

"Bir dahakine taşıyabileceğin bir şey çal küçük serseri." dedi.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I was taken to juvenile hall

Çocuk ıslah evine götürüldüm.

and when I was released into the custody of my mother,

Annemin gözetimi altında salındım.

the first words my uncle said was, "How'd you get caught?"

Dayımın ilk sözleri: "Nasıl yakalandın?" idi.

I said, "Man, the book bag was too heavy."

"Çanta çok ağırdı adamım." dedim.

He said, "Man, you weren't supposed to take all the quarters."

"Hepsini almamalıydın zaten." dedi.

"Çok küçüklerdi. Ne yapmamı bekliyordun ki?" dedim.

I said, "Man, they were small. What am I supposed to do?"

And 10 minutes later, he took me to burglarize another arcade game.

10 dakika sonra ise başka bir oyun salonuna, yeni bir soyguna gittik.

We needed gas money to get home.

Eve gidebilmek için benzin parası gerekiyordu.

That was my life.

İşte benim hayatım buydu.

I grew up in Oakland, California,

Annem ve krek kokain

with my mother and members of my immediate family

bağımlısı akrabalarımla beraber Oakland,

addicted to crack cocaine.

Kaliforniya'da büyüdüm.

My environment consisted of living with family, friends,

Akrabalarım, arkadaşlarım ve evsizler barınağından

and homeless shelters.

oluşan bir ortamım vardı.

Oftentimes, dinner was served in breadlines and soup kitchens.

Genellikle, akşam yemeklerini aşevlerinde veya bedava yemek kuyruklarında yerdik.

The big homey told me this:

Büyük ağabeylerden biri:

money rules the world

"Dünyayı ve içindeki her şeyi

and everything in it.

para yönetir." demişti.

And in these streets, money is king.

Bu sokakların kralı paradır.

And if you follow the money,

Ve parayı takip edersen,

it'll lead you to the bad guy or the good guy.

seni kötü adamlara ya da iyi adamlara götürür.

Soon after, I committed my first crime,

Çok geçmeden ilk suçumu işledim.

and it was the first time that I was told that I had potential

Hayatımda ilk kez potansiyelim olduğu söylendi.

and felt like somebody believed in me.

Birilerinin bana inandığını hissetmiştim.

Nobody ever told me that I could be a lawyer,

Kimse bana avukat, doktor veya mühendis

doctor or engineer.

olabileceğimi söylemedi.

I mean, how was I supposed to do that? I couldn't read, write or spell.

Zaten bunu nasıl yapabilirdim ki? Okuyup yazamıyordum.

Tam anlamıyla cahildim.

I was illiterate.

So I always thought crime was my way to go.

Bu yüzden, her zaman yolumun suç işlemek olduğunu düşündüm.

And then one day

Bir gün bir adamla konuşuyordum.

I was talking to somebody

Bana, yapabileceğimiz

and he was telling me about this robbery that we could do.

büyük bir soygun hakkında bir şeyler anlattı.

And we did it.

Soygunu yaptık.

The reality was that I was growing up

Gerçek şuydu ki,

in the strongest financial nation in the world,

dünyanın finans devi olan ABD'de yaşıyordum.

the United States of America,

while I watched my mother stand in line at a blood bank

Fakat aynı zamanda,

annemin 40 dolar karşılığında kanını satıp çocuklarını besleyebilmek için

to sell her blood for 40 dollars just to try to feed her kids.

kan bankası önünde sıra beklediğini de izledim.

She still has the needle marks on her arms to day to show for that.

Annemin kollarında hâlâ o iğne izleri duruyor.

So I never cared about my community.

Bu yüzden hiç toplumu umursamadım.

Onlar da beni önemsemediler.

They didn't care about my life.

Everybody there was doing what they were doing to take what they wanted,

Herkes istediğini almak için yaptığı şeyi yapmaya devam ediyordu,

uyuşturucu satıcıları, hırsızlar, kan bankası.

the drug dealers, the robbers, the blood bank.

Everybody was taking blood money.

Herkes kanlı para alıyordu.

So I got mine by any means necessary.

Ben de benimkini bir şekilde aldım.

I got mine.

Aldım.

Financial literacy really did rule the world,

Finansal okuryazarlık, gerçekten dünyayı yönetiyordu.

and I was a child slave to it

Bende kötü adamın yolundan giden

following the bad guy.

bir çocuk köleydim.

At 17 years old, I was arrested for robbery and murder

17 yaşımda soygun ve cinayetten tutuklandım.

and I soon learned that finances in prison rule more than they did on the streets,

Bir süre sonra öğrendim ki finans, hapishanede sokaktakinden

daha fazla söz sahibiymiş. Bende bunun içinde olmak istedim.

so I wanted in.

One day, I rushed to grab the sports page of the newspaper

Bir gün hücre arkadaşım bana okusun diye

so my cellie could read it to me,

gazetenin spor sayfasını almak için koşturdum.

and I accidentally picked up the business section.

Ve kazara işle ilgili bölümü açtım.

And this old man said, "Hey youngster, you pick stocks?"

Yaşlı adam: "Hey delikanlı, hisse senedi mi seçiyorsun?" dedi.

And I said, "What's that?"

"O ne ki?" dedim.

He said, "That's the place where white folks keep all their money."

"Beyazların paralarını tuttuğu yer." dedi.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And it was the first time that I saw a glimpse of hope,

O an, ilk kez küçük bir umut görür gibi oldum,

a future.

bir gelecek.

He gave me this brief description of what stocks were,

Bana hisse senedi hakkında bir özet geçti.

but it was just a glimpse.

Ama sadece küçücük bir umut kırıntısıydı.

I mean, how was I supposed to do it?

Yani, nasıl yapabilirdim ki?

I couldn't read, write or spell.

Okuyamıyor, yazamıyor, heceleyemiyordum.

The skills that I had developed to hide my illiteracy

Cahilliğimi gizlemek için geliştirdiğim yetenekler

no longer worked in this environment.

bu alanda iş görmüyordu.

Bir kafesin içinde kapana kısılmıştım. Yırtıcıların içinde bir avdım.

I was trapped in a cage, prey among predators,

fighting for freedom I never had.

Hiç olmayan özgürlüğüm için savaşıyordum.

I was lost, tired,

Kaybolmuştum, yorgundum

and I was out of options.

ve seçeneğim kalmamıştı.

So at 20 years old,

Böylece, 20 yaşımdayken

I did the hardest thing I'd ever done in my life.

hayatım boyunca yaptığım en zor şeyi yaptım.

I picked up a book,

Bir kitap aldım,

and it was the most agonizing time of my life,

ailemden ve arkadaşlarımdan

trying to learn how to read,

uzaklaştırılmış bir şekilde

the ostracizing from my family,

okuma öğrenmek

hayatımın en sancılı süreciydi.

the homeys.

It was rough, man.

Çok zordu adamım.

It was a struggle.

Tam bir mücadeleydi.

But little did I know

Fakat bilmediğim bir şey vardı ki

I was receiving the greatest gifts I had ever dreamed of:

her zaman hayalini kurduğum muhteşem hediyeleri alıyordum:

self-worth,

Kendime saygı duymak,

knowledge, discipline.

bilgi, disiplin.

I was so excited to be reading that I read everything I could get my hands on:

Elime aldığım herhangi bir şeyi okuyabileceğim için çok heyecanlıydım:

candy wrappers, clothing logos, street signs, everything.

Şeker kapları, kıyafet logoları, sokak tabelaları, her şey.

I was just reading stuff!

Her şeyi okuyabiliyordum!

(Applause)

(Alkışlar)

Just reading stuff.

Bir şeyleri okuyabiliyordum.

I was so excited to know how to read and know how to spell.

Okuyabildiğim, heceleyebildiğim için çok heyecanlıydım.

The homey came up, said, "Man, what you eating?"

Biri gelip: "Adamım, ne yiyorsun?" dedi:

I said, "C-A-N-D-Y, candy."

"Ş-E-K-E-R, şeker." dedim.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

He said, "Let me get some." I said, "N-O. No."

"Biraz bana da versene." dedi. "H-A-Y-I-R, hayır." dedim.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

It was awesome.

Bu müthiş bir şeydi.

I mean, I can actually now for the first time in my life read.

Yani, hayatımda ilk kez gerçekten okuyabiliyordum.

The feeling that I got from it was amazing.

Bunun bana hissettirdikleri harikaydı.

And then at 22, feeling myself,

22 yaşında, kendimi, kendime duyduğum güveni

feeling confident,

hissedebiliyordum

I remembered what the OG told me.

ve yaşlı adamın söylediğini hatırladım.

So I picked up the business section of the newspaper.

Bu sefer gittim ve gazetenin iş bölümünü aldım.

I wanted to find these rich white folks.

Şu zengin beyazları bulmak istiyordum.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So I looked for that glimpse.

O küçük umut kırıntısına bakındım.

As I furthered my career

İnsanlara paralarını

in teaching others how to financially manage money and invest,

finansal olarak nasıl yöneteceklerini ve yatırım yapacaklarını öğretme işinde

I soon learned that I had to take responsibility for my own actions.

ilerledikçe, kendi davranışlarımın sorumluluğunu almam gerektiğini öğrendim.

True, I grew up in a very complex environment,

Doğru, çok karmaşık bir ortamda büyüdüm.

but I chose to commit crimes,

Fakat suç işlemeyi ben seçmiştim.

and I had to own up to that.

Bunu üstlenmem gerekiyordu.

I had to take responsibility for that, and I did.

Bunun sorumluluğunu almam gerekiyordu ve yaptım da.

I was building a curriculum that could teach incarcerated men

İçerdekilere, hapishane istihdamında paralarını nasıl yöneteceklerini öğreten

how to manage money through prison employments.

bir ders programı hazırlıyordum.

Properly managing our lifestyle would provide transferrable tools

Yaşayış tarzımızı düzgün bir şekilde idare etmek, günlük yaşama geri dönünce,

that we can use to manage money when we reenter society,

parayı yönetebilmek için bize orada uygulayabileceğimiz şeyler kazandırır.

like the majority of people did who didn't commit crimes.

Tıpkı toplumun suç işlememiş geri kalanı gibi.

Then I discovered

Sonra, MarketWatch'a göre

that according to MarketWatch,

Amerika nüfusunun %60'ından fazlasının

over 60 percent of the American population

1000 dolardan daha az

has under 1,000 dollars in savings.

bir birikimi olduğunu öğrendim.

Sports Illustrated said that over 60 percent of NBA players

Sports Illustrated'a göre NBA ve NFL oyuncularının

yüzde 60'ını aşkın bir kesimi beş parasız kalıyor.

and NFL players go broke.

40 percent of marital problems derive from financial issues.

Evliliklerdeki problemlerin %40'ı finansal konular yüzünden.

What the hell?

Bu neyin kafası?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

You mean to tell me that people worked their whole lives,

Yani bütün hayatları boyunca çalışan,

buying cars, clothes, homes and material stuff

arabalar, kıyafetler, evler ve maddi şeyler

but were living check to check?

alan bu insanlar ucu ucuna mı yetiriyor paralarını?

How in the world were members of society going to help incarcerated individuals

Toplumun diğer kesimi daha kendi işlerini idare edemiyorken,

hapisteki insanların topluma

back into society

geri kazandırılmasında nasıl katkı sağlayacaklar?

if they couldn't manage they own stuff?

We screwed.

Ayvayı yedik.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I needed a better plan.

Daha iyi bir plana ihtiyacım vardı.

This is not going to work out too well.

Bu iş böyle yürümezdi.

So ...

Böylece,

I thought.

düşündüm.

I now had an obligation to meet those on the path

Şu an, bu yolda olan insanlarla buluşup

yardım etmek gibi bir sorumluluğum var.

and help,

and it was crazy because I now cared about my community.

Bu biraz delice, çünkü artık toplumumu önemsiyorum.

Wow, imagine that. I cared about my community.

Vay be, düşünsenize. Çevremdekileri umursuyorum.

Financial illiteracy is a disease

Finans konusundaki cahillik,

that has crippled minorities and the lower class in our society

nesillerdir azınlıkları ve toplumun alt kesimini

for generations and generations,

sakat bırakan bir hastalık gibidir.

and we should be furious about that.

Ve bunun için öfkeli olmalıyız.

Ask yourselves this:

Kendinize şunu sorun:

How can 50 percent of the American population

Finans devi bir ülke nüfusunun

be financially illiterate in a nation driven by financial prosperity?

nasıl olur da %50'si finansal okuryazar olamaz ?

Our access to justice, our social status,

Adalete erişimimiz, sosyal statülerimiz,

living conditions, transportation and food

yaşam koşullarımız, ulaşım, yemek.

are all dependent on money that most people can't manage.

Bunların hepsi, çoğu insanın yönetemediği paraya bağlı durumda.

It's crazy!

Bu delilik!

It's an epidemic

Bu bir salgın

and a bigger danger to public safety than any other issue.

ve diğer bütün tehlikelerden daha büyük.

According to the California Department of Corrections,

Kaliforniya İyileştirme Dairesi'nin verilerine göre,

over 70 percent of those incarcerated

mahkûmların %70'i

have committed or have been charged with money-related crimes:

para için suç işliyor.

robberies, burglaries, fraud, larceny, extortion --

Hırsızlık, dolandırıcılık, gasp.

and the list goes on.

Liste uzar gider.

Check this out:

Şuna bir bakın:

a typical incarcerated person

Tipik bir mahkûm,

would enter the California prison system

finansal olarak cahil,

with no financial education,

saatte 30 sent kazanan,

earn 30 cents an hour,

yani yılda yaklaşık 800 dolar kadar,

over 800 dollars a year,

doğru düzgün bir harcaması veya birikimi olmayan

with no real expenses and save no money.

biri olarak Kaliforniya hapishanesine giriyor.

Upon his parole, he will be given 200 dollars gate money and told,

Sonra şartlı tahliyesinde cebine 200 dolar koyup:

"Hey, iyi şanslar, beladan uzak dur ve hapishaneye geri gelme." diyorlar.

"Hey, good luck, stay out of trouble. Don't come back to prison."

With no meaningful preparation or long-term financial plan,

Anlamlı bir hazırlık veya finansal bir plan olmadan

what does he do ... ?

adam ne yapsın ki?

At 60?

60'ına gediğinde peki?

Get a good job,

Güzel bir iş bulacak

or go back to the very criminal behavior that led him to prison in the first place?

ya da onu doğrudan hapishaneye gönderecek o suçlu davranışlarına geri dönecek.

You taxpayers, you choose.

Vergilerini ödeyenler, siz seçebilirsiniz.

Well, his education already chose for him, probably.

Hapisten çıkan adama gelince, eğitimi muhtemelen onun için seçmiştir.

So how do we cure this disease?

Peki bu hastalığı nasıl tedavi edebiliriz?

I cofounded a program

Finansal Güçlendirme ve Duygusal Bilgi,

that we call Financial Empowerment Emotional Literacy.

adında bir programın kurucu ortağıyım.

We call it FEEL,

Buna "FEEL" diyoruz.

and it teaches how do you separate your emotional decisions

Program size duygusal kararlarınızı, finansal kararlarınızdan

from your financial decisions,

nasıl ayırmanız gerekitiğini

and the four timeless rules to personal finance:

ve kişisel finansta her zaman gerçerliliği olan 4 kuralı öğretiyor:

the proper way to save,

Birikim yapmanın uygun yolu,

control your cost of living,

geçim giderini kontrol etmeyi,

borrow money effectively

efektif bir şekilde borç almayı

and diversify your finances by allowing your money to work for you

ve para için çalışmak yerine paranın sizin için çalışması düşüncesiyle

instead of you working for it.

finans algınızı değiştirmeyi.

Incarcerated people need these life skills before we reenter society.

Mahkûm insanların, topluma geri girmeden önce bu becerilere sahip olması gerek.

You can't have full rehabilitation without these life skills.

Bu beceriler olmadan tam anlamıyla rehabilite edilmiş olamazsın.

This idea that only professionals can invest and manage money

Sadece profosyonellerin yatırım yapıp parayı yönetebileceği

is absolutely ridiculous,

düşüncesi tamamen bir saçmalık.

and whoever told you that is lying.

Bunu söyleyen kimse yalan söylüyor.

(Applause)

(Alkışlar)

A professional is a person

Profesyonel demek,

who knows his craft better than most,

elindeki şeyi diğerlerinden daha iyi bilen kişi demektir.

and nobody knows how much money you need, have or want better than you,

Hiç kimse ne kadar paraya ihtiyaç duyduğunuzu, ne kadarına sahip olduğunuzu

veya istediğinizi sizden daha iyi bilemez. Yani profesyonel sizsiniz.

which means you are the professional.

Financial literacy is not a skill, ladies and gentlemen.

Finans bilgisine sahip olmak bir yetenek değil baylar ve bayanlar.

It's a lifestyle.

Bu bir yaşam stili.

Financial stability is a byproduct of a proper lifestyle.

Finansal istikrar düzgün bir hayatın gerekliliği.

A financially sound incarcerated person can become a taxpaying citizen,

Maddi güvencesi olan mahkûm da vergilerini ödeyen bir vatandaş olabilir

and a financially sound taxpaying citizen can remain one.

ve vergilerini ödeyen, maddi güvencesi olan bir vatandaş öyle kalabilir.

This allows us to create a bridge between those people who we influence:

Bu bize etkileyebileceğimiz insanlarla aramızda köprü kurma imkânı verir:

family, friends and those young people

Aileler, arkadaşlar ve hâlâ suçun parayla

who still believe that crime and money are related.

bir ilişkisi olduğuna inanan gençler.

So let's lose the fear and anxiety

Öyleyse bütün bu finansal kelimelerin korku ve endişelerini,

of all the big financial words

dışarıda duyduğumuz anlamsız şeyleri,

and all that other nonsense that you've been out there hearing.

bir kenara koyalım.

And let's get to the heart of what's been crippling our society

Toplumu, hayatlarını daha iyi yönlendirmek için sorumluluk almaktan

from taking care of your responsibility to be better life managers.

alıkoyan bu hastalığın merkezine gidelim.

And let's provide a simple and easy to use curriculum

Bizleri finansal gücün ve duygusal bilginin kalbine götüren,

that gets to the heart, the heart

basit ve kullanımı kolay bir

of what financial empowerment and emotional literacy really is.

öğreti oluşturup sunalım.

Now, if you're sitting out here in the audience and you said,

Şimdi seyircilerin arasında oturup

"Ama ben böyle biri değilim, almama gerek yok." deseniz de

"Oh yeah, well, that ain't me and I don't buy it,"

then come take my class --

dersime bir kere gelin.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

so I can show you how much money it costs you every time you get emotional.

Böylece size, duygusal davrandığınız her anın size maliyetini gösterebilirim.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you very much. Thank you.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)