Optical illusions show how we see | Beau Lotto

Translator: Jeronim De Rada Reviewer: rafaelo casta

I want to start with a game. Okay?

Dua të filloj me një lojë.

And to win this game,

Për të fituar këtë lojë,

all you have to do is see the reality that's in front of you

e vetmja gjë që duhet të bëni është të shikoni realitetin që ndodhet perball jush

as it really is, all right?

se si ai në të vërtetë është. Dakord?

So we have two panels here, of colored dots.

Pra, këtu kemi dy panele,

me siperfaqe rrathësh të ngjyrosur.

And one of those dots is the same in the two panels.

Një nga këta rrathë është i njëjtë

në të dy panelet. Dakord?

And you have to tell me which one.

Më tregoni se cili nga këta është.

Now, I narrowed it down

Memorizojeni tani,

to the gray one, the green one, and, say, the orange one.

rrethin gri, jeshil dhe le të themi portokalle.

So by a show of hands, we'll start with the easiest one.

Me një ngritje duarsh - do fillojme me më të thjeshtën -

Show of hands: how many people think it's the gray one?

Me një ngritje duarsh: sa prej jush mendojnë se është ngjyra gri?

Really? Okay.

Me të vërtetë? Dakord.

How many people think it's the green one?

Sa prej jush mendojnë se është ngjyra jeshile?

And how many people think it's the orange one?

Sa prej jush mendojnë se është ngjyra portokalle?

Pretty even split.

Ndarje e barabartë pothuajse.

Let's find out what the reality is.

Le të gjejmë se cili është realiteti.

Here is the orange one.

Ja ku është ajo portokalle.

(Laughter)

Të qeshura)

Here is the green one.

Ja ku është jeshilja.

And here is the gray one.

dhe ja ku është grija.

(Laughter)

(Të qeshura)

So for all of you who saw that, you're complete realists.

Pra për të gjithë ju që vështruat atë, jeni një realist i plotë. Të gjithë dakord?

All right?

(Laughter)

(Të qeshura)

So this is pretty amazing, isn't it?

Pra kjo gjë e bukur mahnitëse në të vërtëtë nuk është?

Because nearly every living system

Sepse gati çdo krijesë e gjallë

has evolved the ability to detect light in one way or another.

ka krijuar aftësinë të dalloj dritën në një mënyrë ose tjetër.

So for us, seeing color

Pra për ne, veshtrimi i ngjyrave është gjëja më e thjështë që truri bën.

is one of the simplest things the brain does.

And yet, even at this most fundamental level,

Akoma, edhe në shkallën më rrënjësore,

context is everything.

konteksi është gjithçka.

What I'm going to talk about is not that context is everything,

Ajo që dua të shpjegoj nuk është që konteksi është gjithçka,

but why context is everything.

por përse konteksi është gjithçka.

Because it's answering that question

Sepse i përgjigjet pyetjes që na thotë ne jo vetëm

that tells us not only why we see what we do,

pse shikojmë çfarë bëjmë,

but who we are as individuals,

por kush jemi ne si individual,

and who we are as a society.

dhe kush jemi ne si shoqëri.

But first, we have to ask another question,

Por në fillim ne duhet të bëjmë një pyetje tjetër,

which is, "What is color for?"

e cila është, " Përse shërbejnë ngjyrat"

And instead of telling you, I'll just show you.

Në vend që tjua them, do tjua tregoj.

What you see here is a jungle scene,

Cfarë shikoni këtu është një pamje nga xhungla.

and you see the surfaces according to the amount of light

Ju shikoni sipërfaqet bazuar në sasinë

that those surfaces reflect.

e dritës që ato sipërfaqe reflektojnë.

Now, can any of you see the predator that's about to jump out at you?

Tani, a mund ndonjëri prej jush të shikojë predatorin që është gati tju hidhet përballë?

And if you haven't seen it yet, you're dead, right?

Nësë nuk e keni parë akoma, ju jeni i vdekur. Dakord?

(Të qeshura)

(Laughter)

Can anyone see it? Anyone? No?

A mundet ndonjëri prej jush ta shikojë? Ndonjëri? Jo?

Now let's see the surfaces

Tani le të shikojmë sipërfaqet bazuar në cilësinë e dritës që ato reflektojnë.

according to the quality of light that they reflect.

And now you see it.

Tani ju mund ta shihni.

So, color enables us to see

Pra, ngjyra na krijon mundësinë ne që të shikojmë

the similarities and differences between surfaces,

ngjashmëritë dhe diferencat midis sipërfaqeve,

according to the full spectrum of light that they reflect.

bazuar në spektrin e plotë të ngjyrave që ato reflektojnë.

But what you've just done

Por çfarë ju sapo keni bërë, është në shumë drejtime, matematikisht e pamundur.

is in many respects mathematically impossible.

Why?

Pse? Sepse, siç Berkeley na thotë ne,

Because, as Berkeley tells us,

we have no direct access to our physical world,

ne nuk kemi hyrje të drejtëpërdrejtë në botën fizike,

other than through our senses.

veç se me anën e shqisave tona.

And the light that falls onto our eyes

Drita që bie mbi sytë tanë

is determined by multiple things in the world,

është e kushtëzuar nga shumë gjëra që ndodhen në botën tonë --

not only the color of objects,

jo vetëm ngjyra e objekteve,

but also the color of their illumination,

por gjithashtu dhe ajo e shkëlqimit të tyre,

and the color of the space between us and those objects.

dhe ngjyra e hapësirës midis nesh dhe atyre objekteve.

You vary any one of those parameters,

Varioni ndonjërën prej atyre parametrave,

and you'll change the color of the light that falls onto your eye.

dhe ju do të ndryshoni ngjyrën e dritës që bie mbi sytë tuaj.

This is a huge problem,

Ky është një problem madhor sepse do të thotë që

because it means that the same image

i njejti imazh mund të ketë një numër infinit

could have an infinite number of possible real-world sources.

me burime të mundura nga bota reale.

Let me show you what I mean.

Me lini tju tregoj se cfarë dua të them me këtë gjë. Imagjinoni që kjo është pjesa mbrapa e syrit tuaj.

Imagine that this is the back of your eye, okay?

Dhe këto janë dy projeksione nga bota.

And these are two projections from the world.

They're identical in every single way.

Ato janë identike në çdo lloj mënyre.

Identical in shape, size, spectral content.

Identike në formë, përmasë, domethënie imagjinare.

They are the same, as far as your eye is concerned.

Ato janë të njëjta për aq sa vështrimi juaj është i vëmendshëm.

And yet they come from completely different sources.

Por përsëri akoma ato vijnë nga burime krejt të ndryshme.

The one on the right comes from a yellow surface,

Ajo në të djathtë

vjen nga një sipërfaqe e verdhë,

in shadow, oriented facing the left,

në hije, e orientuar në drejtim të majtë,

viewed through a pinkish medium.

e parë midis një roze të çelët mesatare.

The one on the left comes from an orange surface,

Ajo në të majtë vjen nga një sipërfaqe portokalle,

under direct light, facing to the right,

përmes një drite të drejtëpërdrejtë, në drejtim të djathtë,

viewed through sort of a bluish medium.

e parë përmes një lloj bluje mesatare.

Completely different meanings,

Domethënie krejt të kundërta,

giving rise to the exact same retinal information.

i japin rrugë të njëjtin informacion retinal.

And yet it's only the retinal information that we get.

Por akoma është vetëm informacioni retinal

që ne kuptojmë.

So how on Earth do we even see?

Pra se është e mundur që ne mund të shikojmë?

So if you remember anything in this next 18 minutes,

Nëse do tju kujtohet ndonjë gjë gjatë këtyre 18 minutave që do të na pasojnë,

remember this:

kujtoni kete gje: drita qe bie mbi syte tuaj,

that the light that falls onto your eye,

sensory information, is meaningless,

me anë të sensorëve të informacionit, ësht♪7 e pakuptimtë.

because it could mean literally anything.

Mund të ketë kuptimin e çdo gjëje.

And what's true for sensory information is true for information generally.

Ajo që është e vërtetë për informacionin e sensorëve është e vërtetë për informacionin në përgjithësi.

There's no inherent meaning in information.

Nuk ka informacion të trashëguar.

It's what we do with that information that matters.

Eshtë ajo që bëjmë me informacionin që ka rëndësi.

So, how do we see? Well, we see by learning to see.

Pra si ne arrijmë të shikojmë? Ne shikojmë duke mësuar të shikojmë.

The brain evolved the mechanisms for finding patterns,

Pra truri zhvilloi mekanizmin për të gjetur gjurmët,

finding relationships in information,

gjetjen e lidhjeve në informacion,

and associating those relationships with a behavioral meaning,

dhe bashkangjit ato lidhje

me një domethënie sjelljesh,

a significance, by interacting with the world.

një rëndësi, duke nënvepruar me botën.

We're very aware of this

Ne jemi shumë të ndërgjegjëshëm për këtë gjë

in the form of more cognitive attributes, like language.

në një formë të atributeve më njohëse, si gjuhët folëse.

I'm going to give you some letter strings,

Pra, do tju jap disa gërma. Dua që ti lexoni me zë të lartë për nga mua,

and I want you to read them out for me, if you can.

nëse mundeni.

Audience: "Can you read this?"

Audienca: " A mund ta lexosh këtë?"

"You are not reading this."

" Ju nuk po e lexoni këtë."

"What are you reading?"

"Cfarë po lexoni?"

Beau Lotto: "What are you reading?" Half the letters are missing, right?

Beau Lotto: " Cfarë po lexoni?" Gjysma e gërmave mungon. Dakord?

There's no a priori reason

Nuk ka arsye a priori pse një "H" duhet të shkojë

why an "H" has to go between that "W" and "A."

midis "W" dhe "A."

But you put one there. Why?

Por ju e vutë një aty. Pse?

Because in the statistics of your past experience,

Sepse në statistikat e eksperiencës së kaluar

it would have been useful to do so.

do të ishte e dobishme të bëje kështu. Pra ti bën të njëjtën gjë përsëri.

So you do so again.

And yet you don't put a letter after that first "T."

Por perseri ti nuk ve nje germe pas germes paraardhëse "T"

Why? Because it wouldn't have been useful in the past.

Pse? Sepse nuk do të ishte e dobishme në të kaluarën.

So you don't do it again.

Pra ju nuk e bëni përsëri.

So, let me show you how quickly our brains can redefine normality,

Pra me lini tju tregoj se sa shpejte truri jone ripercakton normalitetin,

even at the simplest thing the brain does, which is color.

edhe me gjënë më të thjeshtë që truri bën, e cila është ngjyra.

So if I could have the lights down up here.

Pra nese ju mund te keni dritat poshte ketu.

I want you to first notice that those two desert scenes are physically the same.

Dua që ju të vështroni dy pamjet e shkretëtirës të cilat fizikisht janë njësoj.

Njëra është thjesht e kundërta e tjetrës. Dakord?

One is simply the flipping of the other.

Now I want you to look at that dot

Tani dua që ju të shikoni pikën

between the green and the red.

midis te jeshiles dhe të kuqes. Dakord?

And I want you to stare at that dot. Don't look anywhere else.

Dhe dua që ta vështroni atë pikë me vëmendje. Mos shikoni asgjëkundi tjetër.

We're going to look at it for about 30 seconds,

Do ta shikojmë atë dritë për rreth 30 sekonda,

gjë e cila do na vrasi pak kohë në këtë bisedë 18-minutëshe.

which is a bit of a killer in an 18-minute talk.

(Laughter)

(Të qeshura)

Por dua që ju të mësoni me të vërtetë.

But I really want you to learn.

And I'll tell you -- don't look anywhere else --

Do tjua them - mos shikoni asgjëkundi tjetër -

I'll tell you what's happening in your head.

do tju them se cfarë po ndodh në kokën tuaj.

Your brain is learning,

Truri juaj po mëson. Po mëson që krahu i djathtë i fushës pamore

and it's learning that the right side of its visual field

është nën një reflektim të kuq;

is under red illumination;

the left side of its visual field is under green illumination.

ana e djathtë e fushës pamore të tij është nën një reflektimi jeshil.

That's what it's learning. Okay?

Kjo është ajo që ai po mëson. Dakord?

Now, when I tell you, I want you to look at the dot between the two desert scenes.

Tani, kur unë tju them, që dua të shikoni tek pika midis dy pamjeve të shkretëtirës.

So why don't you do that now?

Pra përse nuk e bëni atë tani?

(Laughter)

(Të qeshura)

Can I have the lights up again?

A mund të kem ndricim përsëri?

I take it from your response they don't look the same anymore, right?

E kuptova nga pergjigja juaj qe ato nuk duken te njejta perseri. Dakord?

(Applause)

(Duartrokitje)

Why? Because your brain is seeing that same information

Pse? Sepse truri juaj po shikon po të njëjtin informacion.

as if the right one is still under red light,

sikur ana e djathtë është akoma nën dritë të kuqe,

and the left one is still under green light.

dhe ana e majtë akoma nën dritën jeshile.

Ky është normaliteti juaj i ri.

That's your new normal.

Okay? So, what does this mean for context?

Pra çfarë do të thotë kjo për konteks?

It means I can take two identical squares,

Do të thotë që unë mund ti marr këto dy katror identik,

put them in light and dark surrounds,

dhe mund ti rrethoj me dritë dhe errësirë.

and the one on the dark surround looks lighter than on the light surround.

Tani ajo në sfond të errët duket më e ndriçuar se ajo në sfond me dritë.

Ajo që është domethënëse nuk është vetëm sfondi i errët dhe dritë që ka rëndësi.

What's significant is not simply the light and dark surrounds that matter.

It's what those light and dark surrounds meant for your behavior in the past.

Eshtë ajo çka sfondi me dritë dhe errësirë kishte domethënie për sjelljen tënde në të kaluarën.

So I'll show you what I mean.

Po ju tregoj se çfarë dua të them. Ja ku kemi

Here we have that exact same illusion.

të njëjtin illusion ekzakt.

We have two identical tiles on the left,

Kemi dy pllaka identike, në të majtën tonë,

one in a dark surround, one in a light surround.

njëra në sfond të errët, njëra në sfond me dritë.

And the same thing over on the right.

Të njëjtën gjë kemi dhe në të djathtën tonë.

Now, I'll reveal those two scenes,

Tani, ajo që do të bëj është rishikimi i të dyja skenave.

but I'm not going to change anything within those boxes,

Nuk kam për të ndryshuar asgjë prej këtyre dy kutive,

përveç domethënies së tyre.

except their meaning.

And see what happens to your perception.

Dhe të shikoj se cfarë do i ndodhi percepsionit tuaj.

Notice that on the left

Vëreni atë në të majtë

the two tiles look nearly completely opposite:

të dyja pllakat duken pothuajse në opozitë:

one very white and one very dark, right?

njëra shumë e bardhë dhe njëra shumë e errët.

Dakord? Ndërsa, në të djathtë,

Whereas on the right, the two tiles look nearly the same.

të dyja pllakat duken pothuajse të njëjta

And yet there is still one on a dark surround,

Por përsëri është akoma një në sfond të errët dhe një në sfond me dritë.

and one on a light surround.

Why?

Pse? Sepse nëse pllaka në hije

Because if the tile in that shadow were in fact in shadow,

do të ishte në të vërtetë në hije,

and reflecting the same amount of light to your eye

dhe do reflektonte te njëjtën sasi drite në sytë tuaj

as the one outside the shadow,

si ajo që ndodhet jashtë hijeje,

it would have to be more reflective -- just the laws of physics.

do të duhej të ishte me shumë reflektive - thjesht ligji i fizikës.

So you see it that way.

Pra ju e shikoni në atë mënyrë.

Whereas on the right, the information is consistent

Ndërsa në të djathtë, informacioni është në përputhje

with those two tiles being under the same light.

me ato dy pllaka që ndodhen në të njëjtën dritë.

If they're under the same light reflecting the same amount of light to your eye,

Nëse janë nën të njëjtën dritë, reflektojnë të njëjtën sasi drite

tek sytë tuaj,

then they must be equally reflective.

atëherë ato duhet të jenë reflektuese të njëjta.

So you see it that way.

Pra ju e shikoni në atë lloj mënyre.

Which means we can bring all this information together

çka do të thotë se ne mund ta grumbullojmë të gjithë këtë informacion së bashku

to create some incredibly strong illusions.

për të krijuar pak iluzion të fortë dhe pabesues.

This is one I made a few years ago.

Këtë këtu e bëra disa vite të shkuara.

And you'll notice you see a dark brown tile at the top,

Keni për të dalluar një pllakë kafe në krye,

and a bright orange tile at the side.

dhe një pllakë portokalle të ndritshme anash.

That is your perceptual reality.

Ai është realiteti jot që percepton. Realiteti fizik

The physical reality is that those two tiles are the same.

ja pse ato dy pllaka janë të njëjta.

Here you see four gray tiles on your left,

Ja ku ju shikoni katër pllaka gri në të majtën tuaj,

seven gray tiles on the right.

shtatë pllaka gri në të djathtën tuaj.

I'm not going to change those tiles at all,

Nuk kam për ti ndryshuar këto pllaka aspak.

but I'm going to reveal the rest of the scene.

Por do të zbuloj pjesën tjetër të skenës.

And see what happens to your perception.

Dhe të shikoj se cfarë do të ndodhi me anën perceptive tuaj.

The four blue tiles on the left are gray.

Katër pllakat blu në të majtë janë gri.

The seven yellow tiles on the right are also gray.

shtate pllakat portokalle në të djathtë janë gjithashtu gri.

They are the same. Okay?

Ato janë të njejta. Dakord?

Don't believe me? Let's watch it again.

Nuk më besoni? Le ta shikojmë së bashku përsëri.

What's true for color is also true for complex perceptions of motion.

Cfarë është e vërtetë për ngjyrat është gjithashtu e vërtetë për perceptionin e ndërlikuar të ndjenjave.

So, here we have --

Pra ja ku jemi -

let's turn this around -- a diamond.

le ta kthejmë këtë vërdallë - një diamant.

And what I'm going to do is, I'm going to hold it here,

Ajo që do bej eshte se do ta mbaj ketu,

and I'm going to spin it.

dhe ta rrotulloj.

And for all of you, you'll see it probably spinning this direction.

Dhe për të gjithë ju, do ta shikoni të rretullohet ndoshta në këtë drejtim.

Now I want you to keep looking at it.

Tani dua që ju ta vështroni atë.

Move your eyes around, blink, maybe close one eye.

Rrotulloni sytë përreth, mbyllni qepallat, mbase mbyllni njërin sy.

And suddenly it will flip, and start spinning the opposite direction.

Papritur do kthehet nga e kundërta dhe do filloj të rrotullohet në drejtim të kundërt.

Yes? Raise your hand if you got that. Yes?

Po? ngrini duart nëse e kuptuat. Po?

Keep blinking.

Vazhdoni të mbyllni qepallat. Saherë që e beni do tju ndërrohet drejtimi. Dakord?

Every time you blink, it will switch.

So I can ask you, which direction is it rotating?

Pra a mund tju pyes se në cilin drejtim po rrotullohej?

How do you know?

Nga e dini?

Your brain doesn't know, because both are equally likely.

Truri juaj nuk e di. Sepse të dy janë të njëjtë të ngjashëm.

So depending on where it looks,

Pra varet se ku shikohet që të rrotullohet

it flips between the two possibilities.

midis dy mundësive.

Are we the only ones that see illusions?

Jemi ne të vetmit që shikojmë iluzione?

The answer to this question is no.

Përgjigja e kësaj pyetjeje është jo.

Even the beautiful bumblebee,

Edhe grerëza e bukur,

with its mere one million brain cells,

me një milion qeliza truri,

which is 250 times fewer cells than you have in one retina,

e cila është 250 herë më shumë qeliza sesa ju keni në një retinë,

sees illusions, does the most complicated things

shikon iluzione, bën gjëra shumë të komplikuara

that even our most sophisticated computers can't do.

që edhe kompjuterat tanë më të komplikuar nuk mund ti bëjnë dot.

So in my lab we work on bumblebees,

Pra në laboratorin tim, ne sigurisht punojmë me grerëzat.

because we can completely control their experience,

Sepse ne mund të kontrollojmë plotësisht eksperiencën e tyre,

and see how it alters the architecture of their brain.

dhe të shikojmë se si ajo i bashkangjitet arkitekturës së trurit të tyre.

Ne e bejmë këtë në atë që quhet Matriksa e Bleteve.

We do this in what we call the Bee Matrix.

Here you have the hive.

Këtu keni hojen. Mund të shikoni bletën mbretëreshë,

You can see the queen bee, the large bee in the middle.

atë bletën e madhe në mes atje. Ato janë të gjitha vajzat e saj, vezët.

Those are her daughters, the eggs.

Ato shkojnë mbrapa dhe para përmes kësaj koshereje

They go back and forth between this hive and the arena, via this tube.

dhe arenës përmes këtij tubi.

You'll see one of the bees come out here.

dhe ju do të shikoni njërën prej këtyre bletëve të dali diku këtu.

You see how she has a little number on her?

E shikoni se si ajo ka një numër mbi vete?

There's another one coming out, she also has a number on her.

Po, ja ku është dhe një tjetër duke dalë jashtë. Ajo ka një numër tjetër mbi vete.

Now, they're not born that way, right?

Tani, ato nuk janë të lindura në atë lloj mënyre.

We pull them out, put them in the fridge, and they fall asleep.

Ne i nxjerrim jashtë, i fusim në një frigorifer, dhe i lëmë të bien në gjumë.

Then you can superglue little numbers on them.

Atëherë ju mund të ngjisni numra të vegjël mbi to.

(Të qeshura)

(Laughter)

And now, in this experiment they get a reward if they go to the blue flowers.

Dhe tani në këtë eksperiment ato shpërblehen nëse shkojnë tek lulet blu.

They land on the flower,

Dhe ulen në lule. Ngulin gjuhën e tyre në to,

stick their tongue in there, called a proboscis, and drink sugar water.

e quajtur hundë e madhe, dhe pijnë ujë me sheqer.

She's drinking a glass of water that's about that big to you and I,

Tani ajo po pijë një gotë me ujë që është gati sa ty dhe mua e madhe,

will do that about three times, then fly.

do ta bëjë atë tre herë, dhe pastaj do të fluturojë.

And sometimes they learn not to go to the blue,

Disa herë ato mësojnë të shkojnë jo vetëm tek lulet blu,

but to go where the other bees go.

por të shkojnë aty ku shkojnë bletët e tjera.

So they copy each other.

Kështu ato kopjojnë njëra tjetrën. Ato mund të numërojnë deri në pesë. Ato mund të dallojnë fytyra.

They can count to five. They can recognize faces.

And here she comes down the ladder.

Dhe ja ku vjen poshtë shkallëve.

And she'll come into the hive, find an empty honey pot,

Dhe ajo do vijë brenda hojes, të gjej një gjashtëkëndësh bosh për mjaltin,

and throw up, and that's honey.

dhe ta hedhi tutje, ai është mjalt.

(Laughter)

(Të qeshura)

Now remember, she's supposed to be going to the blue flowers,

Mos harroni -- (Të qeshura)

ajo është e predispozuar të shkojë tek lulet blu.

but what are these bees doing in the upper right corner?

Por çfar janë duke bërë këto bletë në cepin e djathtë?

It looks like they're going to green flowers.

Duket sikur ato po shkojnë tek lulet jeshile.

Now, are they getting it wrong?

Po e kuptojnë gabim?

And the answer to the question is no. Those are actually blue flowers.

përgjigja e pyetjes është jo. Ato janë në të vërtetë lule blu.

But those are blue flowers under green light.

Por ato janë lule blu nën një dritë jeshile.

So they're using the relationships between the colors to solve the puzzle,

Pra ato po perdorin lidhjen midis ngjyrave për të zgjidhur gjëegjëzën.

which is exactly what we do.

E cila është saktësisht ajo çfarë bëjmë ne.

So, illusions are often used,

Pra, iluzionet janë përdorur zakonisht,

especially in art, in the words of a more contemporary artist,

sidomos në art, në botën e më shumë artistëve bashkëkohës,

"to demonstrate the fragility of our senses."

" të tregoj ndjeshmërinë e senseve tona."

Okay, this is complete rubbish.

Mirë, ky është budallallek i gjithë.

The senses aren't fragile. And if they were, we wouldn't be here.

Senset nuk jane te dobeta. Dhe nese ato do ishin, ne nuk do te ishim ketu.

Përkundrazi, ngjyra na tregon ne dicka komplet ndryshe,

Instead, color tells us something completely different,

that the brain didn't actually evolve to see the world the way it is.

që truri nuk u zhvillua në të vërtetë për të parë botën ashtu si është tani.

We can't.

Ne nuk mundemi. Përkundrazi truri u evolua të shikojë botën

Instead, the brain evolved to see the world

the way it was useful to see in the past.

në mënyrën që ishte e dobishme për tu parë në të kaluarën.

And how we see is by continually redefining normality.

Dhe si ne shohim është duke ripërcaktuar vazhdimisht normalitetin.

So, how can we take this incredible capacity of plasticity of the brain

Pra si mund ta marrim këtë gjë

të pabesueshme që është aftësia e plasticitetit të trurit

and get people to experience their world differently?

dhe te bejme njerezit te perjetojne boten e tyre ndryshe?

Well, one of the ways we do it in my lab and studio

Mirë, një nga mënyrat që ne bëjmë në laboratorin tim në studio

is we translate the light into sound,

është duke përkthyer dritën në tingull

and we enable people to hear their visual world.

dhe aktivizojmë njerëzit të dëgjojnë botën e tyre pamore.

And they can navigate the world using their ears.

Dhe ata mund të lundrojnë nëpër botë duke përdorur veshët e tyre.

Here's David on the right, and he's holding a camera.

Këtu është David, në të djathtë. Ai po mban një aparat fotografik.

On the left is what his camera sees.

Në të majtë është ajo që aparati i tij shikon.

And you'll see there's a faint line going across that image.

Aty ju do të shikoni një linjë, një linjë gati e padukshme që shkon përmes imazhit.

That line is broken up into 32 squares.

Ajo linje është ndërprerë në 32 katrorë.

In each square, we calculate the average color.

në secilin katror ne llogarisim ngjyrat në përgjithësi.

And then we just simply translate that into sound.

Më vonë thjesht e përkthejmë atë në tingull.

And now he's going to turn around,

Tani ai do të

kthehet rrotull, mbyll sytë e tij,

close his eyes,

and find a plate on the ground with his eyes closed.

dhe do të gjejë një pjatë në dysheme, me sytë e tij të mbyllur.

(Continuous sound)

(Sound changes momentarily)

(Sound changes momentarily)

(Sound changes momentarily)

(Sound changes momentarily)

(Sound changes momentarily)

Beau Lotto: He finds it. Amazing, right?

Ai e gjeti. E mahnitëshme. Drejtë?

So not only can we create a prosthetic for the visually impaired,

Pra, jo vetëm që mund të krijojë një protezë për probleme të pari

but we can also investigate

por ne mund të hetojmë gjithashtu se si njerëzit

how people literally make sense of the world.

fjalë për fjalë i japin kuptim botës.

But we can also do something else.

Por ne mund të bëjmë diçka tjetër. Ne mund të bëjmë muzikën me ngjyra.

We can also make music with color.

So, working with kids,

Pra duke punuar me fëmijët,

they created images,

ata krijuan imazhe,

thinking about what might the images you see

duke menduar se si imazhet që ju shikoni mund

sound like if we could listen to them.

të tingëllojnë nëse ne do të mund ti dëgjonim ato.

And then we translated these images.

Dhe ne i përkthyem këto imazhe.

And this is one of those images.

Dhe kjo është njëra prej tyre.

And this is a six-year-old child composing a piece of music

Ky është një djalë gjashtë vjeç duke kompozuar një pjesë muzikore

for a 32-piece orchestra.

për 32 instrumenta orkestror.

And this is what it sounds like.

Këto janë tingujt që dëgjohen.

(Electronic representation of orchestral music)

So, a six-year-old child. Okay?

Pra, një djalë gjashtë vjeç. Dakord?

Now, what does all this mean?

Tani, çfarë do të thotë e gjithë kjo?

What this suggests is that no one is an outside observer of nature, okay?

çfarë tregon kjo është që asnjeri nuk është një vëzhgues i jashtëm

nga natyra. Dakord?

We're not defined by our central properties,

Ne nuk jemi të përcaktuar nga zotërimet tona qëndrore,

by the bits that make us up.

nga pakicat që na bëjnë ne të plotë.

We're defined by our environment and our interaction with that environment,

Ne jemi të përcaktuar nga mjedisi dhe veprimi i brendshëm me atë mjedis -

by our ecology.

nga sistemi jonë ekologjik.

And that ecology is necessarily relative, historical and empirical.

Dhe kjo ekologji është relative e nevojshme,

historikisht dhe empirikisht.

Pra, me atë që dua të mbaroj është kjo.

So, what I'd like to finish with is this over here.

Because what I've been trying to do is really celebrate uncertainty.

Sepse ajo që kam dashur të bëj është në të vërtetë gezimi për të pasigurtën.

Because I think only through uncertainty is there potential for understanding.

Sepse mendoj që vetëm përmes të qenit i pasigurtë ndodhet një fuqi për kuptimin e gjërave.

So, if some of you are still feeling a bit too certain,

Pra, nëse ndiheni akoma sadopak te pasigurtë,

I'd like to do this one.

do më pëlqente të bëja këtë gjë.

So, if we have the lights down.

Pra nëse mund të ulim ndriçimin.

And what we have here --

Dhe çfar kemi ketu --

Can everyone see 25 purple surfaces on your left,

A mundet ndonjëri prej jush të shikojë 25 sipërfaqe vjollcë?

në të majtën tuaj,

and 25, call it yellowish, surfaces on your right?

dhe 25, quajeni të verdhë, sipërfaqe në të djathtën tuaj?

So now, what I want to do,

Pra, tani, ajo që dua unë të bëj:

I'm going to put the middle nine surfaces here

Do të fus nëntë sipërfaqe të mezit këtu

under yellow illumination,

nën një ndriçim të verdhë

by simply putting a filter behind them.

thjesht duke futur një filtër mbrapa tyre.

Mire pra. Tani ju mund të shihni që ajo ndryshoi dritën

Now you can see that changes the light that's coming through there, right?

Ajo vjen përmes atje. Drejt?

Because now the light is going through a yellowish filter

Sepse tani drita po shkon përmes një filtri të verdhë

dhe pastaj një filtri vjollcë.

and then a purplish filter.

I'm going to do the opposite on the left here.

Do ta bëj këtë në të kundërt këtu.

I'm going to put the middle nine under a purplish light.

Do të fus nëntë sipërfaqet e mezit nën dritë vjollcë.

Now, some of you will have noticed that the consequence

Tani, disa prej jush do të dallojnë që pasojat jane që

is that the light coming through those middle nine on the right,

drita ardhëse prej atyre nëntë sipërfaqeve në mes në të djathtë,

or your left, is exactly the same as the light

ose në të majtë,

është saktësisht e njëjtë si drita që vjen përmes

coming through the middle nine on your right.

këtyre nëntë sipërfaqeve në të djathtën tuaj.

Agreed? Yes?

Dakord? Po?

Okay. So they are physically the same.

Dakord. Pra ato janë fizikisht të njëjta.

Let's pull the covers off.

Le të heqim mbulesat.

Now remember --

Tani kujtoni,

you know that the middle nine are exactly the same.

e dini që nëntë të mezit janë ekzakt të njëjtat.

Do they look the same?

A duken të njëjta? Jo.

No.

The question is, "Is that an illusion?"

Pyetja është, " Eshtë një iluzion?"

And I'll leave you with that.

Do tjua lë ju pergjigjen e pyetjes.

So, thank you very much.

Pra, faleminderit shume.

(Laughter)

(Applause)

(Duartrokitje)