Optical illusions show how we see | Beau Lotto

Beau Lotto: Ảo giác quang học lý giải cách chúng ta nhìn

Translator: Hai Phan Reviewer: Hau Nguyen

I want to start with a game. Okay?

Tôi muốn bắt đầu với một trò chơi.

And to win this game,

Để thắng,

all you have to do is see the reality that's in front of you

bạn cần phải thấy đc thực tế trước mắt mình

as it really is, all right?

Sẵn sàng chưa?

So we have two panels here, of colored dots.

Ở đây ta có hai bảng

chứa các điểm màu.

And one of those dots is the same in the two panels.

Và một trong các điểm đó giống nhau

trên cả hai bảng. Ok?

And you have to tell me which one.

Hãy chỉ ra đó là điểm nào?

Now, I narrowed it down

Bây giờ, giới hạn lại còn

to the gray one, the green one, and, say, the orange one.

điểm màu xám, xanh lá cây, và cam.

So by a show of hands, we'll start with the easiest one.

Bằng cách giơ tay lên, chúng ta sẽ bắt đầu với điểm dễ nhất

Show of hands: how many people think it's the gray one?

Hãy giơ tay: Bao nhiêu người nghĩ điểm đó là điểm màu xám?

Really? Okay.

Chắc chứ? Ok.

How many people think it's the green one?

Bao nhiêu người nghĩ nó là màu xanh lá cây?

And how many people think it's the orange one?

Và bao nhiêu nghĩ là màu cam?

Pretty even split.

Rất đồng đều.

Let's find out what the reality is.

Để xem thực tế thì sao.

Here is the orange one.

Đây là màu cam.

(Laughter)

(Cười)

Here is the green one.

Đây là màu xanh lá cây.

And here is the gray one.

Và đây là màu xám.

(Laughter)

(Cười)

So for all of you who saw that, you're complete realists.

Với những ai thấy được điều đó, các bạn là người hoàn toàn thực tế. Được chưa?

All right?

(Laughter)

(Cười)

So this is pretty amazing, isn't it?

Điều này thật đáng kinh ngạc, đúng không nào?

Because nearly every living system

Vì hầu như mỗi sinh vật

has evolved the ability to detect light in one way or another.

đã phát triển khả năng phát hiện ánh sáng bằng cách này hay cách khác.

So for us, seeing color

Như thế, đối với chúng ta, việc nhìn thấy màu sắc là một trong những việc đơn giản nhất mà não có thể làm.

is one of the simplest things the brain does.

And yet, even at this most fundamental level,

Dù vậy, kể cả ở mức độ cơ bản này,

context is everything.

khung cảnh là tất cả.

What I'm going to talk about is not that context is everything,

Tôi ko chỉ muốn nói rằng khung cảnh là tất cả,

but why context is everything.

mà tại sao nó là tất cả.

Because it's answering that question

Vì nó trả lời câu hỏi mà chẳng những cho ta biết

that tells us not only why we see what we do,

tại sao chúng ta thấy như vậy,

but who we are as individuals,

mà chúng ta là gì về mặt cá thể,

and who we are as a society.

cũng như về mặt xã hội.

But first, we have to ask another question,

Nhưng trước tiên, ta phải hỏi một câu khác,

which is, "What is color for?"

đó là, "màu sắc có tác dụng gì?"

And instead of telling you, I'll just show you.

Và thay vì nói tôi sẽ dùng hình ảnh.

What you see here is a jungle scene,

Đây là cảnh trong rừng.

and you see the surfaces according to the amount of light

Và bạn thấy các bề mặt tùy theo số lượng

that those surfaces reflect.

ánh sáng phản xạ từ chúng.

Now, can any of you see the predator that's about to jump out at you?

Bây giờ, có ai thấy một con dã thú sắp nhảy vồ vào bạn?

And if you haven't seen it yet, you're dead, right?

Và nếu bạn chưa thấy được nó thì bạn sẽ chết. Đúng không?

(Cười)

(Laughter)

Can anyone see it? Anyone? No?

Ai thấy không? Ai? Không à?

Now let's see the surfaces

Bây giờ, hãy xem các bề mặt này dựa theo chất lượng màu sắc chúng phản chiếu.

according to the quality of light that they reflect.

And now you see it.

Và giờ bạn thấy nó rồi.

So, color enables us to see

Vậy, màu sắc giúp ta thấy

the similarities and differences between surfaces,

sự tương đồng và khác biệt giữa các bề mặt,

according to the full spectrum of light that they reflect.

tùy theo chùm quang phổ ánh sáng mà chúng phản xạ.

But what you've just done

Nhưng điều bạn vừa làm, trong nhiều khía cạnh, là bất khả thi trong toán học.

is in many respects mathematically impossible.

Why?

Tại sao? Vì như Berkeley nói,

Because, as Berkeley tells us,

we have no direct access to our physical world,

ta ko có tương tác trực tiếp với thế giới vật lý,

other than through our senses.

chỉ là thông qua các giác quan.

And the light that falls onto our eyes

Và ánh sáng lọt vào mắt bạn

is determined by multiple things in the world,

đc xác định bởi nhiều thứ trên thực tế --

not only the color of objects,

ko chỉ là màu của vật thể,

but also the color of their illumination,

mà còn độ rọi của chúng,

and the color of the space between us and those objects.

và màu của ko gian giữa ta và chúng.

You vary any one of those parameters,

Bạn đổi một trong các biến đó,

and you'll change the color of the light that falls onto your eye.

và bạn sẽ thay đổi màu sắc ánh sáng đến mắt mình.

This is a huge problem,

Đây là vấn đề lớn vì nó nghĩa là

because it means that the same image

một hình ảnh có thể có vô số

could have an infinite number of possible real-world sources.

nguồn trong thế giới thực.

Let me show you what I mean.

Vậy để tôi giải thích cho bạn. Tưởng tượng đó là phía sau mắt bạn.

Imagine that this is the back of your eye, okay?

và hai hình chiếu từ thế giới bên ngoài.

And these are two projections from the world.

They're identical in every single way.

Chúng giống nhau y đúc trên bất cứ mặt nào.

Identical in shape, size, spectral content.

Về hình dáng, kích thước, quang phổ.

They are the same, as far as your eye is concerned.

Chúng là một, theo mắt của bạn.

And yet they come from completely different sources.

Nhưng chúng có từ những nguồn hoàn toàn khác nhau.

The one on the right comes from a yellow surface,

Cái bên phải

là từ một bề mặt màu vàng,

in shadow, oriented facing the left,

trong bóng râm, hướng về trái,

viewed through a pinkish medium.

nhìn qua tấm kính màu hồng.

The one on the left comes from an orange surface,

Cái bên trái là từ một mặt phẳng màu cam,

under direct light, facing to the right,

đc chiếu sáng, hướng về phải,

viewed through sort of a bluish medium.

nhìn qua tấm kính màu xanh da trời.

Completely different meanings,

Ý nghĩa hoàn toàn khác nhau,

giving rise to the exact same retinal information.

cho một thông tin giống chính xác trên võng mạc.

And yet it's only the retinal information that we get.

Vậy nhưng ta chỉ nhận đc thông tin

trên võng mạc.

So how on Earth do we even see?

Vậy làm thế nào chúng ta thấy?

So if you remember anything in this next 18 minutes,

Vậy nếu bạn nhớ bất cứ điều gì trong 18 phút nữa,

remember this:

nhớ rằng: ánh sáng đến mắt bạn,

that the light that falls onto your eye,

sensory information, is meaningless,

thông tin từ cảm nhận, không có ý nghĩa gì hết.

because it could mean literally anything.

Vì nó có thể là bất cứ thứ gì.

And what's true for sensory information is true for information generally.

Và cái gì đúng cho thông tin xúc giác cũng đúng cho thông tin nói chung.

There's no inherent meaning in information.

Ko hề có ý nghĩa nào gắn với thông tin.

It's what we do with that information that matters.

Quan trọng là ta làm gì với thông tin đó.

So, how do we see? Well, we see by learning to see.

Vậy, làm thế nào chúng ta thấy? Ta thấy bằng việc học.

The brain evolved the mechanisms for finding patterns,

Vậy, não phát triển các cơ chế tìm ra mô hình,

finding relationships in information,

tìm ra ự liên hệ trong thông tin,

and associating those relationships with a behavioral meaning,

và liên kết các mối liên hệ đó

với một ý nghĩa hành vi,

a significance, by interacting with the world.

một ý nghĩa, bằng việc giao tếp với thế giới.

We're very aware of this

Chúng ta biết điều này

in the form of more cognitive attributes, like language.

ở dạng mang tính nhận thức hơn, như ngôn ngữ.

I'm going to give you some letter strings,

Vậy, tôi sẽ cho bạn vài câu văn. Và tôi muốn bạn đọc ra cho tôi,

and I want you to read them out for me, if you can.

nếu có thể.

Audience: "Can you read this?"

Khán giả: "Can you read this?"

"You are not reading this."

"You are not reading this."

"What are you reading?"

"What are you reading?"

Beau Lotto: "What are you reading?" Half the letters are missing, right?

Beau Lotto: "What are you reading?" Nửa số chữ cái bị mất. Đúng ko?

There's no a priori reason

Ko có một lý do nào để chữ "H" ở

why an "H" has to go between that "W" and "A."

giữa "W" và "A."

But you put one there. Why?

Nhưng bạn để nó vào. Tại sao?

Because in the statistics of your past experience,

Vì trong thống kê của kinh nghiệm trc đây của bạn

it would have been useful to do so.

nó cần phải ở đó. Vậy bạn lặp lại như thế.

So you do so again.

And yet you don't put a letter after that first "T."

Nhưng bạn lại không cho chữ nào sau chữ "T" đầu tiên.

Why? Because it wouldn't have been useful in the past.

Tại sao? Vì trong quá khứ nó ko cần thiết.

So you don't do it again.

Nên bạn ko lặp lại.

So, let me show you how quickly our brains can redefine normality,

Vậy, để tôi chỉ ra nhanh làm thế nào bộ não của chúng ta có thể định nghĩa sự bình thường,

even at the simplest thing the brain does, which is color.

kể cả ở việc đơn giản nhất, màu sắc.

So if I could have the lights down up here.

vậy làm ơn tắt đèn trên này.

I want you to first notice that those two desert scenes are physically the same.

Tôi muốn bạn thấy rằng hai cảnh sa mạc này hoàn tòan giống nhau.

Cái này chỉ là đối xứng của cái kia. OK?

One is simply the flipping of the other.

Now I want you to look at that dot

Giờ tôi muốn bạn nhìn vào điểm

between the green and the red.

giữa hình xanh và đỏ. OK?

And I want you to stare at that dot. Don't look anywhere else.

và chăm chú nhìn nó. Đùng nhìn chỗ khác.

We're going to look at it for about 30 seconds,

Và ta sẽ nhìn nó trong 30 giây,

hơi lâu cho cuộc nói chuyện 18 phút.

which is a bit of a killer in an 18-minute talk.

(Laughter)

(cười)

Nhưng tôi thật sự mốn bạn thấy.

But I really want you to learn.

And I'll tell you -- don't look anywhere else --

Và tôi sẽ nói -- đùng nhìn chỗ khác --

I'll tell you what's happening in your head.

và tôi sẽ phân tích cái gì xảy ra trong đàu bạn.

Your brain is learning,

Não bạn đang học. Nó thấy rằng hình bên phải

and it's learning that the right side of its visual field

đc chiếu sáng bởi màu đỏ;

is under red illumination;

the left side of its visual field is under green illumination.

và hình bên phải đc chiếu màu xanh.

That's what it's learning. Okay?

Nó đang nghĩ như vậy. OK?

Now, when I tell you, I want you to look at the dot between the two desert scenes.

Giờ khi tôi gọi, tôi muốn bạn nhìn vào điểm giữa hai sa mạc.

So why don't you do that now?

Giờ bạn hãy làm vậy

(Laughter)

(Cười)

Can I have the lights up again?

Làm ơn bật đèn lên

I take it from your response they don't look the same anymore, right?

Từ phản ứng của bạn tôi suy ra chúng ko giống nhau nữa. Phải ko?

(Applause)

(Vỗ tay)

Why? Because your brain is seeing that same information

Tại sao? Vì não bạn vẫn đang thấy thông tin cũ

as if the right one is still under red light,

như thể hình bên phải đc chiếu màu đỏ,

and the left one is still under green light.

và bên trái vẫn đc chiếu màu xanh.

Đó là thực tế mới của bạn.

That's your new normal.

Okay? So, what does this mean for context?

Vậy điếu này nói gì về bối cảnh?

It means I can take two identical squares,

Nó nghĩa là tôi có thể lấy 2 hình vuông y hệt,

put them in light and dark surrounds,

và để chúng trên nền sáng và tối.

and the one on the dark surround looks lighter than on the light surround.

và giờ cái trên nền tối trông sáng hơn cái trên nền sáng.

Quan trọng ko chỉ là nền sáng hay tối.

What's significant is not simply the light and dark surrounds that matter.

It's what those light and dark surrounds meant for your behavior in the past.

Mà nền sáng và tối đó có nghĩa gì với hành vi của bạn trong quá khứ.

So I'll show you what I mean.

Để tôi giải thích. Ở đây là

Here we have that exact same illusion.

ảo giác như vừa rồi.

We have two identical tiles on the left,

Ta có hai mảnh giống nhau, bên trái,

one in a dark surround, one in a light surround.

một cái trên nền tối, cái kia trên nền sáng.

And the same thing over on the right.

Và tương tự cho bên phải.

Now, I'll reveal those two scenes,

Giờ, điều tôi làm là tôi sẽ xem xét lại hai hình trên.

but I'm not going to change anything within those boxes,

Nhưng tôi ko thay đổi gì trong các hình trên,

trừ ý nghĩa của chúng.

except their meaning.

And see what happens to your perception.

Và xem điều gì xảy ra với nhận thức của bạn.

Notice that on the left

Để ý bên trái

the two tiles look nearly completely opposite:

hai mảnh trông hòan tòan trái ngược;

one very white and one very dark, right?

một cái rất trắng và cái kia thì rất tối.

Được chưa? Trong khi bên phải,

Whereas on the right, the two tiles look nearly the same.

hai mảnh trông gần như y chang.

And yet there is still one on a dark surround,

Mặc dù một cái vẫn trong nền tối, và cái kia trong nền sáng.

and one on a light surround.

Why?

Tại sao? Vì nếu mảnh trong tối

Because if the tile in that shadow were in fact in shadow,

thật sự ở trong bóng râm,

and reflecting the same amount of light to your eye

và phản xạ cùng một lượng ánh sáng đến mắt bạn

as the one outside the shadow,

như cái bên ngoài bóng râm,

it would have to be more reflective -- just the laws of physics.

thì nó phải phản xạ lại nhiều hơn -- chỉ là qui luật vật lý.

So you see it that way.

Vậy bạn thấy nó như thế.

Whereas on the right, the information is consistent

Trong khi bên phải, thông tin giống nhau

with those two tiles being under the same light.

với hai mảnh cùng trong ánh sáng.

If they're under the same light reflecting the same amount of light to your eye,

Nếu chúng được chiếu sáng như nhau, và phản xạ cùng lượng ánh sáng

đến mắt bạn,

then they must be equally reflective.

thì chúng phải cùng độ phản chiếu.

So you see it that way.

Nên bạn thấy như thế.

Which means we can bring all this information together

Nghĩa là ta có thể mang tất cả những thông tin này lại

to create some incredibly strong illusions.

để tạo ra một số ảo giác cực mạnh.

This is one I made a few years ago.

Đây là cái tôi làm cách đây vài năm.

And you'll notice you see a dark brown tile at the top,

Và bạn thấy rằng một mảnh nâu tối ở mặt trên,

and a bright orange tile at the side.

và một mảnh cam sáng ở mặt bên.

That is your perceptual reality.

Đó là thực tế bạn cảm nhận. Thực tế vật lý

The physical reality is that those two tiles are the same.

là hai mảnh đó như nhau.

Here you see four gray tiles on your left,

Đây bạn thấy bốn mảnh xám bên trái,

seven gray tiles on the right.

bảy mảnh xám bên phải.

I'm not going to change those tiles at all,

Tôi sẽ ko thay đổi mấy mảnh đó chút nào.

but I'm going to reveal the rest of the scene.

Nhưng tôi sẽ tiết lộ phần còn lại.

And see what happens to your perception.

Và xem điều gì xảy ra với nhận thức của bạn.

The four blue tiles on the left are gray.

Bốn mảnh xanh bên trái là màu xám.

The seven yellow tiles on the right are also gray.

Bảy mảnh vàng bên phải cũng là xám.

They are the same. Okay?

Chúng giống y hệt. OK?

Don't believe me? Let's watch it again.

Ko tin tôi? Hãy xem lại.

What's true for color is also true for complex perceptions of motion.

Cái gì đúng cho màu sắc cũng đúng cho nhận thức phức tạp về chuyển động.

So, here we have --

Ở đây ta có --

let's turn this around -- a diamond.

hãy xoay nó lại -- một hình thoi.

And what I'm going to do is, I'm going to hold it here,

Và điều tôi làm là, tôi sẽ giữ nó ở đây,

and I'm going to spin it.

và tôi sẽ xoay nó.

And for all of you, you'll see it probably spinning this direction.

Và đối với tất cả cả bạn, bạn sẽ thấy nó có vẻ xoay theo hướng này.

Now I want you to keep looking at it.

Giờ tôi muốn bạn cứ nhìn nó.

Move your eyes around, blink, maybe close one eye.

Đảo mắt, chớp một cái, có thể nhắm một mắt.

And suddenly it will flip, and start spinning the opposite direction.

Và đột nhiên nó lật lại, và bắt đầu xoay theo chiều ngược lại.

Yes? Raise your hand if you got that. Yes?

Có? Giơ tay nếu bạn thấy vậy. Vâng?

Keep blinking.

Chớp mắt nữa đi. Mỗi lần bạn chớp mắt là nó đổi. Đc chưa?

Every time you blink, it will switch.

So I can ask you, which direction is it rotating?

Vậy tôi có thể hỏi bạn, nó đang xoay chiều nào?

How do you know?

Sao bạn biết đc?

Your brain doesn't know, because both are equally likely.

Não bạn ko biết. Vì cả hai khả năng như nhau.

So depending on where it looks,

Vậy tùy vào nhình chỗ nào, nó thay đổi

it flips between the two possibilities.

giữa hai chiều.

Are we the only ones that see illusions?

Có phải chỉ chúng ta thấy ảo giác?

The answer to this question is no.

Câu trả lời là ko.

Even the beautiful bumblebee,

Thậm chí con ong nhỏ xinh đẹp,

with its mere one million brain cells,

với chỉ một triệu neuron,

which is 250 times fewer cells than you have in one retina,

tức là 250 lần ít hơn số lượng tế bào trên một võng mạc,

sees illusions, does the most complicated things

thấy ảo giác, làm được điều phức tạp nhất

that even our most sophisticated computers can't do.

mà thậm chí máy tính hiện đại nhất ko thể.

So in my lab we work on bumblebees,

Vậy trong phòng lab của tôi, chúng tôi thí nghiệm trên ong ngệ.

because we can completely control their experience,

Vì chúng tôi có thể hoàn toàn kiểm soát trải nghiệm của chúng,

and see how it alters the architecture of their brain.

và thấy đc làm sao điều đấy đổi cấu trúc não chúng.

Và chúng tôi làm việc này trong cái gọi là Ma Trận Ong.

We do this in what we call the Bee Matrix.

Here you have the hive.

Ở đây có tổ ong. Bạn thấy đc ong chúa,

You can see the queen bee, the large bee in the middle.

con bự ở giữa kia. Tòan bộ đó là con của nó, những cái trứng.

Those are her daughters, the eggs.

Và chúng đi qua đi lại giữa tổ

They go back and forth between this hive and the arena, via this tube.

và khu họat đông qua ống này.

You'll see one of the bees come out here.

Và bạn thấy một con ong chui ra đây.

You see how she has a little number on her?

Bạn thấy nó có con số nhỏ trên người?

There's another one coming out, she also has a number on her.

Yeah một con nữa chui ra. Nó có một số khác.

Now, they're not born that way, right?

Chúng ko phải bẩm sinh. Dúng ko?

We pull them out, put them in the fridge, and they fall asleep.

Chúng tôi kéo chúng ra, để vào tủ lạnh, chúng ngủ.

Then you can superglue little numbers on them.

Và rồi bạn có thể dán chặt các số nhỏ lên chúng.

(Cười)

(Laughter)

And now, in this experiment they get a reward if they go to the blue flowers.

Và giờ trong thí nghiệm này chúng đc thưởng nếu chúng đến bông hoa xanh dương.

They land on the flower,

Và chúng đậu lên hoa. Chúng cho lưỡi vào đó.

stick their tongue in there, called a proboscis, and drink sugar water.

gọi là vòi, và uống nc đuờng.

She's drinking a glass of water that's about that big to you and I,

Giờ nó uống một cốc nc mà ở cỡ lớn như tôi và bạn,

will do that about three times, then fly.

sẽ phải làm trong ba lần, và rồi bay.

And sometimes they learn not to go to the blue,

Và đôi lúc chúng biết ko bay đến hoa màu xanh dương,

but to go where the other bees go.

mà đi theo những con ong khác.

So they copy each other.

Chúng bắt chước nhau. Chúng có thể đếm ến năm. Chúng có thể nhận đc khuôn mặt.

They can count to five. They can recognize faces.

And here she comes down the ladder.

Đây nó đi xuống.

And she'll come into the hive, find an empty honey pot,

Và vào tổ, kiếm một lỗ mật trống,

and throw up, and that's honey.

và cho vào, đấy là mật.

(Laughter)

(Cười)

Now remember, she's supposed to be going to the blue flowers,

Giờ nhớ rằng -- (Cười)

nó đáng ra phải tìm đến bông hoa xanh dương.

but what are these bees doing in the upper right corner?

Nhưng mấy con ong này đang làm gì ở góc phải bên trên?

It looks like they're going to green flowers.

Trông có vẻ chúng tìm đến hoa xanh lá cây.

Now, are they getting it wrong?

Giờ, có phải chúng tìm nhầm?

And the answer to the question is no. Those are actually blue flowers.

Câu trả lời là ko. Đó thật ra là hoa màu xanh dương.

But those are blue flowers under green light.

Nhưng là hoa xanh dương đc chiếu màu xanh lá cây.

So they're using the relationships between the colors to solve the puzzle,

Vậy chúng đang dùng quan hệ giữa các màu để giải câu đố.

which is exactly what we do.

Y hệt như chúng ta làm.

So, illusions are often used,

Vậy, ảo giác thường được dùng,

especially in art, in the words of a more contemporary artist,

đặc biệt trong nghệ thuật, theo như lời một nghệ sỹ đương đại,

"to demonstrate the fragility of our senses."

"để thể hiện sự mỏng manh của giác quan."

Okay, this is complete rubbish.

OK, thật là nhảm nhí.

The senses aren't fragile. And if they were, we wouldn't be here.

Các giác quan ko hề mỏng manh.Nếu ko ta sẽ ko tồn tại.

Thay vào đó, màu sắc cho ta biết một điều khác hẳn,

Instead, color tells us something completely different,

that the brain didn't actually evolve to see the world the way it is.

là não bộ ko phát triển để nhìn thấy thế giới một cách chân thực.

We can't.

Ta ko thể. Thay vào đó, não phát triển để thấy thế giới

Instead, the brain evolved to see the world

the way it was useful to see in the past.

theo cách có ích trong quá khứ.

And how we see is by continually redefining normality.

Và cách ta thấy liên tục định nghĩa lại sự bình thường.

So, how can we take this incredible capacity of plasticity of the brain

Vậy làm sao ta dùng

khả năng linh hoạt vô hạn này của não

and get people to experience their world differently?

để khiến con người nhận thức thế giới một cách khác?

Well, one of the ways we do it in my lab and studio

Một trong những cách mà chúng tôi làm trong lab va studio

is we translate the light into sound,

là biến ánh sáng thành âm thanh

and we enable people to hear their visual world.

và giúp người ta nghe thế giới trực quan của họ.

And they can navigate the world using their ears.

Và họ có thể định hướng bằng lỗ tai.

Here's David on the right, and he's holding a camera.

Đây là David, bên phải. Và anh đang cầm camera.

On the left is what his camera sees.

Bên trái là những gì camera thấy.

And you'll see there's a faint line going across that image.

Và bạn sẽ thấy một sọc ngang mờ ở giữa hình.

That line is broken up into 32 squares.

Sọc đó được chia thành 32 ô vuông.

In each square, we calculate the average color.

Trong mỗi ô chúng tôi tính màu trung bình.

And then we just simply translate that into sound.

Và rồi chúng tôi chỉ chuyển nó sang âm thanh.

And now he's going to turn around,

Và giờ anh ta sẽ

quay vòng, nhắm mắt lại,

close his eyes,

and find a plate on the ground with his eyes closed.

và tìm một cái dĩa dưới đất, nhắm mắt lại.

(Continuous sound)

(Sound changes momentarily)

(Sound changes momentarily)

(Sound changes momentarily)

(Sound changes momentarily)

(Sound changes momentarily)

Beau Lotto: He finds it. Amazing, right?

Anh đã tìm ra. Đáng ngạc nhiên chứ?

So not only can we create a prosthetic for the visually impaired,

Và vậy chúng tôi ko chỉ tạo ra đc bộ phận thay thế cho người khiếm thị,

but we can also investigate

mà còn có thể nghiên cứu cách người ta

how people literally make sense of the world.

nhận thức thế giới.

But we can also do something else.

Chúng tôi còn làm được điều khác nữa. Chúng tôi có thể tạo ra âm nhạc từ màu sắc.

We can also make music with color.

So, working with kids,

Vậy, làm việc với trẻ con,

they created images,

chúng tạo ra hình ảnh,

thinking about what might the images you see

nghĩ xem hình ảnh bạn thấy có thể nghe đc

sound like if we could listen to them.

như thế nào nếu ta có thể nghe đc chúng.

And then we translated these images.

Và rồi chúng tôi chuyển đổi những bức ảnh.

And this is one of those images.

Đây là một trong chúng.

And this is a six-year-old child composing a piece of music

Đây là đứa trẻ sáu tuổi sáng tác một đoạn nhạc

for a 32-piece orchestra.

cho dàn nhạc 32 mảnh.

And this is what it sounds like.

Và nó nghe như thế này.

(Electronic representation of orchestral music)

So, a six-year-old child. Okay?

Vậy, đứa bé 6 tuổi. OK?

Now, what does all this mean?

Giờ, nó có ý nghĩa gì?

What this suggests is that no one is an outside observer of nature, okay?

Điều này cho thấy ko có ai là người quan sát bên ngoài

thiên nhiên. OK?

We're not defined by our central properties,

Chúng ta ko đc định nghĩa bởi những đặc tính trung tâm,

by the bits that make us up.

bởi những thành phần cấu tạo cơ thể.

We're defined by our environment and our interaction with that environment,

Chúng ta được định nghĩa bởi môi trường và tương tác với môi trường --

by our ecology.

bởi hệ sinh thái.

And that ecology is necessarily relative, historical and empirical.

Và hệ sinh thái đó phải tương đối,

lịch sử và thực nghiệm.

Vậy tôi muốn kết thúc với một thử nghiệm ở đây.

So, what I'd like to finish with is this over here.

Because what I've been trying to do is really celebrate uncertainty.

Vì tôi những gì tôi luôn cố làm là đề cao sự không chắc chắn.

Because I think only through uncertainty is there potential for understanding.

Vì tôi nghĩ chỉ thông qua sự mơ hồ mới có tiềm nắng cho hiểu biết.

So, if some of you are still feeling a bit too certain,

Vậy, nếu ai trong bạn còn thấy quá chắc chắn,

I'd like to do this one.

Tôi muốn thử cái này.

So, if we have the lights down.

Vậy, làm ơn tắt đèn.

And what we have here --

Và ta có ở đây --

Can everyone see 25 purple surfaces on your left,

Mọi người có thấy 25 ô tròn màu tím

bên trái bạn,

and 25, call it yellowish, surfaces on your right?

và 25, coi như là ô màu vàng bên phải?

So now, what I want to do,

Giờ, điều tôi muốn làm:

I'm going to put the middle nine surfaces here

Tôi sẽ đặt chín ô ở giữa này

under yellow illumination,

dưới ánh đèn vàng

by simply putting a filter behind them.

đơn giản bằng việc đặt một kính lọc đằng sau.

Rồi. Giờ bạn sẽ nó thay đổi thấy ánh sáng

Now you can see that changes the light that's coming through there, right?

đi qua đó. Rồi chưa?

Because now the light is going through a yellowish filter

Bởi vì giờ ánh sáng đi qua tấm lọc màu vàng

rồi một tấm lọc màu tím.

and then a purplish filter.

I'm going to do the opposite on the left here.

Tôi sẽ làm ngược lại với tấm bên trái này.

I'm going to put the middle nine under a purplish light.

Tôi sẽ đặt chín ô giữa dưới ánh đèn tím.

Now, some of you will have noticed that the consequence

Giờ, một vài người sẽ thấy rằng kết quả là

is that the light coming through those middle nine on the right,

ánh sáng đi qua 9 ô bên phải,

or your left, is exactly the same as the light

hay bên trái bạn,

giống y hệt ánh sáng đi qua

coming through the middle nine on your right.

chín ô bên phải bạn.

Agreed? Yes?

Đồng ý? Rồi?

Okay. So they are physically the same.

OK. Vậy chúng giống nhau về vật lý.

Let's pull the covers off.

Hãy gỡ bỏ miếng che ra.

Now remember --

Nhớ rằng,

you know that the middle nine are exactly the same.

bạn biết chính ô giữa hoàn toàn giống nhau.

Do they look the same?

Trông chúng còn giống ko? Ko.

No.

The question is, "Is that an illusion?"

Câu hỏi là, "Đó có phải là ảo giác?"

And I'll leave you with that.

Và tôi chừa nó lại cho bạn.

So, thank you very much.

Vậy, cám ơn nhiều.

(Laughter)

(Applause)

(Vỗ tay)