Optical illusions show how we see | Beau Lotto

Translator: Pratik Dixit Reviewer: Abhishek Payal

I want to start with a game. Okay?

मला एका खेळापासून सुरुवात करायची आहे.

And to win this game,

आणि हा खेळ जिंकण्यासाठी,

all you have to do is see the reality that's in front of you

तुम्हाला फक्त तुमच्या समोरील सत्य पाहायचे आहे

as it really is, all right?

जसेच्या तसे. ठीक आहे?

So we have two panels here, of colored dots.

तर, इथे दोन पुठ्ठे आहेत,

रंगीबेरंगी ठिपके असलेले.

And one of those dots is the same in the two panels.

आणि दोन्ही पुठ्ठ्यांवर असा एकच ठिपका आहे की

ज्याचा रंग समान आहे. ठीक आहे?

And you have to tell me which one.

आणि तुम्ही मला सांगायचे आहे कोणता ते.

Now, I narrowed it down

आता, उत्तर फक्त

to the gray one, the green one, and, say, the orange one.

करड्या, हिरव्या आणि नारिंगी रंगातील ठिपक्यांपैकीच असेल तर

So by a show of hands, we'll start with the easiest one.

तर सुरू करुया सोप्यापासून -- हात वर करा --

Show of hands: how many people think it's the gray one?

ज्या लोकांना वाटते की करड्या रंगाचा ठिपका दोन्ही पुठ्ठ्यांवर आहे?

Really? Okay.

खरोखर? बरं.

How many people think it's the green one?

किती लोकांना वाटते की हिरवा ठिपका आहे?

And how many people think it's the orange one?

आणि किती लोकांना वाटते की नारिंगी आहे?

Pretty even split.

जवळजवळ समान विभागणी आहे.

Let's find out what the reality is.

आता पाहूया प्रत्यक्षात काय आहे ते.

Here is the orange one.

हा नारिंगी ठिपका.

(Laughter)

(हशा)

Here is the green one.

हा हिरवा ठिपका.

And here is the gray one.

आणि हा करडा.

(Laughter)

(हशा)

So for all of you who saw that, you're complete realists.

तर, ज्यांनी ज्यांनी ते पाहिले, तुम्ही संपूर्ण वास्तवतावादी आहात. ठीक ना?

All right?

(Laughter)

(हशा)

So this is pretty amazing, isn't it?

हे खरोखर एकदम अफलातून आहे, नाही का?

Because nearly every living system

कारण जवळजवळ प्रत्येक जीवंत प्रणाली मध्ये

has evolved the ability to detect light in one way or another.

कोणत्या ना कोणत्या प्रकारे प्रकाश ओळखण्याची क्षमता उत्क्रांत झाली आहे.

So for us, seeing color

म्हणूनच, आपल्या मेंदूसाठी, रंग पाहणे ही सगळ्यात सोप्या कामांपैकी एक आहे.

is one of the simplest things the brain does.

And yet, even at this most fundamental level,

आणि तरीही, या सर्वात मुलभूत पातळीवरही,

context is everything.

आजूबाजूची परिस्थितीच(context) सर्व काही आहे.

What I'm going to talk about is not that context is everything,

मला "आजूबाजूची परिस्थितीच म्हणजे सर्व काही" याबद्दल बोलायचे नाही आहे,

but why context is everything.

पण ती तशी का आहे, याबद्दल बोलायचे आहे.

Because it's answering that question

कारण त्या प्रश्नाचे उत्तर आपल्याला सांगते

that tells us not only why we see what we do,

फक्त "आपण जे पाहतो ते का पाहतो" एवढेच नाही तर,

but who we are as individuals,

आपण एक व्यक्ती म्हणून कसे आहोत,

and who we are as a society.

आणि समाज म्हणून कसे आहोत, हेही.

But first, we have to ask another question,

पण पहिल्यांदा, आपण आणखी एक प्रश्न विचारायला हवा,

which is, "What is color for?"

जो आहे, "रंग कशासाठी आहे?"

And instead of telling you, I'll just show you.

आणि तुम्हाला सांगण्याऐवजी, मी फक्त तुम्हाला दाखवतो.

What you see here is a jungle scene,

तुम्ही जे पाहता आहात तो एक जंगलातील देखावा आहे.

and you see the surfaces according to the amount of light

आणि तुम्हाला पृष्ठभाग दिसतात ते त्यावरून परावर्तित होणाऱ्या

that those surfaces reflect.

प्रकाशाच्या प्रमाणानुसार

Now, can any of you see the predator that's about to jump out at you?

आता, तुमच्यापैकी कोणाला तुमच्यावर उडी मारण्याच्या बेतात असलेला शिकारी प्राणी दिसतो का?

And if you haven't seen it yet, you're dead, right?

आणि जर तुम्हाला तो दिसला नाही तर तुम्ही मेलेले असाल. बरोबर?

(हशा)

(Laughter)

Can anyone see it? Anyone? No?

कोणाला दिसतो का? एकतरी? नाही?

Now let's see the surfaces

आता, आपण पृष्ठभाग पाहू परावर्तित होणाऱ्या प्रकाशाच्या प्रकारानुसार.

according to the quality of light that they reflect.

And now you see it.

आणि आता तुम्ही पाहू शकता.

So, color enables us to see

म्हणजे, रंग आपल्याला

the similarities and differences between surfaces,

पृष्ठभागांमधील समानता आणि फरक दाखवण्यास मदत करतात,

according to the full spectrum of light that they reflect.

त्यांच्यावरून परावर्तित होणाऱ्या विविध प्रकारच्या रंगलहरींनुसार.

But what you've just done

पण तुम्ही जे काही केले ते, बऱ्याच अंशी, गणितीय दृष्ट्या अशक्य आहे.

is in many respects mathematically impossible.

Why?

का? कारण, जसे बर्कली आपल्याला सांगतात,

Because, as Berkeley tells us,

we have no direct access to our physical world,

आपल्याला आपल्या भोवतालच्या भौतिकी विश्वाला थेट प्रवेश नाही आहे,

other than through our senses.

तो फक्त आपल्या संवेदनांतर्फे आहे.

And the light that falls onto our eyes

आणि आपल्या डोळ्यांवर पडणारा प्रकाश

is determined by multiple things in the world,

जगातील बऱ्याच गोष्टींवर अवलंबून असतो --

not only the color of objects,

फक्त गोष्टींचा रंगच नाही तर,

but also the color of their illumination,

त्यांच्यावर पडणाऱ्या प्रकाशाचा रंग,

and the color of the space between us and those objects.

आणि त्यांच्या आणि डोळ्यांमधील माध्यमाचा रंग यांच्यावरही.

You vary any one of those parameters,

तुम्ही यातील एकही गोष्ट बदला,

and you'll change the color of the light that falls onto your eye.

आणि तुमच्या डोळ्यावर पडणाऱ्या प्रकाशाचा रंग तुम्ही बदललेला असेल.

This is a huge problem,

ही मोठी अवघड गोष्ट आहे कारण याचा अर्थ

because it means that the same image

कारण एकाच चित्राचे खऱ्या जगात

could have an infinite number of possible real-world sources.

अनंत स्रोत असू शकतात.

Let me show you what I mean.

मला काय म्हणायचे आहे ते मला दाखवू दे. समजा, ही तुमच्या डोळ्याची मागची बाजू आहे.

Imagine that this is the back of your eye, okay?

आणि या बाहेरील जगातून आलेल्या दोन प्रतिमा आहेत.

And these are two projections from the world.

They're identical in every single way.

त्या सर्व प्रकारे एकसारख्याच आहेत.

Identical in shape, size, spectral content.

आकारानुसार, लहान-मोठेपणानुसार, किंवा प्रकाशाच्या तरंगलांबीनुसार.

They are the same, as far as your eye is concerned.

आपल्याला डोळ्यांच्या दृष्टीने त्या समानच आहेत.

And yet they come from completely different sources.

आणि तरीही त्या दोन संपूर्णतः वेगळ्या स्रोतांपासून तयार झाल्या आहेत.

The one on the right comes from a yellow surface,

उजवीकडची

पिवळ्या पृष्ठभागापासून येते,

in shadow, oriented facing the left,

सावलीतील, डावीकडे तोंड असलेल्या,

viewed through a pinkish medium.

गुलाबी माध्यमातून पाहिले तर.

The one on the left comes from an orange surface,

आणि डावीकडील प्रतिमा तयार होते एका नारिंगी पृष्ठभागापासून,

under direct light, facing to the right,

थेट प्रकाशातील, उजवीकडे तोंड असलेल्या,

viewed through sort of a bluish medium.

निळ्या माध्यमातून पाहिली असता.

Completely different meanings,

संपूर्णतः वेगळे अर्थ,

giving rise to the exact same retinal information.

पण दृष्टिपटलावर अगदी एकसारखीच माहिती.

And yet it's only the retinal information that we get.

आणि आपल्याला फक्त दृष्टिपटलावर असेल

तेवढीच माहिती मिळते.

So how on Earth do we even see?

मग आपल्याला पाहता येणे शक्य तरी कसे आहे?

So if you remember anything in this next 18 minutes,

म्हणून, जर तुम्हाला पुढच्या १८ मिनीटांतील काही लक्षात ठेवायचे असेल,

remember this:

तर हे ठेवा: जो प्रकाश तुमच्या डोळ्यावर पडतो,

that the light that falls onto your eye,

sensory information, is meaningless,

ज्ञानेंद्रियांतर्फे मिळणारी माहिती, अर्थशून्य आहे.

because it could mean literally anything.

कारण तिचा अक्षरशः काहीही अर्थ असू शकतो.

And what's true for sensory information is true for information generally.

आणि जे ज्ञानेंद्रियांच्या माहितीबद्दल खरे हे ते कोणत्याही माहिती विषयी खरे आहे.

There's no inherent meaning in information.

माहितीमध्ये अंतर्भूत अर्थ नसतो.

It's what we do with that information that matters.

आपण जे त्या माहितीबरोबर करतो त्याला महत्त्व आहे.

So, how do we see? Well, we see by learning to see.

तर, आपण कसे पाहतो? आपण पाहतो पाहायला शिकून.

The brain evolved the mechanisms for finding patterns,

मेंदूने आकृतीबंध शोधून काढण्याची पद्धती उत्क्रांतीतून विकसित केली आहे,

finding relationships in information,

विविध माहितीमधील नाते-संबंध शोधून काढण्यासाठी,

and associating those relationships with a behavioral meaning,

आणि त्या नात्यांचा

आपल्या वागणूकीतील अर्थांशी संबंध जोडण्यासाठी,

a significance, by interacting with the world.

महत्त्वाच्या गोष्टींशी, जगाबरोबर चालत-बोलत असताना.

We're very aware of this

आपल्याला याची जाण आहे

in the form of more cognitive attributes, like language.

संज्ञानात्मक/आकालनात्मक गुणांच्या स्वरूपावरून, "भाषेसारख्या".

I'm going to give you some letter strings,

मी तुम्हाला काही अक्षर मालिका दाखवणार आहे. आणि तुम्ही मला त्या वाचून दाखवा,

and I want you to read them out for me, if you can.

जर तुम्हाला जमत असेल तर.

Audience: "Can you read this?"

प्रेक्षक: "Can you read this?"

"You are not reading this."

"You are not reading this."

"What are you reading?"

"What are you reading?"

Beau Lotto: "What are you reading?" Half the letters are missing, right?

बो लोटो : "What are you reading?" यातील अर्धी अक्षरे गायब आहेत. बरोबर?

There's no a priori reason

"H" ला "W" आणि "A" च्या मध्ये असण्याचे

why an "H" has to go between that "W" and "A."

मूलतः किंवा आधीपासून काही कारण नाही.

But you put one there. Why?

पण तुम्ही तिथे ते जोडता. का?

Because in the statistics of your past experience,

कारण तुमच्या जुन्या अनुभवांच्या सांख्यिकीनुसार

it would have been useful to do so.

तसे केल्याने तुम्हाला पूर्वी उपयोग झाला आहे. म्हणून तुम्ही तसे परत करता.

So you do so again.

And yet you don't put a letter after that first "T."

आणि तरी तुम्ही पहिल्या "T" च्या आधी अक्षर जोडत नाही,

Why? Because it wouldn't have been useful in the past.

का? कारण पूर्वी तसे करण्याचा काही उपयोग झाला नव्हता.

So you don't do it again.

म्हणून आताही तुम्ही तसे करत नाही.

So, let me show you how quickly our brains can redefine normality,

तर मी तुम्हाला दाखवतो मेंदूची साधारणपणाची व्याख्या किती लगेच बदलते,

even at the simplest thing the brain does, which is color.

अगदी सोप्या गोष्टीची, जसे की रंग.

So if I could have the lights down up here.

आता, जर येथील वरचा प्रकाश थोडा कमी करता आला तर.

I want you to first notice that those two desert scenes are physically the same.

पहिल्यांदा याची नोंद करा की ती वाळवंटाची चित्रे अगदी एकच आहेत.

एक दुसऱ्याचे प्रतिबिंब आहे. ठीक?

One is simply the flipping of the other.

Now I want you to look at that dot

आता तुम्ही पाहा त्या बिंदूकडे

between the green and the red.

हिरव्या आणि लाल चौकटींमधील. ठीक आहे?

And I want you to stare at that dot. Don't look anywhere else.

आणि त्याकडे टक लावून पाहा. आणखी कोठेही पाहू नका.

We're going to look at it for about 30 seconds,

आणि आपण त्याकडे पाहणार आहोत जवळजवळ ३० सेकंद,

१८-मिनीटांच्या भाषणात फार जास्त वेळ आहे हा.

which is a bit of a killer in an 18-minute talk.

(Laughter)

(हशा)

पण तुम्ही खरोखर हे शिकावे असे वाटते.

But I really want you to learn.

And I'll tell you -- don't look anywhere else --

आणि मी तुम्हाला सांगेन -- कोठेही दुसरीकडे पाहू नका --

I'll tell you what's happening in your head.

आणि मी तुम्हाला सांगतो तुमच्या डोक्यात काय होत आहे.

Your brain is learning,

तुमचा मेंदू शिकत आहे. तो शिकत आहे की उजव्या बाजूच्या दृष्टिक्षेत्रावर

and it's learning that the right side of its visual field

लाल रंगाचा प्रकाश आहे;

is under red illumination;

the left side of its visual field is under green illumination.

आणि डाव्याबाजूला हिरव्या रंगाचा प्रकाश आहे.

That's what it's learning. Okay?

तो हे शिकत आहे. ठीक ना?

Now, when I tell you, I want you to look at the dot between the two desert scenes.

आता, जेव्हा मी सांगेन, त्यावेळी दोन वाळवंटांच्या चित्रांच्या मधल्या बिंदूकडे पाहा.

So why don't you do that now?

तुम्ही लगेचच का नाही पाहात?

(Laughter)

(हशा)

Can I have the lights up again?

कृपया प्रकाश वाढवणार का?

I take it from your response they don't look the same anymore, right?

तुमच्या प्रतिसादावरून असे वाटते आहे की ती चित्रे आता एक सारखी दिसत नाहीत. खरे ना?

(Applause)

(टाळ्या)

Why? Because your brain is seeing that same information

का? कारण तुमचा मेंदू तीच माहिती पाहतो आहे,

as if the right one is still under red light,

ज्यात उजवी बाजू लाल प्रकाशात आणि,

and the left one is still under green light.

आणि डावी बाजू हिरव्या प्रकाशात होती.

ते तुमच्यासाठी नवीन "साधारण" बनले.

That's your new normal.

Okay? So, what does this mean for context?

तर आजूबाजूच्या परिस्थितीबद्दल याचा अर्थ काय होतो?

It means I can take two identical squares,

याचा अर्थ असा होतो की मी हे दोन समान चौरस घेऊन,

put them in light and dark surrounds,

प्रकाशित किंवा अंधाऱ्या भागात ठेवले तर

and the one on the dark surround looks lighter than on the light surround.

अंधाऱ्या भागातील चौरस, प्रकाशित भागातील चौरसापेक्षा जास्त फिकट दिसतो.

महत्त्वाचे हे नाही की भोवतालचा रंग काळपट किंवा फिकट आहे.

What's significant is not simply the light and dark surrounds that matter.

It's what those light and dark surrounds meant for your behavior in the past.

महत्त्वाचे हे आहे की काळपट किंवा फिकट रंग भोवताली असण्याचा तुमच्या वागण्यावर पूर्वी काय परिणाम झाला आहे.

So I'll show you what I mean.

मी तुम्हाला दाखवतो मला काय म्हणायचे आहे. येथे आपल्याकडे आहे

Here we have that exact same illusion.

अगदी तोच दृष्टिभ्रम.

We have two identical tiles on the left,

आपल्याकडे आहेत दोन एकसारख्या फरशा, डावीकडे,

one in a dark surround, one in a light surround.

भोवताली अंधार असलेली, आणि एक प्रकाशात.

And the same thing over on the right.

आणि तशाच उजवीकडे.

Now, I'll reveal those two scenes,

आता, मी परत त्या देखाव्याकडे पाहणार आहे.

but I'm not going to change anything within those boxes,

पण त्या डब्यांतील काहीही मी बदलणार नाही,

पण त्यांचा अर्थ बदलेन.

except their meaning.

And see what happens to your perception.

आणि पाहा काय होते तुमच्या आकलनशक्तीला.

Notice that on the left

नोंद करा की डावीकडे

the two tiles look nearly completely opposite:

दोन्ही फरशा एकमेकीच्या एकदम विरुद्ध दिसतायत:

one very white and one very dark, right?

एक अगदी पांढरी आणि एक अगदी काळी.

ठीक आहे? पण, उजवीकडे,

Whereas on the right, the two tiles look nearly the same.

दोन्ही फरशा एकसारख्याच दिसतायत.

And yet there is still one on a dark surround,

जरी त्यातील एकीच्या भोवताली अंधार आहे आणि एकीच्या भोवताली प्रकाश.

and one on a light surround.

Why?

का? कारण सावलीतील ती फरशी

Because if the tile in that shadow were in fact in shadow,

जर खरोखर सावलीत असेल,

and reflecting the same amount of light to your eye

आणि जर तेवढाच प्रकाश तुमच्या डोळ्यांकडे परावर्तित करत असेल

as the one outside the shadow,

जेवढा सावली बाहेरील फरशी करते,

it would have to be more reflective -- just the laws of physics.

तर ती जास्त परावर्तनशील असली पाहिजे -- भौतिकशास्त्रातल एक नियम.

So you see it that way.

म्हणूनच तुम्हाला ती तशी दिसते.

Whereas on the right, the information is consistent

पण उजवीकडे माहिती एकसारखीच आहे,

with those two tiles being under the same light.

कारण दोन्ही फरशा समान प्रकाशाखाली आहेत.

If they're under the same light reflecting the same amount of light to your eye,

जर समप्रकाशित फरशा समान प्रमाणात प्रकाश परावर्तित करत असतील तर

तुमच्या डोळ्यांसाठी,

then they must be equally reflective.

त्या समान परावर्तनशील असल्या पाहिजेत.

So you see it that way.

म्हणून तुम्हाला त्या तशा दिसतात.

Which means we can bring all this information together

याचा अर्थ असा की आपण ही माहिती एकत्र आणून

to create some incredibly strong illusions.

अशक्य ताकदीचे भ्रम तयार करू शकतो.

This is one I made a few years ago.

हा एक मी काही वर्षांपूर्वी केला.

And you'll notice you see a dark brown tile at the top,

आणि तुम्हाला एक गडद तपकिरी रंगाची फरशी वरच्याबाजूला दिसेल,

and a bright orange tile at the side.

आणि एक प्रकाशमान नारिंगी बाजूला.

That is your perceptual reality.

ते आपण आकलन केलेले सत्य आहे. भौतिक सत्य हे आहे की

The physical reality is that those two tiles are the same.

दोन्ही फरशा एकसारख्याच आहेत.

Here you see four gray tiles on your left,

येथे डावीकडे तुम्हाला दिसतायत ४ करड्या फरशा,

seven gray tiles on the right.

आणि सात करड्या फरशा उजवीकडे.

I'm not going to change those tiles at all,

मी त्या फरशा जराही बदलणार नाही आहे.

but I'm going to reveal the rest of the scene.

पण मी बाकीचे चित्र तुमच्यासमोर उघड करणार आहे.

And see what happens to your perception.

आणि पाहा काय होते तुमच्या आकलनाला.

The four blue tiles on the left are gray.

डावीकडील चार निळ्या फरशा करडया आहेत.

The seven yellow tiles on the right are also gray.

उजवीकडील सात पिवळ्या फरशाही करड्या आहेत.

They are the same. Okay?

त्या एकसारख्याच आहेत. ठीक?

Don't believe me? Let's watch it again.

माझ्यावर विश्वास नाही बसत? आपण परत पाहू.

What's true for color is also true for complex perceptions of motion.

जे रंगांबद्दल खरे आहे ते हालचालींसारख्या क्लिष्ट गोष्टींच्या आकलनाबाबतही खरे आहे.

So, here we have --

तर इथे आपल्याकडे आहे --

let's turn this around -- a diamond.

आपण हे फिरवू -- एक हिऱ्याचा सांगाडा.

And what I'm going to do is, I'm going to hold it here,

आणि मी काय करणार आहे -- मी इथे धरणार आहे,

and I'm going to spin it.

आणि मी तो फिरवणार आहे.

And for all of you, you'll see it probably spinning this direction.

आणि तुम्हा सर्वांसाठी तो बहुधा या दिशेला फिरत असलेला दिसेल.

Now I want you to keep looking at it.

आता त्याकडे पाहत राहा.

Move your eyes around, blink, maybe close one eye.

तुमचे डोळे थोडे बाजूला न्या, एक डोळा मिटा किंवा उघडझाप करा.

And suddenly it will flip, and start spinning the opposite direction.

आणि एकदम ते बदलेल आणि दुसऱ्या दिशेला फिरताना दिसेल.

Yes? Raise your hand if you got that. Yes?

कोणाला तसे दिसले असले तर हात वर करा.

Keep blinking.

उघडझाप करत राहा. प्रत्येक वेळी दिशा बदलेल. बरोबर?

Every time you blink, it will switch.

So I can ask you, which direction is it rotating?

जर मी तुम्हाला विचारले की कोणत्या दिशेला फिरत आहे?

How do you know?

तुम्हाला कसे कळेल?

Your brain doesn't know, because both are equally likely.

तुमच्या मेंदूला माहिती नाही कारण दोन्ही दिशांना फिरणे शक्य आहे.

So depending on where it looks,

म्हणून पाहण्याच्या पद्धतीनुसार दिशा बदलते

it flips between the two possibilities.

दोन शक्यतांमध्ये.

Are we the only ones that see illusions?

फक्त आपल्यालाच भ्रम होतात का?

The answer to this question is no.

त्या प्रश्नाचे उत्तर नाही असे आहे.

Even the beautiful bumblebee,

सुंदर भुंगाही,

with its mere one million brain cells,

ज्याच्या मेंदूत फक्त दशलक्ष पेशी आहेत,

which is 250 times fewer cells than you have in one retina,

म्हणजे तुमच्या डोळ्यांतील पेशींपेक्षा २५० पटीने कमी,

sees illusions, does the most complicated things

भ्रम पाहतो, आणि अती क्लिष्ट गोष्टी करतो

that even our most sophisticated computers can't do.

ज्या आपले नवीनतम संगणकही करू शकत नाहीत.

So in my lab we work on bumblebees,

म्हणून माझ्या प्रयोगशाळेत, आम्ही भुंग्यावरच काम करतो.

because we can completely control their experience,

कारण आम्ही त्यांच्या संपुर्ण अनुभवावर नियंत्रण ठेवू शकतो,

and see how it alters the architecture of their brain.

आणी त्याचा त्यांच्या मेंदूच्या रचनेवर काय परिणाम होतो याचे निरीक्षण करतो.

आणि आम्ही हे करतो 'बी मॅट्रीक्स' मध्ये.

We do this in what we call the Bee Matrix.

Here you have the hive.

आणि इथे आहे पोळे. तुम्ही राणी माशी पाहू शकता,

You can see the queen bee, the large bee in the middle.

मध्ये बसलेली मोठी माशी. ती अंडी आणि बाकीच्या माश्या तिच्या मुली.

Those are her daughters, the eggs.

आणि त्या ये-जा करत असतात पोळ्यापासून ते

They go back and forth between this hive and the arena, via this tube.

मध्यभागापर्यंत, या नळीद्वारे .

You'll see one of the bees come out here.

आणि तुम्ही पाहाल एक माशी बाहेर येईल.

You see how she has a little number on her?

तुम्ही पाहाल की कशी तिच्यावर एक क्रमांक आहे?

There's another one coming out, she also has a number on her.

हां, आणखी एक बाहेर येत आहे. तिच्यावर दुसरा एक क्रमांक आहे.

Now, they're not born that way, right?

आता, त्या तशा जन्मलेल्या नव्हत्या. बरोबर ना?

We pull them out, put them in the fridge, and they fall asleep.

आम्ही त्यांना बाहेर काढतो, फ्रिजमध्ये ठेवतो, आणि त्या झोपतात.

Then you can superglue little numbers on them.

आणि आम्ही चांगल्या डिंकाने क्रमांक त्यांच्यावर चिकटवतो.

(हशा)

(Laughter)

And now, in this experiment they get a reward if they go to the blue flowers.

आणि या प्रयोगात त्या निळ्या फुलांकडे गेल्यातर त्यांना बक्षिस मिळते.

They land on the flower,

त्या फुलांवर बसतात. त्यांची जीभ(डंख) आत घालतात,

stick their tongue in there, called a proboscis, and drink sugar water.

ज्याला 'proboscis' असे म्हणतात, आणि त्यातील साखरेचे पाणी पितात.

She's drinking a glass of water that's about that big to you and I,

आता ती पाणी पिते आहे एका पेल्यातून जो आपल्यासाठी तेवढाच मोठा असेल,

will do that about three times, then fly.

तसे तीन वेळा करेल आणि उडेल.

And sometimes they learn not to go to the blue,

आणि काहीवेळा त्या निळ्या फुलांकडे दुर्लक्ष करण्यास शिकतात,

but to go where the other bees go.

पण जेथे दुसऱ्या माशा जातील तेथे जातात.

So they copy each other.

म्हणजे त्या एकमेकींची नक्कल करतात. त्या पाच पर्यंत मोजू शकतात. त्यांना चेहरे कळतात.

They can count to five. They can recognize faces.

And here she comes down the ladder.

आणि येथे ती शिडीवरून खाली आली.

And she'll come into the hive, find an empty honey pot,

ती पोळ्यात येईल आणि मधाचे रिकामे भांडे शोधेल,

and throw up, and that's honey.

आणि ओकेल, आणि तो असेल मध.

(Laughter)

(हशा)

Now remember, she's supposed to be going to the blue flowers,

आता लक्षात ठेवा -- (हशा)

-- तिच्याकडून निळ्या फुलांकडे जाण्याची अपेक्षा आहे.

but what are these bees doing in the upper right corner?

पण या वरील बाजूला उजवीकडे माशा काय करतायत?

It looks like they're going to green flowers.

असे दिसतेय की त्या हिरव्या फुलांकडे जातायत.

Now, are they getting it wrong?

आता, त्यांच्याकडून काही चुक होती आहे का?

And the answer to the question is no. Those are actually blue flowers.

त्या प्रश्नाचे उत्तर नाही असे आहे. ती निळी फुले आहेत.

But those are blue flowers under green light.

पण आहेत हिरव्या रंगाच्या प्रकाशाखाली.

So they're using the relationships between the colors to solve the puzzle,

म्हणजे त्या रंगांतील संबंधांचा उपयोग कोडे सोडवायला करत आहेत.

which is exactly what we do.

अगदी जसा आपण करतो तसाच.

So, illusions are often used,

म्हणजे, भ्रम बऱ्याचदा,

especially in art, in the words of a more contemporary artist,

विशेषतः कलेमध्ये, एका जास्त समकालीन कलाकराच्या शब्दांत,

"to demonstrate the fragility of our senses."

"आपल्या संवेदनांची नाजूकपणा दाखवतात."

Okay, this is complete rubbish.

हां, त्याला काहीच अर्थ नाही.

The senses aren't fragile. And if they were, we wouldn't be here.

संवेदन नाजूक नाहीत. आणि तश्या असत्या तर आपण येथे नसतो.

उलट रंग आपल्याला संपुर्ण वेगळी अशी ही गोष्ट सांगतात की,

Instead, color tells us something completely different,

that the brain didn't actually evolve to see the world the way it is.

मेंदू जगाचे खरे रूप पाहण्यास उत्क्रांत झालेला नाही.

We can't.

आपण पाहू शकत नाही. त्याऐवजी मेंदू उत्क्रांत झाला आहे जग असे पाहण्यासाठी

Instead, the brain evolved to see the world

the way it was useful to see in the past.

की ज्या पद्धतीने पाहणे पूर्वी उपयुक्त झाले होते.

And how we see is by continually redefining normality.

आणि आपण पाहतो साधारणपणाची नेहमी नव्याने व्याख्या करत.

So, how can we take this incredible capacity of plasticity of the brain

तर आपण ही मेंदूची असाधारण रूप बदलण्याची शक्ती

आणि लोकांना जग वेगळ्या पद्धतीने दाखवण्याची क्षमता

and get people to experience their world differently?

कशा पद्धतीने समजून घ्यायची?

Well, one of the ways we do it in my lab and studio

एक पद्धत जी आम्ही आमच्या प्रयोगशाळेत आणि स्टुडियोमध्ये वापरतो

is we translate the light into sound,

ती म्हणजे प्रकाशाचे ध्वनीत रूपांतर

and we enable people to hear their visual world.

आम्ही लोकांना त्यांचे दृष्य जग ऐकवतो.

And they can navigate the world using their ears.

आणि ते कान वापरून जगातून विहार करू शकतात.

Here's David on the right, and he's holding a camera.

येथे आहेत डेव्हीड, उजवीकडे. आणि त्यांनी एक कॅमेरा पकडला आहे.

On the left is what his camera sees.

डावीकडे कॅमेऱ्यातील दृष्य दिसत आहे.

And you'll see there's a faint line going across that image.

आणि त्या चित्रावरून फिरताना तुम्हाला एक फिकटशी रेषा दिसेल.

That line is broken up into 32 squares.

ती रेषा ३२ चौरसांत विभागली आहे.

In each square, we calculate the average color.

प्रत्येक चौरसात आम्ही मोजतो सरासरी रंग.

And then we just simply translate that into sound.

आणि तो एकदम सोप्यापद्धतीने आवाजात बदलतो.

And now he's going to turn around,

आणि आता ते फिरणार आहेत

डोळे बंद करून,

close his eyes,

and find a plate on the ground with his eyes closed.

आणि जमिनीवरची ताटली शोधणार आहेत.

(Continuous sound)

(Sound changes momentarily)

(Sound changes momentarily)

(Sound changes momentarily)

(Sound changes momentarily)

(Sound changes momentarily)

Beau Lotto: He finds it. Amazing, right?

त्यांना ती मिळाली. आहे ना अफलातून?

So not only can we create a prosthetic for the visually impaired,

तर यातून आपल्याला दृष्टिदोष असलेल्यांसाठी कृत्रिम अवयव तर तयार करता येतातच,

but we can also investigate

पण आपल्याला लोक जगाचे आकलन कसे करतात

how people literally make sense of the world.

याचाही अभ्यास करता येतो.

But we can also do something else.

पण आपण आणखीही काही करू शकतो. आपण रंगांतून संगीत तयार करू शकतो.

We can also make music with color.

So, working with kids,

तर मुलांबरोबर काम करताना,

they created images,

त्यांनी काही चित्रे तयार केली,

thinking about what might the images you see

असा विचार करून जर ही चित्रे ऐकता आली तर

sound like if we could listen to them.

कशी वाटतील.

And then we translated these images.

आणि आम्ही त्या चित्रांचे ध्वनीत भाषांतर केले.

And this is one of those images.

आणि हे त्यापैकी एक चित्र आहे.

And this is a six-year-old child composing a piece of music

आणि हा आहे सहा वर्षांचा मुलगा संगीत रचताना

for a 32-piece orchestra.

३२ वाद्यांच्या ऑर्केस्ट्रासाठी.

And this is what it sounds like.

आणि ते असे ऐकू येते. ♫

(Electronic representation of orchestral music)

So, a six-year-old child. Okay?

तर, फक्त सहा वर्षाचा मुलगा. ठीक?

Now, what does all this mean?

आता, या सर्वाचा अर्थ काय आहे?

What this suggests is that no one is an outside observer of nature, okay?

हे असे सुचविते की निसर्गाला बाहेरचा असा कोणी

निरीक्षक नाही आहे.

We're not defined by our central properties,

आपली व्याख्या आपल्या केंद्रीय गुणधर्मांवरून नाही,

by the bits that make us up.

तर आपल्याला घडवणाऱ्या छोट्या छोट्या गुणधर्मांवरून बनते.

We're defined by our environment and our interaction with that environment,

आपली व्याख्या बनते आपल्या पर्यावरणावरून आणि आपल्या पर्यावरणाशी होणाऱ्या वागणुकीवरून --

by our ecology.

म्हणजेच आपल्या पारिस्थितीकीवरून.

And that ecology is necessarily relative, historical and empirical.

आणि पारिस्थितीकी ही सापेक्ष,

ऐतिहासिक आणि व्यवहारिकच असते.

म्हणून मला हि इथली गोष्ट सांगून हे भाषण संपवायचे आहे.

So, what I'd like to finish with is this over here.

Because what I've been trying to do is really celebrate uncertainty.

कारण मी जे करतो तो म्हणजे अनिश्चिततेचा सोहळा असतो.

Because I think only through uncertainty is there potential for understanding.

कारण मला वाटते की अनिश्चिततेतूनच आपल्या जग समजण्याची शक्ती मिळते.

So, if some of you are still feeling a bit too certain,

तर, तुम्हाला थोडी जरी निश्चिती जाणवत असेल,

I'd like to do this one.

मला हे करायला आवडेल,

So, if we have the lights down.

आपण जरा प्रकाश कमी केला तर,

And what we have here --

आणि येथे आहे --

Can everyone see 25 purple surfaces on your left,

तुम्हा सर्वांना २५ जांभळे पृष्ठभाग दिसतायत का,

तुमच्या डाव्या बाजूला?

and 25, call it yellowish, surfaces on your right?

आणि २५ पिवळसर पृष्ठभाग तुमच्या उजव्या बाजूला?

So now, what I want to do,

मला असे करायचे आहे की:

I'm going to put the middle nine surfaces here

मी मधले ९ पृष्ठभाग

under yellow illumination,

पिवळ्या प्रकाशात ठेवणार आहे

by simply putting a filter behind them.

त्यांच्या मागे एक पारदर्शक पडदा ठेऊन.

ठीक आहे. आता तुम्हाला दिसेल की त्यामुळे तेथून येणारा

Now you can see that changes the light that's coming through there, right?

प्रकाश बदलला. बरोबर?

Because now the light is going through a yellowish filter

कारण प्रकाश आता पिवळ्या पारदर्शकातून

आणि नंतर जांभळ्या पारदर्शकातून येत आहे.

and then a purplish filter.

I'm going to do the opposite on the left here.

मी याच्या बरोबर उलटे, डाव्याबाजूला करणार आहे.

I'm going to put the middle nine under a purplish light.

मधले ९ जांभळसर प्रकाशाखाली ठेवणार आहे.

Now, some of you will have noticed that the consequence

आता, तुमच्यातील काही जणांनी नोंद केली असेल,

is that the light coming through those middle nine on the right,

उजवीकडील मधल्या ९ पृष्ठभागावरून येणारा प्रकाश

or your left, is exactly the same as the light

किंवा तुमच्या डाव्या बाजूकडील

हा डावीकडील मधल्या ९ पृष्ठभागावरून येणारा प्रकाश

coming through the middle nine on your right.

हा अगदी एकसारखाच आहे

Agreed? Yes?

मान्य ना? हो?

Okay. So they are physically the same.

ठीक. तर ते भौतिक दृष्ट्या एक सारखेच आहेत.

Let's pull the covers off.

आता आपण उघड करू.

Now remember --

लक्षात ठेवा,

you know that the middle nine are exactly the same.

मधले ९ अगदी एकच आहेत.

Do they look the same?

पण ते एक सारखे दिसतायत का? नाही.

No.

The question is, "Is that an illusion?"

प्रश्न हा आहे की, "तो एक भ्रम आहे का?"

And I'll leave you with that.

आणि त्या प्रश्नाने मी तुमची रजा घेतो.

So, thank you very much.

अनेक धन्यवाद.

(Laughter)

(Applause)

(टाळ्या)