Optical illusions show how we see | Beau Lotto

3,141,362 views ・ 2009-10-08

TED


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

Tłumaczenie: Jakub Porebski Korekta: Marcin Kasiak
00:13
I want to start with a game. Okay?
0
13525
2626
Chcę rozpocząć grą.
00:16
And to win this game,
1
16175
2395
A żeby wygrąć tą grę,
00:18
all you have to do is see the reality that's in front of you
2
18594
2889
jedyne co musicie zrobić, to widzieć rzeczywistość,
00:21
as it really is, all right?
3
21507
1992
taką jaka jest. Wszystko jasne?
00:23
So we have two panels here, of colored dots.
4
23523
2587
Więc, mamy tu dwa panele
kolorowych kropek.
00:27
And one of those dots is the same in the two panels.
5
27006
4325
I jedna z tych kropek jest taka sama
w obu panelach. Okej?
00:33
And you have to tell me which one.
6
33530
2048
A Wy musicie mi powiedzieć, która z nich.
00:35
Now, I narrowed it down
7
35602
1448
Może zawęźmy wybór do
00:37
to the gray one, the green one, and, say, the orange one.
8
37074
4671
szarej, zielonej i... dajmy na to - pomarańczowej.
00:41
So by a show of hands, we'll start with the easiest one.
9
41769
3063
Więc, przez podniesienie rąk -- zacznijmy od najłatwiejszej --
00:44
Show of hands: how many people think it's the gray one?
10
44856
2714
Podnieście ręce: Ile ludzi myśli, że to ta szara?
00:48
Really? Okay.
11
48594
1542
Na prawdę? Okej.
00:50
How many people think it's the green one?
12
50160
2974
Ile ludzi myśli, że to zielona?
00:54
And how many people think it's the orange one?
13
54737
2434
A ile ludzi myśli, że to pomarańczowa?
00:59
Pretty even split.
14
59035
1885
Wyszło całkiem równo.
01:02
Let's find out what the reality is.
15
62483
2267
Przekonajmy się, jak to jest na prawdę.
01:04
Here is the orange one.
16
64774
1820
Tutaj mamy pomarańczową.
01:07
(Laughter)
17
67873
1436
(Śmiech)
01:10
Here is the green one.
18
70160
1324
Tutaj mamy zieloną.
01:13
And here is the gray one.
19
73372
2001
A tu jest szara.
01:16
(Laughter)
20
76872
3264
(Śmiech)
01:20
So for all of you who saw that, you're complete realists.
21
80160
2799
A więc, każdy z was, kto to zobaczył jest kompletnym realistą. Dobra?
01:23
All right?
22
83428
1173
01:24
(Laughter)
23
84625
1511
(Śmiech)
01:26
So this is pretty amazing, isn't it?
24
86160
1771
Więc, całkiem zaskakujące, nie uważacie?
01:27
Because nearly every living system
25
87955
1802
Bo prawie każdy żyjący system
01:29
has evolved the ability to detect light in one way or another.
26
89781
3908
wyewoluował możliwość wykrywania światła, w ten czy inny sposób.
01:33
So for us, seeing color
27
93713
1841
Więc, dla nas, widzenie barw jest jedną z najprostszych rzeczy. które robi mózg.
01:35
is one of the simplest things the brain does.
28
95578
2310
01:37
And yet, even at this most fundamental level,
29
97912
2801
Ale jednak, nawet na tak podstawowym poziomie,
01:40
context is everything.
30
100737
2619
kontekst jest najważniejszy.
01:43
What I'm going to talk about is not that context is everything,
31
103380
3181
Nie chcę tutaj mówić o tym, że kontekst jest wszystkim,
01:46
but why context is everything.
32
106585
2025
ale dlaczego jest wszystkim.
01:48
Because it's answering that question
33
108634
2216
Ponieważ odpowiedź na to pytanie nie mówi nam tylko
01:50
that tells us not only why we see what we do,
34
110874
3544
dlaczego widzimy to co widzimy,
01:54
but who we are as individuals,
35
114442
1694
ale kim jesteśmy jako jednostki,
01:56
and who we are as a society.
36
116160
1881
i kim jesteśmy jako społeczeństwo.
01:59
But first, we have to ask another question,
37
119649
2063
Ale najpierw musimy zadać inne pytanie,
02:01
which is, "What is color for?"
38
121736
1508
a mianowicie: "Po co jest kolor?"
02:03
And instead of telling you, I'll just show you.
39
123268
2215
I zamiast wam opowiadać, po prostu wam pokażę.
02:05
What you see here is a jungle scene,
40
125507
2629
To co tu widzicie to scena z dżungli.
02:08
and you see the surfaces according to the amount of light
41
128160
2784
i widzicie powierzchnie według ilości
02:10
that those surfaces reflect.
42
130968
1665
światła, które te powierzchnie odbijają.
02:12
Now, can any of you see the predator that's about to jump out at you?
43
132657
4383
Teraz, czy ktokolwiek widzi drapieżnika, który zaraz na was skoczy?
02:17
And if you haven't seen it yet, you're dead, right?
44
137064
3024
A jeśli go jeszcze nie zobaczyliście, to jesteście martwi, prawda?
(śmiech)
02:20
(Laughter)
45
140112
1001
02:21
Can anyone see it? Anyone? No?
46
141137
2338
Czy ktokolwiek go widzi? Ktokolwiek? Nie?
02:23
Now let's see the surfaces
47
143499
1469
Teraz, zobaczmy powierzchnie ze względu na jakość światła, które odbijają.
02:24
according to the quality of light that they reflect.
48
144992
2854
02:27
And now you see it.
49
147870
1541
I teraz to widzicie.
02:30
So, color enables us to see
50
150489
2265
Więc, kolor umożliwia nam widzenie
02:32
the similarities and differences between surfaces,
51
152778
2426
podobieństw i różnic pomiędzy powierzchniami,
02:35
according to the full spectrum of light that they reflect.
52
155228
3046
ze względu na pełne spektrum światła, które odbijają.
02:38
But what you've just done
53
158298
1461
Ale to, co właśnie zrobiliście jest, pod wieloma względami, matematycznie niemożliwe.
02:39
is in many respects mathematically impossible.
54
159783
3040
02:42
Why?
55
162847
1247
Dlaczego? Ponieważ, jak mawiał Barkley,
02:44
Because, as Berkeley tells us,
56
164118
1430
02:45
we have no direct access to our physical world,
57
165572
2563
nie mamy bezpośredniego dostępu do fizycznego świata,
02:48
other than through our senses.
58
168159
1977
innego niż przez nasz zmysły.
02:50
And the light that falls onto our eyes
59
170160
1815
A światło padające na nasze oczy
02:51
is determined by multiple things in the world,
60
171999
2262
jest zależne od wielu rzeczy w świecie --
02:54
not only the color of objects,
61
174285
1851
nie tylko od kolorów obiektów,
02:56
but also the color of their illumination,
62
176160
1976
ale także od koloru ich podświetlenia,
02:58
and the color of the space between us and those objects.
63
178160
2809
i koloru przestrzeni pomiędzy nami i tymi obiektami.
03:00
You vary any one of those parameters,
64
180993
2253
Zmień jeden z tych parametrów,
03:03
and you'll change the color of the light that falls onto your eye.
65
183270
3522
a zmienisz kolor światła padającego na twoje oko.
03:08
This is a huge problem,
66
188308
1184
To jest ogromy problem, bo to znaczy, że
03:09
because it means that the same image
67
189516
2969
ten sam obraz może mieć nieskończoną ilość
03:12
could have an infinite number of possible real-world sources.
68
192509
3521
źródeł w świecie zewnętrznym.
03:16
Let me show you what I mean.
69
196054
1341
Pokażę Wam co mam przez to na myśli. Wyobraźcie sobie, że to jest tylna część oka.
03:17
Imagine that this is the back of your eye, okay?
70
197419
2833
I mamy dwa obrazy ze świata.
03:20
And these are two projections from the world.
71
200276
2500
03:22
They're identical in every single way.
72
202800
2463
Są identyczne pod każdym możliwym względem.
03:25
Identical in shape, size, spectral content.
73
205287
4032
Mają ten sam kształt, rozmiar, rozpiętość spektrum.
03:29
They are the same, as far as your eye is concerned.
74
209343
2769
Są identyczne, przynajmniej dla Waszych oczu.
03:33
And yet they come from completely different sources.
75
213158
4094
Ale jednek pochodzą z zupełnie innych źródeł.
03:38
The one on the right comes from a yellow surface,
76
218380
4501
Ten z prawej
pochodzi z żółtej powierzchni,
03:42
in shadow, oriented facing the left,
77
222905
2405
zacienionej, skierowany jest w lewo,
03:45
viewed through a pinkish medium.
78
225334
2872
widziany przez róźowawe medium.
03:48
The one on the left comes from an orange surface,
79
228230
3244
Ten z lewej pochodzi z pomarańczowej powierzchni,
03:51
under direct light, facing to the right,
80
231498
2183
oświetlony bezpośrednio, skierowany w prawo,
03:53
viewed through sort of a bluish medium.
81
233705
1984
widziany przez niebieskawe medium.
03:55
Completely different meanings,
82
235713
2175
Kompletnie różne znaczenia,
03:57
giving rise to the exact same retinal information.
83
237912
3277
zbudowane na podstawie dokładnie tej samej informacji z siatkówki.
04:01
And yet it's only the retinal information that we get.
84
241213
3317
Ale ciągle, jest to tylko informacja z siatkówki
którą dostajemy.
04:05
So how on Earth do we even see?
85
245240
3282
Więc jak na Boga widzimy?
04:08
So if you remember anything in this next 18 minutes,
86
248546
3207
Więc, jeśli masz zapamiętać cokolwiek z następnych 18 minut,
04:11
remember this:
87
251777
1246
pamiętaj to, że światło, które pada na Twoje oko,
04:13
that the light that falls onto your eye,
88
253047
1942
04:15
sensory information, is meaningless,
89
255013
2423
informacja sensoryczna, jest bez znaczenia.
04:17
because it could mean literally anything.
90
257460
2118
Bo może oznaczać dosłownie cokolwiek.
04:20
And what's true for sensory information is true for information generally.
91
260158
3545
A to co jest prawdą dla informacji sensorycznej, jest prawdą dla informacji w ogóle.
04:23
There's no inherent meaning in information.
92
263727
2033
Informacja nie posiada gotowego znaczenia.
04:25
It's what we do with that information that matters.
93
265784
2413
Ważne jest to, co robimy z tą informacją.
04:28
So, how do we see? Well, we see by learning to see.
94
268895
3723
A więc, jak widzimy? Cóż, widzimy bo uczymy się widzieć.
04:32
The brain evolved the mechanisms for finding patterns,
95
272642
3539
Więc, mózg wyspecjalizował mechanizmy odnajdywania wzorów,
04:36
finding relationships in information,
96
276205
2040
odnajdywania relacji w informacjach,
04:38
and associating those relationships with a behavioral meaning,
97
278269
4198
i przypisywania tym relacjom
znaczenia behawioralnego,
04:42
a significance, by interacting with the world.
98
282491
2865
pewnej istotności, poprzez interakcje ze światem.
04:45
We're very aware of this
99
285380
1755
Jesteśmy tego bardzo świadomi
04:47
in the form of more cognitive attributes, like language.
100
287159
2829
w formach atrybutów poznawczych, na przykład w języku.
04:50
I'm going to give you some letter strings,
101
290012
2033
Więc, pokażę Wam teraz ciągi znaków. I chcę, żebyście odczytali je dla mnie na głos,
04:52
and I want you to read them out for me, if you can.
102
292069
2493
jeśli potraficie.
04:54
Audience: "Can you read this?"
103
294586
1665
Widzowie: "Czy potraficie to przeczytać?"
04:57
"You are not reading this."
104
297092
2044
"Nie czytacie tego."
04:59
"What are you reading?"
105
299590
1446
"Co czytacie?"
05:01
Beau Lotto: "What are you reading?" Half the letters are missing, right?
106
301060
3384
Beau Lotto: "Co czytacie?" Brakuje połowy liter. Prawda?
05:04
There's no a priori reason
107
304468
1309
Nie ma odgórnej zasady, dla której "H" powinno być
05:05
why an "H" has to go between that "W" and "A."
108
305801
2492
pomiędzy "W" i "A." (What)
05:08
But you put one there. Why?
109
308317
1555
Ale jednak je tam umieszczacie. Dlaczego?
05:09
Because in the statistics of your past experience,
110
309896
2356
Bo według statystyk przeszłych doświadczeń
05:12
it would have been useful to do so.
111
312276
1694
zrobienie tego byłoby przydatne. Więc robicie to znów.
05:13
So you do so again.
112
313994
1441
05:15
And yet you don't put a letter after that first "T."
113
315459
2677
Ale nie umieszczacie już litery po tym pierwszym "T."
05:18
Why? Because it wouldn't have been useful in the past.
114
318160
2864
Dlaczego? Bo to nie było przydatne w przeszłości.
05:21
So you don't do it again.
115
321048
2088
Więc tego nie robicie.
05:23
So, let me show you how quickly our brains can redefine normality,
116
323160
3869
Więc, pozwólcie, że pokażę Wam szybko, jak nasze mózgi zmieniają normalność,
05:27
even at the simplest thing the brain does, which is color.
117
327053
2730
nawet przy tak prostej funkcji wykonywanej przez mózg, jak widzenie kolorów.
05:29
So if I could have the lights down up here.
118
329807
2634
Więc, proszę przygasić górne światła.
05:32
I want you to first notice that those two desert scenes are physically the same.
119
332465
3799
Chcę, żebyście zauważyli, że te dwie scenerie są fizycznie identyczne.
Są po prostu swoimi odbiciami. Okej?
05:36
One is simply the flipping of the other.
120
336288
2177
05:40
Now I want you to look at that dot
121
340244
2310
Teraz chcę, żebyście spojrzeli na tą kropkę
05:42
between the green and the red.
122
342578
2557
pomiędzy zielonym i czerwonym, okej?
05:45
And I want you to stare at that dot. Don't look anywhere else.
123
345159
2977
I pogapcie się na tę kropkę. Nie patrzcie nigdzie na boki.
05:48
We're going to look at it for about 30 seconds,
124
348160
2206
I popatrzymy się na nią przez jakieś 30 sekund,
co jest strasznym samobójem przy 18 minutowym wykładzie.
05:50
which is a bit of a killer in an 18-minute talk.
125
350390
2442
05:52
(Laughter)
126
352856
1293
(Śmiech)
Ale na prawdę chcę wam pokazać.
05:54
But I really want you to learn.
127
354173
1594
05:55
And I'll tell you -- don't look anywhere else --
128
355791
2301
I powiedzieć -- nie patrzcie nigdzie na boki --
05:58
I'll tell you what's happening in your head.
129
358116
2055
I powiedzieć co się dzieje w waszych głowach.
06:00
Your brain is learning,
130
360195
1267
Wasz mózg się uczy. A uczy się, że prawa strona pola widzenia
06:01
and it's learning that the right side of its visual field
131
361486
2728
jest podświetlona na czerwono;
06:04
is under red illumination;
132
364238
1293
06:05
the left side of its visual field is under green illumination.
133
365555
2927
lewa strona pola widzenia jest podświetlona na zielono.
06:08
That's what it's learning. Okay?
134
368506
2886
Tego się uczy, okej?
06:11
Now, when I tell you, I want you to look at the dot between the two desert scenes.
135
371416
4679
Teraz, kiedy powiem że już, chcę żebyście spojrzeli na kropkę pomiędzy dwiema scenami pustynnymi.
06:16
So why don't you do that now?
136
376119
2015
Może spróbujcie zrobić to teraz?
06:18
(Laughter)
137
378158
3360
(Śmiech)
06:21
Can I have the lights up again?
138
381542
1903
Mogę prosić więcej światła?
06:23
I take it from your response they don't look the same anymore, right?
139
383469
3466
Domyślam się po waszej rekacji, że już nie wyglądały tak samo, prawda?
06:26
(Applause)
140
386959
1177
(Aplauz)
06:28
Why? Because your brain is seeing that same information
141
388160
2976
Dlaczego? Bo wasz mózg widzi tę samą informację
06:31
as if the right one is still under red light,
142
391160
2687
tak jakby prawa była ciągle pod czerwonym,
06:33
and the left one is still under green light.
143
393871
2158
a lewa pod zielonym oświetleniem.
To jest Wasza nowa norma.
06:36
That's your new normal.
144
396053
1365
06:37
Okay? So, what does this mean for context?
145
397442
2006
A wiec, co to oznacza dla kontekstu?
06:39
It means I can take two identical squares,
146
399472
2334
Oznacza to, że mogę wziąć te dwa identyczne kwadraty,
06:41
put them in light and dark surrounds,
147
401830
1820
i umieścić je w jasnym i ciemnym otoczeniu.
06:43
and the one on the dark surround looks lighter than on the light surround.
148
403674
3485
I teraz ten na ciemnym tle wygląda jaśniej, niż ten na jasnym.
Istotne nie jest jednak po prostu jasne lub ciemne otoczenie.
06:47
What's significant is not simply the light and dark surrounds that matter.
149
407183
3584
06:50
It's what those light and dark surrounds meant for your behavior in the past.
150
410791
3645
Tylko to, co to otoczenie oznaczało dla waszego zachowania w przeszłości.
06:54
So I'll show you what I mean.
151
414460
1397
Więc, pokażę Wam co mam na myśli. Mamy tutaj
06:55
Here we have that exact same illusion.
152
415881
1983
dokładnie tę samą iluzję.
06:57
We have two identical tiles on the left,
153
417888
2126
Mamy dwa identyczne kafelki, po lewej,
07:00
one in a dark surround, one in a light surround.
154
420038
2286
jeden w ciemnym otoczeniu, jeden w jasnym otoczeniu.
07:02
And the same thing over on the right.
155
422348
2079
I to samo po prawej.
07:04
Now, I'll reveal those two scenes,
156
424451
2851
Teraz, to co zrobię, to znów pokażę te dwie sceny.
07:07
but I'm not going to change anything within those boxes,
157
427326
2668
Ale nie zmienię nic w tych pudełkach,
poza ich znaczeniem.
07:10
except their meaning.
158
430018
1151
07:11
And see what happens to your perception.
159
431193
2313
I zobaczcie co dzieje się z Waszą percepcją.
07:13
Notice that on the left
160
433530
1606
Zwróćcie uwagę jak po lewej
07:15
the two tiles look nearly completely opposite:
161
435160
2765
te dwa kafelki wyglądają na zupełnie przeciwne:
07:17
one very white and one very dark, right?
162
437949
3091
jeden bardzo biały, jeden bardzo ciemny.
Jasne? Kiedy po prawej
07:21
Whereas on the right, the two tiles look nearly the same.
163
441064
3275
te dwa kafelki wyglądają prawe identycznie.
07:24
And yet there is still one on a dark surround,
164
444363
2238
Ale mimo wszystko jeden jest na ciemnym, a drugi jasnym tle.
07:26
and one on a light surround.
165
446625
1365
07:28
Why?
166
448014
1151
Dlaczego? Ponieważ jeśli kafelek w cieniu
07:29
Because if the tile in that shadow were in fact in shadow,
167
449189
3947
byłby faktycznie w cieniu
07:33
and reflecting the same amount of light to your eye
168
453160
2429
i odbijał tę samą ilość światła do Waszego oka
07:35
as the one outside the shadow,
169
455613
1768
jak ten poza cieniem
07:37
it would have to be more reflective -- just the laws of physics.
170
457405
3397
musiałby mocniej odbijać światło -- to zwykłe prawa fizyki.
07:40
So you see it that way.
171
460826
1518
Wiec widzicie to w ten sposób.
07:42
Whereas on the right, the information is consistent
172
462368
2658
Z kolei po prawej, informacja jest spójna
07:45
with those two tiles being under the same light.
173
465050
2683
z tym, że oba kafelki są tak samo oświetlone.
07:47
If they're under the same light reflecting the same amount of light to your eye,
174
467757
3833
jeżeli są pod tym samym oświetleniem i odbjają tę samą ilość światła
do Waszego oka,
07:51
then they must be equally reflective.
175
471614
1785
to znaczy, że muszą w równym stopniu odbijać światło.
07:53
So you see it that way.
176
473423
1263
Więc widzicie to w ten sposób.
07:54
Which means we can bring all this information together
177
474710
2526
Co oznacza, że możemy zebrać całą tą informację
07:57
to create some incredibly strong illusions.
178
477260
2048
aby stworzyć niesamowicie silne iluzje.
07:59
This is one I made a few years ago.
179
479332
1804
To jest jedna, którą stworzyłem kilka lat temu.
08:01
And you'll notice you see a dark brown tile at the top,
180
481160
3313
Zauważcie, że widzicie ciemno brązowy kafelek na górze,
08:04
and a bright orange tile at the side.
181
484497
2479
i jasno pomarańczowy z boku.
08:07
That is your perceptual reality.
182
487000
1730
To jest Wasza rzeczywistość percepcyjna. Fizyczna rzeczywostość
08:08
The physical reality is that those two tiles are the same.
183
488754
2964
jest taka, że te dwa kafelki są takie same.
08:14
Here you see four gray tiles on your left,
184
494160
2976
Tutaj widzicie cztery szare kafelki po lewej,
08:17
seven gray tiles on the right.
185
497160
2512
siedem szarych kafelków po prawej.
08:19
I'm not going to change those tiles at all,
186
499696
2057
Nie zmienię w ogóle tych kafelków.
08:21
but I'm going to reveal the rest of the scene.
187
501777
2167
Ale odkryję resztę scenerii.
08:23
And see what happens to your perception.
188
503968
1958
I zobaczcie co dzieje się z Waszą percepcją.
08:26
The four blue tiles on the left are gray.
189
506521
3509
Cztery niebieskie kafelki po lewej są szare.
08:30
The seven yellow tiles on the right are also gray.
190
510054
3653
Siedem żółtych kafelków po prawej też jest szarych.
08:33
They are the same. Okay?
191
513731
1881
One są takie same. Okej?
08:35
Don't believe me? Let's watch it again.
192
515636
2038
Nie wierzycie mi? Zobaczmy raz jeszcze.
08:39
What's true for color is also true for complex perceptions of motion.
193
519558
4254
To co jest prawdziwe dla koloru, jest także prawdziwe dla kompleksowego widzenia ruchu.
08:43
So, here we have --
194
523836
2809
Mamy tutaj --
08:46
let's turn this around -- a diamond.
195
526669
3264
obróćmy to -- diament.
08:51
And what I'm going to do is, I'm going to hold it here,
196
531160
2620
I to co zrobię, to będę go tu trzymał,
08:53
and I'm going to spin it.
197
533804
1846
i nim zakręcę.
08:56
And for all of you, you'll see it probably spinning this direction.
198
536991
3144
I wszyscy pewnie zobaczycie, że kręci się w tym kierunku.
09:00
Now I want you to keep looking at it.
199
540159
2612
Teraz chcę, żebyście się mu przyglądali.
09:02
Move your eyes around, blink, maybe close one eye.
200
542795
2500
poruszajcie trochę oczami, mrugnijcie, może zamknijcie jedno oko.
09:05
And suddenly it will flip, and start spinning the opposite direction.
201
545319
3817
I nagle on się odwróci, i zacznie kręcić w odwrotnym kierunku.
09:09
Yes? Raise your hand if you got that. Yes?
202
549160
3172
Tak? Niech podniesie rękę ten, kto to zobaczył. Tak?
09:12
Keep blinking.
203
552356
1207
Mrugajcie dalej. Z każdym mrugnięciem się odwróci. Dobra?
09:13
Every time you blink, it will switch.
204
553587
2585
09:16
So I can ask you, which direction is it rotating?
205
556196
2597
Więc mogę zapytać: W którym kierunku on się kręci?
09:20
How do you know?
206
560317
1270
Skąd to wiemy?
09:22
Your brain doesn't know, because both are equally likely.
207
562300
3110
Wasz mózg nie wie. Bo oba są tak samo prawdopodobne.
09:25
So depending on where it looks,
208
565434
1538
Więc w zależności od tego gdzie patrzy, zmienia się
09:26
it flips between the two possibilities.
209
566996
3329
pomiędzy dwiema możliwościami.
09:30
Are we the only ones that see illusions?
210
570349
1924
Czy tylko my widzimy iluzje?
09:32
The answer to this question is no.
211
572297
1839
Odpowiedź na ty pytanie brzmi: nie.
09:34
Even the beautiful bumblebee,
212
574160
1719
Nawet piękna pszczoła,
09:35
with its mere one million brain cells,
213
575903
2874
ze swoim milionem komórek mózgowych,
09:38
which is 250 times fewer cells than you have in one retina,
214
578801
3015
co jest 250 razy mniejszą ilością, niż macie w swojej siatkówce,
09:41
sees illusions, does the most complicated things
215
581840
2828
widzi iluzje, robi rzeczy tak skomplikowane
09:44
that even our most sophisticated computers can't do.
216
584692
2444
jakich nie potrafią robić nawet najbardziej wyszukane komputery.
09:47
So in my lab we work on bumblebees,
217
587501
1856
A więc w moim laboratorium, pracujemy oczywiście z pszczołami.
09:49
because we can completely control their experience,
218
589381
2489
Ponieważ możemy w pełni kontrolować ich doświadczenie,
09:51
and see how it alters the architecture of their brain.
219
591894
2533
i zobaczyć jako to zmienia architektury ich mózgów.
I robimy to za pomocą Pszczelej Matrycy.
09:54
We do this in what we call the Bee Matrix.
220
594451
2101
09:56
Here you have the hive.
221
596576
1274
Tutaj macie ul. Widzicie królową pszczół,
09:57
You can see the queen bee, the large bee in the middle.
222
597874
2595
to ta wielka pszczoła w środku. To wszystko są jej córki, jajka.
10:00
Those are her daughters, the eggs.
223
600493
1626
I one przemieszczają się tam i z powrotem między ulem
10:02
They go back and forth between this hive and the arena, via this tube.
224
602143
3615
i otoczeniem prze tę rurę.
10:09
You'll see one of the bees come out here.
225
609002
2587
I widzicie że jedna z tych pszczół tu wychodzi.
10:11
You see how she has a little number on her?
226
611613
2094
Widzicie, że ma na sobie malutki numerek?
10:14
There's another one coming out, she also has a number on her.
227
614160
2936
O następna wychodzi. Ma inny numerek na sobie.
10:17
Now, they're not born that way, right?
228
617585
2271
Teraz, one się tak nie rodzą, prawda?
10:19
We pull them out, put them in the fridge, and they fall asleep.
229
619880
3015
Wyciągamy je, wkładamy do lodówki i one zasypiają.
10:22
Then you can superglue little numbers on them.
230
622919
2293
Wtedy można przykleić numerek superglue do nich.
(Śmiech)
10:25
(Laughter)
231
625236
1183
10:26
And now, in this experiment they get a reward if they go to the blue flowers.
232
626443
3693
I dalej w tym eksperymencie są nagradzane za wizytę w niebieskich kwiatach.
10:30
They land on the flower,
233
630160
1193
i lądują na kwiecie. Wkładają tam języki,
10:31
stick their tongue in there, called a proboscis, and drink sugar water.
234
631377
3509
zwane trąbkami, i piją wodę z cukrem.
10:34
She's drinking a glass of water that's about that big to you and I,
235
634910
3158
Ona teraz wypija szklankę wody, tak duże by to było dla mnie i dla Ciebie,
10:38
will do that about three times, then fly.
236
638092
3634
zrobi to około 3 razy i leci dalej.
10:44
And sometimes they learn not to go to the blue,
237
644066
2278
A czasami uczą się, żeby nie lecieć do niebieskiego,
10:46
but to go where the other bees go.
238
646368
1768
ale tam, gdzie idą inne pszczoły.
10:48
So they copy each other.
239
648160
1214
Więc naśladują się wzajemnie. Potrafią liczyć do pięciu. Potrafią rozpoznawać twarze.
10:49
They can count to five. They can recognize faces.
240
649398
2286
10:51
And here she comes down the ladder.
241
651708
1961
A tutaj ona schodzi po drabinie.
10:53
And she'll come into the hive, find an empty honey pot,
242
653693
2581
I wejdzie do ula, znajdzie pusty klaster na miód,
10:56
and throw up, and that's honey.
243
656298
2057
zwymiotuje, i macie miód.
10:58
(Laughter)
244
658379
1151
(Śmiech)
10:59
Now remember, she's supposed to be going to the blue flowers,
245
659554
4810
Teraz pamiętajcie -- (Śmiech)
-- że ona miała iść do niebieskich kwiatów.
11:04
but what are these bees doing in the upper right corner?
246
664388
2627
Ale co robi ta pszczoła w prawym górnym rogu?
11:07
It looks like they're going to green flowers.
247
667039
2489
Wygląda na to, że poszła do zielonych kwiatów.
11:09
Now, are they getting it wrong?
248
669552
2806
Teraz, czy one się pomyliły?
11:12
And the answer to the question is no. Those are actually blue flowers.
249
672382
3492
I odpowiedź na to pytanie brzmi: nie. To są tak na prawdę niebieskie kwiaty.
11:15
But those are blue flowers under green light.
250
675898
3563
Tylko że pod zielonym ośietleniem.
11:19
So they're using the relationships between the colors to solve the puzzle,
251
679485
3732
Więc one używają relacji między kolorami, żeby rozwiązać tę zagadkę.
11:23
which is exactly what we do.
252
683241
2071
Co jest dokładnie tym, co my robimy.
11:25
So, illusions are often used,
253
685336
2331
A więc, iluzje często są używane,
11:27
especially in art, in the words of a more contemporary artist,
254
687691
3611
szczególnie w sztuce, ujmę to w słowa współczesnego artysty,
11:31
"to demonstrate the fragility of our senses."
255
691326
2460
"aby zademonstrować kruchość naszych zmysłów."
11:33
Okay, this is complete rubbish.
256
693810
2324
Okej, to kompletna bzdura.
11:36
The senses aren't fragile. And if they were, we wouldn't be here.
257
696158
3950
A nasze zmysły nie są kruche. Jeśli by były, to by nas tu nie było.
Zamiast tego, kolory mówią nam coś zupełnie innego,
11:40
Instead, color tells us something completely different,
258
700132
2899
11:43
that the brain didn't actually evolve to see the world the way it is.
259
703055
3368
że mózg nie ewoluował, aby widzieć świat dokładnie takim, jakim jest.
11:46
We can't.
260
706447
1211
Tego nie możemy. Zamiast tego mózg ewoluował żeby widzieć świat
11:47
Instead, the brain evolved to see the world
261
707682
2412
11:50
the way it was useful to see in the past.
262
710118
3018
jaki był przydatny do widzenia w przeszłości.
11:53
And how we see is by continually redefining normality.
263
713160
4171
I sposób w jaki widzimy polega na ciągłym redefiniowaniu normalności.
11:59
So, how can we take this incredible capacity of plasticity of the brain
264
719650
6872
Więc jak możemy wziąć
tą niesamowitą plastyczność naszych mózgów
12:06
and get people to experience their world differently?
265
726546
2524
i pozwolić ludziom doświadczać swojego świata w odmienny sposób?
12:09
Well, one of the ways we do it in my lab and studio
266
729094
2697
Cóż, jednym sposobem jakiego używamy w moim laboratorium i studiu
12:11
is we translate the light into sound,
267
731815
3238
jest tłumaczenie światła w dźwięki
12:15
and we enable people to hear their visual world.
268
735077
3074
I umożliwiamy ludziom słyszenie świata wizualnego.
12:19
And they can navigate the world using their ears.
269
739160
2658
I mogą oni nawigować przez ten świat dzięki dźwiękom.
12:22
Here's David on the right, and he's holding a camera.
270
742425
3356
Oto Dawid z prawej. Trzyma kamerę.
12:25
On the left is what his camera sees.
271
745805
1730
Po lewej jet to, co widzi kamera.
12:27
And you'll see there's a faint line going across that image.
272
747559
3008
I widzicie, że tam jest linia, blada linia przechodzi przez obraz.
12:30
That line is broken up into 32 squares.
273
750591
2409
Ta linia jest rozbita na 32 kwadraty.
12:33
In each square, we calculate the average color.
274
753024
2327
W każdym z nich kalkulujemy średni kolor.
12:35
And then we just simply translate that into sound.
275
755375
2381
A potem najwyczajniej tłumaczymy to na dźwięk.
12:37
And now he's going to turn around,
276
757780
3233
I teraz on
się obróci, zamknie oczy,
12:41
close his eyes,
277
761037
2860
12:43
and find a plate on the ground with his eyes closed.
278
763921
3262
i znajdzie talerz leżący na podłodze, z zamkniętymi oczami.
12:47
(Continuous sound)
279
767207
1224
12:50
(Sound changes momentarily)
280
770164
1328
12:52
(Sound changes momentarily)
281
772302
1350
12:55
(Sound changes momentarily)
282
775143
2230
12:59
(Sound changes momentarily)
283
779580
1837
13:03
(Sound changes momentarily)
284
783286
1837
13:05
Beau Lotto: He finds it. Amazing, right?
285
785773
1941
Znalazł. Zadziwiające, prawda?
13:07
So not only can we create a prosthetic for the visually impaired,
286
787738
3063
Więc nie tylko możemy stworzyć protezy dla niewidzących,
13:10
but we can also investigate
287
790825
2483
ale możemy przyjrzeć się jak ludzie
13:13
how people literally make sense of the world.
288
793332
2696
dosłownie budują sens świata.
13:16
But we can also do something else.
289
796052
1635
Ale możemy zrobić coś innego. Możemy tworzyć muzykę dzięki kolorom.
13:17
We can also make music with color.
290
797711
3088
13:20
So, working with kids,
291
800823
1676
Więc, pracując z dziećmi,
13:22
they created images,
292
802523
1793
one tworzyły obrazy,
13:24
thinking about what might the images you see
293
804340
2116
z mylą o tym, jak brzmiałyby obrazy które widać
13:26
sound like if we could listen to them.
294
806480
1824
jeżeli możnaby ich posłuchać.
13:28
And then we translated these images.
295
808328
1808
I potem przetłumaczyliśmy te obrazy.
13:30
And this is one of those images.
296
810160
1976
I oto jeden z nich.
13:32
And this is a six-year-old child composing a piece of music
297
812160
2976
Macie tutaj sześciolatka, komponującego muzykę
13:35
for a 32-piece orchestra.
298
815160
2976
na orkiestrę złożoną z 32 instrumentów.
13:38
And this is what it sounds like.
299
818160
2001
I tak oto ona brzmi.
13:40
(Electronic representation of orchestral music)
300
820185
6678
14:06
So, a six-year-old child. Okay?
301
846749
2267
Więc, sześcioletnie dziecko, Okej?
14:09
Now, what does all this mean?
302
849040
2117
Teraz, co to wszystko oznacza?
14:12
What this suggests is that no one is an outside observer of nature, okay?
303
852753
4340
To sugeruje, że nikt nie jest zewnętrznym obserwatorem
natury. Okej?
14:17
We're not defined by our central properties,
304
857117
2065
Nie jesteśmy zdefiniowani przez nasze centralne właściwości,
14:19
by the bits that make us up.
305
859206
1664
poskładani z części, które nas tworzą.
14:20
We're defined by our environment and our interaction with that environment,
306
860894
3674
Jesteśmy definiowani przez nasze środowiska i nasza interakcję z tym środowiskiem--
14:24
by our ecology.
307
864592
1652
przez naszą ekologię.
14:26
And that ecology is necessarily relative, historical and empirical.
308
866268
6032
I ta ekologia jest koniecznie relatywna,
historycznie i empirycznie.
Więc, chciałbym skończyć tym tutaj.
14:34
So, what I'd like to finish with is this over here.
309
874205
4261
14:38
Because what I've been trying to do is really celebrate uncertainty.
310
878490
3261
Ponieważ co chciałem zrobić to tak na prawdę celebrować niepewność.
14:41
Because I think only through uncertainty is there potential for understanding.
311
881775
3761
Ponieważ uważam, że tylko przez w niepewności jest potencjał rozumienia.
14:45
So, if some of you are still feeling a bit too certain,
312
885560
2868
Więc, jeżeli ktoś z was ciągle czuje się bardzo pewny,
14:48
I'd like to do this one.
313
888452
1542
Chciałbym zrobić coś takiego.
14:50
So, if we have the lights down.
314
890018
2414
Więc, jeżeli możemy przygasić światła.
14:52
And what we have here --
315
892456
4882
I co tutaj mamy --
14:58
Can everyone see 25 purple surfaces on your left,
316
898546
4770
Czy wszyscy widzą 25 purpurowych powierzchni
po lewej,
15:03
and 25, call it yellowish, surfaces on your right?
317
903340
4192
i 25, powiedzmy żółtawych powierzchni po prawej?
15:07
So now, what I want to do,
318
907556
1314
Więc, teraz, co chcę żebyście zrobili:
15:08
I'm going to put the middle nine surfaces here
319
908894
3017
Poddam dziewięć środkowych powierzchni tutaj
15:11
under yellow illumination,
320
911935
1627
żółtej iluminacji
15:13
by simply putting a filter behind them.
321
913586
2006
umieszczając za nimi po prostu żółty filtr.
W porządku. Teraz widzicie, że to zmienia światło
15:18
Now you can see that changes the light that's coming through there, right?
322
918054
3971
które tędy przechodzi. Prawda?
15:22
Because now the light is going through a yellowish filter
323
922049
3081
Bo światło przechodzi przez żółtawy filtr
a potem przez purpurowy.
15:25
and then a purplish filter.
324
925154
1547
15:26
I'm going to do the opposite on the left here.
325
926725
4311
Zrobię to w odwrotnej kolejności tu po lewej.
15:31
I'm going to put the middle nine under a purplish light.
326
931060
5667
Środkowe dziewięć poddam purpurowemu światłu.
15:38
Now, some of you will have noticed that the consequence
327
938160
4537
Teraz, niektórzy zauważą, że w konsekwencji
15:42
is that the light coming through those middle nine on the right,
328
942721
3063
światło wychodzące z tych środkowych dziewięciu po prawej,
15:45
or your left, is exactly the same as the light
329
945808
2808
lub waszej lewej,
jest dokładnie takie samo jak światło przechodzące
15:48
coming through the middle nine on your right.
330
948640
2692
przez środkowe dziewięć po waszej prawej.
15:51
Agreed? Yes?
331
951356
2585
Zgoda? Tak?
15:53
Okay. So they are physically the same.
332
953965
2549
Okej. Więc fizycznie są takie same.
15:56
Let's pull the covers off.
333
956538
2638
Ściągnijmy obudowy.
16:02
Now remember --
334
962160
1341
Teraz pamiętajcie.
16:05
you know that the middle nine are exactly the same.
335
965864
3719
wiecie, że środkowa dziewiątka jest dokładnie taka sama.
16:09
Do they look the same?
336
969607
1219
Czy wygląda tak samo? Nie.
16:12
No.
337
972462
1155
16:13
The question is, "Is that an illusion?"
338
973641
1955
Pytanie brzmi: Czy to jest iluzja?
16:15
And I'll leave you with that.
339
975620
1407
I z tym Was zostawię.
16:17
So, thank you very much.
340
977051
1205
Więc, dziękuję bardzo.
16:18
(Laughter)
341
978280
1165
16:19
(Applause)
342
979469
2691
(Aplauz)
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7