David Bismark: E-voting without fraud

Translator: Etrit Adami Reviewer: Enkele Rama

So there are a few things

Pra ka pak gjëra

that bring us humans together in the way that an election does.

që na bashkojnë ne njerëzve në të njejtën mënyre si votat.

We stand in elections; we vote in elections;

Ne kandidohemi në zgjedhje, ne votojmë në zgjedhje,

we observe elections.

ne i mbikqyrim ato .

Our democracies rely on elections.

Demokracitë tona mbështetet në votime.

We all understand why we have elections,

Ne të gjithë e kuptojmë pse kemi zgjedhje,

and we all leave the house on the same day

dhe ne të gjithë lëmë shtëpitë tona në të njejten ditë

to go and vote.

për te shukar për të votuar .

We cherish the opportunity to have our say,

Ne i gëzohemi mundësisë për t'u shprehur

to help decide the future of the country.

për të dhënë ndihmesën tonë për të vedosur të ardhmen e vendit.

The fundamental idea is that politicians

Ideja themelore është që politikaneve

are given mandate to speak for us,

u ipet mandati për të folur për ne,

to make decisions on our behalf

e për të marrur vendime në emër tonë

that affect us all.

të cilat na prekin të gjithëve.

Without that mandate, they would be corrupt.

Pa atë mandat, ata do te ishin të korruptuar .

Well unfortunately, power corrupts,

Dhe për fat të keq, fuqia korrupton,

and so people will do lots of things

dhe kështu që njerzit bëjnë shumëçka,

to get power and to stay in power,

për të marrë pushtetin dhe për të qëndruar në të,

including doing bad things to elections.

duke përfshire bërjen e gjërave të dëmshme gjatë procesit zgjedhor.

You see, even if the idea

E dini, që edhe nëse ideja

of the election is perfect,

e zgjedhjeve është e përkryer,

running a countrywide election is a big project,

udhëheqja e procesit zgjedhor në të gjithë vendin është një projekt i madh,

and big projects are messy.

dhe projektet e mëdha janë të ndërlikuara.

Whenever there is an election,

Kurdo që të ketë zgjedhje,

it seems like something always goes wrong,

duket sikur gjithmonë diçka nuk shkon mirë.

someone tries to cheat,

dikush mundohet të mashtrojë,

or something goes accidentally awry --

ose diçka rastësisht shkon keq --

a ballot box goes missing here,

një kuti votimi mungon këtu,

chads are left hanging over here.

copa letrash jane lenë të varuara diku këtu.

To make sure as few things as possible go wrong,

Për të qenë të sigurtë që sa më pak gjëra që të jetë e mundur shkojnë keq,

we have all these procedures around the election.

ne kemi te gjitha këto procedura rreth votimit.

So for example, you come to the polling station,

Kështu, për shembull. ti vjen tek qendra e votimit,

and a poll station worker asks for your ID

dhe agjenti i qendrës së votimit të kerkon kartën identifikuese,

before giving you a ballot form

përpara se të të jap fletënvotimin

and asking you to go into a voting booth

dhe të thotë të shkosh në vendin ku ti voton

to fill out your vote.

për të mbushur fletëvotimim.

When you come back out, you get to drop your vote

Kur të kthehsh, ti duhet ta hedhësh fletën

into the ballot box

në kutinë e votimit

where it mixes with all the other votes,

ku ajo përzihet me të gjitha fletëvotimet tjera,

so that no one knows how you voted.

kështu që asnjeri nuk e di se si ti votove.

Well, what I want us to think about for a moment

Ajo për çka unë dua që ju të mendoni për një moment

is what happens after that,

është se çfarë ndodh pastaj,

after you drop your vote into the ballot box.

mbas hedhjes së votës në kutinë e votimit.

And most people would go home

Dhe shumica e njerëzve do të shkonin në shtëpitë e tyre

and feel sure that their vote has been counted,

duke u ndjerë të sigurtë që vota e tyre është numërar,

because they trust

sespe ata besojnë

that the election system works.

qe sistemi zgjedhor funksionon.

They trust that election workers and election observers

Ata besojnë që punonjësitë e zgjedhjeve dhe vezhguesit e zgjedhjeve

do their jobs and do their jobs correctly.

e bëjnë punën e tyre dhe e bëjnë atë korrektësisht.

The ballot boxes go to counting places.

Kutitë e votimit shkojnë në vendin e numërimit.

They're unsealed and the votes are poured out

Ato hapen dhe fletëvotimet nxirren

and laboriously counted.

dhe numërohen në menyrë të lodhshme.

Most of us have to trust

Shumica nga ne duhet të kenë besim

that that happens correctly for our own vote,

që kjo ndodh në menyrë korrekte për votën tonë,

and we all have to trust that that happens correctly

dhe ne të gjithë duhet të kemi besim që kjo ndodh në mëyrë korrekte edhe

for all the votes in the election.

për të gjitha votat ne zgedhje.

So we have to trust a lot of people.

Pra ne duhet t'u besojmë një numri të madh njerëzish.

We have to trust a lot of procedures.

Duhet t'u besojmë plot procedurave.

And sometimes we even have to trust computers.

Dhe në disa raste ne duhet t'u besojmë madje edhe kompjuterave.

So imagine hundreds of millions of voters

Pra imagjinoni qindra miliona votues

casting hundreds of millions of votes,

që hedhin qindra miliona vota,

all to be counted correctly

të cilat duket numëruar të gjitha në mënyrë korrekte

and all the things that can possibly go wrong

dhe plot gjëra që mund të shkojnë gabim

causing all these bad headlines,

duke shkaktuar të gjitha ato artikuj të pakëndshëm.

and you cannot help but feel exhausted at the idea

Dhe ti s'mundesh përpos të ndihesh e lodhur nga ideja

of trying to make elections better.

e përpjekjeve për t'i bërë zgjedhjet më mira .

Well in the face of all these bad headlines,

Por në mesin e të gjithë ketyre shenjave te keqia,

researchers have taken a step back

kërkuesit kanë marrë një hap mbrapa

and thought about how we can do elections differently.

dhe kanë menduar se si mund ti tëjmë zgjedhjet ndryshe.

They've zoomed out and looked at the big picture.

Ata u tërhoqën dhe e shikuan situatën në përgjithësi.

And the big picture is this:

Dhe ajo është:

elections should be verifiable.

zgjedhjet duhet të jenë të verifikueshme.

Voters should be able to check

Votuesit duket te jenë në gjendje të kontrollojnë

that their votes are counted correctly,

që vota e tyre është numëruar korrektësisht,

without breaking election secrecy,

pa e zbuluar sekretin zgjedhor,

which is so very important.

që është shumë i rëndvsishem .

And that's the tough part.

Dhe kjo është pjesa e vështirë.

How do we make an election system completely verifiable

Si ta bëjmë sistemin zgjedhor tërësisht të verifikueshëm,

while keeping the votes

duke i mbajmtur votat

absolutely secret?

tërësisht sekrete?

Well, the way we've come up with

Mënrya që ne kemi gjetur është

uses computers

përdorë kompjuter,

but doesn't depend on them.

por nuk varet nga ata.

And the secret is the ballot form.

Dhe sekreti është tek fletëvotimi.

And if you look closely at these ballot forms,

Dhe po t'i shikoni nga afër këto fletëvotime,

you'll notice that the candidate list

do të vini re që lista e kandidatëve

is in a different order on each one.

është në renditje të ndryshme në secilën nga to.

And that means, if you mark your choices on one of them

Dhe kjo do të thotë, në qoftë se t'i i shënon përzgjedhjet e tua mbi njërën nga to

and then remove the candidate list,

dhe pastaj e heq listën e kandidatëve,

I won't be able to tell from the bit remaining

Nuk do të jem në gjendje të tregojë nga ajo që ka ngelur

what your vote is for.

se për çfare është vota jote.

And on each ballot form there is this encrypted value

Dhe ne çdo fletëvotim ekziston kjo vlerë e kriptuar

in the form of this 2D barcode

në formën e e një bardkodi 2D.

on the right.

në të djathtë.

And there's some complicated cryptography

Një kriptim shumë i komplikuar

going on in there,

po ndodh këtu

but what's not complicated

por ajo që nuk është dhe e komplikuar

is voting with one of these forms.

është votimi me një nga këto fletëvotime.

So we can let computers do all the complicated cryptography for us,

Pra ne mund t'i lëmë komjuterët të bëjnë gjithë këtë kriptografi për ne,

and then we'll use the paper for verification.

dhe pastaj ne do ta përdorim fletëvotimin për verifikim.

So this is how you vote.

Pra kjo është mënyra se si votoni.

You get one of these ballot forms at random,

Ti do t'i merrësh një nga këto fletevotimet e rastësishme,

and then you go into the voting booth,

dhe do të shkosh tek vendi i votimit,

and you mark your choices,

dhe i shënon zgjedhjet e tua,

and you tear along a perforation.

dhe ti e shkëtup drejt vendit që është gjysëm i shkëputshëm.

And you shred the candidate list.

Dhe e gris listën e kandidatëve.

And the bit that remains, the one with your marks --

Dhe ajo copë që mbetë, ajo me shenjat që ke bërë,

this is your encrypted vote.

kjo është vota jote e koduar.

So you let a poll station worker

Ti e lejon punonjësin e vendvotimit

scan your encrypted vote.

te skanojë votën tënde të koduar.

And because it's encrypted,

Dhe për shkak që është e koduar,

it can be submitted, stored

ajo mund të dorëzohet ,ruhet

and counted centrally

dhe të numërohet në qendër

and displayed on a website

dhe të shfaqet në një faqe interneti

for anyone to see, including you.

që secili mund ta shohë, duke përfshirë edhe veten tënde.

So you take this encrypted vote

Kështu që ti e merr votën e koduar

home as your receipt.

në shtëpi si faturë.

And after the close of the election,

Dhe mbas mbarimit të zgjedhjeve

you can check that your vote was counted

ti mund të kontrolllosh nëse vota jote është numëruar

by comparing your receipt

duke e krahasuar faturën tënde

to the vote on the website.

me votën në faqen e internetit.

And remember, the vote is encrypted

Dhe mbanjeni në mend që vota është e koduar

from the moment you leave the voting booth,

që nga momenti që ti e lë kutinë e votimit,

so if an election official wants to find out how you voted,

pra në qoftë se zyrtari i zgjedhjeve dëshrion të shoh se si ke votuar,

they will not be able to.

ata nuk do të munden.

If the government wants to find out how you voted,

Pra nëse qeveria dëshrion të dijë se për kë ke votuar,

they won't be able to.

nuk do të munden.

No hacker can break in

Asnjë thyes sitemi nuk mund të futet në sistem

and find out how you voted.

dhe të gjejë se si ke votuar.

No hacker can break in and change your vote,

Asnjë thyes sistemi nuk mund të hyjë në sistem dhe ta ndryshojë votën tënde,

because then it won't match your receipt.

sepse atëherë nuk do të korespodojë me faturën tënde .

Votes can't go missing

Votat nuk mund të humbasin,

because then you won't find yours when you look for it.

sepse atëherë ti nuk do ta gjesh tënden kur ta kërkosh atë.

But the election magic doesn't stop there.

Por magjia e zgjedhjeve nuk mbaron këtu.

Instead, we want to make the whole process

Përkundrazi ne duam ta bëjmë të gjithë procesin

so transparent

aq transparent

that news media and international observers

sa që mediat dhe vëzhguesit ndërkombëtar

and anyone who wants to

dhe kushdo që dëshrion

can download all the election data

mund t'i shkarkojë të gjitha të dhënat e zgjedhjeve

and do the count themselves.

dhe t'i numëroj vetë.

They can check that all the votes were counted correctly.

Ata mund të kontrollojnë që të gjitha votat janë numëruar saktësisht.

They can check

Ata mund të verifikojnë

that the announced result of the election

që rezultati i shpallur i zgjedhjeve

is the correct one.

është i sakti.

And these are elections

Dhe këto janë zgjedhjet

by the people, for the people.

nga populli, për popullin,

So the next step for our democracies

pra faza e ardhshme për demokracitë tona

are transparent

janë zgjedhjet transparente

and verifiable elections.

dhe të verifikueshme.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)