Dare to disagree | Margaret Heffernan

Translator: Thu-Huong Ha Reviewer: Morton Bast

Translator: Ermira Kusari Reviewer: Helena Bedalli

In Oxford in the 1950s,

Në Oksford gjatë viteve 50,

there was a fantastic doctor, who was very unusual,

jetonte një mjeke e mrekullueshme, e pazakontë,

named Alice Stewart.

e quajtur Alice Stewart.

And Alice was unusual partly because, of course,

Alice ishte e pazakontë pjesërisht për shkak se,

she was a woman, which was pretty rare in the 1950s.

ishte femër, një gjë shumë e rrallë gjatë viteve 50.

And she was brilliant, she was one of the,

Ajo ishte e shkëlqyeshme, në atë kohë

at the time, the youngest Fellow to be elected to the Royal College of Physicians.

ishte njëra prej anëtarëve më të reja që ishte zgjedhur ne Kolegjin Mbretror te Mjekëve.

She was unusual too because she continued to work after she got married,

Ishte e vecantë edhe per faktin që vazhdoi të punonte pasi u martua,

after she had kids,

pasi lindi fëmijë,

and even after she got divorced and was a single parent,

edhe pasi u divorcua dhe mbeti prind i vetëm,

she continued her medical work.

ajo vazhdoi punën e saj në lëmin e mjeksisë.

And she was unusual because she was really interested in a new science,

Ishte e vecantë sepse ishte me të vërtetë e interesuar në një shkencë të re,

the emerging field of epidemiology,

në fushën e epidemiologjisë që ishte në zhvillim e sipër,

the study of patterns in disease.

që ka të bëjë me studimin e modelit të sëmundjeve.

But like every scientist, she appreciated

Si cdo shkencëtare tjetër, ajo kuptoi

that to make her mark, what she needed to do

se për te lene gjurmën e saj, do duhej të

was find a hard problem and solve it.

gjente një problem të vështirë dhe ta zgjidhte.

The hard problem that Alice chose

Problemi që Alice zgjodhi

was the rising incidence of childhood cancers.

kishte të bënte me shpeshtesine në rritje e sipër të kancerit tek fëmijët.

Most disease is correlated with poverty,

Shumica prej sëmundjeve kanë një lloj lidhjeje me varfërinë,

but in the case of childhood cancers,

por në rastin e kancerit tek fëmijët,

the children who were dying seemed mostly to come

shumica e fëmijëve të prekur rridhnin nga

from affluent families.

familje të pasura.

So, what, she wanted to know,

Andaj Alice dëshiroi të zbulonte

could explain this anomaly?

se cfarë mund ta shpjegonte këtë anomali.

Now, Alice had trouble getting funding for her research.

Alice filloi të ballafaqohej me vështirësitë e gjetjes së fondeve të duhura për të kryer hulumtimet.

In the end, she got just 1,000 pounds

Në fund arriti të mblidhte vetëm 1, 000 funta

from the Lady Tata Memorial prize.

nga cmimi Lady Tata Memorial.

And that meant she knew she only had one shot

Ajo e kuptoi se kjo i ofronte një mundësi të vetme

at collecting her data.

për të mbledhur të dhënat.

Now, she had no idea what to look for.

Nuk kishte ide se ku të fillonte kërkimet.

This really was a needle in a haystack sort of search,

Ky ishte me të vërtetë rasti i gjilpërës në mullarin e barit,

so she asked everything she could think of.

andaj filloi të mendonte për cdo gjë që i binte ndërmend.

Had the children eaten boiled sweets?

Kishin ngrënë fëmijët ëmbëlsira të zjera?

Had they consumed colored drinks?

Kishin pirë pije te ngjyrosura?

Did they eat fish and chips?

A kishin ngrënë peshk me patate të skuqura?

Did they have indoor or outdoor plumbing?

A kishin sistem hidraulik të brendshëm apo të jashtëm?

What time of life had they started school?

Në cfarë moshe kishin filluar shkollën?

And when her carbon copied questionnaire started to come back,

Dhe kur pyetësori i saj filloi të kthehej me përgjigjet,

one thing and one thing only jumped out

një gjë vecohej nga të tjerat

with the statistical clarity of a kind that

me qartësi statistike për të cilën shumica e

most scientists can only dream of.

shkencëtarëve ëndërrojnë.

By a rate of two to one,

Në proporcion dy me një,

the children who had died

nënat e fëmijëve të cilët kishin vdekur

had had mothers who had been X-rayed when pregnant.

u ishin nënshtruar fotografimeve me rreze X gjatë shtatzënisë.

Now that finding flew in the face of conventional wisdom.

Kjo ra në kundërshtim me diturinë tradicionale.

Conventional wisdom held

Sipas diturisë tradicionale

that everything was safe up to a point, a threshold.

cdo gjë ishte e padëmshme, deri në një pikë.

It flew in the face of conventional wisdom,

Ra në kundërshtim me diturinë tradicionale,

which was huge enthusiasm for the cool new technology

që kishte shkaktuar një entuziazëm të madh për teknologjinë e re

of that age, which was the X-ray machine.

të asaj kohe, që ishte makina e rrezeve X.

And it flew in the face of doctors' idea of themselves,

Poashtu ra ndesh me atë se cfarë mendonin doktorët për vetveten,

which was as people who helped patients,

si njerëz që ndihmonin pacientët,

they didn't harm them.

dhe nuk i lëndonin.

Nevertheless, Alice Stewart rushed to publish

Sidoqoftë, Alice nxitoi të publikonte

her preliminary findings in The Lancet in 1956.

hulumtimet e saj filltestare në Lancet më 1956.

People got very excited, there was talk of the Nobel Prize,

Njerërit ishin të ngazëllyer, dhe po flitej për një cmim Nobel

and Alice really was in a big hurry

dhe Alice ishte në nxitim të madh

to try to study all the cases of childhood cancer she could find

të studionte të gjitha rastet e kancerit në fëmijë që mund të gjente

before they disappeared.

para se të zhdukeshin.

In fact, she need not have hurried.

Në fakt, nuk iu desh të nxitonte.

It was fully 25 years before the British and medical --

Kishte më se 25 vite të plota para se

British and American medical establishments

institucionet mjekësore në Britani dhe Amerikë

abandoned the practice of X-raying pregnant women.

braktisën përdorjen e rrezeve X në gra shtatëzëna.

The data was out there, it was open, it was freely available,

Të dhënat ishin në pah dhe të disponueshme,

but nobody wanted to know.

por askush nuk shfaqte interes.

A child a week was dying,

Edhe pse një fëmijë në javë po vdiste,

but nothing changed.

asgjë nuk ndryshoi.

Openness alone can't drive change.

Sinqeriteti nuk është i mjaftueshëm për të bërë ndryshime.

So for 25 years Alice Stewart had a very big fight on her hands.

Për 25 vite Alice Stewart kishte një luftë të madhe në duart e saj.

So, how did she know that she was right?

Por, si e dinte ajo që kishte të drejtë?

Well, she had a fantastic model for thinking.

Ajo kishte nje model të mrekullueshëm të të menduarit.

She worked with a statistician named George Kneale,

Ajo punoi me një statisticien të quajtur Geroge Kneale,

and George was pretty much everything that Alice wasn't.

dhe George ishte cdo gjë që Alice nuk ishte.

So, Alice was very outgoing and sociable,

Alice ishte shumë e shoqërueshme dhe e afërt,

and George was a recluse.

ndërsa Geoge ishte njeri i tërhekur.

Alice was very warm, very empathetic with her patients.

Alice ishte shume e ngrohte dhe e prekshme kundrejtë pacientëve të saj.

George frankly preferred numbers to people.

Geroge preferonte më shumë numrat se sa njerezit.

But he said this fantastic thing about their working relationship.

Por ai tha një gje shumë interesante rreth marrëdhënies së tyre të punës.

He said, "My job is to prove Dr. Stewart wrong."

Ai tha "Detyra ime është të vërtetoj që Dr. Stewart e ka gabim."

He actively sought disconfirmation.

Ai pandalur kërkonte mosmiratime.

Different ways of looking at her models,

Shikonte modelet, statistikat e saj nga pikëpamje të ndryshme,

at her statistics, different ways of crunching the data

kërkonte mënyra të ndryshme të grumbullimit të të dhënave

in order to disprove her.

për të vertetuar që ajo e kishe gabim.

He saw his job as creating conflict around her theories.

Qëllimi i punës së tij ishte të krijonte konflikt rreth teorive të saj.

Because it was only by not being able to prove

Sepse po qe se nuk do mund të pohonte

that she was wrong,

që ajo e kishte gabim,

that George could give Alice the confidence she needed

ai mund ti ofronte Alice vetëbesimin që i nevoitej asaj

to know that she was right.

për tu bindur se kishte të drejtë.

It's a fantastic model of collaboration --

Eshtë një model i shkëlqyer i bashkëpunimit --

thinking partners who aren't echo chambers.

partnerë mendimi që nuk kanë të njëjtën jehonë.

I wonder how many of us have,

Pyes veten se sa prej nesh kemi,

or dare to have, such collaborators.

ose posedojmë guximin e duhur për bashkëpunime të tilla.

Alice and George were very good at conflict.

Alice dhe George ishin të zotë në konflikte.

They saw it as thinking.

E shihnin si një mënyrë të të menduarit.

So what does that kind of constructive conflict require?

Por cfarë kushte duhet plotësuar për të arritur këtë lloj konflikti dobiprurës?

Well, first of all, it requires that we find people

Fillimisht kërkon që të gjejmë njerëz

who are very different from ourselves.

që janë të ndryshëm nga ne.

That means we have to resist the neurobiological drive,

Kjo do të thotë që duhet ti bëjmë ballë prirjes neurologjike,

which means that we really prefer people mostly like ourselves,

që do të thotë se ne preferojmë njerëz të ngjashëm me ne,

and it means we have to seek out people

dhe do të thotë që duhet të kerkojmë njerëz

with different backgrounds, different disciplines,

me prapavija të ndryshme, të disiplinave të ndryshme,

different ways of thinking and different experience,

me mënyra të ndryshme të të menduarit dhe me përvoja të ndryshme,

and find ways to engage with them.

dhe të gjejmë mënyra se si të punojmë me ta.

That requires a lot of patience and a lot of energy.

Kjo kerkon shumë energji dhe durim.

And the more I've thought about this,

Sa më shumë që mendoj për këtë,

the more I think, really, that that's a kind of love.

aq më shumë mendoj se është një lloj dashurie.

Because you simply won't commit that kind of energy

Sepse ndryshe nuk do dedikoje atë lloj energjie

and time if you don't really care.

dhe kohe po qe se nuk të interesonte.

And it also means that we have to be prepared to change our minds.

Poashtu do të thote se duhet të jemi të gatshëm të nderrojmë mendjen.

Alice's daughter told me

E bija e Alice më tha

that every time Alice went head-to-head with a fellow scientist,

se cdo herë që Alice ndeshej me kolegë shkencëtarë

they made her think and think and think again.

ata vec sa e shtynin të mendonte më shumë.

"My mother," she said, "My mother didn't enjoy a fight,

Ajo tha "Nënës sime nuk i pëlqenin grindjet,

but she was really good at them."

por kishte talent për grindje."

So it's one thing to do that in a one-to-one relationship.

Eshtë ndryshe ta bësh këtë në një marrëdhënie vetem me një person.

But it strikes me that the biggest problems we face,

Por mendoj që problemet më të medha me të cilat ballafaqohemi,

many of the biggest disasters that we've experienced,

shumica e fatkeqësive që kemi përjetuar,

mostly haven't come from individuals,

nuk kanë rrjedhur nga individet,

they've come from organizations,

por nga organizatat,

some of them bigger than countries,

disa prej të cilave janë më të mëdha se shtete të tëra,

many of them capable of affecting hundreds,

që kanë mundësi të ndikojnë në jetërat e qindra njerëzve,

thousands, even millions of lives.

mijërave, edhe millionave.

So how do organizations think?

Andaj si mendojnë organizatat?

Well, for the most part, they don't.

Në pergjithësi ato nuk menndojnë.

And that isn't because they don't want to,

dhe kjo nuk është sepse nuk duan,

it's really because they can't.

është sepse nuk munden.

And they can't because the people inside of them

Nuk munden sepse njerëzit brenda tyre

are too afraid of conflict.

janë të frikësuar të përfshihen në konflikte.

In surveys of European and American executives,

Nga studimet e drejtuesve Amerikanë dhe Evropianë

fully 85 percent of them acknowledged

85 përqind prej tyre kanë pohuar

that they had issues or concerns at work

se kanë pasur probleme ose shqetesime në punë

that they were afraid to raise.

për të cilat ishin të frikësuar të flisnin.

Afraid of the conflict that that would provoke,

Ishin të frikësuar nga konflikti që mund të shkaktonin,

afraid to get embroiled in arguments

të frikesuar se do ngatërroheshin në diskutime

that they did not know how to manage,

të cilat nuk dinin se si ti drejtonin.

and felt that they were bound to lose.

dhe kishin përshtypjen se do i humbisnin.

Eighty-five percent is a really big number.

85 perqind është numër i madh.

It means that organizations mostly can't do

Kjo do të thotë që organizatat nuk mund të bëjnë

what George and Alice so triumphantly did.

atë cfarë Alice dhe George bën triumfalisht.

They can't think together.

Ata nuk mund të mendojnë së bashku.

And it means that people like many of us,

Dhe kjo do të thotë që shumë prej nesh,

who have run organizations,

që kemi udhëhequr organizata,

and gone out of our way to try to find the very best people we can,

dhe kemi dal jashtë mundesive tona për të gjetur njerëzit më të talentuar,

mostly fail to get the best out of them.

nuk arrijmë të shfrytëzojmë talentin e tyre.

So how do we develop the skills that we need?

Andaj si mund të zhvillojmë aftesitë për të cilat kemi nevojë?

Because it does take skill and practice, too.

Sepse kjo kërkon përvojë dhe aftësi, gjithashtu.

If we aren't going to be afraid of conflict,

Nëse vendosim të mos frikësohemi nga konflikti,

we have to see it as thinking,

duhet ta shofim si mënyrë të të menduarit.,

and then we have to get really good at it.

dhe pastaj duhet ta zotërojmë si duhet.

So, recently, I worked with an executive named Joe,

rishtazi punova me nje drejtor të quajtur Joe,

and Joe worked for a medical device company.

dhe Joe punonte për një kompani të mjeteve mjekësore.

And Joe was very worried about the device that he was working on.

Joe ishte shumë i brengosur për paisjen në të cilën po punonte.

He thought that it was too complicated

Mendonte se ishte shumë e ndërlikuar

and he thought that its complexity

dhe mendonte se ndërlikueshmëria e pajisjes

created margins of error that could really hurt people.

krijonte kufi gabimi që janë të dëmshme për njerëzit.

He was afraid of doing damage to the patients he was trying to help.

Ai kishte frikë se do u shkaktonte dëme pacientëve të cilët po mundohej të ndihmonte.

But when he looked around his organization,

Por kur i hodhi një sy organizatës,

nobody else seemed to be at all worried.

e vërejti se askush tjetër nuk ishte i brengosur.

So, he didn't really want to say anything.

Andaj nuk deshi të thoshte asgjë.

After all, maybe they knew something he didn't.

Pas së gjithash, ndoshta ata dinin dicka për të cilën ai nuk dinte.

Maybe he'd look stupid.

Ndoshta do dukej si budalla.

But he kept worrying about it,

Por ai vazhdoi të brengosej,

and he worried about it so much that he got to the point

dhe brengosej aq sa arriti në një pikë ku

where he thought the only thing he could do

mendoi se gjëja e vetme që mund të bënte

was leave a job he loved.

ishte të braktiste punën që aq shumë e donte.

In the end, Joe and I found a way

Në fund , Joe dhe unë

for him to raise his concerns.

arritëm të gjenim një mënyrë për të deklaruar haptazi shqetesimet e tij.

And what happened then is what almost always

Ndodhi ajo që ndodh pothuajse gjithmone

happens in this situation.

shpesh në situata të tilla.

It turned out everybody had exactly the same

Doli që të gjithë kishin të njëjtat

questions and doubts.

pyetje dhe dyshime.

So now Joe had allies. They could think together.

Kështu Joe fitoi aleatë dhe tani mund të mendonin të gjithë së bashku.

And yes, there was a lot of conflict and debate

Kjo shkaktoi shumë debate dhe konflikte

and argument, but that allowed everyone around the table

e diskutime, mirëpo i dha mundësinë secilit prej tyre

to be creative, to solve the problem,

të tregohej kreativë, të zgjidhte problemin,

and to change the device.

dhe ta ndryshonin paisjen.

Joe was what a lot of people might think of

Joe është ai lloj personi të cilin shumica e

as a whistle-blower,

mendojnë si ushëheqës që ngre zërin

except that like almost all whistle-blowers,

përvec se si të gjithë personat e tjerë të tillë

he wasn't a crank at all,

ai nuk ishte njeri fare eksentrik,

he was passionately devoted to the organization

kishte një pasion të dedikuar ndaj organizatës

and the higher purposes that that organization served.

dhe ndaj qëllimeve të organizatës.

But he had been so afraid of conflict,

Por kishte aq shumë frikë të ngatërrohej në konflikte

until finally he became more afraid of the silence.

sa që më në fund filloi të frikësohej më shumë nga heshtja.

And when he dared to speak,

Dhe kur mori guximin të flasë

he discovered much more inside himself

zbuloi shumë gjëra rreth vetvetes

and much more give in the system than he had ever imagined.

dhe rreth asaj se cfarë mund të ofronte se sa që e kishte imagjinuar ndonjëherë.

And his colleagues don't think of him as a crank.

Kolegët e tij nuk e mendojnë si njeri me fiksime.

They think of him as a leader.

E shohin si udhëheqës.

So, how do we have these conversations more easily

Si mund të kemi biseda të tilla më lehtë

and more often?

dhe më shpesh?

Well, the University of Delft

Universiteti i Delft,

requires that its PhD students

kërkon që studentët që ndjekin studimet për doktoraturë

have to submit five statements that they're prepared to defend.

të paraqesin 5 deklarata të cilat janë të pregatitur ti mbrojnë.

It doesn't really matter what the statements are about,

Nuk ka rëndësi se me cfarë kanë të bëjnë deklaratat,

what matters is that the candidates are willing and able

rëndësi ka që kandidatet të kenë vullnetin dhe aftesinë

to stand up to authority.

tu bëjnë ballë personave më kompetentë.

I think it's a fantastic system,

Mendoj që është një sistem i mrekullueshëm

but I think leaving it to PhD candidates

por besoj që duhet aplikuar jo vetëm ndaj kandidatëve për doktiraturë

is far too few people, and way too late in life.

por një grupi më të gjerë njerëzish dhe në një moshë më të re.

I think we need to be teaching these skills

Mendoj se duhet tu mësojmë këto aftësi

to kids and adults at every stage of their development,

fëmijëve dhe të rriturve gjatë secilës fazë së zhvillimit

if we want to have thinking organizations

nëse duam të kemi organizata të cilat mendojnë

and a thinking society.

dhe një shoqëri që mendon.

The fact is that most of the biggest catastrophes that we've witnessed

Fakti qëndron se shumica e fatkeqësive të cilave u kemi qenë dëshmitarë

rarely come from information that is secret or hidden.

rralle herë rrjedhin nga të dhëna sekrete ose të fshehura.

It comes from information that is freely available and out there,

Rrjedh nga të dhëna që janë të disponueshme në cdo kohë

but that we are willfully blind to,

kundrejt të cilave ne jemi të verbër me plotdëshirë

because we can't handle, don't want to handle,

sepse nuk mund ti bëjmë ballë, ose nuk duam ti bëjmë ballë konfliktit

the conflict that it provokes.

që shkaktojnë.

But when we dare to break that silence,

Por kur marrim guximin të thyejmë heshtjen,

or when we dare to see,

ose kur marrim guximin të shohim,

and we create conflict,

dhe krijojmë konflikt

we enable ourselves and the people around us

i japim mundësinë vetvetes dhe njerëzve përreth nesh

to do our very best thinking.

të mendojmë në mënyrën më efikase.

Open information is fantastic,

Informacioni i hapur është i mrekullueshëm,

open networks are essential.

rrjetet e hapura janë thelbësore.

But the truth won't set us free

Por e vërteta nuk na liron

until we develop the skills and the habit and the talent

derisa të zhvillojmë aftësitë, zakonin dhe talentin

and the moral courage to use it.

dhe guximin moral për ta perdorur atë.

Openness isn't the end.

Pikëpamjet e hapura nuk janë fundi.

It's the beginning.

Eshtë fillimi.

(Applause)

(Duartrokitje)