Atheism 2.0 | Alain de Botton

Tłumaczenie: Bartłomiej Szóstak Korekta: Martyna Bajek

One of the most common ways of dividing the world

Jednym z najprostszych podziałów świata jest ten

is into those who believe

na wierzących

and those who don't --

i niewierzących,

into the religious and the atheists.

ludzi religijnych i ateistów.

And for the last decade or so,

Przez ostatnią dekadę

it's been quite clear

było całkiem jasne,

what being an atheist means.

kim jest ateista.

There have been some very vocal atheists

Kilku ateistów

who've pointed out,

głośno wyraziło swój pogląd,

not just that religion is wrong,

że religia nie tylko jest niewłaściwa,

but that it's ridiculous.

ale również niedorzeczna.

These people, many of whom have lived in North Oxford,

Ci ludzie, spośród których wielu mieszkało w North Oxford,

have argued --

argumentowali, że wiara w Boga

they've argued that believing in God

argumentowali, że wiara w Boga

is akin to believing in fairies

jest jak wiara we wróżki,

and essentially that the whole thing

że w gruncie rzeczy cała wiara

is a childish game.

jest dziecinną zabawą.

Now I think it's too easy.

Uważam, że to zbyt proste.

I think it's too easy

Uważam, że zbyt prostym jest

to dismiss the whole of religion that way.

odrzucać całą religię w ten sposób.

And it's as easy as shooting fish in a barrel.

To proste jak bułka z masłem.

And what I'd like to inaugurate today

Chciałbym dziś wprowadzić

is a new way of being an atheist --

nowy sposób na bycie ateistą.

if you like, a new version of atheism

Jeśli chcecie, nową wersję ateizmu

we could call Atheism 2.0.

możemy nazwać Ateizm 2.0.

Now what is Atheism 2.0?

Czym jest Ateizm 2.0?

Well it starts from a very basic premise:

Wychodzi z prostego założenia:

of course, there's no God.

rzecz jasna nie ma Boga.

Of course, there are no deities or supernatural spirits

Nie istnieją żadne bóstwa, siły nadprzyrodzone,

or angels, etc.

anioły itp.

Now let's move on; that's not the end of the story,

Idźmy dalej, bo to jeszcze nie koniec,

that's the very, very beginning.

to dopiero początek.

I'm interested in the kind of constituency

Ciekawią mnie zwolennicy

that thinks something along these lines:

następującego myślenia:

that thinks, "I can't believe in any of this stuff.

„Nie mogę uwierzyć w cokolwiek z tych rzeczy.

I can't believe in the doctrines.

Nie wierzę w doktryny,

I don't think these doctrines are right.

nie sądzę, by były słuszne, ale..."

But," a very important but, "I love Christmas carols.

- bardzo ważne ale - „uwielbiam kolędy,

I really like the art of Mantegna.

podobają mi się dzieła Mantegny,

I really like looking at old churches.

lubię oglądać stare kościoły

I really like turning the pages of the Old Testament."

i wertować Stary Testament".

Whatever it may be,

Wiecie, o czym mówię.

you know the kind of thing I'm talking about --

Wiecie, o czym mówię.

people who are attracted to the ritualistic side,

Mam na myśli ludzi, których pociąga rytualna,

the moralistic, communal side of religion,

moralizatorska, wspólnotowa strona religii,

but can't bear the doctrine.

ale nie mogą zdzierżyć doktryny.

Until now, these people have faced a rather unpleasant choice.

Do tej pory tacy ludzie mieli nieciekawy wybór.

It's almost as though either you accept the doctrine

Zaakceptują doktrynę

and then you can have all the nice stuff,

i będą korzystać ze wszystkiego, co miłe,

or you reject the doctrine and

albo ją odrzucą

you're living in some kind of spiritual wasteland

i będą skazani na duchową pustynię

under the guidance of CNN and Walmart.

pod przedwodnictwem CNN i Walmart.

So that's a sort of tough choice.

To raczej trudny wybór.

I don't think we have to make that choice.

Nie sądzę, że jesteśmy na niego skazani.

I think there is an alternative.

Uważam, że jest alternatywa.

I think there are ways --

Myślę, że można podkraść

and I'm being both very respectful and completely impious --

to i owo z różnych religii.

of stealing from religions.

Mówię to z pełnym szacunkiem i całkowitą bezbożnością.

If you don't believe in a religion,

Jeśli nie wierzy się w żadną religię,

there's nothing wrong with picking and mixing,

nie ma nic złego w wybieraniu i mieszaniu

with taking out the best sides of religion.

najlepszych elementów religii.

And for me, atheism 2.0

Dla mnie Ateizm 2.0

is about both, as I say,

to pełen szacunku i zarazem bezbożny sposób

a respectful and an impious way

patrzenia na różne religie pod kątem tego,

of going through religions and saying, "What here could we use?"

co można z nich zaczerpnąć i wykorzystać.

The secular world is full of holes.

Świat świecki jest pełen luk.

We have secularized badly, I would argue.

Powiedziałbym, że źle się zeświecczyliśmy.

And a thorough study of religion

Dokładne przestudiowanie danej religii

could give us all sorts of insights

może wskazać nam

into areas of life that are not going too well.

te obszary życia, z którymi sobie nie radzimy.

And I'd like to run through a few of these today.

Chciałbym, żebyśmy dzisiaj przyjrzeli się kilku z nich.

I'd like to kick off by looking at education.

Najpierw edukacja,

Now education is a field

która jest dziedziną,

the secular world really believes in.

w którą świat świecki bardzo wierzy.

When we think about how we're going to make the world a better place,

Myśląc o sposobie na polepszenie świata,

we think education; that's where we put a lot of money.

myślimy o edukacji; przeznaczamy na nią wiele pieniędzy.

Education is going to give us, not only commercial skills, industrial skills,

Nie tylko da nam umiejętności komercyjne i przemysłowe,

it's also going to make us better people.

ale zrobi z nas również lepszych ludzi.

You know the kind of thing a commencement address is, and graduation ceremonies,

To jak towarzyszące uroczystościom ukończenia szkoły

those lyrical claims

wzruszenie i przekonanie,

that education, the process of education -- particularly higher education --

że edukacja, a w szczególności wyższe wykształcenie,

will make us into nobler and better human beings.

zrobi z nas szlachetniejszych i lepszych ludzi.

That's a lovely idea.

To zacna idea.

Interesting where it came from.

Ciekawe skąd pochodzi.

In the early 19th century,

Na początku XIX w.

church attendance in Western Europe

frekwencja w kościołach Europy Zachodniej

started sliding down very, very sharply, and people panicked.

zaczęła gwałtownie spadać.

They asked themselves the following question.

Pojawiła się panika, a także pytanie,

They said, where are people going to find the morality,

gdzie szukać prawd moralnych,

where are they going to find guidance,

gdzie zwrócić się o poradę

and where are they going to find sources of consolation?

i gdzie znaleźć źródła pocieszenia?

And influential voices came up with one answer.

Wpływowe głosy dostarczyły jednej odpowiedzi.

They said culture.

Kultura.

It's to culture that we should look

W kulturze powinniśmy szukać

for guidance, for consolation, for morality.

wskazówek, pocieszenia, moralności.

Let's look to the plays of Shakespeare,

Spójrzmy na sztuki Szekspira,

the dialogues of Plato, the novels of Jane Austen.

dialogi Platona, powieści Jane Austen.

In there, we'll find a lot of the truths

Znajdziemy w nich wiele prawd

that we might previously have found in the Gospel of Saint John.

podobnych do tych w ewangelii św. Jana.

Now I think that's a very beautiful idea and a very true idea.

Uważam, że to bardzo piękna i prawdziwa idea.

They wanted to replace scripture with culture.

Chcieli zastąpić Biblię kulturą.

And that's a very plausible idea.

To bardzo przekonująca idea.

It's also an idea that we have forgotten.

To również idea, o której zapomnieliśmy.

If you went to a top university --

Jeśli poszlibyście do najlepszego uniwersytetu,

let's say you went to Harvard or Oxford or Cambridge --

Harvard, Oxford lub Cambridge

and you said, "I've come here

i powiedzieli: "Jestem tutaj,

because I'm in search of morality, guidance and consolation;

ponieważ szukam moralności, porady i pocieszenia,

I want to know how to live,"

chcę wiedzieć jak żyć",

they would show you the way to the insane asylum.

to wysłano by was do wariatkowa.

This is simply not what our grandest and best institutes of higher learning

Po prostu najlepsze szkoły wyższe

are in the business of.

nie zajmują się tym.

Why? They don't think we need it.

Dlaczego? Nie uważają, żebyśmy tego potrzebowali.

They don't think we are in an urgent need of assistance.

Nie sądzą, byśmy byli w nagłej potrzebie.

They see us as adults, rational adults.

Traktują nas jak dorosłych, racjonalnych ludzi.

What we need is information.

Potrzebujemy informacji.

We need data, we don't need help.

Potrzebujemy danych, a nie pomocy.

Now religions start from a very different place indeed.

Religie natomiast traktują nas zupełnie inaczej.

All religions, all major religions,

Wszystkie większe religie

at various points call us children.

nazywają nas dziećmi.

And like children,

Według nich, tak jak dzieci,

they believe that we are in severe need of assistance.

bardzo potrzebujemy pomocy.

We're only just holding it together.

Tylko udajemy, że dajemy sobie radę.

Perhaps this is just me, maybe you.

Może tylko ja, może wy też.

But anyway, we're only just holding it together.

Tak czy inaczej, tylko udajemy.

And we need help. Of course, we need help.

Tak naprawdę potrzebujemy pomocy.

And so we need guidance and we need didactic learning.

Potrzebujemy też porady i dydaktycznego kształcenia.

You know, in the 18th century in the U.K.,

W XVIII-wiecznej Wielkiej Brytanii

the greatest preacher, greatest religious preacher, was a man called John Wesley,

John Wesley, największy i wspaniały kaznodzieja,

who went up and down this country delivering sermons,

zjeździł cały kraj wygłaszając kazania,

advising people how they could live.

doradzając ludziom, jak powinni żyć.

He delivered sermons on the duties of parents to their children

Głosił kazania o obowiązkach rodziców wobec dzieci

and children to their parents,

i dzieci wobec rodziców,

the duties of the rich to the poor and the poor to the rich.

o obowiązkach bogatych wobec do biednych.

He was trying to tell people how they should live

Kazaniami starał się podpowiadać ludziom,

through the medium of sermons,

jak powinni żyć.

the classic medium of delivery of religions.

Używał klasycznego środka przekazu religii.

Now we've given up with the idea of sermons.

Daliśmy sobie spokój z kazaniami.

If you said to a modern liberal individualist,

Jeśli zaproponowalibyście kazanie liberałowi,

"Hey, how about a sermon?"

Jeśli zaproponowalibyście kazanie liberałowi,

they'd go, "No, no. I don't need one of those.

odpowiedziałby, że go nie potrzebuje,

I'm an independent, individual person."

bo jest niezależną jednostką.

What's the difference between a sermon

Jaka jest różnica pomiędzy kazaniem,

and our modern, secular mode of delivery, the lecture?

a obecnym świeckim wykładem?

Well a sermon wants to change your life

Kazanie ma zmienić twoje życie,

and a lecture wants to give you a bit of information.

a wykład - dostarczyć porcję informacji.

And I think we need to get back to that sermon tradition.

Uważam, że powinniśmy powrócić do tradycji kazań,

The tradition of sermonizing is hugely valuable,

bo jest bardzo wartościowa,

because we are in need of guidance,

a my potrzebujemy wskazówek,

morality and consolation --

moralności i pocieszenia.

and religions know that.

Religie o tym wiedzą.

Another point about education:

Inny aspekt edukacji:

we tend to believe in the modern secular world

w nowoczesnym, świeckim świecie uważamy,

that if you tell someone something once, they'll remember it.

że coś raz powiedziane, zostanie zapamiętane.

Sit them in a classroom, tell them about Plato

Posadź 20-latka w klasie, opowiedz mu o Platonie,

at the age of 20, send them out for a career in management consultancy for 40 years,

przez następne 40 lat niech pracuje w doradztwie biznesowym,

and that lesson will stick with them.

a na pewno zapamięta Platona do końca życia.

Religions go, "Nonsense.

Religie na to: „Nonsens.

You need to keep repeating the lesson 10 times a day.

Trzeba powtarzać tę samą lekcję 10 razy dziennie.

So get on your knees and repeat it."

Więc na kolana i powtarzać".

That's what all religions tell us:

To właśnie głoszą religie:

"Get on you knees and repeat it 10 or 20 or 15 times a day."

"Klękaj i powtarzaj 10 albo 20 razy dziennie".

Otherwise our minds are like sieves.

W przeciwnym razie nasze umysły będą jak sito.

So religions are cultures of repetition.

Religie polegają więc na powtarzaniu.

They circle the great truths again and again and again.

Ciągle wpajają nam te same prawdy.

We associate repetition with boredom.

Powtarzanie kojarzymy z nudą.

"Give us the new," we're always saying.

"Dajcie nam czegoś nowego", zwykliśmy mówić.

"The new is better than the old."

"Nowe jest lepsze od starego".

If I said to you, "Okay, we're not going to have new TED.

Gdybym powiedział: „Nie będzie nowych TEDtalks.

We're just going to run through all the old ones

Za to wrócimy do starych nagrań

and watch them five times because they're so true.

i obejrzymy je pięć razy, bo są takie prawdziwe.

We're going to watch Elizabeth Gilbert five times

Obejrzymy pięć razy Elizabeth Gilbert,

because what she says is so clever," you'd feel cheated.

bo tak mądrze mówi", czulibyście się oszukani.

Not so if you're adopting a religious mindset.

Chyba że przyjęlibyście religijną mentalność.

The other things that religions do

Religie również

is to arrange time.

organizują czas.

All the major religions give us calendars.

Wszystkie większe religie dają nam kalendarze.

What is a calendar?

Czym jest kalendarz?

A calendar is a way of making sure that across the year

Kalendarz gwarantuje, że w ciągu roku

you will bump into certain very important ideas.

natkniemy się na bardzo istotne idee.

In the Catholic chronology, Catholic calendar,

W kalendarzu katolickim

at the end of March you will think about St. Jerome

pod koniec marca rozmyślać będziecie o św. Jeremiaszu

and his qualities of humility and goodness

i jego zdolnościach do pokory i dobroci,

and his generosity to the poor.

a także szczodrości wobec ubogich.

You won't do that by accident; you will do that because you are guided to do that.

To nie będzie przypadek - zostaniecie pokierowani.

Now we don't think that way.

Ale my tak nie myślimy.

In the secular world we think, "If an idea is important, I'll bump into it.

W świecie świeckim myślimy, że jeśli jakaś idea jest ważna,

I'll just come across it."

to po prostu się na nią natkniemy.

Nonsense, says the religious world view.

Nonsens, odpowiedzą religie na całym świecie.

Religious view says we need calendars, we need to structure time,

Według religii potrzebujemy kalendarzy, dzielenia czasu,

we need to synchronize encounters.

musimy synchronizować wydarzenia.

This comes across also

Ma to się również

in the way in which religions set up rituals

do sposobu organizowania rytuałów religijnych

around important feelings.

wokół ważnych uczuć.

Take the Moon. It's really important to look at the Moon.

Weźmy Księżyc. Powinno się patrzyć na Księżyc.

You know, when you look at the Moon,

Patrząc na niego,

you think, "I'm really small. What are my problems?"

myślcie: „Jestem naprawdę mały. Czym są moje problemy?".

It sets things into perspective, etc., etc.

Pozwala to zachować perspektywę itd.

We should all look at the Moon a bit more often. We don't.

Powinniśmy częściej patrzeć na Księżyc, ale tego nie robimy.

Why don't we? Well there's nothing to tell us, "Look at the Moon."

Dlaczego? Cóż, nikt nam nie mówi, żeby to robić.

But if you're a Zen Buddhist in the middle of September,

Jeśli jednak wyznaje się Buddyzm Zen, to w połowe września

you will be ordered out of your home, made to stand on a canonical platform

będziecie musieli wyjść z domu, stanąć na tradycyjnej platformie

and made to celebrate the festival of Tsukimi,

i obchodzić święto Tsukimi,

where you will be given poems to read

podczas którego będziecie czytać wiersze

in honor of the Moon and the passage of time

ku czci Księżyca, przemijania czasu

and the frailty of life that it should remind us of.

i kruchości życia, o których to święto ma przypominać.

You'll be handed rice cakes.

Dostaniecie ciasteczka ryżowe.

And the Moon and the reflection on the Moon

Księżyc będzie mieć

will have a secure place in your heart.

bezpieczne miejsce w waszych sercach.

That's very good.

To bardzo dobrze.

The other thing that religions are really aware of

Religie są też niezwykle świadome,

is: speak well --

jak ważnym jest, żeby dobrze przemawiać.

I'm not doing a very good job of this here --

Mnie się raczej to tutaj za bardzo nie udaje,

but oratory, oratory is absolutely key to religions.

ale krasomówstwo jest kluczowe dla religii.

In the secular world, you can come through the university system and be a lousy speaker

W świeckim świecie, kiepski mówca może skończyć studia

and still have a great career.

i mimo wszystko zrobić karierę.

But the religious world doesn't think that way.

W świecie religii jest zupełnie odwrotnie.

What you're saying needs to be backed up

To, co mówisz musi być wsparte tym,

by a really convincing way of saying it.

z jakim przekonaniem to mówisz.

So if you go to an African-American Pentecostalist church

Jeśli udacie się na południe USA,

in the American South

do afroamerykańskiego kościoła zielonoświątkowego,

and you listen to how they talk,

i posłuchacie jak tam się przemawia...

my goodness, they talk well.

Mój Boże! Mówią tam świetnie.

After every convincing point, people will go, "Amen, amen, amen."

Po każdej przekonującej kwestii, ludzie powtarzają: „Amen, amen, amen".

At the end of a really rousing paragraph, they'll all stand up,

Pod koniec każdej porywającej wypowiedzi wstają

and they'll go, "Thank you Jesus, thank you Christ, thank you Savior."

i krzyczą: „Dzięki ci Jezu, dzięki ci Chryste, dzięki ci Zbawco."

If we were doing it like they do it --

Gdybyśmy mieli zachowywać się jak oni,

let's not do it, but if we were to do it --

może lepiej tego nie róbmy, ale gdyby jednak,

I would tell you something like, "Culture should replace scripture."

to ja powiedziałbym: „Kultura powinna zastąpić Biblię",

And you would go, "Amen, amen, amen."

a wy na to: „Amen, amen, amen".

And at the end of my talk, you would all stand up

Pod koniec mojej wypowiedzi wstalibyście

and you would go, "Thank you Plato, thank you Shakespeare, thank you Jane Austen."

i krzyczeli: „Dzięki ci Platonie, dzięki ci Szekspirze, dzięki ci Jane Austen”.

And we'd know that we had a real rhythm going.

I poczulibyśmy prawdziwy rytm.

All right, all right. We're getting there. We're getting there.

Dobrze, dobrze. Już prawie to mamy.

(Applause)

(Oklaski)

The other thing that religions know is we're not just brains,

Religie są też świadome, że nie jesteśmy samymi umysłami,

we are also bodies.

mamy również ciała.

And when they teach us a lesson,

Kiedy udzielają nam lekcji,

they do it via the body.

robią to za pośrednictwem ciała.

So for example,

robią to za pośrednictwem ciała.

take the Jewish idea of forgiveness.

Na przykład

Jews are very interested in forgiveness

Żydów bardzo interesuje przebaczenie

and how we should start anew and start afresh.

i to, jak powinniśmy zacząć swą odnowę.

They don't just deliver us sermons on this.

Nie tylko głoszą kazania na ten temat.

They don't just give us books or words about this.

Nie tylko dają nam książki i słowa.

They tell us to have a bath.

Każą nam wziąć kąpiel.

So in Orthodox Jewish communities, every Friday you go to a Mikveh.

Ortodoksyjni Żydzi co piątek chodzą do Mikveh (rodzaj łaźni).

You immerse yourself in the water,

Zanurzają się w wodzie,

and a physical action backs up a philosophical idea.

a fizyczne działanie wspiera ideę filozoficzną.

We don't tend to do that.

My nie zwykliśmy tego robić.

Our ideas are in one area and our behavior with our bodies is in another.

Nasze umysły są na innej płaszczyźnie niż ciała.

Religions are fascinating in the way they try and combine the two.

Religie są fascynujące pod względem prób ich łączenia.

Let's look at art now.

Przyjrzyjmy się teraz sztuce.

Now art is something that in the secular world,

W świecie świeckim traktujemy ją bardzo pochlebnie.

we think very highly of. We think art is really, really important.

Uważamy, że jest bardzo ważna.

A lot of our surplus wealth goes to museums, etc.

Wiele z naszych nadwyżek budżetowych idzie do muzeów itp.

We sometimes hear it said

Często można usłyszeć,

that museums are our new cathedrals, or our new churches.

że muzea są naszymi nowymi katedrami, nowymi kościołami.

You've heard that saying.

Pewnie słyszeliście takie stwierdzenie.

Now I think that the potential is there,

Uważam, że ma potencjał,

but we've completely let ourselves down.

jednak kompletnie go marnujemy,

And the reason we've let ourselves down

jednak kompletnie go marnujemy,

is that we're not properly studying

ponieważ niewystarczająco badamy,

how religions handle art.

jak religie traktują sztukę.

The two really bad ideas that are hovering in the modern world

Dwie złe idee krążą po nowoczesnym świecie,

that inhibit our capacity to draw strength from art:

hamując naszą zdolność do czerpania siły ze sztuki.

The first idea is that art should be for art's sake --

Po pierwsze to, że sztuka istnieje dla samej sztuki.

a ridiculous idea --

Według tego niedorzecznego pomysłu

an idea that art should live in a hermetic bubble

sztuka powinna znajdować się w hermetycznej bańce

and should not try to do anything with this troubled world.

i nie zmieniać niczego w tym pełnym zmartwień świecie.

I couldn't disagree more.

Zupełnie się nie zgadzam.

The other thing that we believe is that art shouldn't explain itself,

Wierzymy też, że sztuka nie powinna sama się wyjaśniać,

that artists shouldn't say what they're up to,

a artyści nie powinni zdradzać, co tworzą,

because if they said it, it might destroy the spell

ponieważ wtedy czar pryśnie

and we might find it too easy.

i sztuka będzie dla nas zbyt prosta.

That's why a very common feeling when you're in a museum --

Dlatego w muzeum często mamy uczucie,

let's admit it --

przyznajmy,

is, "I don't know what this is about."

że nie wiemy o co chodzi, co autor miał na myśli.

But if we're serious people, we don't admit to that.

Nie przyznamy się, bo jesteśmy poważnymi ludźmi.

But that feeling of puzzlement is structural

To zmieszanie

to contemporary art.

kształtuje współczesną sztukę.

Now religions have a much saner attitude to art.

Obecnie religie mają rozsądniejsze podejście do sztuki.

They have no trouble telling us what art is about.

Nie mają problemu w mówieniu nam o sztuce.

Art is about two things in all the major faiths.

W większych religiach sztuka traktuje o dwóch rzeczach.

Firstly, it's trying to remind you

Po pierwsze, stara się wam przypomnieć,

of what there is to love.

co powinno się kochać.

And secondly, it's trying to remind you

Po drugie, przypomina wam,

of what there is to fear and to hate.

czego się bać i co nienawidzić.

And that's what art is.

Tym właśnie jest sztuka.

Art is a visceral encounter with the most important ideas of your faith.

Sztuka jest wewnętrznym spotkaniem z najważniejszymi ideami wiary.

So as you walk around a church,

Chodząc po kościele,

or a mosque or a cathedral,

meczecie czy katedrze,

what you're trying to imbibe, what you're imbibing is,

chłoniecie

through your eyes, through your senses,

wzrokiem i innymi zmysłami prawdy,

truths that have otherwise come to you through your mind.

które w innym przypadku docierają poprzez umysł.

Essentially it's propaganda.

W zasadzie jest to propaganda.

Rembrandt is a propagandist

Rembrandt jest propagandystą

in the Christian view.

z punktu widzenia chrześcijaństwa.

Now the word "propaganda" sets off alarm bells.

Jednak na słowo „propaganda” zapala się czerwona lampka.

We think of Hitler, we think of Stalin. Don't, necessarily.

Myślimy o Hitlerze, o Stalinie. Nie myślcie tak.

Propaganda is a manner of being didactic in honor of something.

Propaganda to pouczanie w hołdzie czemuś.

And if that thing is good, there's no problem with it at all.

Jeśli to jest dobre, to nie ma problemu.

My view is that museums should take a leaf out of the book of religions.

Uważam, że muzea powinny brać przykład z religii.

And they should make sure that when you walk into a museum --

Gdybym to ja był kuratorem muzeum,

if I was a museum curator,

stworzyłbym salę poświęconą miłości,

I would make a room for love, a room for generosity.

salę poświęconą hojności.

All works of art are talking to us about things.

Dzieła sztuki przekazują nam różne prawdy.

And if we were able to arrange spaces

Gdybyśmy tworzyli miejsca,

where we could come across works

gdzie trafia się na dzieła,

where we would be told, use these works of art

które cementują

to cement these ideas in your mind,

przedstawione na nich idee w naszych umysłach,

we would get a lot more out of art.

czerpalibyśmy jeszcze więcej ze sztuki.

Art would pick up the duty that it used to have

Sztuka ponownie przejęłaby rolę, jaką kiedyś odgrywała,

and that we've neglected because of certain mis-founded ideas.

a którą zaniedbaliśmy przez nietrafione pomysły.

Art should be one of the tools

Sztuka powinna być jednym z narzędzi

by which we improve our society.

ulepszania społeczeństwa.

Art should be didactic.

Powinna kształcić.

Let's think of something else.

Pomyślmy teraz o czymś innym.

The people in the modern world, in the secular world,

Ludzie we współczesnym, świeckim świecie,

who are interested in matters of the spirit,

interesujący się sferą duchową, umysłową,

in matters of the mind,

interesujący się sferą duchową, umysłową,

in higher soul-like concerns,

kwestiami związanymi z duszą,

tend to be isolated individuals.

są zazwyczaj samotnymi indywidualistami.

They're poets, they're philosophers, they're photographers, they're filmmakers.

To poeci, filozofowie, fotografowie, filmowcy.

And they tend to be on their own.

Wydają się by podążać swoimi ścieżkami.

They're our cottage industries. They are vulnerable, single people.

Są swoistymi chałupnikami. Są wrażliwi i samotni.

And they get depressed and they get sad on their own.

Są sami ze swoimi smutkami i problemami.

And they don't really change much.

Niewiele się zmieniają.

Now think about religions, think about organized religions.

A zorganizowane religie?

What do organized religions do?

Czym się zajmują?

They group together, they form institutions.

Zbierają ludzi, formując instytucje.

And that has all sorts of advantages.

Ma to wiele zalet.

First of all, scale, might.

Po pierwsze, skala działania.

The Catholic Church pulled in 97 billion dollars last year

Według „The Wall Street Journal” kościół katolicki

according to the Wall Street Journal.

zarobił w zeszłym roku 97 mld dolarów.

These are massive machines.

To ogromne machiny.

They're collaborative, they're branded, they're multinational,

Wspólnie opracowane, znanej marki, wielonarodowe

and they're highly disciplined.

i wysoce zdyscyplinowane.

These are all very good qualities.

To same zalety.

We recognize them in relation to corporations.

Traktujemy je jak korporacje.

And corporations are very like religions in many ways,

Korporacje bardzo przypominają religie,

except they're right down at the bottom of the pyramid of needs.

tylko że są na samym dole piramidy potrzeb.

They're selling us shoes and cars.

Sprzedają nam buty i samochody.

Whereas the people who are selling us the higher stuff --

Natomiast ci, co sprzedają nam rzeczy wyższego lotu,

the therapists, the poets --

np. terapeuci, poeci,

are on their own and they have no power,

są osamotnieni, nie mają żadnej władzy,

they have no might.

żadnej siły.

So religions are the foremost example

Religie są najlepszym przykładem

of an institution that is fighting for the things of the mind.

instytucji walczącej o to, co związane z umysłem.

Now we may not agree with what religions are trying to teach us,

Możemy nie zgadzać się z naukami kościoła,

but we can admire the institutional way

ale możemy podziwiać sposób,

in which they're doing it.

w jaki funkcjonuje.

Books alone, books written by lone individuals,

Same książki, napisane przez pojedynczych autorów,

are not going to change anything.

nie zmienią niczego.

We need to group together.

Musimy się zebrać.

If you want to change the world, you have to group together, you have to be collaborative.

Chcąc zmienić świat, należy się zebrać i współpracować ze sobą.

And that's what religions do.

To właśnie robią religie.

They are multinational, as I say,

Są wielonarodowe,

they are branded, they have a clear identity,

mają znak rozpoznawczy, jasną tożsamość,

so they don't get lost in a busy world.

by nie zagubić się w zatłoczonym świecie.

That's something we can learn from.

Tego możemy się od nich nauczyć.

I want to conclude.

Podsumowując,

Really what I want to say

Podsumowując, wielu z was

is for many of you who are operating in a range of different fields,

żyjących i działających w różnych środowiskach,

there is something to learn from the example of religion --

może wziąć pewien przykład z religii,

even if you don't believe any of it.

nawet jeśli w żadną z nich nie wierzycie.

If you're involved in anything that's communal,

Jeśli angażujecie się we wspólnotę,

that involves lots of people getting together,

w projekt zrzeszający wielu ludzi,

there are things for you in religion.

to znajdziecie w religii coś dla siebie.

If you're involved, say, in a travel industry in any way,

Jeśli na przykład zajmujecie się turystyką,

look at pilgrimage.

spójrzcie na pielgrzymki.

Look very closely at pilgrimage.

spójrzcie na pielgrzymki.

We haven't begun to scratch the surface

Mało wiedzielibyśmy o podróżach,

of what travel could be

nie przyglądając się religiom.

because we haven't looked at what religions do with travel.

nie przyglądając się religiom.

If you're in the art world,

Przedstawiciele świata sztuki

look at the example of what religions are doing with art.

mogą zobaczyć, jak korzysta z niej religia.

And if you're an educator in any way,

Ci, którzy mają coś wspólnego z edukacją

again, look at how religions are spreading ideas.

niech przyjrzą się, jak nauczają religie.

You may not agree with the ideas,

Z ideami możemy się nie zgadzać,

but my goodness, they're highly effective mechanisms for doing so.

ale uwierzcie mi, ich metody są skuteczne.

So really my concluding point

Możemy być przeciwni religiom,

is you may not agree with religion,

Możemy być przeciwni religiom,

but at the end of the day,

ale, koniec końców,

religions are so subtle, so complicated,

religie są tak subtelne, złożone

so intelligent in many ways

i inteligentne,

that they're not fit to be abandoned to the religious alone;

że nie można ich ograniczyć tylko do wierzących.

they're for all of us.

Są dla wszystkich.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Oklaski)

Chris Anderson: Now this is actually a courageous talk,

Chris Anderson: To dość odważna prezentacja,

because you're kind of setting up yourself in some ways

ponieważ wystawiasz się na śmieszność

to be ridiculed in some quarters.

w niektórych kręgach.

AB: You can get shot by both sides.

AB: Możesz oberwać z obu stron.

You can get shot by the hard-headed atheists,

Od twardogłowego ateisty

and you can get shot by those who fully believe.

lub osoby mocno wierzącej.

CA: Incoming missiles from North Oxford at any moment.

CA: Namierzają nas już rakiety z North Oxford.

AB: Indeed.

AB: W rzeczy samej.

CA: But you left out one aspect of religion

CA: Pominąłeś ten aspekt religii,

that a lot of people might say

z którego, według wielu ludzi,

your agenda could borrow from,

mógłbyś czerpać,

which is this sense --

a jest nim,

that's actually probably the most important thing to anyone who's religious --

prawdopodobnie najważniejsza rzecz dla wierzących,

of spiritual experience,

doświadczenie duchowe,

of some kind of connection

swego rodzaju połączenie

with something that's bigger than you are.

z czymś większym od nas.

Is there any room for that experience in Atheism 2.0?

Czy w Ateizmie 2.0 jest na to miejsce?

AB: Absolutely. I, like many of you, meet people

AB: Oczywiście. Tak jak wielu z was, spotykam ludzi,

who say things like, "But isn't there something bigger than us,

którzy pytają, czy nie ma czegoś większego od nas,

something else?"

czegoś innego?

And I say, "Of course." And they say, "So aren't you sort of religious?"

Odpowiadam, że tak, a oni: „Czyli jednak jesteś wierzący?”.

And I go, "No." Why does that sense of mystery,

Odpowiadam, że nie. Dlaczego temu poczuciu tajemniczości,

that sense of the dizzying scale of the universe,

niewyobrażalnemu ogromowi wszechświata,

need to be accompanied by a mystical feeling?

musi towarzyszyć uczucie mistyczne?

Science and just observation

Tego uczucia dostarcza nam

gives us that feeling without it,

nauka i sama obserwacja,

so I don't feel the need.

więc nie odczuwam potrzeby.

The universe is large and we are tiny,

Wszechświat jest ogromny, a my malutcy.

without the need for further religious superstructure.

Nie trzeba nam dodatkowej religijnej nadbudowy.

So one can have so-called spiritual moments

Można więc mieć przeżycia duchowe

without belief in the spirit.

bez wiary w ducha.

CA: Actually, let me just ask a question.

CA: Jeszcze jedno pytanie.

How many people here would say

Ilu z obecnych tu ludzi przyzna,

that religion is important to them?

że religia jest ważną częścią ich życia?

Is there an equivalent process

Czy istnieje sposób,

by which there's a sort of bridge

by połączyć

between what you're talking about and what you would say to them?

twoje wystąpienie i ich wiarę?

AB: I would say that there are many, many gaps in secular life

W życiu świeckim jest wiele luk,

and these can be plugged.

które można zatkać.

It's not as though, as I try to suggest,

Nie żebym sugerował,

it's not as though either you have religion

że wierzący

and then you have to accept all sorts of things,

muszą wszystko zaakceptować,

or you don't have religion

a niewierzący

and then you're cut off from all these very good things.

są odcięci od wszystkich dobrych rzeczy.

It's so sad that we constantly say,

To smutne, że ciągle słyszymy:

"I don't believe so I can't have community,

„Nie wierzę, więc nie mogę żyć w społeczności,

so I'm cut off from morality,

jestem odcięty od moralności

so I can't go on a pilgrimage."

i nie mogę udać się na pielgrzymkę".

One wants to say, "Nonsense. Why not?"

Aż chce się powiedzieć: „Nonsens. Dlaczego nie?".

And that's really the spirit of my talk.

To główne przesłanie mojej prezentacji.

There's so much we can absorb.

Tak dużo możemy zaabsorbować.

Atheism shouldn't cut itself off from the rich sources of religion.

Ateizm nie powinien odcinać się od bogatych źródeł religii.

CA: It seems to me that there's plenty of people in the TED community

CA: Wydaje mi się, że w społeczności TED

who are atheists.

jest wielu ateistów.

But probably most people in the community

Ale pewnie większość ludzi nie sądzi,

certainly don't think that religion is going away any time soon

że religie odejdą w zapomnienie

and want to find the language

i znajdziemy inny język

to have a constructive dialogue

do konstruktywnego dialogu,

and to feel like we can actually talk to each other

nawiązania rozmów

and at least share some things in common.

i będziemy mieć coś wspólnego.

Are we foolish to be optimistic

Czy to naiwny optymizm,

about the possibility of a world

gdy wierzy się w świat,

where, instead of religion being the great rallying cry

gdzie religia,

of divide and war,

zamiast dzielić i wywoływać wojny,

that there could be bridging?

łączyłaby?

AB: No, we need to be polite about differences.

AB: Nie, musimy być wyrozumiali wobec różnic.

Politeness is a much-overlooked virtue.

Wyrozumiałość jest bardzo pomijaną wartością.

It's seen as hypocrisy.

Uważana jest za hipokryzję.

But we need to get to a stage when you're an atheist

Ale musimy osiągnąć stan, gdy ateista

and someone says, "Well you know, I did pray the other day,"

z wyrozumiałością zignoruje

you politely ignore it.

słowa „Wiesz, modliłem się wczoraj”.

You move on.

Pójdzie naprzód.

Because you've agreed on 90 percent of things,

Te dwie osoby zgadzają się w 90%,

because you have a shared view on so many things,

w wielu kwestiach mają wspólne zdanie,

and you politely differ.

a do różnic mogą podejść wyrozumiale.

And I think that's what the religious wars of late have ignored.

Ostatnie wojny religijne złamały tę zasadę.

They've ignored the possibility of harmonious disagreement.

Odwróciły się od możliwości równości mimo różnic.

CA: And finally, does this new thing that you're proposing

CA: Czy do tego, co proponujesz,

that's not a religion but something else,

do tego, co nie jest religią,

does it need a leader,

potrzeba lidera

and are you volunteering to be the pope?

i czy zgłaszasz się na papieża?

(Laughter)

(Śmiech)

AB: Well, one thing that we're all very suspicious of

AB: Pojedynczy liderzy

is individual leaders.

zawsze wydają nam się podejrzani.

It doesn't need it.

Nie potrzebny jest lider.

What I've tried to lay out is a framework

Chciałem przedstawić zarys

and I'm hoping that people can just fill it in.

i mam nadzieję, że ludzie go uzupełnią.

I've sketched a sort of broad framework.

i mam nadzieję, że ludzie go uzupełnią.

But wherever you are, as I say, if you're in the travel industry, do that travel bit.

Jeśli jesteście w przemyśle turystycznym, stosujcie element turystyczny.

If you're in the communal industry, look at religion and do the communal bit.

Jak działacie społecznie, spójrzcie na religię z tej perspektywy.

So it's a wiki project.

To projekt typu wiki.

(Laughter)

(Śmiech)

CA: Alain, thank you for sparking many conversations later.

CA: Alain, dziękuję za rozmowę.

(Applause)

(Oklaski)