Gayle Tzemach Lemmon: Women entrepreneurs, example not exception

Vertaald door: Rik Delaet Nagekeken door: Christel Foncke

We do not invest in victims,

We investeren niet in slachtoffers,

we invest in survivors.

we investeren in overlevers.

And in ways both big and small,

Zowel in het groot als in het klein

the narrative of the victim

beïnvloedt het slachtofferverhaal

shapes the way we see women.

onze kijk op vrouwen.

You can't count what you don't see.

Je kan niet tellen wat je niet ziet.

And we don't invest in what's invisible to us.

Wij investeren niet in wat onzichtbaar is voor ons.

But this is the face

Zo ziet

of resilience.

veerkracht er uit.

Six years ago,

Zes jaar geleden

I started writing about women entrepreneurs

begon ik te schrijven over vrouwelijke ondernemers

during and after conflict.

tijdens en na conflicten.

I set out to write a compelling economic story,

Ik schreef een boeiend economisch verhaal

one that had great characters, that no one else was telling,

met grote figuren, waarover niemand anders vertelde

and one that I thought mattered.

en waarvan ik vond dat het ertoe deed.

And that turned out to be women.

Het ging over vrouwen.

I had left ABC news and a career I loved at the age of 30

Op mijn 30e gaf ik ABC news en een carrière waarvan ik hield op

for business school,

en ging economie studeren,

a path I knew almost nothing about.

iets waarvan ik zo goed als niets afwist.

None of the women I had grown up with in Maryland

Geen van de vrouwen waarmee ik ben opgegroeid in Maryland

had graduated from college,

was afgestudeerd aan de universiteit,

let alone considered business school.

laat staan dat ze businessschool hadden gevolgd.

But they had hustled to feed their kids

Maar zij hadden gezwoegd om hun kinderen te eten te geven

and pay their rent.

en hun huur te betalen.

And I saw from a young age

Ik zag al op jonge leeftijd

that having a decent job and earning a good living

dat een goede baan en een goede boterham verdienen

made the biggest difference

het grootste verschil maakte

for families who were struggling.

voor gezinnen die het moeilijk hadden.

So if you're going to talk about jobs,

Als je gaat praten over banen,

then you have to talk about entrepreneurs.

dan moet je het hebben over ondernemers.

And if you're talking about entrepreneurs

Als je het hebt over ondernemers

in conflict and post-conflict settings,

in oorlogs- en naoorlogse omstandigheden,

then you must talk about women,

dan moet je het hebben over vrouwen,

because they are the population you have left.

want dat is de bevolking die je nog overhoudt.

Rwanda in the immediate aftermath of the genocide

In Rwanda was vlak na de genocide

was 77 percent female.

77 procent vrouw.

I want to introduce you

Ik wil je voorstellen aan

to some of those entrepreneurs I've met

een aantal van die ondernemers die ik heb ontmoet.

and share with you some of what they've taught me over the years.

en met jullie delen wat ze me hebben geleerd.

I went to Afghanistan in 2005

Ik ging in 2005 naar Afghanistan

to work on a Financial Times piece,

voor een artikel voor de Financial Times.

and there I met Kamila,

Daar ontmoette ik Kamila,

a young women who told me she had just turned down

een jonge vrouw die me vertelde dat ze net

a job with the international community

een baan bij de internationale gemeenschap had afgewezen.

that would have paid her nearly $2,000 a month --

Het zou haar bijna $2.000 per maand hebben opgebracht -

an astronomical sum in that context.

een astronomisch bedrag in die context.

And she had turned it down, she said,

Ze had het afgewezen, zei ze,

because she was going to start her next business,

om haar volgende bedrijf te starten,

an entrepreneurship consultancy

een consultancybureau

that would teach business skills

om Afghaanse mannen en vrouwen

to men and women all around Afghanistan.

zakelijke vaardigheden bij te brengen.

Business, she said,

Business, zei ze,

was critical to her country's future.

was essentieel voor de toekomst van haar land.

Because long after this round of internationals left,

Omdat lang nadat de buitenlanders weg zouden zijn,

business would help keep her country

zakendoen haar land

peaceful and secure.

weer rustig en veilig zou maken.

And she said business was even more important for women

Zakendoen was voor vrouwen nog belangrijker

because earning an income earned respect

omdat een inkomen waardigheid verschaft

and money was power for women.

en geld voor vrouwen macht betekent.

So I was amazed.

Ik was verbaasd.

I mean here was a girl who had never lived in peace time

Hier was een meisje dat nooit vrede had gekend

who somehow had come to sound like a candidate from "The Apprentice."

en praatte als een kandidaat uit ‘The Apprentice’ (‘Trumps troonopvolger’).

(Laughter)

(Gelach)

So I asked her, "How in the world do you know this much about business?

Ik vroeg haar: "Hoe weet jij zoveel over het bedrijfsleven?

Why are you so passionate?"

Waarom ben je zo gepassioneerd?"

She said, "Oh Gayle, this is actually my third business.

Ze zei: "Gayle, dit is mijn derde zaak al.

My first business was a dressmaking business

Mijn eerste was een kleermakerij

I started under the Taliban.

die ik begon tijdens het Talibanbewind.

And that was actually an excellent business,

Een uitstekende business.

because we provided jobs for women all around our neighborhood.

We verschaften er hier heel wat vrouwen werk mee.

And that's really how I became an entrepreneur."

Daardoor werd ik ondernemer."

Think about this:

Denk hier eens over na:

Here were girls who braved danger

hier waren meisjes die gevaar trotseerden

to become breadwinners

om kostwinners te worden

during years in which they couldn't even be on their streets.

tijdens de jaren waarin ze nog niet eens op straat konden komen.

And at a time of economic collapse

Tijdens de economische ineenstorting

when people sold baby dolls and shoe laces

toen mensen poppen, veters,

and windows and doors

ramen en deuren verkochten

just to survive,

om te overleven,

these girls made the difference

maakten deze meisjes voor zo velen

between survival and starvation

het verschil tussen overleven

for so many.

en hongersnood.

I couldn't leave the story, and I couldn't leave the topic either,

Ik kon het verhaal niet laten liggen. Het onderwerp dook telkens weer opnieuw op.

because everywhere I went I met more of these women

Overal ontmoette ik meer en meer van deze vrouwen

who no one seemed to know about,

waarvan niemand scheen te weten

or even wish to.

of wilde weten.

I went on to Bosnia,

Ik ging naar Bosnië,

and early on in my interviews I met with an IMF official

en had een ontmoeting met een IMF-functionaris

who said, "You know, Gayle,

die zei: "Weet je, Gayle,

I don't think we actually have women in business in Bosnia,

ik denk niet dat er in Bosnië vrouwen in het bedrijfsleven zijn,

but there is a lady selling cheese nearby

maar hier in de buurt is er een dame

on the side of the road.

die langs de weg kaas verkoopt.

So maybe you could interview her."

Misschien kun je die wel interviewen."

So I went out reporting

Ik ging op rapportage

and within a day I met Narcisa Kavazovic

en binnen een dag ontmoette ik Narcisa Kavazovic

who at that point was opening a new factory

die net een nieuwe fabriek opende

on the war's former front lines in Sarajevo.

op de voormalige frontlinies in Sarajevo.

She had started her business

Ze was haar bedrijf begonnen

squatting in an abandoned garage,

met in een verlaten garage

sewing sheets and pillow cases

lakens en slopen te naaien.

she would take to markets all around the city

Die nam ze mee naar markten over de hele stad

so that she could support

om de 12 of 13 familieleden

the 12 or 13 family members

die haar nodig hadden om te overleven

who were counting on her for survival.

te onderhouden.

By the time we met, she had 20 employees,

Toen we elkaar ontmoetten, had ze 20 werknemers,

most of them women,

overwegend vrouwen,

who were sending their boys and their girls to school.

die hun kinderen naar school konden sturen.

And she was just the start.

Dat was nog maar het begin.

I met women running essential oils businesses,

Ik ontmoette vrouwen die etherische oliën produceerden,

wineries

wijn maakten

and even the country's largest advertising agency.

en zelfs 's lands grootste reclamebureau runden.

So these stories together

Deze verhalen vormden bij elkaar

became the Herald Tribune business cover.

het hoofdartikel van de Herald Tribune.

And when this story posted,

Zodra dit verhaal was geplaatst,

I ran to my computer to send it to the IMF official.

rende ik naar mijn computer om het door te sturen naar de IMF-ambtenaar.

And I said, "Just in case you're looking for entrepreneurs

Ik zei: "Voor het geval jullie op zoek zijn naar ondernemers

to feature at your next investment conference,

voor jullie volgende investeringsconferentie

here are a couple of women."

zijn hier een paar vrouwen."

(Applause)

(Applaus)

But think about this.

Maar denk hier eens over.

The IMF official is hardly the only person

De IMF-ambtenaar is niet de enige

to automatically file women under micro.

die vrouwen automatisch onder 'micro' rangschikt.

The biases, whether intentional or otherwise,

De vooroordelen, hetzij met opzet of anderszins,

are pervasive,

vind je overal

and so are the misleading mental images.

en zo ook de misleidende mentale beelden.

If you see the word "microfinance,"

Als jullie het woord 'microfinanciering' horen,

what comes to mind?

waar denken jullie dan aan?

Most people say women.

De meeste mensen zeggen 'vrouwen'.

And if you see the word "entrepreneur,"

Als je het woord 'ondernemer' hoort,

most people think men.

denken de meeste mensen aan mannen.

Why is that?

Hoe komt dat?

Because we aim low and we think small

Omdat we geen hoge verwachtingen hebben

when it comes to women.

als het om vrouwen gaat.

Microfinance is an incredibly powerful tool

Microfinanciering is een ongelooflijk krachtige tool

that leads to self-sufficiency and self-respect,

die leidt tot zelfredzaamheid en zelfrespect,

but we must move beyond micro-hopes

maar we moeten verder gaan dan micro-hoop

and micro-ambitions for women,

en micro-ambities voor vrouwen,

because they have so much greater hopes for themselves.

omdat ze zoveel meer verwachten voor zichzelf.

They want to move from micro to medium and beyond.

Ze willen van 'micro' naar 'medium' gaan en nog verder.

And in many places,

Op vele plaatsen

they're there.

is het zover.

In the U.S., women-owned businesses

In de VS zullen door vrouwen geleide bedrijven

will create five and a half million new jobs by 2018.

tot vijf en een half miljoen nieuwe banen opleveren in 2018.

In South Korea and Indonesia,

In Zuid-Korea en Indonesië

women own nearly half a million firms.

bezitten vrouwen bijna een half miljoen bedrijven.

China, women run 20 percent

In China leiden vrouwen 20 procent

of all small businesses.

van alle kleine bedrijven.

And in the developing world overall,

In de derde wereld is dat cijfer

That figure is 40 to 50 percent.

over het algemeen 40 tot 50 procent.

Nearly everywhere I go,

Bijna overal waar ik kom,

I meet incredibly interesting entrepreneurs

ontmoet ik ontzettend interessante ondernemers

who are seeking access to finance, access to markets

die financiering zoeken, toegang tot markten

and established business networks.

en bestaande netwerken van bedrijven.

They are often ignored

Ze worden vaak genegeerd

because they're harder to help.

omdat ze moeilijker te helpen zijn.

It is much riskier to give a 50,000 dollar loan

Het is veel riskanter om een lening van 50.000 dollar toe te staan

than it is to give a 500 dollar loan.

dan een van 500 dollar.

And as the World Bank recently noted,

Zoals de Wereldbank onlangs opmerkte,

women are stuck in a productivity trap.

zitten vrouwen vast in een productiviteitsval.

Those in small businesses

Die in kleine bedrijven kunnen het kapitaal

can't get the capital they need to expand

dat ze nodig hebben om uit te breiden, niet krijgen

and those in microbusiness

en die in microbedrijven

can't grow out of them.

kunnen er niet uit weg groeien.

Recently I was at the State Department in Washington

Onlangs was ik bij het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken in Washington

and I met an incredibly passionate entrepreneur from Ghana.

en ik ontmoette er een ongelooflijk gepassioneerde onderneemster uit Ghana.

She sells chocolates.

Ze verkoopt chocolade.

And she had come to Washington,

Ze was naar Washington gekomen,

not seeking a handout and not seeking a microloan.

niet op zoek naar wat geld of een microkrediet.

She had come seeking serious investment dollars

Ze wilde een serieuze investering

so that she could build the factory

om een fabriek te bouwen

and buy the equipment she needs

en de nodige apparatuur te kopen

to export her chocolates

om haar chocolade te exporteren

to Africa, Europe, the Middle East

naar Afrika, Europa, het Midden-Oosten

and far beyond --

en ver daarbuiten -

capital that would help her to employ

kapitaal dat haar zou helpen om

more than the 20 people

meer mensen dan de 20 die ze al aan het werk had

that she already has working for her,

in dienst te nemen.

and capital that would fuel her own country's

Dat kapitaal zou de economische opbloei

economic climb.

van haar eigen land ten goede komen.

The great news is

Het goede nieuws is

we already know what works.

dat we al weten wat werkt.

Theory and empirical evidence

Theorie en empirisch bewijs

Have already taught us.

hebben ons dat al geleerd.

We don't need to invent solutions because we have them --

We hoeven geen oplossingen te bedenken, want we hebben ze:

cash flow loans

cash-flow leningen

based in income rather than assets,

op basis van het inkomen in plaats van activa,

loans that use secure contracts rather than collateral,

leningen die veilige contracten gebruiken in plaats van onderpanden,

because women often don't own land.

omdat vrouwen vaak geen eigen land bezitten.

And Kiva.org, the microlender,

De microlener Kiva.org

is actually now experimenting with crowdsourcing

experimenteert nu met crowdsourcen

small and medium sized loans.

van kleine en middelgrote leningen.

And that's just to start.

Dat is nog maar het begin.

Recently it has become very much in fashion

Sinds kort is het heel erg trendy geworden

to call women "the emerging market of the emerging market."

om vrouwen 'de opkomende markt van de opkomende markt' te noemen.

I think that is terrific.

Ik vind dat geweldig.

You know why?

Weet je waarom?

Because -- and I say this as somebody who worked in finance --

Ik zeg dat als iemand die in de financiële sector werkte -

500 billion dollars at least

op zijn minst 500 miljard dollar

has gone into the emerging markets in the past decade.

is in het afgelopen decennium naar de opkomende markten gegaan.

Because investors saw the potential for return

Omdat de beleggers kans op winst zagen

at a time of slowing economic growth,

in een tijd van afnemende economische groei

and so they created financial products

creëerden ze financiële producten

and financial innovation

en financiële innovatie

tailored to the emerging markets.

afgestemd op de opkomende markten.

How wonderful would it be

Hoe geweldig zou het zijn

if we were prepared to replace all of our lofty words

als we al die verheven woorden zouden vervangen

with our wallets

door onze portemonnee

and invest 500 billion dollars

en 500 miljard dollar zouden investeren

unleashing women's economic potential?

om het economisch potentieel van vrouwen te ontketenen?

Just think of the benefits

Denk maar aan de voordelen

when it comes to jobs, productivity,

als het gaat om banen, productiviteit,

employment, child nutrition,

werkgelegenheid, kindervoeding,

maternal mortality, literacy

moedersterfte, lezen en schrijven

and much, much more.

en nog veel meer.

Because, as the World Economic Forum noted,

Omdat, zoals het Wereld Economisch Forum opmerkte,

smaller gender gaps are directly correlated

kleinere genderkloven direct zijn gecorreleerd

with increased economic competitiveness.

aan een verhoogd economisch concurrentievermogen.

And not one country in all the world

Geen enkel land ter wereld

has eliminated its economic participation gap --

heeft de economische participatiekloof weggenomen -

not one.

niet één.

So the great news

Het goede nieuws

is this is an incredible opportunity.

is dat dit een geweldige kans is.

We have so much room to grow.

We hebben zoveel ruimte om te groeien.

So you see,

Zo zie je maar,

this is not about doing good,

dit gaat niet over goeddoen,

this is about global growth

dit gaat over wereldwijde groei

and global employment.

en wereldwijde werkgelegenheid.

It is about how we invest

Het gaat om hoe we investeren

and it's about how we see women.

en over de manier waarop we vrouwen zien.

And women can no longer be

Vrouwen kunnen niet langer

both half the population

zowel helft van de bevolking

and a special interest group.

als 'speciale gevallen' zijn.

(Applause)

(Applaus)

Oftentimes I get into very interesting discussions with reporters

Vaak heb ik zeer interessante gesprekken met verslaggevers

who say to me, "Gayle, these are great stories,

die me zeggen: "Gayle, dit zijn prachtige verhalen,

but you're really writing about the exceptions."

maar eigenlijk schrijf je over uitzonderingen."

Now that makes me pause for just a couple reasons.

Daar moet ik om een paar redenen toch even bij stilstaan.

First of all, for exceptions,

Allereerst, als het uitzonderingen zijn,

there are a lot of them

dan zijn het er toch erg veel

and they're important.

en erg belangrijke.

Secondly, when we talk about men who are succeeding,

Ten tweede, als we het hebben over mannen die slagen,

we rightly consider them

dan beschouwen we hen terecht

icons or pioneers or innovators

als iconen, pioniers, vernieuwers.

to be emulated.

Na te volgen voorbeelden.

And when we talk about women,

Als het gaat over vrouwen,

they are either exceptions to be dismissed

dan zijn het te verwaarlozen uitzonderingen

or aberrations to be ignored.

of te negeren afwijkingen.

And finally,

Tenslotte

there is no society anywhere in all the world

wordt elke samenleving waar ook ter wereld

that is not changed

alleen maar veranderd

except by its most exceptional.

door de meest uitzonderlijke individuen.

So why wouldn't we celebrate and elevate

Waarom zouden we dan deze vernieuwers en banenscheppers

these change makers and job creators

niet vieren en eren

rather than overlook them?

in plaats van ze over het hoofd te zien?

This topic of resilience is very personal to me

Dit onderwerp van veerkracht ligt me zeer na aan het hart

and in many ways has shaped my life.

en gaf in vele opzichten vorm aan mijn leven.

My mom was a single mom

Mijn moeder was een alleenstaande moeder

who worked at the phone company during the day

die overdag bij de telefoonmaatschappij werkte

and sold Tupperware at night

en 's avonds Tupperware verkocht

so that I could have every opportunity possible.

om mij alle kansen te bieden.

We shopped double coupons

We zochten naar koopjes

and layaway and consignment stores,

en kochten in tweedehandswinkels.

and when she got sick with stage four breast cancer

Toen ze ziek viel met vierdegraadsborstkanker

and could no longer work,

en niet meer kon werken,

we even applied for food stamps.

hebben we zelfs voedselbonnen aangevraagd.

And when I would feel sorry for myself

Als ik medelijden had met mezelf,

as nine or 10 year-old girls do,

zoals 9 of 10 jaar oude meisjes wel eens plegen te doen,

she would say to me, "My dear, on a scale of major world tragedies,

zegde ze tegen mij: "Liefje, op een schaal van de grote wereldtragedies

yours is not a three."

is jouw geval nog niet eens een drie."

(Laughter)

(Gelach)

And when I was applying to business school

Toen ik me inschreef aan de businessschool

and felt certain I couldn't do it

en er zeker van was dat ik het niet aankon

and nobody I knew had done it,

en niemand kende die het had gedaan,

I went to my aunt who survived years of beatings at the hand of her husband

ging ik naar mijn tante die jaren door haar man was mishandeld

and escaped a marriage of abuse

en ontsnapt was aan een huwelijk vol geweld

with only her dignity intact.

met alleen haar waardigheid intact.

And she told me,

Ze vertelde me:

"Never import other people's limitations."

"Importeer nooit de beperkingen van andere mensen."

And when I complained to my grandmother,

Ooit ging ik klagen bij mijn grootmoeder,

a World War II veteran

een Tweede-Wereldoorlogveteraan

who worked in film for 50 years

die 50 jaar lang voor de film werkte

and who supported me from the age of 13,

en me steunde van toen ik 13 was.

that I was terrified

Ik zei dat ik bang was

that if I turned down a plum assignment at ABC

dat als ik een droomjob bij ABC zou afslaan

for a fellowship overseas,

voor een beurs in het buitenland,

I would never ever, ever find another job,

ik nooit meer een andere baan zou vinden.

she said, "Kiddo, I'm going to tell you two things.

Ze zei: "Kindje, ik ga je twee dingen vertellen.

First of all, no one turns down a Fulbright,

Ten eerste, niemand scheept een Fulbright af

and secondly, McDonald's is always hiring."

en ten tweede, McDonald's werft altijd aan."

(Laughter)

(Gelach)

"You will find a job. Take the leap."

"Je vindt wel een baan. Riskeer het maar."

The women in my family

De vrouwen in mijn familie

are not exceptions.

zijn geen uitzonderingen.

The women in this room and watching in L.A.

De vrouwen in deze kamer en toekijkend in L.A.

and all around the world

en in de rest van de wereld

are not exceptions.

zijn geen uitzonderingen.

We are not a special interest group.

Wij zijn geen 'speciale gevallen'.

We are the majority.

Wij zijn de meerderheid.

And for far too long,

Veel te lang

we have underestimated ourselves

hebben we onszelf onderschat

and been undervalued by others.

en werden we door anderen ondergewaardeerd.

It is time for us to aim higher

Het wordt tijd om hoger te mikken

when it comes to women,

als het gaat om vrouwen,

to invest more and to deploy our dollars

om meer te investeren en om onze dollars in te zetten

to benefit women all around the world.

voor vrouwen over de hele wereld.

We can make a difference,

We kunnen een verschil maken,

and make a difference, not just for women,

en een verschil maken, niet alleen voor vrouwen,

but for a global economy

maar voor een mondiale economie

that desperately needs their contributions.

die dringend behoefte heeft aan hun bijdragen.

Together we can make certain

Samen kunnen we er voor zorgen

that the so-called exceptions

dat de zogenaamde uitzonderingen

begin to rule.

de regel worden.

When we change the way we see ourselves,

Als we onze kijk op onszelf veranderen,

others will follow.

zullen anderen volgen.

And it is time for all of us

Het is voor ons allemaal tijd

to think bigger.

om het groter te zien.

Thank you very much.

Heel hartelijk bedankt.

(Applause)

(Applaus)