Gayle Tzemach Lemmon: Women entrepreneurs, example not exception

Gayle Tzemach Lemmon: Women entrepreneurs, example not exception

Çeviri: Nihal Aksakal Gözden geçirme: Merve Kılıç

We do not invest in victims,

Bizler kurbanlara yatırım yapmayız,

we invest in survivors.

sağ kalanlara yatırım yaparız.

And in ways both big and small,

Kurbanın hikayesi,

the narrative of the victim

büyük ve küçük çapta

shapes the way we see women.

kadınlara bakışımızı şekillendirir.

You can't count what you don't see.

Görmediğiniz şeye güvenemezsiniz.

And we don't invest in what's invisible to us.

Ve bizler görünmez olana yatırım yapmayız.

But this is the face

Fakat bu,

of resilience.

esnekliğin ta kendisidir.

Six years ago,

Altı yıl önce,

I started writing about women entrepreneurs

çatışma dönemi ve sonrası kadın girişimcileri

during and after conflict.

hakkında yazmaya başladım.

İçinde büyük karakterleri olan, kimsenin anlatmadığı

I set out to write a compelling economic story,

one that had great characters, that no one else was telling,

ve önemli olduğunu düşündüğüm çok etkileyici bir ekonomik

and one that I thought mattered.

hikâye yazmak için yola çıktım.

And that turned out to be women.

Bu, kadınlara döndü.

I had left ABC news and a career I loved at the age of 30

ABC News'i ve sevdiğim kariyeri 30 yaşımda işletme okulu için,

for business school,

hakkında neredeyse hiçbir şey bilmediğim

a path I knew almost nothing about.

None of the women I had grown up with in Maryland

Maryland'de birlikte büyüdüğüm hiçbir kadın

had graduated from college,

üniversite mezunu değildi,

let alone considered business school.

işletme mezunu hiç değildi.

But they had hustled to feed their kids

Ama çocuklarını beslemek ve

and pay their rent.

kiralarını ödemek için uğraşırlardı.

And I saw from a young age

Çok genç yaştan itibaren

that having a decent job and earning a good living

iyi bir işin ve kazancın

made the biggest difference

zor durumdaki aileler için

for families who were struggling.

büyük bir fark yarattığını gördüm.

So if you're going to talk about jobs,

Yani, iş hakkında konuşacaksanız,

then you have to talk about entrepreneurs.

girişimciler hakkında da konuşmalısınız.

And if you're talking about entrepreneurs

Çatışma ve çatışma sonrası girişimciler

in conflict and post-conflict settings,

hakkında konuşacaksanız

then you must talk about women,

kadınlardan bahsetmelisiniz,

because they are the population you have left.

çünkü onlar dışarıda bıraktığınız nüfus.

Rwanda in the immediate aftermath of the genocide

Soykırımdan hemen sonra Rwanda'nın

was 77 percent female.

yüzde 77'si kadındı.

I want to introduce you

Sizlere, tanıştığım bazı girişimcileri

to some of those entrepreneurs I've met

tanıtmak ve yıllar içinde

and share with you some of what they've taught me over the years.

bana öğrettiklerini sizlerle paylaşmak istiyorum.

I went to Afghanistan in 2005

Financial Times'la ilgili bir iş için

to work on a Financial Times piece,

2005 yılında Afganistan'a gittim

and there I met Kamila,

ve orada Kamila ile tanıştım

a young women who told me she had just turned down

daha yeni, ayda 2000 dolar kazanacağı

a job with the international community

uluslararası bir topluluktaki

that would have paid her nearly $2,000 a month --

işi kabul etmediğini söyleyen genç bir kadındı,

an astronomical sum in that context.

içinde bulunduğu duruma göre astronomik bir rakam.

And she had turned it down, she said,

Geri çevirmişti

because she was going to start her next business,

çünkü bir sonraki işini,

an entrepreneurship consultancy

Afganistan'daki erkek ve kadınlara

that would teach business skills

iş becerileri öğretmek için

to men and women all around Afghanistan.

Girişimcilik Danışmanlığını kuracaktı.

Business, she said,

Ülkesinin geleceği için

was critical to her country's future.

iş dünyasının kritik olduğunu söyledi.

Because long after this round of internationals left,

Uluslararası firmaların terketmesinden sonra

business would help keep her country

iş, ülkesinin

peaceful and secure.

barışcıl ve güvenli kalmasını sağlayacaktı.

And she said business was even more important for women

İşin özellikle kadınlar için daha önemli olduğunu söylemişti,

because earning an income earned respect

çünkü gelirlerinin olması onlara saygı kazandırıyordu

and money was power for women.

ve para kadınlar için güçtü.

So I was amazed.

Etkilenmiştim.

I mean here was a girl who had never lived in peace time

Demek istediğim hiç barış yaşamamış bir kızdı o,

who somehow had come to sound like a candidate from "The Apprentice."

"Çırak" programından bir aday gibiydi.

(Laughter)

(Kahkaha)

So I asked her, "How in the world do you know this much about business?

"İş hakkında nasıl bu kadar çok şey biliyorsun?" diye sordum.

Why are you so passionate?"

"Neden bu kadar tutkulusun?

She said, "Oh Gayle, this is actually my third business.

"Oh Gayle, bu aslında benim üçüncü işim.

My first business was a dressmaking business

İlk işim elbise yapımıydı.

I started under the Taliban.

Taliban varken başladım.

And that was actually an excellent business,

Aslında harika bir işti.

because we provided jobs for women all around our neighborhood.

Çünkü mahallemizdeki kadınlara iş sağlıyorduk.

And that's really how I became an entrepreneur."

İşte böyle girişimci oldum." dedi.

Think about this:

Şöyle düşünün:

Here were girls who braved danger

Bu kızlar ekmek parası kazanmak için

to become breadwinners

sokakta bile olamadıkları yıllarda

during years in which they couldn't even be on their streets.

tehlikeye göğüs geriyorlardı.

And at a time of economic collapse

Ve ekonomik krizin olduğu,

when people sold baby dolls and shoe laces

insanların hayatta kalabilmek için

and windows and doors

oyuncak bebekler ve ayakkabı bağları,

just to survive,

pencereler ve kapılar sattığı bu zamanda

these girls made the difference

bu kızlar pek çokları için

between survival and starvation

hayatta kalma ve açlık sınırı arasında

for so many.

fark yaratıyordu.

I couldn't leave the story, and I couldn't leave the topic either,

Bu hikayeden ve bu konudan bir türlü kopamadım,

because everywhere I went I met more of these women

çünkü gittiğim her yerde bu kadınlardan daha çoğu ile tanıştım,

who no one seemed to know about,

kimsenin tanımadığı

or even wish to.

veya tanımak istemediği.

I went on to Bosnia,

Bosna'ya gittim.

and early on in my interviews I met with an IMF official

Röportajlarımın birinde bir IMF çalışanı bana

who said, "You know, Gayle,

"Biliyor musun Gayle?" dedi.

"Bence Bosna'da kadın işgücü yok,

I don't think we actually have women in business in Bosnia,

but there is a lady selling cheese nearby

ama sokakta peynir satan bir kadın var,

on the side of the road.

belki onunla röportaj

So maybe you could interview her."

yapabilirsin." dedi.

So I went out reporting

Ben de onunla röportaj yapmaya gittim.

and within a day I met Narcisa Kavazovic

Ertesi gün Narcisa Kavazovic ile tanıştım,

who at that point was opening a new factory

Sarajevo'nun savaşılan sınırlarında,

on the war's former front lines in Sarajevo.

yeni bir fabrika açıyordu.

She had started her business

İşine, terkedilmiş bir garajda oturup

squatting in an abandoned garage,

çarşaf ve yastık kılıfı dikerek

sewing sheets and pillow cases

başlamıştı,

she would take to markets all around the city

şehrin dört bir yanına, pazarlara dağıtıyordu.

so that she could support

Böylece

the 12 or 13 family members

hayatta kalabilmek için ona güvenen

who were counting on her for survival.

12 veya 13 kişilik ailesine destek olabiliyordu.

By the time we met, she had 20 employees,

Tanıştığımızda yirmi elemanı vardı,

most of them women,

çoğu,

who were sending their boys and their girls to school.

kızlarını ve oğullarını okula yollayan kadınlardı.

And she was just the start.

O sadece başlangıçtı.

I met women running essential oils businesses,

Esans yağ işinde olan,

wineries

şaraphaneleri olan,

and even the country's largest advertising agency.

hatta ülkenin en büyük reklam ajansını yöneten kadınlarla tanıştım.

So these stories together

Bütün bu hikayeler

became the Herald Tribune business cover.

Herald Tribune'de kapak yazısı oldu.

And when this story posted,

Bu hikaye yayınlandığında, IMF çalışanına

I ran to my computer to send it to the IMF official.

göndermek için bilgisayarıma koştum

And I said, "Just in case you're looking for entrepreneurs

"Bir sonraki yatırım konferansında sunmak için

to feature at your next investment conference,

girişimci arıyorsan,

here are a couple of women."

işte sana birkaç kadın." dedim.

(Applause)

(Alkış)

But think about this.

Ama şunu bir düşünün.

The IMF official is hardly the only person

O IMF çalışanı, kadınları

to automatically file women under micro.

mikro olarak gören tek insan değildi.

The biases, whether intentional or otherwise,

Kasıtlı olsun ya da olmasın peşin hüküm

are pervasive,

yaygın bir kanı

and so are the misleading mental images.

ve yanlış yönlendiren görseller de öyle.

If you see the word "microfinance,"

"Mikrofinans" sözünü görünce

what comes to mind?

aklınıza ne gelir?

Most people say women.

Çoğu insan "kadınlar" diyor.

And if you see the word "entrepreneur,"

"Girişimci" sözünü görünce,

most people think men.

çoğu insan "erkekler" diyor.

Why is that?

Niye böyle?

Because we aim low and we think small

Çünkü kadınlar söz konusu olunca biz,

daha aşağıyı hedefliyor ve daha küçük düşünüyoruz.

when it comes to women.

Mikrofinans kendi kendine yetme ve kendine saygı

Microfinance is an incredibly powerful tool

that leads to self-sufficiency and self-respect,

sağlayan son derece kuvvetli bir araç

but we must move beyond micro-hopes

ama kadınlar için mikro-umutlarımızın ve

and micro-ambitions for women,

mikro-hırslarımızın ötesine geçmeliyiz,

because they have so much greater hopes for themselves.

çünkü onların kendileri için daha büyük umutları var.

They want to move from micro to medium and beyond.

Mikrodan orta seviyeye ve daha da ötesine ilerlemek istiyorlar.

And in many places,

Pek çok yerde,

they're there.

o seviyedeler.

Amerika'da 2018'de kadınların sahip oldukları işler

In the U.S., women-owned businesses

will create five and a half million new jobs by 2018.

beş buçuk milyon yeni iş olanağı sağlayacak.

In South Korea and Indonesia,

Güney Kore ve Endonezya'da

women own nearly half a million firms.

kadınlar neredeyse yarım milyon firmaya sahip.

China, women run 20 percent

Çin'de kadınlar küçük işlerin

of all small businesses.

yüzde yirmisini yönetiyor.

And in the developing world overall,

Gelişen dünyada bu sayı toplamda

That figure is 40 to 50 percent.

yüzde kırk ve yüzde elli arası.

Nearly everywhere I go,

Gittiğim hemen hemen her yerde

I meet incredibly interesting entrepreneurs

çok ilginç girişimcilerle karşılaştım;

who are seeking access to finance, access to markets

finans gücüne, pazar erişimine ve

and established business networks.

kurulu iş ağına ulaşmaya çalışan.

They are often ignored

Çoğunlukla görmezden geliniyorlar,

because they're harder to help.

çünkü yardım edilmesi daha zorlar.

It is much riskier to give a 50,000 dollar loan

Elli bin dolar borç vermek

than it is to give a 500 dollar loan.

beş yüz dolar borç vermekten daha riskli.

And as the World Bank recently noted,

Dünya Bankası'nın yakın zamanda bahsettiği gibi,

women are stuck in a productivity trap.

kadınlar üretkenlik tuzağına takılı kalmış.

Those in small businesses

Küçük işlerde olanlar

can't get the capital they need to expand

büyümek için gerekli parayı alamıyor

and those in microbusiness

ve mikro işler

can't grow out of them.

bunlardan doğamıyor.

Recently I was at the State Department in Washington

Washington'da Devlet Departmanı'ndayken

and I met an incredibly passionate entrepreneur from Ghana.

çok tutkulu, Ghanalı bir girişimciyle tanıştım.

She sells chocolates.

Çikolata satarak geçiniyordu.

And she had come to Washington,

Washington'a gelmişti

not seeking a handout and not seeking a microloan.

ve küçük bir sadaka peşinde değildi.

She had come seeking serious investment dollars

Fabrika kurmak ve ekipman almak için

gerçek bir yatırım miktarı istiyordu.

so that she could build the factory

Böylece çikolatalarını

and buy the equipment she needs

to export her chocolates

Afrika, Avrupa,

to Africa, Europe, the Middle East

Orta Doğu

and far beyond --

ve ötesine ihraç edebilecekti,

capital that would help her to employ

fon hali hazırda onun için çalışan

more than the 20 people

yirmiden fazla insanı işe almasına

that she already has working for her,

ve kendi ülkesinin ekonomik tırmanışına

and capital that would fuel her own country's

yardımcı olacak.

economic climb.

The great news is

İyi haber ise,

we already know what works.

neyin çalıştığını biliyoruz.

Theory and empirical evidence

Teori ve ampirik bulgular

Have already taught us.

bize çoktan öğretti.

We don't need to invent solutions because we have them --

Çözüm yaratmamıza gerek yok çünkü çoktan var;

cash flow loans

nakit akışı kredileri

based in income rather than assets,

mevduattan çok gelire dayanır,

loans that use secure contracts rather than collateral,

teminat yerine güvenli sözleşmeler kullanan kredilere dayanır,

because women often don't own land.

çünkü kadınlar genellikle toprak sahibi değildir.

And Kiva.org, the microlender,

Küçük faizli kredi kurumu Kiva.org,

is actually now experimenting with crowdsourcing

şu anda küçük ve orta büyüklükteki kredileri kullanarak

small and medium sized loans.

kitlesel olarak deney yapıyor.

And that's just to start.

Bu sadece başlangıç.

Recently it has become very much in fashion

Son günlerde kadınlara

to call women "the emerging market of the emerging market."

"Gelişmekte olan pazarın gelişmekte olan pazarı." denmesi moda oldu.

I think that is terrific.

Bence bu müthiş.

You know why?

Neden biliyor musunuz?

Because -- and I say this as somebody who worked in finance --

Bunu finans alanında çalışmış biri olarak söylüyorum, çünkü

500 billion dollars at least

geçtiğimiz on yılda pazarları geliştirmek için

has gone into the emerging markets in the past decade.

en azından beş yüz milyon dolar harcandı.

Because investors saw the potential for return

Çünkü yatırımcılar ekonomik büyümeyi yavaşlatma döneminde;

at a time of slowing economic growth,

geri dönüş potansiyelini gördüler

and so they created financial products

ve gelişen marketlere özel

and financial innovation

finansal ürünler

tailored to the emerging markets.

ve finansal yenilikler ortaya koydular.

How wonderful would it be

Yüce kelimelerimizi cüzdanlarımız ile değiştirsek

if we were prepared to replace all of our lofty words

ve kadınların ekonomik potansiyelini

with our wallets

ortaya çıkarmak için beş yüz milyon dolar

and invest 500 billion dollars

yatırım yapmaya hazırlıklı olsaydık

unleashing women's economic potential?

ne kadar harika olurdu değil mi?

Just think of the benefits

Konu meslekler, üretkenlik,

when it comes to jobs, productivity,

işe alım, çocuk bakımı,

employment, child nutrition,

anne ölüm oranı, okuma yazma

maternal mortality, literacy

ve daha birçoğuna gelseydi

and much, much more.

ne kadar faydalı olacağını düşünün.

Because, as the World Economic Forum noted,

Çünkü, Dünya Ekonomik Forumu'nun belirttiği gibi,

smaller gender gaps are directly correlated

daha küçük cinsiyet boşlukları artan ekonomik rekabetçilik ile

with increased economic competitiveness.

doğrudan ilişkilidir.

And not one country in all the world

Dünyada bir ülke bile

has eliminated its economic participation gap --

bu ekonomik boşluğu kapatabilmiş değil,

not one.

bir tanesi bile.

So the great news

Harika haber şu ki,

is this is an incredible opportunity.

bu inanılmaz bir fırsat.

We have so much room to grow.

Büyüyebileceğimiz çok alan var.

So you see,

Yani,

this is not about doing good,

olay iyi yapmakla alakalı değil,

this is about global growth

küresel büyüme

and global employment.

ve küresel işe alımla alakalı.

It is about how we invest

Nasıl yatırım yaptığımız

and it's about how we see women.

ve kadınları nasıl gördüğümüzle alakalı.

And women can no longer be

Kadınlar artık hem nüfusun yarısı

both half the population

hem de özel ilgi grubu

and a special interest group.

olamaz.

(Applause)

(Alkış)

Oftentimes I get into very interesting discussions with reporters

Çoğu zaman, "Gayle, bunlar harika hikayeler,

ama gerçekten istisnalar hakkında yazıyorsunuz."

who say to me, "Gayle, these are great stories,

but you're really writing about the exceptions."

diyen muhabirlerle çok ilginç tartışmalara giriyorum.

Now that makes me pause for just a couple reasons.

Şimdi bu beni sadece birkaç nedenden dolayı duraklatıyor.

First of all, for exceptions,

Öncelikle, istisnalar,

there are a lot of them

onlardan çokça var

and they're important.

ve önemliler.

Secondly, when we talk about men who are succeeding,

İkincisi, başarılı olan erkeklerden söz ettiğimizde

we rightly consider them

onların simgelerini ya da öncülerini

icons or pioneers or innovators

ya da yenilikçilerinin

to be emulated.

taklit edilmesi gerektiğini düşünüyoruz.

And when we talk about women,

Kadınlardan konuştuğumuzda,

they are either exceptions to be dismissed

onlar ya reddedilmesi gereken istisnalar

or aberrations to be ignored.

ya da görmezden gelinmesi gereken anormallikler.

And finally,

Son olarak,

there is no society anywhere in all the world

büyük istisnaları olmadan

that is not changed

değişen bir toplum

except by its most exceptional.

dünyanın hiçbir yerinde yoktur.

So why wouldn't we celebrate and elevate

Öyleyse neden bu ve değişim yaratanları

these change makers and job creators

ve iş yaratıcılarını göz ardı etmektense

rather than overlook them?

kutlayıp yükseltmeyelim?

This topic of resilience is very personal to me

Bu esneklik konusu benim için çok kişisel

and in many ways has shaped my life.

ve birçok yönden hayatımı şekillendirdi.

My mom was a single mom

Annem gündüzleri telefon şirketinde

who worked at the phone company during the day

çalışan, geceleri ise Tupperware satarak

and sold Tupperware at night

ben mümkün olan her fırsata sahip olayım diye

so that I could have every opportunity possible.

uğraşan bekar bir anneydi.

We shopped double coupons

Çifte kuponlarla,

and layaway and consignment stores,

taksitle ve konsinye satışından alışveriş yaptık

and when she got sick with stage four breast cancer

ve dördüncü seviye göğüs kanseri teşhisi konulup

and could no longer work,

artık daha fazla çalışamadığında

we even applied for food stamps.

gıda puluna bile başvurduk.

And when I would feel sorry for myself

Dokuz, on yaşlarındaki kızların yaptığı gibi

as nine or 10 year-old girls do,

kendim için kötü hissedersem

she would say to me, "My dear, on a scale of major world tragedies,

bana şunu söylerdi: "Canım benim, büyük dünya trajedileri ölçeğinde

yours is not a three."

seninki üç bile değil.''

(Laughter)

(Kahkaha)

And when I was applying to business school

İşletme okuluna başvururken

and felt certain I couldn't do it

yapamayacağımdan çok emindim

and nobody I knew had done it,

ve kimse yaptığımı bilmiyordu,

I went to my aunt who survived years of beatings at the hand of her husband

yıllarca kocasından dayak yemiş ve bir evlilik tacizinden

and escaped a marriage of abuse

bütün onuru ile kaçmış olan

with only her dignity intact.

teyzemin evine gittim.

And she told me,

"Asla başkalarının sınırlamalarını alma." dedi.

"Never import other people's limitations."

And when I complained to my grandmother,

İkinci Dünya Savaşı gazisi,

a World War II veteran

50 yıl filmde çalışan

who worked in film for 50 years

ve beni on üç yaşımdan beri destekleyen

and who supported me from the age of 13,

büyükanneme

that I was terrified

yurt dışı bursu için

that if I turned down a plum assignment at ABC

herkesin hayalindeki görevi reddedersem

for a fellowship overseas,

bir daha böyle bir işi asla bulamayacağım

I would never ever, ever find another job,

diye şikayet ettiğimde

bana şöyle dedi ''Bak çocuk. Sana iki şey söyleyeceğim.

she said, "Kiddo, I'm going to tell you two things.

First of all, no one turns down a Fulbright,

Öncelikle, kimse Fulbright'ı reddedemez.

and secondly, McDonald's is always hiring."

İkinci olarak, McDonald's sürekli işe alıyor.''

(Laughter)

(Kahkaha)

"You will find a job. Take the leap."

''Bir iş bulursun. Şansını dene.''

The women in my family

Ailemdeki kadınlar

are not exceptions.

istisna değil.

The women in this room and watching in L.A.

Şu anda burada olan ve L.A.'den izleyen

and all around the world

dünyanın her yerindeki kadınlar

are not exceptions.

istisna değiller.

We are not a special interest group.

Bizler özel ilgi grubu değiliz.

We are the majority.

Biz çoğunluğuz.

And for far too long,

Uzun zaman boyunca

we have underestimated ourselves

kendi değerimizi bilemedik

and been undervalued by others.

ve diğerleri tarafından da öyle görüldük.

It is time for us to aim higher

Konu kadınlara gelince

when it comes to women,

daha çok yatırım ve istihdam için,

to invest more and to deploy our dollars

dünyadaki her kadının faydası için

to benefit women all around the world.

daha ilerisini düşünme zamanı.

We can make a difference,

Bir değişiklik yaratabiliriz;

and make a difference, not just for women,

sadece kadınlar için değil

but for a global economy

katkımıza son derece ihtiyacı olan

that desperately needs their contributions.

küresel ekonomi için.

Together we can make certain

Birlikte, sözde istisnaların

that the so-called exceptions

yönetmeye başladığından

begin to rule.

emin olabiliriz.

When we change the way we see ourselves,

Kendimizi görme şeklimizi değiştirdiğimizde

others will follow.

diğerleri de takip edecektir.

And it is time for all of us

Hepimizin daha büyük düşünmesinin

to think bigger.

zamanı geldi.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)