How to fix a broken heart | Guy Winch | TED

Translator: sann tint Reviewer: ငြိမ်းချမ်း ကိုကို

At some point in our lives,

ကျွန်တော်တို့ ဘဝတွေရဲ့ တစ်ချိန်မှာတော့

almost every one of us will have our heart broken.

လူတိုင်းအားလုံး နီးပါးဟာ အသည်းခွဲခံရပါလိမ့်မယ်။

My patient Kathy planned her wedding when she was in middle school.

ကျွန်တော့ လူနာ Kathy ဟာ အလယ်တန်းမှာရှိစဉ်က သူမရဲ့ လက်ထပ်ပွဲကို စီစဉ်ခဲ့တယ်။

She would meet her future husband

အသက် ၂၇ မတိုင်ခင်

by age 27,

ခင်ပွန်းလောင်း တွေ့မယ်၊

get engaged a year later

နောက်တစ်နှစ်ကြာရင် စေ့စပ်ပြီး

and get married a year after that.

နောက်တစ်နှစ်အကြာမှာ လက်ထပ်မယ်ပေါ့။

But when Kathy turned 27, she didn't find a husband.

ဒါပေမဲ့ Kathy ၂၇ နှစ်ပြည့်တဲ့အခါ ခင်ပွန်းတော့ မတွေ့ခဲ့ဘူး။

She found a lump in her breast.

ရင်သားမှာ အဖုတစ်ဖု တွေ့ခဲ့တယ်။

She went through many months of harsh chemotherapy

လများစွာ ပြင်းထန်တဲ့ ဓာတုကုထုံးတွေနဲ့ နာကျင်တဲ့ ခွဲစိပ်မှုတွေ

and painful surgeries,

အဆင့်ဆင့် ဖြတ်ခဲ့ရတယ်။

and then just as she was ready to jump back into the dating world,

ဒီနောက် ချိန်းတွေ့တဲ့ လောကထဲကို ပြန်ခုန်ဝင်ဖို့အလုပ်မှာ

she found a lump in her other breast

သူမရဲ့ အခြားရင်သားမှာ အဖုတစ်ဖု တွေ့ခဲ့ရတော့

and had to do it all over again.

အစကနေ ပြန်လုပ်ခဲ့ရပြန်တယ်။

Kathy recovered, though,

ဒါပေမဲ့ Kathy ပြန်သက်သာကာ

and she was eager to resume her search for a husband

မျက်ခုံးမွေးတွေ ပြန်ပေါက်လာတာနဲ့ သူ့မရဲ့ကြင်ယာ ရှာပုံတော်

as soon as her eyebrows grew back in.

ပြန်စဖို့ စိတ်ထက်သန်လာခဲ့တယ်။

When you're going on first dates in New York City,

New York City မှာ ပထမဆုံး ချိန်းတွေ့တာတွေ သွားတာဆို

you need to be able to express a wide range of emotions.

စိတ်ခံစားမှု အမျိုးမျိုး လုပ်နိုင်ဖို့တော့ လိုတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Soon afterwards, she met Rich and fell in love.

နောက်မကြာခင်မှာတော့ သူမဟာ Rich နဲ့ဆုံပြီး ချစ်ကြိုက်သွားတယ်။

The relationship was everything she hoped it would be.

ချစ်သံယောဇဉ်ဆိုတာက သူမ မျှော်လင့်တဲ့ အရာအားလုံး ဖြစ်လိမ့်မယ်။

Six months later,

နောက် ခြောက်လအကြာ

after a lovely weekend in New England,

New England က လှပတဲ့ သီတင်းပတ်အဆုံးမှာ

Rich made reservations at their favorite romantic restaurant.

Rich က သူတို့အကြိုက်ဆုံး ကြည်နူးဖွယ် စားသောက်ဆိုင်တစ်ဆိုင်မှာ ကြိုမှာတယ်။

Kathy knew he was going to propose,

သူလက်ထပ်ခွင့်တောင်းတော့မှာ Kathy သိတော့

and she could barely contain her excitement.

စိတ်လှုပ်ရှားမှုကို မနည်းထိန်းခဲ့ရတယ်။

But Rich did not propose to Kathy that night.

ဒါပေမဲ့ ဒီညက Rich ဟာ Kathy ကို လက်ထပ်ခွင့်မတောင်းခဲ့ဘူး

He broke up with her.

သူဟာ သူမနဲ့ လမ်းခွဲခဲ့တယ်

As deeply as he cared for Kathy -- and he did --

သူဟာ Kathy ကို လေးလေးနက်နက် ဂရုစိုက်ခဲ့ပါတယ်၊ တကယ်ပါ၊

he simply wasn't in love.

သူမကိုတော့ မချစ်ခဲ့ဘူး။

Kathy was shattered.

Kathy ဟာ တစ်စစီ ကြေမွသွားတယ်။

Her heart was truly broken, and she now faced yet another recovery.

သူမအသည်းဟာ တကယ်ကို ကွဲခဲ့ပြီး အခုတာ့ နောက်ထပ် သက်သာမှုကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရတယ်။

But five months after the breakup,

ဒါပေမဲ့ လမ်းခွဲပြီး ငါးလအကြာမှာ

Kathy still couldn't stop thinking about Rich.

Kathy ဟာ Rich အကြောင်း တွေးတာ ရပ်လို့မရသေးဘူး။

Her heart was still very much broken.

သူမရဲ့ အသည်းက အသည်းအသန် ကွဲနေဆဲပါ။

The question is:

မေးခွန်းက

Why?

ဘာကြောင့်လဲ၊

Why was this incredibly strong and determined woman

ဘာကြောင့် ဒီမယုံနိုင်အောင် ခိုင်မာပြီး စိတ်ဓာတ်ခိုင်မာတဲ့ အမျိုးသမီးဟာ

unable to marshal the same emotional resources

ကင်ဆာ ကုသမှုတွေမှာ လေးနှစ်တာ ရခဲ့တဲ့ အလားတူ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ

that got her through four years of cancer treatments?

အရင်းအမြစ်တွေကို မထိန်းကျောင်းနိုင်တာလဲ။

Why do so many of us flounder

အသည်းကွဲတာကနေ သက်သာဖို့ ကြိုးစားနေတဲ့အခါ

when we're trying to recover from heartbreak?

အများအပြားဟာ ဘာကြောင့် စမ်းတဝါးဝါးဖြစ်တာလဲ။

Why do the same coping mechanisms

အသည်းကွဲအခါ ဘာကြောင့် ဘဝ စိန်ခေါ်မှု

that get us through all kinds of life challenges

မျိုးစုံ ကျော်ဖြတ်ဖို့ ဖြစ်စေတဲ့ အလားတူ ဖြေရှင်းရေးယန္တရားတွေက

fail us so miserably when our heart gets broken?

ကျွန်တော်တို့ကို ဆိုးရွားစွာ ကျရှုံးစေတာလဲ။

In over 20 years of private practice,

အနှစ် ၂၀ ကျော် ကိုယ်ပိုင် လုပ်ငန်းမှာ

I have seen people of every age and background

အရွယ်စုံ၊ နောက်ခံစုံရှိတဲ့ လူတွေ အသည်းကွဲတာရဲ့ ပုံစံစုံကို

face every manner of heartbreak,

ရင်ဆိုင်ရတာ တွေ့မြင်ခဲ့ပြီး

and what I've learned is this:

ဒါက ကျွန်တော် သိလိုက်ရတာပါ၊

when your heart is broken,

အသည်းကွဲတဲ့အခါ

the same instincts you ordinarily rely on

သာမန် သင်အားထားတဲ့ အလားတူ ပင်ကိုယ်တုံ့ပြန်မှုတွေဟာ

will time and again lead you down the wrong path.

အကြိမ်ကြိမ် သင့်ကို လမ်းမှားကို ခေါ်သွားလိမ့်မယ်။

You simply cannot trust what your mind is telling you.

သင့်စိတ်က သင့်ကိုပြောနေတာကို မယုံနိုင်ဘူးဖြစ်နေတယ်။

For example, we know from studies of heartbroken people

ဥပမာ အသည်းကွဲတဲ့ လူတွေအကြောင်း လေ့လာမှုတွေက သိရတာက

that having a clear understanding of why the relationship ended

ဘာကြောင့် ချစ်သံယောဇဉ်တစ်ခု အဆုံးသတ် တာကို ရှင်းလင်းတဲ့ နားလည်ခြင်းဟာ

is really important for our ability to move on.

ရှေ့ဆက်ဖို့ အစွမ်းအတွက် တကယ်ကို အရေးကြီးတာပါ။

Yet time and again,

ဒါပေမဲ့ အကြိမ်ကြိမ်ပဲ

when we are offered a simple and honest explanation

Rich က Kathy ကို ပေးတာလို ရိုးစင်း၊ပွင့်လင်းတဲ့ ရှင်းလင်းချက်တစ်ခု

like the one Rich offered Kathy,

ကျွန်တော်တို့ကို ပေးတဲ့တဲ့အခါ

we reject it.

ကျွန်တော်တို့ ပယ်ချတယ်

Heartbreak creates such dramatic emotional pain,

အသည်းကွဲတာဟာ ဒီလောက် ပြင်းထန်တဲ့ စိတ်ပိုင်း နာကျင်မှုကို ဖန်တီးတော့

our mind tells us the cause must be equally dramatic.

အကြောင်းတရားဟာ အလားတူ ပြင်းထန် မှာပဲလို့ ကျွန်တော်တို့ စိတ်က ပြောပါတယ်။

And that gut instinct is so powerful,

ဒီအသည်းအူထဲက ပင်ကိုယ်တုံ့ပြန်မှုက ပြင်းထန်လွန်းတော့

it can make even the most reasonable and measured of us

ဆင်ခြင်တုံတရားနဲ့ အချင့်ချိန်နိုင်ဆုံး သူတွေတောင်

come up with mysteries and conspiracy theories

ဘယ်မှာမှမရှိတဲ့ ပဟေဠိတွေနဲ့ လျှို့ဝှက်ကြံစည်မှု အနုမာနတွေ

where none exist.

ရလာတယ်။

Kathy became convinced something must have happened

Kathy ဟာ သူမရဲ့ ကြည်နူးဖွယ် ချစ်ခရီးအတွင်း ချစ်သံယောဇဉ်ကို

during her romantic getaway with Rich

Rich စိတ်ကုန်သွားတဲ့

that soured him on the relationship,

တစ်ခုခုတော့ ဖြစ်ခဲ့ရမယ်လို့ ယုံကြည်ကာ

and she became obsessed with figuring out what that was.

ဒါက ဘာဆိုတာကို မှန်းဆခြင်းနဲ့ ဥပါဒါန်ဖြစ်လာတယ်။

And so she spent countless hours

ဒီလိုနဲ့ သူမစိတ်ထဲက သီတင်းပတ်အဆုံးရဲ့

going through every minute of that weekend in her mind,

မိနစ်တိုင်းကို သုံးသပ်ရင်း၊ မရှိခဲ့တဲ့ သဲလွန်စတွေကို ရှာရင်း

searching her memory for clues that were not there.

နာရီပေါင်းများစွာ ကုန်လွန်ခဲ့တယ်။

Kathy's mind tricked her into initiating this wild goose chase.

Kathy ရဲ့စိတ်က သူမကို ဒီငန်းရိုင်းလိုက်တာ အစပျိုးခြင်းဆီ လှည့်စားလိုက်တယ်။

But what compelled her to commit to it for so many months?

ဒါပေမဲ့ ဒီလောက် လနဲ့ချီပြီး နှစ်မြှုပ်ဖို့ ဘာက သူမကို အတင်းခိုင်းခဲ့လဲ

Heartbreak is far more insidious than we realize.

အသည်းကွဲတာဟာ ကျွန်တော်တို့ သိတာထက် အများကြီး ပိုပြီး စိမ့််ဝင်တတ်ပါတယ်။

There is a reason we keep going down one rabbit hole after another,

ပိုပြီး ကိုယ့်ကို ဆိုးဝါးအောင်လုပ်တော့မှာ သိတာတောင်

even when we know it's going to make us feel worse.

ယုန်တွင်း တစ်ခုပြီးတစ်ခု ဆက်ဆင်းဖို့ အကြောင်းပြချက်ရှိတယ်။

Brain studies have shown

ဦးနှောက်လေ့လာမှုတွေက

that the withdrawal of romantic love

စိတ်ကူးယဉ် အချစ်ကနေ ဖြတ်ခြင်းဟာ

activates the same mechanisms in our brain that get activated

ကိုကင်း(သို့) ဘိန်းလို မူးယစ်ဆေးတွေ ဖြတ်နေတဲ့အခါ ဦးနှောက်မှာ လုပ်ဆောင်တဲ့

when addicts are withdrawing from substances like cocaine or opioids.

အလားတူ ကိုယ်အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းတွေကို လုပ်ဆောင်စေတယ်လို့ ပြပါတယ်။

Kathy was going through withdrawal.

Kathyဟာ ဖြတ်ပစ်ခြင်းကို ကျော်ဖြတ်နေတာပါ။

And since she could not have the heroin of actually being with Rich,

Rich နဲ့ရှိနေခြင်းဆိုတဲ့ ဟီးရိုးအင်း မရနိုင်ကတည်းက

her unconscious mind chose the methadone of her memories with him.

သူမရဲ့ မသိစိတ်ဟာ သူနဲ့ အမှတ်တရတွေရဲ့ ဖြတ်ဆေးကို ရွေးချယ်ခဲ့တယ်။

Her instincts told her she was trying to solve a mystery,

သူမ ပင်ကိုယ်တုံ့ပြန်မှုတေွက သူမဟာ ပဟေဠိတစ်ခုဖြေဖို့

but what she was actually doing

ကြိုးစားနေပေမဲ့ သူမ တကယ်လုပ်နေတာက

was getting her fix.

သူမကို ကုစားနေတာလို့ ပြောပါတယ်။

This is what makes heartbreak so difficult to heal.

ဒါက အသည်းကွဲတာ ပျောက်ဖို့ ခက်အောင်လုပ်တာပါ။

Addicts know they're addicted.

ဆေးစွဲသူတွေဟာ သူတို့ ဆေးစွဲနေမှန်းသိတယ်။

They know when they're shooting up.

ဘယ်အချိန် ဆေးသွင်းနေတာ သိတယ်။

But heartbroken people do not.

ဒါပေမဲ့ အသည်းကွဲသမားတွေက မသိကြဘူး။

But you do now.

ဒါပေမဲ့ အခု သင် သိပြီ

And if your heart is broken, you cannot ignore that.

အသည်းကွဲရင် ဒါကို လျစ်လျူရှုလို့မရဘူး။

You have to recognize that, as compelling as the urge is,

ဇောက တိုက်တွန်းသလောက် ဒါကို အသိအမှတ်ပြုဖို့လိုတယ်၊

with every trip down memory lane, every text you send,

အောက်မေ့ဖွယ်ဆီ ရောက်တိုင်း၊ သင်ပို့တဲ့ စာတိုင်း၊

every second you spend stalking your ex on social media,

အဆက်ဟောင်းကို လူမှုရေး မီဒီယာမှာ စိတ်ဆိုးရင်း ကုန်သွားတဲ့ စက္ကန့်တိုင်း

you are just feeding your addiction,

သင့်စွဲလန်းမှုကို မီးထိုးနေတာပဲ၊

deepening your emotional pain

စိတ်ပိုင်းနာကျင်မှုကို နက်ရှိုင်းစေကာ

and complicating your recovery.

သက်သာမှုကို ရှုပ်ထွေးနေစေတယ်။

Getting over heartbreak is not a journey.

အသည်းကွဲတာ လွန်မြောက်ခြင်းက ခရီးတစ်ခုမဟုတ်ဘူး၊

It's a fight, and your reason is your strongest weapon.

ဒါဟာ တိုက်ပွဲတစ်ပွဲ၊ သင့်အကြောင်းပြချက်ဟာ သင့်ရဲ့ အပြင်းဆုံးလက်နက်ပါ။

There is no breakup explanation that's going to feel satisfying.

ကျေနပ်လောက်မယ့် ခွာပြဲတဲ့ ရှင်းလင်းချက်မရှိဘူး။

No rationale can take away the pain you feel.

ခံစားရတဲ့နာကျင်မှုကို ဖယ်ရှားနိုင်တဲ့ အကြောင်းပြချက်မရှိဘူး

So don't search for one, don't wait for one,

ဒီတော့ တစ်ခုမှ မရှာပါနဲ့၊ တစ်ခုမှ စောင့်မနေပါနဲ့။

just accept the one you were offered or make up one yourself

သင်ရတဲ့တစ်ခုကို လက်ခံရုံ (သို့) ကိုယ်တိုင်တစ်ခု ဖန်တီးပြီး

and then put the question to rest,

မေးခွန်းကို အနားပေးလိုက်ပါ၊

because you need that closure to resist the addiction.

အကြောင်းက စွဲလန်းမှုကို တွန်းလှန်ဖို့ ပိတ်သိမ်းမှုလိုတာကြောင့်ပါ။

And you need something else as well:

အခြားတစ်ခု လိုရင်လည်း

you have to be willing to let go,

စွန့်လွှတ်လို စိတ်ရှိဖို့၊

to accept that it's over.

ဒါဟာ ပြီးသွားပြီလို့ လက်ခံဖို့လိုတယ်။

Otherwise, your mind will feed on your hope

အဲလိုမဟုတ်ရင် သင့်စိတ်က သင့်မျှော်လင့်ချက်ကို စားပြီး

and set you back.

သင့်ကို ကြန့်ကြာစေလိမ့်မယ်။

Hope can be incredibly destructive when your heart is broken.

အသည်းကွဲတဲ့အခါ မျှော်လင့်ချက်ဆိုတာက မယုံနိုင်အောင် ဖျက်လိုဖျက်စီးလုပ်နိုင်တယ်။

Heartbreak is a master manipulator.

အသည်းကွဲတာဟာ ကြိုးကိုင်ခြယ်လှယ်သူ ဆရာတစ်ဆူပါ။

The ease with which it gets our mind to do the absolute opposite

သက်သာစေဖို့ ကျွန်တော်တို့လိုတာရဲ့ လုံးဝဆန့်ကျင်ဖက်လုပ်ဖို့

of what we need in order to recover

ကျွန်တော်တို့ စိတ်ကို သက်သာစေတာက

is remarkable.

မှတ်သားဖွယ်ရာပါ။

One of the most common tendencies we have when our heart is broken

အသည်းကွဲတဲ့အခါ ကျွန်တော်တို့မှာ ရှိတဲ့ အဖြစ်တတ်ဆုံးတစ်ခုက

is to idealize the person who broke it.

အသည်းခွဲတဲ့လူကို အမွမ်းတင်ကြတာပါ။

We spend hours remembering their smile,

သူတို့ရဲ့အပြုံး၊ ကိုယ်ကို ဘယ်လိုဘယ်လောက် ခံစားရအောင်လုပ်တာ

how great they made us feel,

တောင်ပေါ်ကိုတက်ပြီး ကြယ်တွေအောက်မှာ

that time we hiked up the mountain and made love under the stars.

ချစ်တင်းနှောခဲ့တဲအချိန်ကို နာရီများစွာ အကုန်ခံ အမှတ်ရတာပါ။

All that does is make our loss feel more painful.

လုပ်တာအားလုံးက ကိုယ့်ကို ဆုံးရှုံးစေပြီး ပိုနာကျင်အောင် လုပ်တာပါ။

We know that.

ဒါကို ကျွန်တော်တို့ သိတယ်။

Yet we still allow our mind to cycle through one greatest hit after another,

ရှိသေးတာက အပြင်းဆုံး ထိချက် တစ်ခုပြီးတစ်ခု ကိုဖြတ်ပြီး လှည့်ဖို့ စိတ်ကို ခွင့်ပြုဆဲပါ

like we were being held hostage by our own passive-aggressive Spotify playlist.

ကိုယ့်ကိုယ်ပိုင် ပြုသမျှနုရတဲ့ Spotify သီချင်းစာရင်းရဲ့ ဖမ်းဆီးတာ ခံရသလိုပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Heartbreak will make those thoughts pop into your mind.

အသည်းကွဲတာဟာ ဒီအတွေးတွေ စိတ်ထဲမှာ ပေါ်အောင်လုပ်လိမ့်မယ်။

And so to avoid idealizing, you have to balance them out

ဒီတော့ အမွမ်းတင်တာရှောင်ဖို့ သူတို့ရဲ့ အပြုံးတင်မက မျက်မှောင်ကြုတ်တာ၊

by remembering their frown, not just their smile,

သင့်ကို မကောင်းအောင်လုပ်တာပါ သတိရခြင်းနဲ့

how bad they made you feel,

ဒါတွေကို ဟန်ချက်ညီအောင်ထားဖို့လိုတယ်။

the fact that after the lovemaking, you got lost coming down the mountain,

ချစ်တင်းနှောတယ်ဆိုတဲ့အချက်က တောင်ပေါ်က ဆင်းအလာမှာ ပျောက်ပြီး

argued like crazy and didn't speak for two days.

အရူးလို့ စကားများကာ နှစ်ရက်လောက် စကားမပြောခဲ့တာကိုလေ။

What I tell my patients is to compile an exhaustive list

ကျွန်တော့ လူနာတွေကို ပြောတာက ဒီလူက ကိုယ့်အတွက် အမှားလုပ်တာတွေအားလုံး

of all the ways the person was wrong for you,

မကောင်းတဲ့ အရည်အသွေးတွေ၊ မုန်းစရာတွေကို

all the bad qualities, all the pet peeves,

ပြည့်စုံတဲ့ စာရင်းတစ်ခုပြုစုပြီး

and then keep it on your phone.

ဖုန်းမှာ တင်ထားဖို့ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And once you have your list,

စာရင်းရှိပြီဆိုတာနဲ့

you have to use it.

ဒါကို အသုံးပြုဖို့လိုတယ်။

When I hear even a hint of idealizing

အမွှမ်းတင်တဲ့ အရိပ်အမြွက်တစ်ခု

or the faintest whiff of nostalgia in a session,

(သို့ ) ကဏ္ဍတစ်ခုမှာ အလွမ်းသယ်တာရဲ့ အငွေ့အသက်လေး ကြားတာတောင်

I go, "Phone, please."

ကျွန်တော်ကတော့ "ဖုန်းပေးစမ်းပါ"

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Your mind will try to tell you they were perfect.

ဒါတွေဟာ ပြီးပြည့်စုံတာလို့ စိတ်က ကြိုးစားပြောလိမ့်မယ်။

But they were not, and neither was the relationship.

ဒါပေမဲ့ ဒါတွေက မဟုတ်ဘူး၊ ချစ်သံယောဇဉ်ဆိုတာရော မဟုတ်ဘူး။

And if you want to get over them, you have to remind yourself of that,

ဒါတွေကို ကျော်လွန်ချင်ရင် ဒါကို မကြာခဏ မိမိကိုယ်ကို

frequently.

သတိပေးနေဖို့လိုတယ်။

None of us is immune to heartbreak.

ကျွန်တော်တို့တစ်ယောက်မှ အသည်းကွဲတာကို ခံနိုင်ရည်မရှိဘူး

My patient Miguel was a 56-year-old senior executive in a software company.

ကျွန်တော့လူနာ Miguel က ၅၆ နှစ်၊ ဆော့ဖ်ဝဲ ကုမ္ပဏီက အကြီးတန်းအလုပ်အမှုဆောင်ပါ။

Five years after his wife died,

သူ့ဇနီးဆုံးပြီး ငါးနှစ်အကြာမှာ

he finally felt ready to start dating again.

ပြန်ပြီး ချိန်းတွေ့ဖို့ အသင့်ဖြစ်ခဲ့တယ်။

He soon met Sharon,

မကြာခင် Sharon နဲ့ ဆုံကာ

and a whirlwind romance ensued.

လျှပ်တစ်ပြက်အချစ် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တယ်။

They introduced each other to their adult children after one month,

တစ်လအကြာမှာ သူတို့ရဲ့ လူကြီးအရွယ် ကလေးတွေကို အချင်းချင်း မိတ်ဆက်ပေးပြီး

and they moved in together after two.

နှစ်လအကြာမှာ အတူတူ ပြောင်းနေခဲ့တယ်။

When middle-aged people date, they don't mess around.

လူလတ်ပိုင်းအရွယ်တွေချိန်းတွေ့တော့ ဗရုတ်မကျကြပါဘူး။

It's like "Love, Actually" meets "The Fast and the Furious."

ဒါက "တကယ့် အချစ်"က " ကမူးရှူးထိုး" ကိုဆုံတော့တာပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Miguel was happier than he had been in years.

Miguel ဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်တွေကထက် ပိုပျော်ခဲ့တယ်။

But the night before their first anniversary,

ဒါပေမဲ့ ပထမနှစ်ပတ်လည် မတိုင်ခင် ညမှာတော့

Sharon left him.

Sharon က သူ့ကိုထားပစ်ခဲ့တယ်

She had decided to move to the West Coast to be closer to her children,

သူမရဲ့ ကလေးတွေနဲ့ ပိုနီးတဲ့ West Coast ကို ပြောင်းဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပြီး

and she didn't want a long-distance relationship.

ခရီးဝေးလှတဲ့ ချစ်သံယောဇဉ်ကို သူမ မလိုချင်ခဲ့ဘူး။

Miguel was totally blindsided and utterly devastated.

Miguel ဟာ ကျိုးကြောင်းမမြင်တော့ပဲ ယူကြုံးမရဖြစ်ခဲ့တယ်။

He barely functioned at work for many, many months,

လများစွာ အလုပ်မှာ လုပ်နိုင်ရုံသာ လုပ်နိုင်ခဲ့ပြီး

and he almost lost his job as a result.

အကျိုးဆက်အဖြစ် အလုပ်ပြုတ် လုနီးပါးဖြစ်ခဲ့တယ်။

Another consequence of heartbreak is that feeling alone and in pain

အသည်းကွဲတာရဲ့ နောက်ထပ်အကျိုးဆက်က အထီးကျန်မှုနဲ့ နာကျင်မှုဟာ

can significantly impair our intellectual functioning,

ဉာဏ်ရည်ပိုင်းဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်မှုကို သိသာစွာ ထိခိုက်နိုင်တာပါ၊

especially when performing complex tasks involving logic and reasoning.

အထူးသဖြင့် တွေးခေါ်မှု၊နှိုင်းချင့်မှုတွေ ပါတဲ့ ရှုပ်ထွေးတဲ့ အလုပ်တွေ လုပ်တဲ့အခါပါ။

It temporarily lowers our IQ.

ဉာဏ်ရည်ပြကိန်းကို ယာယီ ကျဆင်းစေပါတယ်။

But it wasn't just the intensity of Miguel's grief

ဒါပေမဲ့ ဒါဟာ သူ့ဝန်ထမ်းတွကို စိတ်ရှုပ်ထွေးစေတဲ့ Miguel ရဲ့

that confused his employers;

ပူဆွေးမှုရဲ့ပြင်းပြမှုသာ မဟုတ်ဘူး၊

it was the duration.

ဒါက ကြာချိန်ပါ။

Miguel was confused by this as well

Miguel လည်း ဒါကနေ စိတ်ရှုပ်ထွေးပြီး

and really quite embarrassed by it.

အတော်လေးလည်း ရှက်မိပါတယ်။

"What's wrong with me?" he asked me in our session.

"ကျွန်တော် ဘာ မှားလို့လဲ"လို့ ကျွန်တော့ကို မေးခဲ့တယ်

"What adult spends almost a year getting over a one-year relationship?"

"တစ်နှစ် သံယောဇဉ်ကို ပြီးပြတ်ဖို့ လူကြီးတွေကို ဘာက တစ်နှစ်နီးပါးကြာစေတာလဲ"

Actually, many do.

တကယ်က အများအပြား ကြာကြပါတယ်။

Heartbreak shares all the hallmarks of traditional loss and grief:

အသည်းကွဲတာမှာ အစဉ်အလာ ဆုံးရှုံးမှုနဲ့ ကြေကွဲမှုရဲ့ ဝိသေသလက္ခဏာအားလုံး တူညီပါတယ်။

insomnia, intrusive thoughts,

အိပ်မပျော်မှု၊ အနှောက်အယှက်ဖြစ်တဲ့ အတွေးတွေ၊

immune system dysfunction.

ခုခံမှုစနစ် ကမောက်ကမဖြစ်မှုပါ။

Forty percent of people experience clinically measurable depression.

လူတွေရဲ့ ၄၀ % ဟာ ဆေးပညာအရ တိုင်းတာနိုင်တဲ့ စိတ်ကျမှု ခံစားရပါတယ်။

Heartbreak is a complex psychological injury.

အသည်းကွဲတာဟာ ရှုပ်ထွေးတဲ စိတ်ပိုင်း ဆိုင်ရာ ဒဏ်ရာတစ်ခုပါ။

It impacts us in a multitude of ways.

နည်းလမ်းများစွာနဲ့ ကျွန်တော်တို့ကို သက်ရောက်ပါတယ်။

For example, Sharon was both very social

ဥပမာ Sharon ဟာ အလွန် လူမှုရေးရှိပြီး

and very active.

အလွန် တက်ကြွသူပါ။

She had dinners at the house every week.

သီတင်ပတ်တိုင်း အိမ်မှာ ညစာစားပွဲတွေ ရှိခဲ့တယ်။

She and Miguel went on camping trips with other couples.

သူမနဲ့ Miguel ဟာ အခြားစုံတွဲတွေနဲ့ တောစခန်း ထွက်ခဲ့တယ်။

Although Miguel was not religious,

Miguel ဟာ ဘာသာရေးသမား မဟုတ်ပေမဲ့

he accompanied Sharon to church every Sunday,

Sharon နဲ့တနင်္ဂနွေတိုင်း ဘုရားကျောင်းလိုက်တယ်

where he was welcomed into the congregation.

အဲဒီမှာ သူဟာ ဝတ်ပြုမှုထဲမှာ ကြိုဆိုခံရတယ်။

Miguel didn't just lose his girlfriend;

Miguel ဟာ ချစ်သူတင် ဆုံးရှုံးတာမဟုတ်ပဲ

he lost his entire social life,

လူမှုဘဝတစ်ခုလုံး Sharon ရဲ့ ဘုရားကျောင်းက

the supportive community of Sharon's church.

ပံ့ပိုးပေးတဲ့ အစုအဝေးကိုပါ ဆုံးရှုံးခဲ့တာပါ။

He lost his identity as a couple.

စုံတွဲဆိုတဲ့ သူ့ရဲ့လက္ခဏာ ဆုံးရှုံးခဲ့တာပါ။

Now, Miguel recognized the breakup had left this huge void in his life,

အခု Miguel ဟာ လမ်းခွဲခြင်းက သူ့ဘဝမှာ ဒီဟာကွက်ကြီး ထားခဲ့တာကို အသိအမှတ်ပြုပေမဲ့

but what he failed to recognize

သူအသိအမှတ် မပြုမိတာက

is that it left far more than just one.

ဒါဟာ တစ်ခုထက် အများကြီးပိုပြီး ထားခဲ့တာကိုပါ။

And that is crucial,

ဒါက အရေးကြီးတဲ့အကြောင်းက

not just because it explains why heartbreak could be so devastating,

အသည်းကွဲတာဟာ ယူကျုံးမရ ဖြစ်စေနိုင်တာတင်မကပဲ

but because it tells us how to heal.

ကုစားနည်းကိုပါကျွန်တော်တို့ကို ပြောပြလို့ပါ။

To fix your broken heart,

အသည်းကွဲတာကို ပြင်ဆင်ဖို့

you have to identify these voids in your life and fill them,

သင့်ဘဝထဲက ဒီဟာကွက်တွေကိုရှာပြီး ဖြည့်ဖို့လိုပါတယ်၊

and I mean all of them.

အကုန်လုံးကို ပြောတာနော်။

The voids in your identity:

သင့်စရိုက်လက္ခဏာထဲက ဟာကွက်တွေက

you have to reestablish who you are and what your life is about.

သင်ဘယ်သူဆိုတာနဲ့ သင့်ဘဝက ဘာဆိုတာကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ဖို့လိုတယ်။

The voids in your social life,

သင့်လူမှုဘဝ ဟာကွက်တွေက

the missing activities, even the empty spaces on the wall

ပျောက်နေတဲ့ လုပ်ဆောင်မှုတွေ၊ ရုပ်ပုံတွေ ချိတ်ထားဖူးတဲ့

where pictures used to hang.

နံရံပေါ်က နေရာလပ်တွေတောင်ပါ။

But none of that will do any good

ဒါပေမဲ့ သင့်ကို နှောင့်နှေးနိုင်စေတဲ့

unless you prevent the mistakes that can set you back,

အမှားတွေကို မတားဆီးရင်တော့ ဒီတစ်ခုမှ ကောင်းကျိုးပေးမှာ မဟုတ်ဘူး။

the unnecessary searches for explanations,

ရှင်းလင်းချက်တွေအတွက် မလိုအပ်တဲ့ ရှာဖွေမှုတွေ၊

idealizing your ex instead of focusing on how they were wrong for you,

အဆက်ဟောင်းက သင့်ကို မှားယွင်းခဲ့တာတွေကို အာရုံစိုက်မယ့်အစား အမွှမ်းတင်နေတာတွေ၊

indulging thoughts and behaviors that still give them a starring role

ဇာတ်ရံတောင်မဖြစ်သင့်တဲ့ သင့်ဘဝရဲ့ ဒီနောက်တစ်ခန်းမှာ

in this next chapter of your life

သူတို့ကို အဓိက နေရာကို ပေးနေမယ့်

when they shouldn't be an extra.

အလိုလိုက်တဲ့အတွေး၊ အပြုအမူတွေပါ။

Getting over heartbreak is hard,

အသည်းကွဲတာကို ကျော်လွန်ခြင်းက ခက်ခဲတယ်ဆိုပေမဲ့

but if you refuse to be misled by your mind and you take steps to heal,

သင့်စိတ်က လှည့်စားတာကို ငြင်းဆိုပြီး ကုစားဖို့ ခြေလှမ်းတွေ လှမ်းလိုက်ရင်

you can significantly minimize your suffering.

သင့်ဝေဒနာကို သိသာစွာ နည်းပါးအောင် လုပ်နိုင်ပါတယ်။

And it won't just be you who benefit from that.

ဒီကနေ အကျိုးရှိတာက သင်ပဲ မဟုတ်ပါဘူး။

You'll be more present with your friends,

သင့်မိတ်ဆွေတွေနဲ့ အတူပိုရှိပြီး

more engaged with your family,

သင့်မိသားစုနဲ့ ပိုဆက်စပ်မိလိမ့်မယ်၊

not to mention the billions of dollars of compromised productivity

ရှောင်လွှဲနိုင်တဲ့ အလုပ်ခွင်ထဲက ညှိယူထားတဲ့ ဖြစ်ထွန်းမှုရဲ့

in the workplace that could be avoided.

ဘီလီယံချီတဲ့ ဒေါ်လာတွေ မပါသေးဘူးနော်။

So if you know someone who is heartbroken,

ဒီတော့ အသည်းကွဲနေတဲ့ လူတစ်ဦးကို သင်သိတယ်ဆိုရင်

have compassion,

စာနာစိတ်ထားပါ၊

because social support has been found to be important for their recovery.

အကြောင်းက လူမှုရေး ပံ့ပိုးမှုဟာ ပြန်လည် သက်သာဖို့ အရေးပါတယ်လို့ တွေ့ထားလို့ပါ။

And have patience,

ပြီတော့ သည်းခံစိတ်ထားပါ

because it's going to take them longer to move on than you think it should.

အကြောင်းက ဖြစ်သင့်တယ်လို့ သင်ထင်တာထက် ရှေ့ဆက်ဖို့ အချိန်ပိုကြာမှာမို့ပါ။

And if you're hurting,

သင်ဟာ နာကျင်နေရင်

know this:

ဒါကို သိလိုက်ပါ၊

it's difficult, it is a battle within your own mind,

ဒါဟာ ခက်ခဲတယ်၊ သင့်စိတ်အတွင်းက တိုက်ပွဲတစ်ခုဖြစ်ပြီး

and you have to be diligent to win.

နိုင်ဖို့ လုံ့လစိုက်ဖို့လိုတယ်။

But you do have weapons.

ဒါပေမဲ့ လက်နက်တွေ သင့်မှာရှိတယ်လေ၊

You can fight.

သင်တိုက်နိုင်ပါတယ်၊

And you will heal.

ပြီးတော့ ပျောက်ကင်းသွားမယ်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)