How to fix a broken heart | Guy Winch | TED

Translator: Marla Munkh-Achit

Амьдралдаа хэзээ нэгэн цагт

бид бүгд л зүрхээ шархлуулж байсан.

Миний өвчтөн Кати дунд сургуульд байхаасаа л ирээдүйн хуримаа төсөөлсөн.

At some point in our lives,

almost every one of us will have our heart broken.

Ирээдүйн ханьтайгаа

27 насандаа учирч,

My patient Kathy planned her wedding when she was in middle school.

жилийн дараа сүй тавьж,

үүнээс жилийн дараа гэрлэхээр төлөвлөсөн.

She would meet her future husband

Гэхдээ 27 хүрэхдээ тэр нөхөр биш

by age 27,

get engaged a year later

хөхөндөө зангирсан бэрсүү олсон юм.

and get married a year after that.

Тэр маш олон сарын химийн эмчилгээ болон

But when Kathy turned 27, she didn't find a husband.

зовлонт хагалгааг давж

дахин болзож эхлэх гэж байтал

She found a lump in her breast.

She went through many months of harsh chemotherapy

нөгөө хөхөндөө бэрсүүтэйгээ мэдэж,

and painful surgeries,

бүгдийг дахин эхэлсэн.

and then just as she was ready to jump back into the dating world,

Кати эдгэсэн л дээ.

Нөхөр олох эрлээ хөмсөг нь буцаж ургангуут л

she found a lump in her other breast

үргэлжлүүлсэн юм.

and had to do it all over again.

Нью Йорк хотод анхны болзоонд явах бол

Kathy recovered, though,

and she was eager to resume her search for a husband

олон төрлийн сэтгэл хөдлөл илэрхийлдэг байх хэрэгтэй.

as soon as her eyebrows grew back in.

(Инээд)

Удалгүй тэр Ричтэй танилцаж, дурласан.

When you're going on first dates in New York City,

you need to be able to express a wide range of emotions.

Үерхэл нь яг л төсөөлсөн шиг нь байсан.

(Laughter)

Зургаан сарын дараа

Soon afterwards, she met Rich and fell in love.

Нью Ингландад өнгөрүүлсэн сайхан амралтын өдрийн дараа

The relationship was everything she hoped it would be.

Рич тэдний дуртай романтик ресторанд захиалга өгчээ.

Six months later,

Кати түүнийг гэрлэх санал тавихыг мэдсэн учир

after a lovely weekend in New England,

сэтгэл хөдлөлөө арайхийн барьж байв.

Rich made reservations at their favorite romantic restaurant.

Гэтэл Рич гэрлэх санал тавьсангүй.

Kathy knew he was going to propose,

Тэр харьцаагаа тасласан.

and she could barely contain her excitement.

Хэдий тэр Катид санаа тавьдаг ч

But Rich did not propose to Kathy that night.

түүнд хайртай байсангүй.

Кати сэтгэлээр унасан.

He broke up with her.

Түүний зүрх гүн шархалж дахиад л даван туулах хэрэгтэй болсон.

As deeply as he cared for Kathy -- and he did --

he simply wasn't in love.

Салалтаас 5 сарын дараа тэр

Kathy was shattered.

Her heart was truly broken, and she now faced yet another recovery.

Ричийн талаар бодсоор л байлаа.

Түүний зүрх шархалсан хэвээр.

But five months after the breakup,

Гол асуулт нь:

Kathy still couldn't stop thinking about Rich.

Яагаад?

Яагаад энэ маш хүчирхэг, зорилготой эмэгтэй

Her heart was still very much broken.

дөрвөн жилийн турш хавдрын эмчилгээндээ гаргасан

The question is:

Why?

сэтгэлийн хатаа гаргаж чадахгүй байна вэ?

Why was this incredibly strong and determined woman

Шархалсан зүрхээ анагаах гэж

unable to marshal the same emotional resources

бид яагаад ингэж мунгинадаг вэ?

that got her through four years of cancer treatments?

Амьдралын олон сорилтыг

давж гарсан мөртлөө

Why do so many of us flounder

when we're trying to recover from heartbreak?

зүрх сэтгэлийн асуудал дээр бүтэлгүйтдэг вэ?

Why do the same coping mechanisms

20 жил ажиллахдаа

that get us through all kinds of life challenges

бүх л нас, давхаргын хүмүүсийг

fail us so miserably when our heart gets broken?

зүрхээ шархлуулахыг харсан бөгөөд

In over 20 years of private practice,

үүнийг л ойлгосон юм.

I have seen people of every age and background

Зүрх чинь шархалсан үед

бусад үед түшиж тулдаг зөн совин тань

face every manner of heartbreak,

and what I've learned is this:

буруу зам руу ахин дахин хөтлөх болно.

when your heart is broken,

Оюун санааныхаа хэлж буй зүйлд итгэж болохгүй.

the same instincts you ordinarily rely on

will time and again lead you down the wrong path.

Жишээлбэл бид судалгаагаар

харилцаа яагаад дуусгавар болсныг ойлгож байгаа үед

You simply cannot trust what your mind is telling you.

мартах нь хавьгүй хялбар болохыг мэдсэн.

For example, we know from studies of heartbroken people

Гэсэн хэдий ч бид

that having a clear understanding of why the relationship ended

Ричийн Катид өгсөн шиг

is really important for our ability to move on.

шударга хариулт сонссон ч

хүлээн зөвшөөрч чаддаггүй.

Yet time and again,

Зүрх шархлахад сэтгэл зүрх хурцаар өвдөлт мэдэрч

when we are offered a simple and honest explanation

like the one Rich offered Kathy,

бидний оюун ухаан шалтгааныг нь ч хурц хэмээн итгүүлдэг.

we reject it.

Heartbreak creates such dramatic emotional pain,

Тэр мэдрэмж нь маш хүчтэй учир

бидний хамгийн ухаалаг нэгнийг ч

our mind tells us the cause must be equally dramatic.

нууцлаг, хуурамч шалтгаан

And that gut instinct is so powerful,

бодож олоход хүргэдэг.

it can make even the most reasonable and measured of us

Кати Ричтэй өнгөрүүлсэн романтик амралтын үеэр л

come up with mysteries and conspiracy theories

ямар нэг зүйл болж энэ нь

Ричийг үргээсэн гэдэгт итгэж,

where none exist.

үүнийг нь бодож олоход донтсон.

Kathy became convinced something must have happened

Иймд тэр өдрүүдийн хором бүрийг

during her romantic getaway with Rich

ахин дахин бодож, байхгүй түлхүүрийг

that soured him on the relationship,

and she became obsessed with figuring out what that was.

ой санамжиндаа эрж хайн олон цагийг өнгөрүүлсэн.

And so she spent countless hours

Түүний оюун санаа түүнийг эцэс төгсгөлгүй эрэлд явуулсан.

going through every minute of that weekend in her mind,

searching her memory for clues that were not there.

Гэхдээ юу түүнийг олон сарын турш тууштай байлгасан бэ?

Kathy's mind tricked her into initiating this wild goose chase.

Шаналал бидний боддогоос илүү ярвигтай юм.

But what compelled her to commit to it for so many months?

Биднийг сэтгэлээр унагахыг мэдсэн хэрнээ

Heartbreak is far more insidious than we realize.

бид нэг нүхээс дараагийнх руу унасаар л байдаг.

There is a reason we keep going down one rabbit hole after another,

Тархины судлагаанаас харахад

романтик дурлалаас салах нь

хар тамхи, опиумт донтсон хүмүүс хэрэглэхгүй болох үеийнхтэй

even when we know it's going to make us feel worse.

Brain studies have shown

ижил тархины үйл ажиллагааг идэвхжүүлдэг болохыг харуулсан.

that the withdrawal of romantic love

activates the same mechanisms in our brain that get activated

Кати яг л донтолтоос гарч байлаа.

when addicts are withdrawing from substances like cocaine or opioids.

Ричтэй хамт байх гэдэг хар тамхийг хэрэглэж чадахгүй тул

тархи нь түүнтэй байсан дурсамж хэмээх хар тамхийг оронд нь сонгосон.

Kathy was going through withdrawal.

And since she could not have the heroin of actually being with Rich,

Түүний зөн совин түүнд оньсого тайлах гэж байна гэсэн

her unconscious mind chose the methadone of her memories with him.

тэр яг үнэндээ

түр зуур сэтгэлээ аргацааж байсан.

Энэ л шархалсан зүрхийг эдгээхэд хамгийн хэцүү болгодог.

Her instincts told her she was trying to solve a mystery,

but what she was actually doing

Донтогчид өөрсдийн донтсоноо мэддэг.

was getting her fix.

Тэд өөрсдийгөө хэрэглэх үедээ мэддэг.

This is what makes heartbreak so difficult to heal.

Харин шархалсан зүрхтэнүүд мэддэггүй.

Одоо та мэддэг боллоо.

Addicts know they're addicted.

Хэрвээ зүрх тань шархалсан бол та зүгээр тоохгүй байж болохгүй.

They know when they're shooting up.

But heartbroken people do not.

Хүсэл хэчнээн их байвч

But you do now.

And if your heart is broken, you cannot ignore that.

дурсамжаа эргэн харах бүрт, илгээсэн зурвас бүрт,

нийгмийн сүлжээнд түүнийг харах бүртээ

You have to recognize that, as compelling as the urge is,

донтолтоо улам лавшруулж

with every trip down memory lane, every text you send,

сэтгэл зүйн өвдөлтөө нэмж,

эдгэрэхээ хойшлуулж байгаагаа сана.

every second you spend stalking your ex on social media,

Шархалсан зүрхийг анагаах нь аялал биш.

you are just feeding your addiction,

deepening your emotional pain

Тэмцэл бөгөөд эрүүл ухаан чиний хамгийн том зэвсэг.

and complicating your recovery.

Ямар ч салалтын шалтаг хангалттай санагдахгүй.

Getting over heartbreak is not a journey.

It's a fight, and your reason is your strongest weapon.

Ямар ч ухаалаг тайлбар өвдөлтийг үгүй хийхгүй.

Иймд тайлбар бүү хай, битгий хүлээ

There is no breakup explanation that's going to feel satisfying.

зүгээр л өөрт өгөгдсөнийг хүлээн зөвшөөр эсвэл өөрөө зохио

No rationale can take away the pain you feel.

тэгээд асуултаа март

учир нь донтолтоо эсэргүүцэх төгсгөл хэрэгтэй.

So don't search for one, don't wait for one,

just accept the one you were offered or make up one yourself

Чамд бас хэрэгтэй өөр нэг зүйл нь

and then put the question to rest,

мартахад бэлэн байж

because you need that closure to resist the addiction.

өнгөрсөнийг хүлээн зөвшөөрөх.

And you need something else as well:

Үгүй бол ухаан санаа чинь найдлагаар тэжээгдэн

you have to be willing to let go,

чамайг хойш татсаар байна.

to accept that it's over.

Зүрх шархалсан үед найдвар тээх нь маш хор хөнөөлтэй.

Otherwise, your mind will feed on your hope

and set you back.

Шархалсан зүрх маш овжин.

Hope can be incredibly destructive when your heart is broken.

Зүрхээ эдгээхийн тулд хийх ёстой зүйлийн

яг эсрэгийг нь хялбархан хийлгэж чаддаг

Heartbreak is a master manipulator.

хүч нь гайхалтай гэмээр.

Зүрхээ шархлуулсан үедээ гаргадаг хамгийн түгээмэл үйлдэл нь

The ease with which it gets our mind to do the absolute opposite

of what we need in order to recover

шархлуулсан хүнийг хэт сайнаар бодох явдал.

is remarkable.

Түүний инээмсэглэлийг санаж,

One of the most common tendencies we have when our heart is broken

бидэнд ямар гоё мэдрэмж өгдөг талаар,

is to idealize the person who broke it.

ууланд хамтдаа авирч, оддын дор секс хийсэн үеэ санадаг.

We spend hours remembering their smile,

Энэ бүхэн бидний сэтгэлийг улам л өвтгөдөг.

how great they made us feel,

that time we hiked up the mountain and made love under the stars.

Бид үүнийг мэднэ.

Гэсэн ч бид оюун ухаанаа Spotify-н жагсаалтдаа барьцаалуулсан мэт

All that does is make our loss feel more painful.

ахин дахин өвтгөсөөр байдаг.

We know that.

Yet we still allow our mind to cycle through one greatest hit after another,

(Инээд)

like we were being held hostage by our own passive-aggressive Spotify playlist.

Зүрх шархалсан үед толгойд иймэрхүү бодлууд орж ирнэ.

Хэтэрхий сайнаар бодохгүй тулд тэнцвэртэй байх хэрэгтэй

(Laughter)

зөвхөн инээмсэглэл биш уурласан царайг,

Heartbreak will make those thoughts pop into your mind.

чамайг гомдоож байсан үеийг,

And so to avoid idealizing, you have to balance them out

уулнаас буухдаа төөрсөн талаар,

by remembering their frown, not just their smile,

галзуу мэт маргалдаж, хоёр өдөр дугараагүй талаар ч гэсэн.

how bad they made you feel,

Би эмчлүүлж буй хүмүүстээ тэр хүн чамд

the fact that after the lovemaking, you got lost coming down the mountain,

яагаад тохирохгүй талаар урт жагсаалт гаргахыг зөвлөдөг.

argued like crazy and didn't speak for two days.

Бүхий л муу зан, эгдүүцүүлдэг зүйлсийг жагсааж

What I tell my patients is to compile an exhaustive list

утсан дээрээ хадгалах хэрэгтэй.

(Инээд)

of all the ways the person was wrong for you,

Жагсаалтаа гаргачихаад

хэрэглэх хэрэгтэй.

all the bad qualities, all the pet peeves,

Багахан ч гэсэн сайнаар бодох,

and then keep it on your phone.

(Laughter)

дурсамж сэргэх гээд ирвэл

And once you have your list,

би утсаа гаргаарай гэдэг.

you have to use it.

When I hear even a hint of idealizing

(Инээд)

Тархи чинь тэднийг төгс байсан гэж хэлнэ.

or the faintest whiff of nostalgia in a session,

Гэхдээ тийм биш, харилцаа чинь ч мөн адил.

I go, "Phone, please."

Хэрвээ тэднийг мартмаар байвал өөртөө үүнийг

(Laughter)

Your mind will try to tell you they were perfect.

байнга сануул.

But they were not, and neither was the relationship.

Бидний хэн нь зүрхээ шархлуулж болно.

And if you want to get over them, you have to remind yourself of that,

Миний эмчлүүлэгч 56 настай программын компанийн удирдлага Мигуел.

frequently.

None of us is immune to heartbreak.

Эхнэр нь нас барснаас 5 жилийн дараа

My patient Miguel was a 56-year-old senior executive in a software company.

тэр дахин болзоонд явахад бэлэн болсон.

Тэр удалгүй Шэйронтой танилцаж,

романтик харилцаа эхлүүлсэн.

Five years after his wife died,

Сарын дараа өөрсдийн нас биенд хүрсэн хүүхдүүддээ нэгнээ танилцуулж

he finally felt ready to start dating again.

хоёр сарын дараа хамт амьдарч эхэлсэн.

He soon met Sharon,

and a whirlwind romance ensued.

Ахимаг насны хүмүүс харилцаандаа хөнгөн ханддаггүй.

They introduced each other to their adult children after one month,

Яг л "Love, Actually" "Fast and the Furious"-тай нийлсэн мэт.

and they moved in together after two.

(Инээд)

When middle-aged people date, they don't mess around.

Мигуел хэдэн жилд байгаагүйгээр их аз жаргалтай болсон.

It's like "Love, Actually" meets "The Fast and the Furious."

Гэхдээ тэдний нэг жилийн ойн өмнөх орой

(Laughter)

Шэйрон түүнийг орхисон.

Тэр хүүхдүүдтэйгээ ойр байхаар баруун эрэг рүү нүүсэн бөгөөд

Miguel was happier than he had been in years.

But the night before their first anniversary,

холын зайны харилцаа хүсээгүй юм.

Sharon left him.

Мигуел үүнийг огт төсөөлөөгүй учир маш их шаналсан.

She had decided to move to the West Coast to be closer to her children,

and she didn't want a long-distance relationship.

Олон сарын турш ажилдаа төвлөрч чадахгүйн улмаас

Miguel was totally blindsided and utterly devastated.

ажлаасаа халагдахаа шахсан.

Ганцаардаж, шаналахын нэг үр дагавар нь

He barely functioned at work for many, many months,

бидний оюун санааны логикоор сэтгэх чадварыг

and he almost lost his job as a result.

доройтуулж чаддагт байдаг.

Another consequence of heartbreak is that feeling alone and in pain

can significantly impair our intellectual functioning,

Бидний IQ-г хэсэг хугацаанд доошлуулдаг.

especially when performing complex tasks involving logic and reasoning.

Мигуелийн удирдлагууд зөвхөн түүний шаналлын хэмжээ биш

үргэлжилсэн хугацааг

It temporarily lowers our IQ.

гайхаж байлаа.

Мигуел өөрөө ч гайхаж,

But it wasn't just the intensity of Miguel's grief

үүнээсээ ичиж байсан.

that confused his employers;

"Би яачихаа вэ?" хэмээн тэр бидний уулзалтын үеэр асуув.

it was the duration.

"Ямар насанд хүрсэн хүн жилийн харилцааг мартах гэж жил зарцуулдаг юм?"

Miguel was confused by this as well

and really quite embarrassed by it.

Үнэндээ олон хүн ингэдэг.

"What's wrong with me?" he asked me in our session.

Зүрх шархлах нь уламжлалт уй гашууны бүхий л шинж чанарыг агуулдаг.

"What adult spends almost a year getting over a one-year relationship?"

Actually, many do.

Нойргүйдэл, улигт бодлууд

дархлааны системийн доголдол.

Heartbreak shares all the hallmarks of traditional loss and grief:

Хүмүүсийн 40% нь клиник сэтгэл гутралд автдаг.

insomnia, intrusive thoughts,

Зүрх шархлах нь сэтгэл зүйн төвөгтэй гэмтэл юм.

immune system dysfunction.

Forty percent of people experience clinically measurable depression.

Бидэнд олон замаар нөлөөлдөг.

Жишээ нь Шейрон маш нээлттэй

Heartbreak is a complex psychological injury.

идэвхтэй нэгэн байсан.

Гэртээ долоо хоног бүр оройн хоол иддэг.

It impacts us in a multitude of ways.

Бусад хосуудын хамт аялалд явдаг.

For example, Sharon was both very social

Мигуел шүтлэггүй байсан ч

and very active.

Шейроныг дагаж ням гараг бүр сүмд явж,

She had dinners at the house every week.

цуглаан нь түүнийг халуун дотноор угтан авсан.

She and Miguel went on camping trips with other couples.

Мигуел зөвхөн найз бүсгүй биш

Although Miguel was not religious,

нийгмийн амьдралаа ч алдсан,

he accompanied Sharon to church every Sunday,

where he was welcomed into the congregation.

Шейроны сүмийн хамт олныг ч мөн адил.

Miguel didn't just lose his girlfriend;

Тэр хостой болсноор өөрийгөө алдсан.

he lost his entire social life,

Харин одоо тэр хагацал нь амьдралд нь том зай үлдээж

the supportive community of Sharon's church.

энэ нь нэгээс олон зүйл дээр гэдгийг

He lost his identity as a couple.

тэр ухаараагүй байгаа юм.

Now, Miguel recognized the breakup had left this huge void in his life,

Энэ их чухал. Учир нь

but what he failed to recognize

зөвхөн шаналал яагаад ийм хэцүү гэдгээс гадна

is that it left far more than just one.

хэрхэн даван туулахыг бидэнд заадаг.

And that is crucial,

not just because it explains why heartbreak could be so devastating,

Шархалсан зүрхээ эдгээхийн тулд

амьдралын эдгээр зайгаа нөхөх хэрэгтэй.

but because it tells us how to heal.

Бүгдийг нь шүү.

To fix your broken heart,

Бие хүнд чинь орон зай үүүсэн бол

өөрийн болон амьдралын зорилгоо дахин тодорхойлох хэрэгтэй.

you have to identify these voids in your life and fill them,

Чиний нийгмийн амьдрал дах хоосон зай,

and I mean all of them.

чөлөөт цаг, ханан дээр зурагний ором гээд

The voids in your identity:

you have to reestablish who you are and what your life is about.

бүгдийг нь дүүргэх хэрэгтэй.

Гэхдээ чамайг хойш нь татах алдааг зогсоож

The voids in your social life,

тайлбар хайхаа больж,

the missing activities, even the empty spaces on the wall

чамд яагаад тохирохгүй хүн байсан талаар бодож,

where pictures used to hang.

амьдралын дараагийн хэсэгт чинь

But none of that will do any good

unless you prevent the mistakes that can set you back,

гол дүрд тоглуулах бодлуудаа хязгаарлаж чадахгүй бол

the unnecessary searches for explanations,

idealizing your ex instead of focusing on how they were wrong for you,

эдгээрийн аль нь ч

сайн зүйл авчрахгүй.

indulging thoughts and behaviors that still give them a starring role

Шархалсан зүрхийг даван туулах нь амаргүй

гэхдээ оюун ухаандаа захирагдахгүй байж өөрийгөө эдгээх алхмуудыг авч чадвал

in this next chapter of your life

when they shouldn't be an extra.

шаналалаа ихээхэн багасгаж болно.

Getting over heartbreak is hard,

Зөвхөн чи ч үүнээс ашиг хүртэхгүй.

but if you refuse to be misled by your mind and you take steps to heal,

Чи найзуудтайгаа илүү ойр байж,

гэр бүлийнхэнтэйгээ холбогдож,

you can significantly minimize your suffering.

ажлын байрны үр ашиггүй бүтээлч байдлаас чинь үүдэх

And it won't just be you who benefit from that.

You'll be more present with your friends,

тэрбум долларыг хэмнэх боломжтой.

more engaged with your family,

Хэрэв чиний мэддэг хэн нэгэн шархалсан бол

not to mention the billions of dollars of compromised productivity

энэрэнгүй хандаарай.

Учир нь даван туулахад эргэн тойрны дэмжлэг маш чухал.

in the workplace that could be avoided.

So if you know someone who is heartbroken,

Бас тэдэнд тэвчээртэй хандаарай.

Учир нь таны бодсоноос их хугацаа тэдэнд хэрэгтэй.

have compassion,

because social support has been found to be important for their recovery.

Хэрэв та өөрөө шаналж байвал

And have patience,

үүнийг санаарай.

Оюун санаатайгаа тулна гэдэг маш хэцүү бөгөөд

because it's going to take them longer to move on than you think it should.

ялахын тулд тууштай байх хэрэгтэй.

And if you're hurting,

Гэвч танд зэвсэг байгаа.

know this:

Та тэмцэж чадна.

it's difficult, it is a battle within your own mind,

Бас эдгэх болно.

and you have to be diligent to win.

Баярлалаа.

(Алга ташилт)

But you do have weapons.

You can fight.

And you will heal.

Thank you.

(Applause)