The brain in love | Helen Fisher

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Moon Thit

I and my colleagues Art Aron and Lucy Brown and others,

ကျွန်မနဲ့  လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေဖြစ်တဲ့၊ Art Aron Lucy Brown နဲ့ အခြား သူတွေက

have put 37 people who are madly in love into a functional MRI brain scanner.

MRI ဦးနှောက် ပုံရိပ်ဖမ်းစက်ထဲမှာ အရူးအမူး ချစ်နေတဲ့ လူ ၃၇ ယောက်ကို ရိုက်ယူခဲ့တယ်။

17 who were happily in love, 15 who had just been dumped,

၁၇ ယောက်က ပျော်ရွှင်စွာ ချစ်နေသူတွေ ဖြစ်ပြီး  ၁၅ ယောက်က ချစ်စိတ်ကုန်နေသူတွေပါ။

and we're just starting our third experiment:

တတိယ စမ်းသပ်မှုမှာ စတင်လေ့လာနေတာက

studying people who report that they're still in love

အိမ်ထောင်သက် ၁၀ နှစ်ကနေ ၂၅ နှစ် နောက်ပိုင်း

after 10 to 25 years of marriage.

ချစ်နေဆဲလို့ သတင်းပို့တဲ့ လူတွေကိုပါ။

So, this is the short story of that research.

ဒီတော့ ဒါက အဲဒီသုတေသနရဲ့ ဇာတ်လမ်းတိုပါ။

In the jungles of Guatemala, in Tikal, stands a temple.

Tikal က ဂွာတီမာလာ တောတွေထဲက Tikal မှာ ဗိမာန်တစ်ခု ရှိတယ်။

It was built by the grandest Sun King, of the grandest city-state,

မေယာတွေဖြစ်တဲ့ အမေရိကရဲ့ အကြီးဆုံးယဉ်ကျေးမှုရဲ့  အကြီးကျယ်ဆုံး

of the grandest civilization of the Americas, the Mayas.

မြို့ပြနိုင်ငံက အကြီးမြတ်ဆုံး   Sun King က တည်ဆောက်ခဲ့တာပါ။

His name was Jasaw Chan K'awiil.

သူ့နာမည်က Jasaw Chan K’awiil ပါ။

He stood over six feet tall.

သူက အရပ် ခြောက်ပေကျော် မြင့်တယ်။

He lived into his 80s,

အသက် ၈၀ ကျော် အထိ နေထိုင်ခဲ့ပြီး

and he was buried beneath this monument in 720 AD.

အေဒီ ၇၂၀ မှာ  သူ့ကို ဒီအထိမ်းအမှတ် အောက်ခြေမှာ မြှုပ်နှံခဲ့တယ်။  

And Mayan inscriptions proclaim that he was deeply in love with his wife.

သူဟာ  သူ့ဇနီးကို အလွန်ချစ်မြတ်နိုးတယ်လို့  မေယန်း ကမ္ပည်း စာတွေက ဖော်ပြထားတယ်။

So, he built a temple in her honor, facing his.

ဒါနဲ့ ဇနီးကို ဂုဏ်ပြုပြီးသူ့ဗိမာန်မျက်နှာ ချင်းဆိုင်မှာ ဗိမာန်တစ်ခုကို တည်ခဲ့တယ်။

And every spring and autumn, exactly at the equinox,

နေ့နဲ့ည ညီမျှတဲ့ နွေဦးနဲ့ ဆောင်းဦးတိုင်းမှာ

the sun rises behind his temple,

နေက သူ့ဗိမာန် အနောက်ကနေ ထွက်လာပြီး

and perfectly bathes her temple with his shadow.

ဇနီးရဲ့ဗိမာန်ကို သူ့ဗိမာန်အရိပ်နဲ့ အပြည့်အဝ အေးစေခဲ့တယ်။

And as the sun sets behind her temple in the afternoon,

မွန်းလွဲပိုင်းမှာ ဇနီးရဲ့ဗိမာန်နောက်မှာ နေဝင်လာတာနဲ့

it perfectly bathes his temple with her shadow.

သူ့ဗိမာန်တော်ကို ဇနီးရဲ့ ဗိမာန်အရိပ်နဲ့ အပြည့်အဝ အေးစေတယ်။

After 1,300 years, these two lovers still touch and kiss from their tomb.

နှစ်ပေါင်း ၁,၃၀၀ အကြာမှာ ဒီချစ်သူနှစ်ဦးက သူတို့ရဲ့ အုတ်ဂူကနေ ထိပြီး နမ်းနေဆဲပါ။

Around the world, people love.

ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှာ လူတွေ ချစ်ကြတယ်။

They sing for love, they dance for love,

အချစ်အတွက် သီချင်းဆိုကြတယ်၊ အချစ်အတွက် ကခုန်ကြတယ်၊

they compose poems and stories about love.

အချစ်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ ကဗျာတွေနဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေကို ရေးဖွဲ့ကြတယ်။

They tell myths and legends about love.

အချစ်အကြောင်း ဒဏ္ဍာရီတွေ၊ ယုံတမ်းစကားတွေ၊ ပြောကြတယ်။  

They pine for love, they live for love, they kill for love, and they die for love.

အချစ်အတွက်  ပူဆွေး၊ အချစ်အတွက် အသက်ရှင်၊ အချစ်အတွက် သတ်ဖြတ်၊ အချစ်အတွက် သေကြတယ်။

As Walt Whitman once said, "O I would stake all for you."

Walt Whitman တစ်ခါက ပြောခဲ့သလို “အို အားလုံးကို မင်းအတွက် စတေးမယ်“ပေါ့။

Anthropologists have found evidence of romantic love in 170 societies.

လူ့အဖွဲ့အစည်း ၁၇၀ မှာ စိတ်ကူးယဉ် အချစ်ရဲ့ သာဓကတွေကို မနုဿဗေဒပညာရှင်တွေ တွေ့ခဲ့တယ်။

They've never found a society that did not have it.

အချစ် မပါရှိတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းကို သူတို့  မတွေ့ဖူးဘူး။

But love isn't always a happy experience.

ဒါပေမဲ့ အချစ်က အမြဲ ပျော်စရာ အတွေ့အကြုံတစ်ခုတော့ မဟုတ်ဘူး။

In one study of college students, they asked a lot of questions about love,

ကျောင်းသားတွေရဲ့ လေ့လာမှုမှာ၊ အချစ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ မေးခွန်းအများကြီး မေးခဲ့ကြပေမဲ့၊

but the two that stood out to me the most were:

ကျွန်မအတွက် အထူးခြားဆုံး နှစ်ခုကတော့

"Have you ever been rejected by somebody who you really loved?"

“ကိုယ် တကယ်ချစ်တဲ့သူ တစ်ယောက်က  ငြင်းပယ်တာခဲ့ရဖူးလား“။

And the second question was:

 ဒုတိယ မေးခွန်းကတော့

"Have you ever dumped somebody who really loved you?"

“ကိုယ့်ကို တကယ်ချစ်တဲ့ တစ်ယောက်ယောက်ကို စိတ်ကုန်ဖူးလား” ဆိုတာပါ။

And almost 95 percent of both men and women said yes to both.

ကျား၊မ နှစ်ဖွဲ့စလုံးရဲ့  ၉၅% နီးပါးက နှစ်ခုစလုံးကို ဟုတ်တယ်လို့ ဖြေကြတယ်။

Almost nobody gets out of love alive.

ဘယ်သူမှ အချစ်ကနေ အရှင် မလွတ်မြောက်သလောက်ပါ။

So, before I start telling you about the brain,

ဒီတော့ ဦးနှောက်အကြောင်း စမပြောခင်၊

I want to read for you

ကမ္ဘာပေါ်မှာ အစွမ်းအထက်ဆုံး

what I think is the most powerful love poem on Earth.

အချစ်ကဗျာလို့ ကျွန်မ ထင်တာကို ဖတ်ပြချင်ပါတယ်။

There's other love poems that are, of course, just as good,

တကယ်တော့ ဒီလိုပဲကောင်းတဲ့ အခြား အချစ်ကဗျာတွေ ရှိပေမဲ့၊

but I don't think this one can be surpassed.

ဒီကဗျာထက် သာနိုင်မယ်လို့တော့ မထင်ဘူး။

It was told by an anonymous Kwakiutl Indian of southern Alaska

ဒါက ၁၈၉၆ ခုနှစ်မှာ အလက်စကာ တောင်ပိုင်းက အမည်မသိ Kwakiutl Indian တစ်ယောက်က

to a missionary in 1896.

သာသနာပြုအဖွဲ့တစ်ဖွဲ့ကို ပြောခဲ့တာပါ။

And here it is.

ဒါက ဒီမှာပါ။

I've never had the opportunity to say it before.

ဒါကို ပြောဖို့ အခွင့်အရေး တစ်ခါမှ ကျွန်မ မရခဲ့ဖူးဘူး။

"Fire runs through my body with the pain of loving you.

“မင်းကို ချစ်တဲ့ နာကျင်မှုနဲ့အတူ မီးက ငါ့ကိုယ်ခန္ဓာကို စိမ့်ဝင်ပျံ့နှံ့တယ်။

Pain runs through my body with the fires of my love for you.

မင်းကို ချစ်တဲ့ မီးတွေနဲ့အတူ၊ နာကျင်မှုက ငါ့ကိုယ်ခန္ဓာကို စိမ့်ဝင်ပျံ့နှံ့တယ်။

Pain like a boil about to burst with my love for you,

နာကျင်မှုက အနာစိမ်းတစ်ခုလို၊ မင်းကိုချစ်တဲ့ အချစ်နဲ့ ပေါက်ကွဲတော့မယ်၊

consumed by fire with my love for you.

မင်းကိုချစ်တဲ့ ငါ့အချစ် မီးနဲ့ ဝါးမြိုခံရတယ်။

I remember what you said to me.

ငါ့ကို မင်းပြောခဲ့တာကို မှတ်မိသေးတယ်။

I am thinking of your love for me.

ငါ့အတွက် မင်းရဲ့ အချစ်အကြောင်း တွေးနေမိတယ်။

I am torn by your love for me.

ငါ့အတွက် မင်းရဲ့ အချစ်ကြောင့် ငါ ပြိုကွဲသွားတယ်။

Pain and more pain --

နာကျင်မှုနဲ့ နောက်ထပ် နာကျင်မှု၊

where are you going with my love?

ငါ့ရဲ့အချစ်နဲ့အတူ၊ မင်း ဘယ်ဆီ သွားနေတာလဲ။

I am told you will go from here.

ဒီကနေ ထွက်သွားမယ်လို့ မင်း ပြောတယ်။

I am told you will leave me here.

ဒီမှာ ငါ့ကို ထားခဲ့မယ်လို့ မင်း ပြောတယ်။

My body is numb with grief.

ငါ့ခန္ဓာကိုယ်က ကြေကွဲမှုနဲ့ ထုံနေတယ်။

Remember what I said, my love.

ငါ ပြောခဲ့တာကို အောက်မေ့ပါ၊ ငါ့အချစ်။

Goodbye, my love, goodbye."

နှုတ်ဆက်ပါတယ်၊ ငါ့အချစ်၊ နှုတ်ပါတယ်“တဲ့။

Emily Dickinson once wrote, "Parting is all we need to know of hell."

အမ်မလီ ဒစ်ကင်ဆင်က “ခွဲခွာတာက တို့အားလုံး သိဖို့လိုတဲ့ ငရဲပဲ” လို့ တစ်ခါက ရေးခဲ့တယ်။

How many people have suffered

လူသားဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ရဲ့

in all the millions of years of human evolution?

နှစ်သန်းပေါင်းများစွာအတွင်း လူဘယ်နှစ်ယောက် ဆင်းရဲဒုက္ခခံခဲ့ရလဲ။

How many people around the world

ကမ္ဘာတစ်ဝန်းက လူဘယ်နှစ်ယောက်က

are dancing with elation at this very minute?

ဒီအခိုက်မှာ ပီတိနဲ့ ကခုန်နေကြလဲ။

Romantic love is one of the most powerful sensations on Earth.

စိတ်ကူးယဉ် အချစ်က ကမ္ဘာပေါ်မှာ အစွမ်းအထက်ဆုံး အာရုံခံစားမှုတွေထဲကတစ်ခုပါ။

So, several years ago, I decided to look into the brain

ဒါနဲ့ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်အတော်တော်ကြာက ဦးနှောက်ထဲကိုကြည့်ပြီး

and study this madness.

ဒီရူးသွပ်မှုကို လေ့လာဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။

ပထမဆုံး လေ့လာမှုက လူတွေက ပျော်ပျော်ရွှင်ရွှင် ချစ်နေတာကို

Our first study of people who were happily in love

has been widely publicized,

လူသိရှင်ကြား ဖော်ပြထားတဲ့အတွက်

so I'm only going to say very little about it.

ဒီအကြောင်းကို သိပ်မပြောတော့ဘူး။

We found activity in a tiny, little factory near the base of the brain

Ventral Tegmental Area လို့ခေါ်တဲ့ ဦးနှောက်အခြေနားက အလုပ်ရုံငယ်လေးတစ်ခုမှာ

called the ventral tegmental area.

လှုပ်ရှားမှုကို ကျွန်မတို့ တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

We found activity in some cells called the A10 cells,

A10 ဆဲလ်တွေလို့ ခေါ်တဲ့ ဆဲလ်တချို့ထဲက လှုပ်ရှားမှုကိုတွေ့ ခဲ့တယ်။

cells that actually make dopamine, a natural stimulant,

သဘာဝ လှုံ့ဆော်မှုတစ်ခု၊ ဒိုပါမင်ကို ဖန်တီးပြီး ဦးနှောက်ရဲ့

and spray it to many brain regions.

အခြားနယ်ပယ်တွေကို ဖျန်းပေးတဲ့ ဆဲလ်တွေပါ။

Indeed, this part, the VTA, is part of the brain's reward system.

တကယ်တော့ ဒီအပိုင်း၊ VTA က ဦးနှောက်ရဲ့ ဆုလာဘ်စနစ်ရဲ့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းပါ။

It's way below your cognitive thinking process.

ဒါက  သိမှတ်မှု အတွေး လုပ်ငန်းစဉ်အောက်က နည်းလမ်းပါ။

It's below your emotions.

ဒါက စိတ်ခံစားမှုတွေအောက်မှာပါ။

It's part of what we call the reptilian core of the brain,

ဒါက လိုချင်မှု၊ လှုံ့ဆော်မှု၊ အာရုံစိုက်မှု၊ တောင့်တမှုတွေနဲ့

associated with wanting, with motivation, with focus and with craving.

ဆက်စပ်နေတဲ့ ဦးနှောက်ရဲ့ တွားသွားသတ္တဝါ ဗဟိုလို့ ခေါ်တာရဲ့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းပါ။

In fact, the same brain region where we found activity

တကယ်တော့ ကိုကင်း တိုးလာတာကို ခံစားရတဲ့အခါမှာလည်း

becomes active also when you feel the rush of cocaine.

တက်ကြွလာတဲ့ လှုပ်ရှားမှူကို တွေ့ရှိတဲ့ ဦးနှောက်နယ်ပယ်နဲ့ အတူတူပါ။

But romantic love is much more than a cocaine high --

ဒါပေမဲ့၊ စိတ်ကူးယဉ် အချစ်က အနည်းဆုံး ကိုကင်းကနေ ဆင်းသက်လာတဲ့

at least you come down from cocaine.

ကိုကင်း မြင့်တာထက် အများကြီးပိုတယ်။

Romantic love is an obsession, it possesses you.

စိတ်ကူးယဉ် အချစ်က စွဲလမ်းမှုတစ်ခုဖြစ်ပြီး ဒါက  စိတ်မှာ စွဲနေစေတာပါ။

You lose your sense of self.

ပင်ကိုယ်စိတ် ပျောက်ဆုံးသွားတယ်။

You can't stop thinking about another human being.

အခြားလူသားတစ်ယောက်ကို မစဉ်းစားနိုင်တော့ဘူး။

Somebody is camping in your head.

တစ်ယောက်ယောက်က ခေါင်းထဲမှာ နေရာယူနေတာပါ။

As an eighth-century Japanese poet said, "My longing had no time when it ceases."

၈ ရာစု ဂျပန်ကဗျာဆရာတစ်ယောက်က “တောင့်တမှု စဲသွားတဲ့အချိန် မရှိဘူး“လို့ပြောခဲ့သလိုပါ။

Wild is love.

အချစ်က အရိုင်းဆန်တယ်။

ငြင်းပယ်ခံရတဲ့အခါ၊ စွဲလမ်းမှုက ပိုဆိုးလာနိုင်တယ်။

And the obsession can get worse when you've been rejected.

So, right now, Lucy Brown and I, the neuroscientists on our project,

စီမံချက်မှာ ပါတဲ့ အာရုံကြောသိပ္ပံပညာရှင် တွေဖြစ်တဲ့ Lucy Brown နဲ့ ကျွန်မက

are looking at the data of the people

သူတို့ကို ချစ်စိတ်ကုန်ခမ်းပြီးတဲ့နောက်

who were put into the machine after they had just been dumped.

စက်ထဲ အထည့်ခံလိုက်ရတဲ့ လူတွေရဲ့ ဒေတာတွေကို ကြည့်နေကြပါတယ်။

It was very difficult actually, putting these people in the machine,

တကယ်တော့ ဒီလူတွေကို စက်ထဲထည့်ဖို့က အတော်ခက်တာက

because they were in such bad shape.

သူတို့က ဒီလောက် ဆိုးတဲ့ ပုံစံမှာ ရှိနေလို့ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

ဘာဖြစ်ဖြစ်၊ ဦးနှောက် နယ်ပယ် ၃ ခုထဲက လှုပ်ရှားမှုကို တွေ့ခဲ့တယ်။

So anyway, we found activity in three brain regions.

We found activity in the brain region,

စိတ်ကူးယဉ် အချစ်နဲ့ဆက်နွှယ်နေတဲ့ အတိအကျ

in exactly the same brain region associated with intense romantic love.

တူနေတဲ့ဦးနှောက် နယ်ပယ်မှာ လှုပ်ရှားမှုကို တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

What a bad deal.

သတင်းဆိုးပါပဲ။

You know, when you've been dumped,

ကိုယ့်ကို စိတ်ကုန်သွားတဲ့အခါ၊

the one thing you love to do is just forget about this human being,

ကိုယ်လုပ်ချင်တဲ့ တစ်ခုကတော့ ဒီလူသားဖြစ်တည်နေတာကို မေ့လိုက်က်ရုံပါ၊

and then go on with your life -- but no, you just love them harder.

ဒီနောက် ဘဝကို ဆက်ရှင်သန်တာပါ။ ဒါပေမဲ့ မဟုတ်ဘူး၊ ပို ချစ်တာပါ။

As the poet Terence, the Roman poet once said,

ရောမ ကဗျာစာဆို Terence တစ်ခါက ပြောခဲ့တာက

he said, "The less my hope, the hotter my love."

“မျှော်လင့်ချက်နည်းလေ ငါ့ချစ်က ပိုပြင်းထန်လာလေလေပဲ“တဲ့။

And indeed, we now know why.

တကယ်တော့ ဘာကြောင့်ဆိုတာ အခု ကျွန်မတို့ သိပါတယ်။

Two thousand years later, we can explain this in the brain.

နှစ် ၂၀၀၀ ကြာပြီးနောက်မှာ ဒါကို ဦးနှောက်ထဲမှာ ရှင်းပြနိုင်ပါတယ်။

That brain system -- the reward system

ဒီဦးနှောက် စနစ်၊ လိုချင်တာ၊ လှုံ့ဆော်တာ၊

for wanting, for motivation, for craving, for focus --

တောင့်တတာ၊ အာရုံစိုက်တာ အတွက် ဆုလာဘ် စနစ်က၊

becomes more active when you can't get what you want.

လိုချင်တာမရနိုင်တဲ့အခါ ပိုတက်ကြွလာတယ်။

In this case, life's greatest prize: an appropriate mating partner.

ဒီအဖြစ်မှာ ဘဝရဲ့ အကြီးမားဆုံး ဆုလာဘ်က သင့်တော်တဲ့ လက်တွဲဖော်ပါ။

We found activity in other brain regions also --

အခြား ဦးနှောက် နယ်ပယ်တွေမှာလည်း လှုပ်ရှားမှုကို တွေ့ခဲ့တယ်၊

in a brain region associated with calculating gains and losses.

အရှုံး၊ အမြတ်တွေကို တွက်ချက်တာနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ ဦးနှောက် နယ်ပယ်တစ်ခုမှာပါ။

You're lying there, you're looking at the picture,

သင်ဟာ ဒီမှာ လျောင်းနေတယ်၊ ရုပ်ပုံကို ကြည့်နေပြီး

and you're in this machine,

ဒီစက်ထဲမှာ ရှိနေတယ်၊

မှားယွင်သွားတာကို တွက်ချက်နေတာပါ။

and you're calculating what went wrong.

What have I lost?

ငါ ဘာ ဆုံးရှုံးခဲ့လဲပေါ့။

As a matter of fact, Lucy and I have a little joke about this.

တကယ်တော့ Lucy နဲ့ ကျွန်မက ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး နည်းနည်း ဟာသလုပ်ထားတာပါ။

It comes from a David Mamet play,

ဒါက David Mamet ပြဇာတ်က လာတာပါ။

and there's two con artists in the play,

ပြဇာတ်မှာ လှည့်စားတဲ့ အနုပညာရှင် ၂ ယောက်ရှိပြီး

and the woman is conning the man,

မိန်းမက ယောက်ျားကို လှည့်စားနေတယ်၊

and the man looks at the woman and says,

ယောက်ျားက မိန်းမကို ကြည့်ပြီး

"Oh, you're a bad pony, I'm not going to bet on you."

“မင်းဟာ မြင်းဆိုးတစ်ကောင်၊ ငါ မင်းကို လောင်းမှာ မဟုတ်ဘူး” လို့ ပြောတယ်။

And indeed, it's this part of the brain,

တကယ်တော့ ဒါက ဦးနှောက်ရဲ့ ဒီအပိုင်းပါ၊

the core of the nucleus accumbens,

အရှုံး၊ အမြတ်တွေကို တိုင်းတာနေစဉ်မှာ

that is becoming active as you're measuring your gains and losses.

တက်ကြွလာနေတဲ့ nucleus accumbens ရဲ့ ဗဟိုချက်ပါ။

It's also the brain region that becomes active

ဒါက ကြီးမားတဲ့ အမြတ်တွေနဲ့ ကြီးမားတဲ့ အၡုံးတွေအတွက်

when you're willing to take enormous risks for huge gains and huge losses.

စွန့်စားမှုကြီးတွေ လုပ်ဖို့ဆန္ဒရှိတဲ့အခါ တက်ကြွလာတဲ့ ဦးနှောက် နယ်ပယ်လည်း ဖြစ်တယ်။

Last but not least, we found activity in a brain region

နောက်ဆုံးတော့ တခြားသူတစ်ယောက်ကို နက်ရှိုင်းတဲ့ တွယ်တာမှုနဲ့

associated with deep attachment to another individual.

ဆက်နွှယ်နေတဲ့ ဦးနှောက် နယ်ပယ်တစ်မှာ လှုပ်ရှားမှုကို တွေ့ခဲ့တယ်။

No wonder people suffer around the world, and we have so many crimes of passion.

ကမ္ဘာအနှံ့ လူတွေ ခံစားရတာ အဆန်းမဟုတ်ဘဲ စွဲလမ်းမှုရဲ့ ပြစ်မှူတွေ အများကြီးရှိတယ်။

When you've been rejected in love,

အချစ်မှာ ငြင်းပယ်ခံရတဲ့အခါ၊

not only are you engulfed with feelings of romantic love,

စိတ်ကူးယဉ် အချစ်ရဲ့ ခံစားချက်တွေနဲ့ လွှမ်းမိုးခံရရုံမက၊

but you're feeling deep attachment to this individual.

ဒီလူကို နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း တွယ်တာနေတယ်။

Moreover, this brain circuit for reward is working,

ဒါ့အပြင်၊ ဆုလာဘ် အတွက် ဒီဦးနှောက် ပတ်လမ်းက အလုပ် လုပ်နေပြီး၊ 

and you're feeling intense energy, intense focus, intense motivation

ပြင်းထန်တဲ့ စွမ်းအင်၊ အာရုံစိုက်မှု၊ ပြင်းထန်တဲ့ လှုံ့ဆော်မှု ခံစားးနေရပြီး

and the willingness to risk it all, to win life's greatest prize.

ဘဝရဲ့ အကောင်းဆုံး ဆုလာဘ်ကို ရရှိဖို့   အားလုံးကို စွန့်စားလိုစိတ်ဖြစ်နေတယ်။

So, what have I learned from this experiment

ဒီတော့ ကမ္ဘာကို ပြောပြချင်တဲ့ ဒီစမ်းသပ်မှုကနေ

that I would like to tell the world?

ကျွန်မ သင်ယူခဲ့တာလား။

Foremost, I have come to think

ပထမဆုံးက၊  စိတ်ကူးယဉ် အချစ်က စေ့ဆော်မှုတစ်ခု၊

that romantic love is a drive, a basic mating drive.

အခြေခံ မိတ်လိုက်တဲ့ စေ့ဆော်မှုတစ်ခုလို့ ကျွန်မ ထင်လာတယ်။

Not the sex drive --

လိင် စေ့ဆော်မှုမဟုတ်ဘူး၊  

the sex drive gets you looking for a whole range of partners.

လိင်စေ့ဆော်မှုက လူတွေကို ကြင်ဖော် အမျိုးမျိုးကို ရှာစေတာပါ။

Romantic love enables you to focus your mating energy

စိတ်ကူးယဉ် အချစ်က မိတ်လိုက် စွမ်းအင်ကို တစ်ကြိမ်မှာ

on just one at a time, conserve your mating energy,

တစ်ယောက်တည်း အာရုံစိုက်စေပြီး ဒီမိတ်လိုက် စွမ်းအင်ကို ထိန်းကာ

and start the mating process with this single individual.

ဒီတစ်ယောက်တည်းနဲ့ မိတ်လိုက်တဲ့ ဖြစ်စဉ်ကို စတင်စေနိုင်တာပါ။

I think of all the poetry that I've read about romantic love,

စိတ်ကူးယဉ် အချစ်ခြင်းအကြောင်း ဖတ်ခဲ့တဲ့ ကဗျာစာပေအားလုံးကို စဉ်းစားမိတယ်၊

what sums it up best is something that is said by Plato

ဒါက လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၂၀၀၀ ကျော်က ပလေတိုက ပြောခဲ့တာကို

over 2,000 years ago.

အနှစ်ချုပ်ထားတာပါ။

He said, "The god of love lives in a state of need.

“အချစ် နတ်ဘုရားဟာ လိုအပ်မှုရဲ့ အခြေအနေမှာ နေထိုင်တယ်။

It is a need, it is an urge, it is a homeostatic imbalance.

ဒါက လိုအပ်မှုတစ်ခုပါ။ စေ့ဆော်မှုတစ်ခုပါ၊ မျှခြေ ဟန်ချက်ပျက်မှုတစ်ခုပါ။

Like hunger and thirst, it's almost impossible to stamp out."

ဆာလောင်တာနဲ့ ရေငတ်တာလိုပဲ၊ နှိမ်နင်းဖို့ မဖြစ်နိုင်သလောက်ပါ”တဲ့။

I've also come to believe that romantic love is an addiction:

စိတ်ကူးယဉ် အချစ်က စွဲလမ်းမှု တစ်ခုဆိုတာကိုလည်း ကျွန်မ ယုံကြည်လာတယ်။

a perfectly wonderful addiction when it's going well,

အဆင်ပြေတဲ့အခါ၊  လုံးဝ အံ့ဩစရာ စွဲလမ်းမှုတစ်ခုဖြစ်ပြီး

and a perfectly horrible addiction when it's going poorly.

အဆင်မပြောတော့တဲ့အခါ၊ လုံးဝ ကြောက်မက်စရာ စွဲလမ်းမှုတစ်ခုပါ။

And indeed, it has all of the characteristics of addiction.

တကယ်တော့၊ ဒါက စွဲလမ်းရဲ့ စရိုက်လက္ခဏာအားလုံး ရှိပါတယ်။

You focus on the person, you obsessively think about them,

သင်က ဒီလူ ကို အာရုံစိုက်တယ်၊ သူ့အကြောင်း စွဲစွဲလမ်းလမ်း တွေးတယ်၊

you crave them, you distort reality,

သူ့ကို တောင့်တတယ်၊ အရှိတရား ကို လွဲမှားစေတယ်၊

your willingness to take enormous risks to win this person.

ဒီလူကို ရဖို့ ဧရာမ စွန့်စားမှုတွေကို လုပ်ဖို့ ဆန္ဒရှိနေတယ်။

And it's got the three main characteristics of addiction:

ဒါ့အပြင် စွဲလမ်းမှုရဲ့ အဓိက လက္ခဏာ သုံးခု ရှိတယ်။

tolerance, you need to see them more, and more, and more;

သည်းခံမှု၊ ဒီလူကို ပိုပိုပြီး တွေ့မြင်ဖို့လိုတယ်၊

withdrawals;

ရုပ်သိမ်းမှု၊

and last: relapse.

နောက်ဆုံး  ရောဂါပြန်ထမှုပါ။

I've got a girlfriend who's just getting over a terrible love affair.

ဆိုးရွားတဲ့ အချစ်ကိစ္စကို ကျော်လွှားနေတဲ့ မိန်းကလေး မိတ်ဆွေတစ်ယောက် ရှိတယ်။

It's been about eight months, she's beginning to feel better.

၈ လလောက်ကြာတော့ သူ စိတ်သက်သာလာတယ်။

And she was driving along in her car the other day,

တစ်နေ့ ကားမောင်းနေတုန်း ရေဒီယိုကနေ ဒီလူကို သတိရစေတဲ့

and suddenly she heard a song on the car radio

သီချင်းတစ်ပုဒ်ကို

that reminded her of this man.

ရုတ်တရက် ကြားလိုက်တယ်။

Not only did the instant craving come back,

အလိုဆန္ဒက ချက်ချင်း ပြန်ပေါ်လာရုံသာမက

but she had to pull over from the side of the road and cry.

ကားကို  လမ်းဘေး  ဆွဲရပ်ပြီး ငိုခဲ့တယ်။

So, one thing I would like the medical community,

ဒီတော့ ဆေးဘက်၊ တရားရေး အသိုင်းအဝိုင်းနဲ့

and the legal community, and even the college community,

ကောလိပ် အသိုင်းအဝိုင်းကိုတောင် သိစေချင်တာ တစ်ခုက၊

to see if they can understand, that indeed, romantic love

သူတို့ နားလည်နိုင်ရင်၊ စိတ်ကူးယဉ် အချစ်ဟာ

is one of the most addictive substances on Earth.

ကမ္ဘာပေါ်မှာ အစွဲလမ်းဆုံး အရာတွေထဲက တစ်ခုဆိုတာပါ။

I would also like to tell the world that animals love.

တိရစ္ဆာန်တွေ ချစ်တယ်ဆိုတဲ့ ကမ္ဘာကိုလည်း ပြောပြချင်ပါတယ်။

There's not an animal on this planet

ကြုံလာလာတိုင်းနဲ့ သံဝါသပြုမယ့်

that will copulate with anything that comes along.

ဒီဂြိုဟ်ပေါ်မှာ တိရစ္ဆာန်တစ်ကောင်မှ မရှိဘူး။

Too old, too young, too scruffy, too stupid, and they won't do it.

အိုလွန်း၊ ငယ်လွန်း၊ မိုက်မဲလွန်းလို့ ဒါကို သူတို့ လုပ်မှာမဟုတ်ဘူး။

Unless you're stuck in a laboratory cage --

ဓာတ်ခွဲခန်း လှောင်အိမ်ထဲမှာ စွဲကပ်မနေရင်၊

and you know, if you spend your entire life in a little box,

 ဘဝတစ်ခုလုံးကို သေတ္တာလေးထဲမှာ ကုန်ဆုံးမယ်ဆိုရင်၊

you're not going to be as picky about who you have sex with,

လိင်ဆက်ဆံတာနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဇီဇာကြောင်နေမှာ မဟုတ်ဘူး၊

but I've looked in a hundred species,

ဒါပေမဲ့ မျိုးစိတ် တစ်ရာကို ကျွန်မ ကြည့်ပြီး

and everywhere in the wild, animals have favorites.

တောရိုင့်ထဲက နေရာတိုင်းက တိရစ္ဆာန်တွေမှာ အကြိုက်တွေရှိတယ်။

As a matter of fact, ethologists know this.

တကယ်တော့ သတ္တဗေဒပညာရှင်တွေက ဒါကို သိတယ်။

There are over eight words for what they call "animal favoritism:"

စိစစ်တဲ့  အမက စတဲ့ မိတ်လိုက်မှု၊ မိတ်ဖော် ရွေးချယ်မှု၊ အမ ရွေးချယ်မှု၊

selective proceptivity, mate choice, female choice, sexual choice.

လိင်ရွေးချယ်မှုဆိုတဲ့ “animal favoritism” လို့ ခေါ်တာအတွက် စကား ၈လုံးကျော်ရှိတယ်။  

And indeed, there are now three academic articles

တကယ်တော့  ဒီဆွဲဆောင်မှုကို သူတို့ လေ့လာခဲ့တဲ့

in which they've looked at this attraction,

ပညာရေး ဆောင်းပါး ၃စောင် ရှိတယ်။

which may only last for a second,

ဒါက စက္ကန့်ပိုင်းသာ ကြာပေမဲ့၊

but it's a definite attraction,

တိကျတဲ့ ဆွဲဆောင်မှုတစ်ခုပါ၊

and either this same brain region, this reward system,

အလားတူ ဦးနှောက် နယ်ပယ်၊ ဒီဆုလာဘ်စနစ်

or the chemicals of that reward system are involved.

ဒါမှမဟုတ် ဆုလာဘ်စနစ်မှာ ပါဝင်တဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေပါ။

In fact, I think animal attraction can be instant --

တိရစ္ဆာန်တွေရဲ့ ဆွဲဆောင်မှုက ချက်ချင်း ဖြစ်နိုင်တယ် ထင်တယ်။

you can see an elephant instantly go for another elephant.

ဆင်တစ်ကောင်က နောက်ဆင်ကို ချက်ချင်း ရွေးတာ မြင်နိုင်တယ်။

And I think that this is really the origin

ဒါက ကျွန်မတို့ ခေါ်တဲ့ “မြင်မြင်ချင်း

of what you and I call "love at first sight."

ချစ်မိတယ်” ဆိုတာရဲ့ မူလအစလို့ ထင်တယ်။

People have often asked me

အချစ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ကျွန်မ သိထားတာတွေက

whether what I know about love has spoiled it for me.

ကျွန်မ အတွက် ဒါကို ပျက်ယွင်းစေလားလို့ လူတွေ မေးလေ့ရှိတယ်။

And I just simply say, "Hardly."

ကျွန်မက “ဖြစ်ခဲပါတယ်” လို့ပဲ ပြောလိုက်တယ်။

You can know every single ingredient in a piece of chocolate cake,

ချောကလက် ကိတ်တစ်ပိုင်းထဲက အမည်တိုင်းကို သိနိုင်ပြီး

and then when you sit down and eat that cake,

အဲဒီကိတ်မုန့်ကို ထိုင်စားလိုက်တဲ့အခါ၊

you can still feel that joy.

အဲဒီပျော်ရွှင်ကို ခံစားရနိုင်တုန်းပါ။

And certainly, I make all the same mistakes that everybody else does too,

သေချာတာက လူတိုင်း လုပ်တဲ့ အလားတူ အမှားတွေအားလုံးကို ကျွန်မ လုပ်မိပေမဲ့၊

but it's really deepened my understanding

 ဒါက ကျွန်မရဲ့ နားလည်မှုနဲ့ စာနာမှုကို တကယ်ပဲ

and compassion, really, for all human life.

ပိုနက်ရှိုင်းစေပါတယ်၊ တကယ်တော့ လူသား ဘဝအားလုံးအတွက်ပေါ့။

As a matter of fact, in New York, I often catch myself

တကယ်က နယူးယောက်မှာ ကလေးလှည်းတွေနဲ့ မြင်မိပြီး

looking in baby carriages and feeling a little sorry for the tot.

ဒီကလေးငယ်အတွက် နည်းနည်း စိတ်မကောင်းဖြစ်မိတယ်။

And in fact, sometimes I feel a little sorry

တကယ်တော့ တစ်ခါတလေ ကျွန်မရဲ့ ညစာပန်းကန်ပေါ်က

for the chicken on my dinner plate,

ကြက်သားအတွက် နည်းနည်း စိတ်မကောင်းဖြစ်တယ်၊

when I think of how intense this brain system is.

ဒီဦးနှောက်စနစ်က ဘယ်လောက် ပြင်းထန်တယ်ဆိုတာ စဉ်းစားမိတဲ့အခါပေါ့။

Our newest experiment has been hatched

ကျွန်မတို့ရဲ့ အဆန်းသစ်ဆုံး စမ်းသပ်မှုကို အစပျိုးခဲ့တာက

by my colleague, Art Aron --

လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက် Art Aron ပါ၊

putting people who are reporting that they are still in love,

သူက ရေရှည် ဆက်ဆံရေး တစ်ခုမှာ ချစ်နေဆဲပါလို့ သတင်းပို့တဲ့

in a long-term relationship, into the functional MRI.

လူတွေကို လက်တွေ့ကျတဲ့ MRI စက်ထဲကို ထည့်ခဲ့တာပါ။

We've put five people in so far,

အခုထိ ကျွန်မတို့ လူ ၅ ယောက်ကို ထည့်ထားပြီး

and indeed, we found exactly the same thing.

တကယ်ပဲ၊ အတိအကျ တူညီတဲ့ အရာကို တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

They're not lying.

သူတို့ ညာနေတာမဟုတ်ဘူး။

The brain areas associated with intense romantic love

စိတ်ကူးယဉ် အချစ်နဲ့ ဆက်နွှယ်နေတဲ့ ဦးနှောက် နယ်ပယ်တွေက

still become active, 25 years later.

၂၅ နှစ်အကြာမှာ တက်ကြွလာနေဆဲပါ။

There are still many questions to be answered

စိတ်ကူးယဉ် အချစ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ဖြေရ၊မေးရမယ့်

and asked about romantic love.

မေးခွန်းအများကြီး ရှိသေးတယ်။

The question that I'm working on right this minute --

ဒီအချိန်မှာ ကျွန်မ အလုပ် လုပ်နေတဲ့ မေးခွန်းက 

and I'm only going to say it for a second, and then end --

ဒါကို ခဏပဲ ပြောမယ် ၊ နောက်ပြီး အဆုံးသတ်ပါ၊

is, why do you fall in love with one person, rather than another?

 ဘာလို့ လူတစ်ယောက်ကို ချစ်တာလဲ ဆိုတာပါ။

I never would have even thought to think of this,

ဒီအကြောင်းကို ကျွန်မ စဉ်းတောင် မစဉ်းစားဖူးပေမဲ့၊

but Match.com, the Internet dating site,

Match.com အင်တာနက်ချိန်းတွေ့တဲ့ ဆိုက်က

came to me three years ago and asked me that question.

လွန်ခဲ့တဲ့ ၃ နှစ်က ကျွန်မဆီ လာပြီး ဒီမေးခွန်းကို မေးတယ်။

And I said, I don't know.

မသိဘူးလို့ ပြောလိုက်တယ်။

I know what happens in the brain, when you do become in love,

ချစ်စိတ်ဝင်လာတဲ့အခါ၊ ဦးနှောက်ထဲမှာ ဖြစ်တာကို ကျွန်မ သိတယ်၊

but I don't know why you fall in love with one person rather than another.

ဒါပေမဲ့ အခြားတစ်ယောက်ထက် တစ်ယောက်ကို ဘာလို့ ချစ်ရတာလဲဆိုတာ ကျွန်မ မသိဘူး။

And so, I've spent the last three years on this.

ဒီတော့ လွန်ခဲ့တဲ့ ၃ နှစ်က ဒီမှာ ကုန်လွန်ခဲ့တာပါ။

And there are many reasons that you fall in love with one person

အခြားတစ်ယောက်ထက် တစ်ယောက်ကို ဘာလို့ ချစ်လဲဆိုတဲ့

rather than another, that psychologists can tell you.

အကြောင်းရင်း အများကြီးပါ၊ စိတ်ပညာရှင်တွေ ပြောနိုင်တယ်။

And we tend to fall in love with somebody from the same socioeconomic background,

လူမှုစီးပွားရေးနောက်ခံ တူတဲ့၊ ယေဘုယျ ဉာဏ်အဆင့်တူတဲ့၊ ရုပ်ရည်သင့်တဲ့၊

the same general level of intelligence, of good looks, the same religious values.

ဘာသာရေး စံနှုန်းတူတဲ့ တစ်ယောက်ယောက်ကို ချစ်ကြိုက်တတ်ကြတယ်။

Your childhood certainly plays a role, but nobody knows how.

ကလေးဘဝက ကဏ္ဍတစ်ခုက ပါဝင်တာ သေချာပေမဲ့၊ ဘယ်လိုဆိုတာ မသိဘူး။

And that's about it, that's all they know.

ဒါပါပဲ၊ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး သူတို့ သိတာအားလုံးပါ။

No, they've never found

မဟုတ်ဘူး၊ ဆက်ဆံရေးကောင်းတစ်ခု

the way two personalities fit together to make a good relationship.

ဖန်တီးဖို့ စရိုက်နှစ်ခု အတူ အံကိုက်ဖြစ်ပုံကို ဘယ်တော့မှ မတွေ့ခဲ့ဘူး။

So, it began to occur to me

ဒီတော့ ကိုယ့်ရဲ့ ဇီဝဗေဒက ကိုယ့်ကို

that maybe your biology pulls you towards some people rather than another.

တခြားသူတွေထက် လူတချို့ဆီ ဆွဲဆောင်တာ ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ တွေးမိလာတယ်။

And I have concocted a questionnaire to see to what degree

ဒိုပါမင်၊ ဆီရိုတိုနင်ဦ အီစထရိုဂျင်နဲ့ တက်စတိုစထရိုစတိုရွန်ရဲ့ ဒီဂရီကို

you express dopamine, serotonin, estrogen and testosterone.

ဘယ်အတိုင်းအတာအထိ ဖော်ပြတာကို သိဖို့ မေးခွန်းလွှာတစ်ခုကို  ပြင်ဆင်ခဲ့တယ်။

I think we've evolved four very broad personality types

ဦးနှောက်ထဲက ဒီဓာတုပစ္စည်း ၄ မျိုးရဲ့ အချိုးနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့

associated with the ratios of these four chemicals in the brain.

ကျယ်ပြန့်တဲ့ ပင်ကိုစရိုက် ၄မျိုးကနေ ကျွန်မတို့ ဆင့်ကဲပြောင်းလဲလာတာလို့ထင်တယ်။

And on this dating site that I have created, called Chemistry.com,

Chemistry.com လို့ ခေါ်တဲ့ ကျွန်မ ဖန်တီးထားတဲ့ ဒီချိန်းတွေ့တဲ့ဆိုက်ပေါ်မှာ

I ask you first a series of questions

ဒီဓာတုပစ္စည်းတွေကို ဘယ်အတိုင်းအတာအထိ ဖော်ပြလဲဆိုတာသိဖို့

to see to what degree you express these chemicals,

ပထမ မေးခွန်းတွေ မေးတယ်၊

and I'm watching who chooses who to love.

ဘယ်သူက ချစ်ဖို့ ရွေးတာကို ကြည့်တယ်။ 

And 3.7 million people have taken the questionnaire in America.

အမေရိကမှာ လူပေါင်း ၃.၇ သန်းက ဒီမေးခွန်းလွှာကို ဖြေခဲ့ကြတယ်။

About 600,000 people have taken it in 33 other countries.

လူပေါင်း ၆၀၀,၀၀၀ ခန့်က အခြား ၃၃ နိုင်ငံမှာ ဒါကို ဖြေထားကြတယ်။

I'm putting the data together now,

အခု ဒေတာတွေကို  စုစည်းနေတယ်၊

and at some point -- there will always be magic to love,

တစ်ချိန်ချိန်မှာတော့  အချစ်အတွက် မှော်ဆန်တာ အမြဲရှိမှာဆိုပေမဲ့၊  

but I think I will come closer to understanding

အခန်းထဲဝင်လာနိုင်ပြီး လူတိုင်းက ကိုယ့်နဲ့ နောက်ခံတူတဲ့၊

why it is you can walk into a room and everybody is from your background,

ဉာဏ်ရည် ယေဘုယျအဆင့်တူတဲ့၊ ရုပ်ရည်သင့်ပေမဲ့၊ ဘာကြောင့် အားလုံးဆီ

your same general level of intelligence, good looks,

ဆွဲဆောင်ခံရတယ်လို့ မခံစားရတာကို

and you don't feel pulled towards all of them.

နားလည်ဖို့ ပိုနီးလာမယ်လို့ ထင်ပါတယ်။

I think there's biology to that.

ဒါအတွက် ဇီဝဗေဒ ရှိတယ်လို့ ထင်တယ်။

I think we're going to end up, in the next few years,

လာမယ့် နှစ်အနည်းငယ်မှာ အခြားတစ်ယောက်ထက် လူတစ်ယောက်ဆီ

to understand all kinds of brain mechanisms

 ကျွန်မတို့ကို ဆွဲဆောင်တဲ့ ဦးနှောက်

that pull us to one person rather than another.

ယန္တရားမျိုးစုံကို နားလည်တာနဲ့ ကျွန်မတို့ အဆုံးသတ်သွားမယ်လို့ ထင်တယ်။

So, I will close with this.

ဒီတော့ ကျွန်မ ဒါနဲ့ အဆုံးသတ်မှာပါ။

These are my older people.

ဒါတွေက ကျွန်မရဲ့ သက်ကြီးဝါကြီးတွေပါ။

Faulkner said, "The past is not dead, it's not even past."

Faulkner က “အတိတ်က မသေဘူး၊ ဒါက အတိတ်တောင် မဟုတ်ဘူး“လို့ပြောခဲ့တယ်။

Indeed, we carry a lot of luggage from our yesteryear in the human brain.

တကယ်က လူ့ဦးနှောက်ထဲမှာ နှစ်ဟောင်းတွေထဲက  အထုပ်အပိုးတွေ အများကြီးကို သယ်ဆောင်ကြတယ်။

And so, there's one thing that makes me pursue my understanding of human nature,

ဒီတော့ လူ့သဘောသဘာဝကို နားလည်တာဆီ ကျွန်မကို  လိုက်ရှာစေတဲ့ အရာတစ်ခုရှိတယ်၊

and this reminds me of it.

ဒါက ကျွန်မကို သတိရစေတယ်။

These are two women.

ဒါတွေက အမျိုးသမီးနှစ်ယောက်ပါ။

Women tend to get intimacy differently than men do.

အမျိုးသမီးတွေ ရင်နှီးလာတတ်တာက အမျိုးသားတွေနဲ့ ခြားနားပါတယ်။

Women get intimacy from face-to-face talking.

အမျိုးသမီးတွေက မျက်နှာချင်းဆိုင် စကားပြောတာကနေ ရင်းနှီးတယ်။

We swivel towards each other,

အချင်းချင်း ချာခနဲလှည့်ကြည့်တယ်၊

we do what we call the "anchoring gaze" and we talk.

" ကျောက်ချထားတဲ့ အကြည့်“လို့ ခေါ်တာကို လုပ်ပြီး စကားပြောကြတယ်။

This is intimacy to women.

ဒါက အမျိုးသမီးတွေအတွက် ရင်းနှီးမှုပါ။

I think it comes from millions of years

ဒါက  မျက်နှာရှေ့မှာ

of holding that baby in front of your face,

ကလေးငယ်ကို ပွေ့၊ချော့မာ့၊ ပြစ်တင်ဆုံးမ၊

cajoling it, reprimanding it, educating it with words.

စကားတွေနဲ့ ပညာပေးတာကနေ လာတာလို့ ကျွန်မထင်ပါတယ်။

Men tend to get intimacy from side-by-side doing.

အမျိုးသားတွေက ဘေးချင်းယှက် နေတာကနေ ရင်းနှီးတတ်ကြတယ်။

As soon as one guy looks up, the other guy will look away.

လူတစ်ယောက်က မော့ကြည့်လိုက်တာနဲ့ နောက်တစ်ယောက်က အဝေးကို ကြည့်မယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I think it comes from millions of years sitting behind the bush,

ဒါက ချုံပုတ်အနောက်မှာ ထိုင်၊ ရှေ့တည့်တည့်ကို ကြည့်ပြီး ကျောက်တုံးနဲ့

looking straight ahead, trying to hit that buffalo on the head with a rock.

ကျွဲခေါင်းကို ရိုက်ဖို့ ကြိုးစားနေတဲ့ နှစ်ပေါင်းသန်းနဲ့ချီကနေ လာတာလို့ ထင်တယ်။

I think, for millions of years, men faced their enemies,

နှစ်ပေါင်းသန်းချီပြီး အမျိုးသားတွေဟာ ရန်သူတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ခဲ့ရတယ်၊

they sat side-by-side with friends.

မိတ်ဆွေတွေနဲ့ ဘေးချင်းယှက် ထိုင်ခဲ့တယ်လို့ ထင်တယ်။

So my final statement is: love is in us.

ဒီတော့ ကျွန်မရဲ့ နောက်ဆုံး အဆိုပြချက်က ချစ်မေတ္တာက ကျွန်မတို့ အတွင်းမှာ ရှိတယ်။

It's deeply embedded in the brain.

ဦးနှောက်ထဲမှာ နက်ရှိုင်းစွာ နစ်ဝင်နေတယ်။

Our challenge is to understand each other.

ကျွန်မတို့ရဲ့ စိန်ခေါ်မှုက တစ်ဦးကိုတစ်ဦး နားလည်ဖို့ပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)