The Chinese zodiac, explained | ShaoLan

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

Have you ever been asked by your Chinese friend,

ရှင်တို့ရဲ့ တရုတ်လူမျိုး မိတ်ဆွေက မေးတာခံရဖူးလား။

"What is your zodiac sign?"

"ရှင့်ရာသီခွင်ရုပ်က ဘာလဲ"လို့လေ။

Don't think they are making small talk.

သူတို့ အာလာပသလ္လာပ ပြောနေတာလို့ မထင်လိုက်ပါနဲ့။

If you say, "I'm a Monkey,"

"ကျုပ်က မျောက်ပါ" သင်ပြောလိုက်ရင်

they immediately know

သူတို့ ချက်ချင်း သိမှာက

you are either 24, 36, 48 or 60 years old.

ရှင့်အသက်ဟာ ၂၄၊ ၃၆၊ ၄၈၊ ၆၀ နှစ် တစ်ခုခုဆိုတာပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Asking a zodiac sign is a polite way of asking your age.

ရာသီခွင်ရုပ်ကို မေးခြင်းဟာ အသက်ကို ယဉ်ကျေးတဲ့နည်းတဲ့ မေးတာပါ။

By revealing your zodiac sign, you are also being evaluated.

ရာသီခွင်ရုပ်ကို ဖော်ပြလိုက်ခြင်းဖြင့် သင်ဟာ အကဲဖြတ်ပါ ခံနေရတာပါ။

Judgments are being made about your fortune or misfortune,

သင့်ရဲ့ကံကြမ္မာ အကောင်း အဆိုး၊ ပင်ကိုယ် စရိုက်၊ အလုပ်အကိုင်၊ အိမ်ထောင်ရေး၊

your personality, career prospects

အလားအလာတွေ အကြောင်း ထင်မြင်ချက်တွေ အပေးခံနေရပြီး

and how you will do in a given year.

ဘယ်နှစ်မှာ ဘယ်လိုဖြစ်မယ်ဆိုတာပါ။

If you share you and your partner's animal signs,

သင်နဲ့ သင့်အဖော်တွေရဲ့ အကောင်တွေ တူတယ်ဆိုရင်

they will paint a picture in their mind about your private life.

သင့်ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်ဘဝအကြောင်း သူတို့စိတ်ထဲမှာ ပုံတစ်ပုံ ရေးဆွဲလိမ့်မယ်။

Maybe you don't believe in the Chinese zodiac.

တရုတ်လူမျိုး ရာသီခွင်ကို သင်ယုံချင်မှ ယုံမှာပါ။

As a quarter of the world population is influenced by it,

ကမ္ဘာ့လူဦးရေရဲ့ လေးပုံတစ်ပုံကို အဲဒါက လွှမ်းမိုးနေတာဖြစ်လို့

you'd be wise to do something about that.

ဒီအကြောင်း တစ်ခုခုလုပ်မှ အမြော်အမြင်ရှိရာကျမယ်။

So what is the Chinese zodiac, exactly?

ဒီတော့ တရုတ်ရာသီခွင်ဆိုတာ တကယ်တမ်းက ဘာလဲ။

Most Westerners think of Greco-Roman zodiac,

အနောက်တိုင်းသား အများစုက ဂရိ ရိုမန် ရာသီခွင်ကိုသာ သိကြတယ်၊

the signs divided into 12 months.

၁၂ လအဖြစ် ခွဲထားတဲ့ ရာသီရုပ်တွေလေ။

The Chinese zodiac is different.

တရုတ်လူမျိုး ရာသီခွင်က ခြားနားပါတယ်။

It's a 12-year cycle labeled with animals,

၁၂ နှစ် စက်ဝန်းကို အကောင်တွေနဲ့ အမှတ်အသားပြုထားတယ်၊

starting with a Rat and ending with a Pig,

ကြွက်ရုပ် နဲ့ စပြီး ဝက်ရုပ်နဲ့ ဆုံးထားကာ

and has no association with constellations.

နက္ခတ်နဲ့ ဆက်စပ်မှု မရှိပါဘူး။

For example, if you were born in 1975, you are a Rabbit.

ဥပမာ ၁၉၇၅ ခုမှာ မွေးတယ်ဆိုရင် သင်ဟာ ယုန်ပါ။

Can you see your zodiac sign there?

ဒီမှာ သင့်ရဲ့ ရာသီခွင်ရုပ်ကို မြင်ရလား။

Our Chinese ancestors constructed a very complicated theoretical framework

ကျွန်မတို့ တရုတ် ဘိုဘွားတွေဟာ အရမ်း ရှုပ်တဲ့ အယူအဆပိုင်း ကန့်သတ်မှုတစ်ရပ်ကို

based on yin and yang, the five elements and the 12 zodiac animals.

အတွင်းဓာတ် ယင်၊ ဓာတ်ကြီးငါးပါးနဲ့ ရာသီ ခွင် ၁၂ ကောင်ကို အခြေခံကာ ဆောက်ခဲ့တယ်။

Over thousands of years,

နှစ်တွေ ထောင်ချီကျော်ပြီး

this popular culture has affected people's major decisions,

ဒီလူကြိုက်များတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုဟာ ကင်ပွန်းတပ်၊ လက်ထပ်၊ ကလေးမွေးတာနဲ့

such as naming, marriage, giving birth and attitude towards each other.

တစ်ဦးနဲ့ တစ်ဦး သဘောထားမျိုးလို အဓိက ဆုံးဖြတ်ချက်တွေမှာ သက်ရောက်မှုရှိခဲ့တယ်။

And some of the implications are quite amazing.

ဂယက်ရိုက်မူတွေထဲက တစ်ချို့ဟာ အတော်လေး အံ့ဩစရာပါ။

The Chinese believe certain animals get on better than the others.

တစ်ချို့အကောင်တွေက အခြားအကောင်တွေ ထက် ပိုသာတယ်လို့ တရုတ်တွေ ယုံကြတယ်။

So parents choose specific years to give birth to babies,

ဒါကြောင့် မိဘတွေဟာ ကလေးမွေးဖို့ သီးသန့်နှစ်တွေ ရွေးချယ်ကြတယ်။

because they believe the team effort by the right combination of animals

အကြောင်းက သင့်တော်တဲ့ အကောင်တွေကို ပေါင်းစပ်ပေးနိုင်ရင် အဲဒီမိသားစုတွေရဲ့

can give prosperity to families.

ကြွယ်ဝမှုကို ပေးနိုင်တာကို ယုံကြည်လို့ပါ။

We even refer to the zodiac when entering into romantic relations.

ချစ်သံယောဇဉ်ဖွဲ့တဲ့အခါမှာတောင် ရာသီခွင်ကို ကြည့်ကြပါတယ်။

I'm a Pig; I should have perfect romance with Tigers, Goats and Rabbits.

ကျွန်မက ဝက်နှစ်ပါ၊ ကျား၊ ဆိတ်နဲ့ ယုန် နှစ်တွေနဲ့ဆို ချစ်ရေး အဆင်ပြေဆုံးဖြစ်မယ်။

Chinese people believe some animals are natural enemies.

တစ်ချို့အကောင်တွေဟာ ပင်ကိုယ်ကိုက ရန်သူ တွေဆိုတာ တရုတ်လူမျိုးတွေ ယုံကြည်တယ်။

As a Pig, I need to be careful with a Snake.

ဝက်ဆိုရင် မြွေကို သတိထားဖို့ လိုတာပေါ့။

Raise your hand if you are a Snake.

မြွေနှစ်မွေးသူ လက်ထောင်ပြပါ။

Let's have a chat later.

ဒါကို နောက်မှ ပြောတာပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

We believe some animals are luckier than the others,

တစ်ချို့အကောင်တွေက အခြားအကောင်တွေ ထက် ပိုကံကောင်းတယ်လို့ ယုံကြည်တယ်။

such as the Dragon.

နဂါးလို အကောင်ပေါ့။

Unlike the Western tradition,

အနောက်တိုင်း ရိုးရာနဲ့ မတူတာက

the Chinese Dragon is a symbol for power, strength and wealth.

တရုတ်နဂါးဟာ တန်ခိုး၊ အင်အားနဲ့ ချမ်းသာမှုရဲ့ သင်္ကေတပါ။

It's everyone's dream to have a Dragon baby.

နဂါးနှစ်မွေး ကလေးတယောက် ရဖို့ဟာ လူတိုင်းရဲ့ အိပ်မက်ပါ။

Jack Ma's parents must have been very proud.

Jack Ma ရဲ့ မိဘတွေ အတော်ဂုဏ်ယူခဲ့ကြမှာပါ။

And they are not the only ones.

သူတို့တွေပဲ မဟုတ်ပါဘူး။

In 2012, the Year of the Dragon,

၂၀၁၂ ဟာ နဂါးနှစ်ပါ။

the birthrate in China, Hong Kong and Taiwan

တရုတ်၊ ဟောင်ကောင်နဲ့ ထိုင်ဝမ်ရဲ့ မွေးဖွားနှုန်း

increased by five percent.

ငါးရာခိုင်နှုန်း တိုးခဲ့တယ်။

That means another one million more babies.

ဆိုလိုတာက နောက်ထပ် ကလေးငယ် တစ်သန်းပေါ့။

With a traditional preference to baby boys,

အစဉ်အလာ ကလေးယောက်ျား ဦးစားပေးမှုနဲ့ဆို

the boy-girl ratio that year was 120 to 100.

အဲဒီနှစ်က ယောက်ျားလေး၊ မိန်းကလေး အချိုးက ၁၂၀ နဲ့ ၁၀၀ ပါ။

When those Dragon boys grow up,

ဒီနဂါးနှစ်မွေး ကောင်လေးတွေ ကြီးလာတော့

they will face much more severe competition in love and job markets.

အချစ်ရေးနဲ့ အလုပ်စျေးကွက်တွေမှာ ပို ပြင်းထန်တဲ့ ပြိုင်ဆိုင်မှု ကြုံရတော့မယ်။

According to the BBC and the Chinese government's press release,

BBC နဲ့ တရုတ်အစိုးရ သတင်းထုတ်လွှင့်ချက်အရ

January 2015 saw a peak of Cesarean sections.

၂၀၁၃ ဇန္နဝါရီလဟာ ဗိုက်ခွဲမွေးခြင်း အမြင့်ဆုံး ဖြစ်ခဲ့တယ်။

Why?

ဘာကြောင့်လဲ။

That was the last month for the Year of the Horse.

ဒါက မြင်းနှစ်ရဲ့ နောက်ဆုံးလပါ။

It's not because they like horses so much,

မြင်းနှစ်ကို သိပ်ကြိုက်လို့တော့ မဟုတ်ဘူး။

it's because they try to avoid having unlucky Goat babies.

ကံမကောင်းတဲ့ ဆိတ်နှစ်ထဲ ကလေးတွေမွေးတာ ရှောင်ဖို့ ကြိုးစားတာကြောင့်ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

If you are a Goat, please don't feel bad.

သင်ဟာ ဆိတ်ဆိုရင် စိတ်မကောင်းတော့ မဖြစ်ပါနဲ့။

Those are Goat babies.

ဒါတွေဟာ ဆိတ်နှစ်ဖွား ကလေးတွေပါ။

They don't look like losers to me.

ကျွန်မအတွက် အရှုံးသမားတွေပုံ မပေါက်ပါဘူး။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Tiger is another undesirable animal,

ကျားဟာ မလိုလားကြတဲ့ နောက်တစ်ကောင်ပါ။

due to its volatile temperament.

၎င်းရဲ့ မတည်ငြိမ်တဲ့ စရိုက်ကြောင့်ပါ။

Many Chinese regions saw a sharp decline of birthrate

ဒီနှစ်တွေအတွင်း တရုတ်ဒေသ အတော် များများမှာ မွေးဖွားနှုန်း သိသိသာသာ

during those years.

ကျဆင်းတာ တွေ့ခဲ့ရတယ်။

Perhaps one should consider zodiac in reverse,

ဖြစ်နိုင်တာက ရာသီခွင်ကို ပြောင်းပြန် တွေးကြည့်သင့်တယ်၊

as those Tiger and Goat babies will face much less competition.

ကျားနဲ့ ဆိတ်နှစ်ဖွား ကလေးတွေဟာ အရမ်း နည်းတဲ့ ယှဉ်ပြိုင်မှုနဲ့ ကြုံမှာမို့လေ။

Maybe they are the lucky ones.

သူတို့ဟာ ကံကောင်းသူတွေ ဖြစ်လောက်တယ်။

I went through the Forbes top 300 richest people in the world,

Forbes ကမ္ဘာ့အချမ်းသာဆုံး ထိပ်တန်း ၃၀၀ ကိုရှာကြည့်လိုက်တော့

and it's interesting to see

စိတ်ဝင်စားစရာ တွေ့ရတာက

the most undesirable two animals, the Goat and Tiger,

မလိုချင်ဆုံး အကောင်နှစ်ကောင် ဆိတ်နဲ့ ကျားနှစ်ဖွားတွေဟာ

are at the top of the chart,

ဇယားရဲ့ ထိပ်ဆုံးမှာရှိနေတာပါ။

even higher than the Dragon.

နဂါးနှစ်ဖွားထက်တောင် ပိုမြင့်နေတယ်။

So maybe we should consider,

ဒီတော့ ကျွန်မတို့ စဉ်းစားသင့်တာက

maybe it's much better to have less competition.

အပြိုင်အဆိုင် ပိုနည်းခြင်းဟာ အများကြီး ပိုကောင်းသလိုပဲ။

One last but interesting point:

နောက်ဆုံး စိတ်ဝင်စားစရာ အချက်က

many Chinese people make their investment decisions

တရုတ်လူမျိုး များစွာဟာ ရာသီခွင်ရုပ် အညွှန်းကို အခြေခံပြီး

based on the zodiac sign index.

ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှု ဆုံးဖြတ်ချက်ချကြတယ်။

Although the belief and tradition of the zodiac sign

ရာသီခွင်ရုပ်ရဲ့ ယုံကြည်မှုနဲ့ အစဉ်အလာဟာ

has been over thousands of years,

နှစ်ထောင်ချီ ကျော်လွန်ပြီဖြစ်ပေမဲ့

the trend of using it in making major decisions

အဓိကကျတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေချရာမှာ ဒါကို သုံးလာမှု များလာတာကို

did not really happen until the past few decades.

လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်တွေကျမှပဲ တကယ်လက်တွေ့ ဖြစ်လာခဲ့တာပါ။

Our ancestors were very busy surviving poverty, drought,

ကျွန်မတို့ ဘိုးဘွားတွေဟာ ဆင်းရဲမှု၊ မိုးခေါင်မှု၊အငတ်ဘေး၊ ဆူပူမှု၊ ရောဂါနဲ့

famine, riot, disease and civil war.

ပြည်တွင်းစစ်ကနေ ရှင်ကျန်ဖို့ အလုပ်ရှုပ်နေခဲ့တာပါ။

And finally, Chinese people have the time, wealth and technology

နောက်ဆုံးမှာ တရုတ်လူမျိုးတွေမှာ သူတို့ အမြဲ လိုချင်ခဲ့တဲ့

to create an ideal life they've always wanted.

စံပြ ဘဝ ဖန်တီးဖို့ အချိန်၊ ကြွယ်ဝမှု၊ နည်းပညာ ရှိလာတယ်။

The collective decision made by 1.3 billion people

လူပေါင်း ၁.၃ ဘီလီယံလုပ်တဲ့ စုပေါင်းဆုံးဖြတ်ချက်ဟာ

has caused the fluctuation in economics and demand on everything,

စီပွားရေးရာနဲ့ အရာရာလိုအပ်ချက်ဖြစ်တဲ့ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုနဲ့

from health care and education to property and consumer goods.

ပညာရေးကနေ ချမ်းသာမှုနဲ့ လူသုံးကုန်ထိ အတက်အကျဖြစ်စေပါတယ်။

As China plays such an important role in the global economy and geopolitics,

တရုတ်ပြည်ဟာ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးနဲ့ ပထဝီ နိုင်ငံရေးမှာ အရေးပါတဲ့ အခန်းကပါနေတော့

the decisions made based on the zodiac and other Chinese traditions

ရာသီခွင်နဲ့ အခြား တရုတ်ရိုးရာတွေကို အခြေခံတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေဟာ

end up impacting everyone around the world.

တစ်ကမ္ဘာလုံးက လူတိုင်းကို အကျိုး သက်ရောက်ခြင်းဖြင့် အဆုံးသတ်ပါတယ်။

Are there any Monkeys here?

ဒီမှာ မျောက်နှစ်မွေးတွေရှိလား။

2016 is the Year of the Monkey.

၂၀၁၆ ဟာ မျောက်နှစ်ပါ။

Monkeys are clever, curious, creative and mischievous.

မျောက်တွေဟာ တော်တယ်၊ စပ်စုတယ်၊ ဖန်တီးတတ်ပြီး ဆော့တတ်တယ်လေ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)