The Chinese zodiac, explained | ShaoLan

1,351,670 views ・ 2016-06-30

TED


Видеог тоглуулахын тулд доорх англи хадмал дээр давхар товшино уу.

Translator: Б. Ану Reviewer: Nomindari Bayaraa
00:12
Have you ever been asked by your Chinese friend,
0
12891
2798
Хятад найз чинь танаас
00:15
"What is your zodiac sign?"
1
15713
1655
"Чи ямар жилтэй вэ?" гэж асууж байсан уу?
00:17
Don't think they are making small talk.
2
17947
2485
Тэднийг зүгээр л яриа өдөж байна гэж бүү бод.
00:20
If you say, "I'm a Monkey,"
3
20456
1927
Хэрэв та "Би бич жилтэй" гэж хариулбал
00:22
they immediately know
4
22407
1359
тэд таныг 24,36,48 эсвэл 60 настай
00:23
you are either 24, 36, 48 or 60 years old.
5
23790
3396
гэдгийг тэр даруй ойлгоно.
00:27
(Laughter)
6
27210
1006
(Инээд)
00:28
Asking a zodiac sign is a polite way of asking your age.
7
28240
3558
Төрсөн жилийг асуух нь хүний насыг асуух эелдэг арга юм.
00:32
By revealing your zodiac sign, you are also being evaluated.
8
32616
3889
Жилээ хэлэхэд таныг бас давхар дүгнэчихнэ.
00:36
Judgments are being made about your fortune or misfortune,
9
36529
4040
Таны аз болон бүтэлгүйтэл,
зан ааш, ажлын төлөв,
00:40
your personality, career prospects
10
40593
2378
00:42
and how you will do in a given year.
11
42995
1968
тухайн жилийн төлөв зэргийг таамаглана.
00:45
If you share you and your partner's animal signs,
12
45322
2896
Хэрвээ та эхнэр эсвэл нөхрийнхөө жилийг хэлбэл
00:48
they will paint a picture in their mind about your private life.
13
48242
3819
та хоёрын хувийн амьдралыг дотроо дүрсэлнэ.
00:52
Maybe you don't believe in the Chinese zodiac.
14
52725
2623
Та дорнын зурхайд итгэдэггүй байж болно.
00:55
As a quarter of the world population is influenced by it,
15
55372
3831
Дэлхийн хүн амын дөрөвний нэг нь итгэдэг энэхүү зүйлд
00:59
you'd be wise to do something about that.
16
59227
2399
бодлоготой хандах хэрэгтэй.
01:02
So what is the Chinese zodiac, exactly?
17
62406
2998
Дорнын зурхай гэж яг юу вэ?
01:05
Most Westerners think of Greco-Roman zodiac,
18
65991
3196
Ихэнх барууныхан өрнийн зурхайн
12 сард хуваагддаг тооллыг төсөөлдөг.
01:09
the signs divided into 12 months.
19
69211
2223
01:11
The Chinese zodiac is different.
20
71973
1951
Дорнын зурхай түүнээс өөр.
01:13
It's a 12-year cycle labeled with animals,
21
73948
3178
12 жил ээлжлэн солигдох энэ зурхай нь
хулгана жилээр эхлэн, гахай жилээр дуусдаг ба
01:17
starting with a Rat and ending with a Pig,
22
77150
2576
01:19
and has no association with constellations.
23
79750
3342
тэнгэр дэх ододтой огтхон ч хамааралгүй.
01:23
For example, if you were born in 1975, you are a Rabbit.
24
83663
4849
Жишээлбэл, та 1975 онд төрсөн бол та туулай жилтэй гэсэн үг.
01:29
Can you see your zodiac sign there?
25
89273
1901
Энд таны жил байна уу?
01:32
Our Chinese ancestors constructed a very complicated theoretical framework
26
92139
5285
Бидний өвөг дээдэс маш төвөгтэй тогтолцоог арга билэг, үндсэн 5 элемент
01:37
based on yin and yang, the five elements and the 12 zodiac animals.
27
97448
4641
болон 12 жилийн амьтад дээр үндэслэн бүтээсэн билээ.
01:42
Over thousands of years,
28
102486
1795
Мянга мянган жилийн турш энэхүү соёл
01:44
this popular culture has affected people's major decisions,
29
104305
4472
нэр өгөх, гэрлэх, амаржих болон хоорондын харилцаа гэх мэт
01:48
such as naming, marriage, giving birth and attitude towards each other.
30
108801
5200
томоохон шийдвэрүүдэд нөлөөлсөөр ирсэн.
01:54
And some of the implications are quite amazing.
31
114409
2870
Зарим гайхширмаар далд утга ч бий.
01:58
The Chinese believe certain animals get on better than the others.
32
118248
4330
Хятадууд зарим амьтад бусдаасаа илүү тохирдог хэмээн үздэг.
02:03
So parents choose specific years to give birth to babies,
33
123147
4694
Эцэг эх нь зохицсон жилээс бүрдсэн гэр бүлийн
хүчин чармайлт нь баялгийг авчирдаг гэдэгт итгэдэг учир
02:07
because they believe the team effort by the right combination of animals
34
127865
4922
тэд тодорхой жилийг сонгож хүүхэд төрүүлдэг.
02:12
can give prosperity to families.
35
132811
2297
02:15
We even refer to the zodiac when entering into romantic relations.
36
135667
4512
Бид романтик харилцаанд орохдоо ч зурхайг ашигладаг.
02:20
I'm a Pig; I should have perfect romance with Tigers, Goats and Rabbits.
37
140630
5406
Би гахай жилтэй.
Би бар, хонь, туулай жилтнүүдтэй төгс харилцаа үүсгэх учиртай.
02:27
Chinese people believe some animals are natural enemies.
38
147425
3580
Хятадууд мөн зарим амьтдыг төрөлхийн дайснууд хэмээн үздэг.
02:31
As a Pig, I need to be careful with a Snake.
39
151536
3001
Би гахай жилтэй учир могой жилтнээс болгоомжтой байх хэрэгтэй.
02:35
Raise your hand if you are a Snake.
40
155102
1808
Могой жилтэй хүн гараа өргөнө үү?
02:37
Let's have a chat later.
41
157726
1533
Дараа тухтай ярилцъя.
02:39
(Laughter)
42
159283
1395
(Инээд)
02:40
We believe some animals are luckier than the others,
43
160702
3243
Бид зарим амьтдыг бусдаас илүү азтайд тооцдог.
02:43
such as the Dragon.
44
163969
1695
Жишээлбэл луу жилтнүүд.
02:45
Unlike the Western tradition,
45
165688
1858
Барууны ёс заншлаас ялгаатай нь
02:47
the Chinese Dragon is a symbol for power, strength and wealth.
46
167570
4584
Хятад луу нь хүч чадал, эрх мэдэл болон эд хөрөнгийн бэлгэдэл.
02:52
It's everyone's dream to have a Dragon baby.
47
172178
2683
Хүн бүр луу жилтэй хүүхэдтэй болохыг мөрөөддөг.
02:55
Jack Ma's parents must have been very proud.
48
175359
3116
Жак Магийн эцэг эх нь их бахархсан байх.
02:58
And they are not the only ones.
49
178499
1562
Тэгээд ч тэд ганцаараа биш.
03:00
In 2012, the Year of the Dragon,
50
180085
2897
2012 оны луу жилд Хятад, Хонг Конг болон Тайванд
03:03
the birthrate in China, Hong Kong and Taiwan
51
183006
2299
төрөлт 5 хувиар нэмэгдсэн.
03:05
increased by five percent.
52
185329
1687
03:07
That means another one million more babies.
53
187596
3365
Энэ нь ахиад нэг сая хүүхэд хорвоод мэндэлсэн гэсэн үг.
03:12
With a traditional preference to baby boys,
54
192497
2913
Хөвгүүдийг охидоос илүүд үздэг уламжлалт хандлагаас болж
03:15
the boy-girl ratio that year was 120 to 100.
55
195434
4328
тэр жилийн хүйсийн харьцаа 120:100 байсан.
03:20
When those Dragon boys grow up,
56
200431
1764
Эдгээр луу хөвгүүд том болоод
03:22
they will face much more severe competition in love and job markets.
57
202219
4406
хайр дурлал болон ажлын талбарт илүү их өрсөлдөөнтэй тулгарна.
03:27
According to the BBC and the Chinese government's press release,
58
207669
3914
BBC болон Хятадын засгийн газрын мэдээлснээр
03:31
January 2015 saw a peak of Cesarean sections.
59
211607
5204
2015 оны 1-р сард хийсвэр хагалгааны төрөлт ихэссэн.
03:36
Why?
60
216835
1169
Яагаад гэж үү?
03:38
That was the last month for the Year of the Horse.
61
218726
3411
Тэр сар нь морь жилийн сүүлчийн сар байжээ.
03:42
It's not because they like horses so much,
62
222161
2602
Моринд дуртайдаа биш,
03:44
it's because they try to avoid having unlucky Goat babies.
63
224787
3469
харин хонь жилтэй азгүй хүүхэдтэй болохыг хүсээгүй юм.
03:48
(Laughter)
64
228280
1078
(Инээд)
03:49
If you are a Goat, please don't feel bad.
65
229382
2779
Хэрэв та хонь жилтэй бол битгий гутраарай.
03:52
Those are Goat babies.
66
232185
1730
Тэд бүгд хонь жилтнүүд.
03:53
They don't look like losers to me.
67
233939
2110
Надад лав тэд азгүй санагдахгүй байна.
03:56
(Laughter)
68
236073
1165
(Инээд)
03:57
Tiger is another undesirable animal,
69
237262
2762
Хувирамтгай зангаас нь болоод
бас нэгэн хүсээд баймгүй жил нь бар юм.
04:00
due to its volatile temperament.
70
240048
1808
04:02
Many Chinese regions saw a sharp decline of birthrate
71
242337
3853
Бар жилүүдэд Хятадын ихэнх мужуудаар
төрөлт эрчимтэй багасдаг.
04:06
during those years.
72
246214
1197
04:08
Perhaps one should consider zodiac in reverse,
73
248122
3670
Өөр өнцгөөс харж үзвэл бар ба хонь жилтнүүд
04:11
as those Tiger and Goat babies will face much less competition.
74
251816
4204
хамаагүй бага өрсөлдөөнтэй тулгарна.
Магадгүй тэд азтайнууд нь байх.
04:16
Maybe they are the lucky ones.
75
256044
1722
04:20
I went through the Forbes top 300 richest people in the world,
76
260055
4460
Форбсын топ 300 баячуудын жагсаалтад
нөгөө дурлаад байдаггүй хонь ба бар жилтнүүдийн тоо
04:24
and it's interesting to see
77
264539
2033
04:26
the most undesirable two animals, the Goat and Tiger,
78
266596
3578
тэргүүлж байхыг хараад би их гайхширсан.
04:30
are at the top of the chart,
79
270198
1682
Бүр луу жилтнээс олон байлаа.
04:32
even higher than the Dragon.
80
272544
1783
04:34
So maybe we should consider,
81
274351
2120
Өрсөлдөөн бага байх нь
04:36
maybe it's much better to have less competition.
82
276495
3153
илүү дээр байж магадгүй гэдгийг бодож үзэх хэрэгтэй.
04:40
One last but interesting point:
83
280384
2021
Сүүлчийн нэгэн сонин зүйл:
04:42
many Chinese people make their investment decisions
84
282429
2833
олон Хятад хүмүүс жилийн индекс дээр тулгуурлан
04:45
based on the zodiac sign index.
85
285286
2317
хөрөнгө оруулалтын шийдвэрээ гаргадаг.
04:48
Although the belief and tradition of the zodiac sign
86
288611
3665
Хэдийгээр зурхайн уламжлал, итгэл нь
04:52
has been over thousands of years,
87
292300
1838
мянга мянган жилийн турш байсан боловч
04:55
the trend of using it in making major decisions
88
295051
3294
сүүлийн хэдэн 10 жилээс эхлэн хүмүүс үүнд тулгуурлан
04:58
did not really happen until the past few decades.
89
298369
3181
амьдралынхаа чухал шийдвэрийг гаргах болсон.
05:01
Our ancestors were very busy surviving poverty, drought,
90
301934
4396
Бидний өвөг дээдэс ядуурал, ган гачиг, өлсгөлөн, бослого,
өвчин болон иргэний дайн зэргийг даван туулаад маш завгүй байсан.
05:06
famine, riot, disease and civil war.
91
306354
3650
05:10
And finally, Chinese people have the time, wealth and technology
92
310028
5762
Эцэст нь Хятадууд үргэлж хүсэж байсан амьдралаа босгох
05:15
to create an ideal life they've always wanted.
93
315814
2949
цаг хугацаа, эд хөрөнгө, технологитой болсон.
05:19
The collective decision made by 1.3 billion people
94
319604
3647
1.3 тэрбум хүмүүсийн хийх шийдвэр нь
05:23
has caused the fluctuation in economics and demand on everything,
95
323275
4551
эдийн засгийн хэлбэлзэл үүсгэн,
эрүүл мэнд, боловсрол, үл хөдлөх хөрөнгө болон
05:27
from health care and education to property and consumer goods.
96
327850
4575
өргөн хэрэглээний бараа зэргийн эрэлтийг нэмэгдүүлж байгаа юм.
05:33
As China plays such an important role in the global economy and geopolitics,
97
333092
4974
Хятад улс олон улсын эдийн засаг, геополитикт чухал байр суурь
эзэлдэг учир тэдний зурхай болон бусад уламжлалд
05:38
the decisions made based on the zodiac and other Chinese traditions
98
338090
4109
үндэслэн гаргасан шийдвэрүүд нь дэлхий нийтэд нөлөөлдөг билээ.
05:42
end up impacting everyone around the world.
99
342223
3470
05:47
Are there any Monkeys here?
100
347203
1460
Бич жилтэй хүн байна уу?
05:50
2016 is the Year of the Monkey.
101
350030
2580
2016 он бол бичин жил юм.
05:53
Monkeys are clever, curious, creative and mischievous.
102
353220
5709
Бичнүүд ухаалаг, сониуч, бүтээлч бас томоогүй байдаг.
05:58
Thank you.
103
358953
1158
Баярлалаа.
06:00
(Applause)
104
360135
3136
(Алга ташилт)
Энэ вэбсайтын тухай

Энэ сайт нь танд англи хэл сурахад хэрэгтэй YouTube-ийн видеонуудыг танилцуулах болно. Та дэлхийн өнцөг булан бүрээс шилдэг багш нарын заадаг англи хэлний хичээлүүдийг үзэх болно. Видеоны хуудас бүр дээр гарч буй англи хадмал дээр давхар товшиж, тэндээс видеог тоглуул. Хадмал орчуулга нь видеог тоглуулахтай синхрон гүйлгэдэг. Хэрэв танд санал хүсэлт, санал хүсэлт байвал энэ холбоо барих маягтыг ашиглан бидэнтэй холбоо барина уу.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7