Simple hacks for life with Parkinson's | Mileha Soneji

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

In India, we have these huge families.

အိန္ဒိယမှာ ဒီလိုမိသားစုကြီးတွေ ရှိတယ်။

I bet a lot of you all must have heard about it.

ဒီအကြောင်း တော်တော်များများ ကြားဖူးတာ ကျိန်းသေပါတယ်။

Which means that there are a lot of family events.

မိသားစုပွဲတွေ တစ်ပုံကြီး ရှိတာကို ဆိုလိုတာပါ။

So as a child, my parents used to drag me to these family events.

ဒီတော့ ကလေးတုန်းက မိဘတွေက ကျွန်မကို မိသားစုပွဲတွေဆီ အတင်းဆွဲခေါ်သွားကြတယ်။

But the one thing that I always looked forward to

ဒါပေမဲ့ တစ်ခုရှိတာက ကျွန်မ အမြဲ စောင့်မျှော်တာက

was playing around with my cousins.

ကျွန်မရဲ့ ဝမ်းကွဲတွေနားမှာ ကစားခြင်းပါ။

And there was always this one uncle

အဲဒီမှာ အမြဲ ရောက်ရောက်နေတဲ့

who used to be there,

ဦးလေးတစ်ယောက်ရှိတယ်၊

always ready, jumping around with us,

အနားမှာ ခုန်ပေါက်ဖို့ အမြဲ အသင့်ရှိတာ၊

having games for us,

ကျွန်မတို့အတွက် ကစားနည်းတွေ

making us kids have the time of our lives.

ကျွန်မတို့ ကလေးတွေ ပျော်အောင် လုပ်ပေးတာတွေပေါ့။

This man was extremely successful:

ဒီလူက အင်မတန်ကို အောင်မြင်၊

he was confident and powerful.

ယုံကြည်မှုရှိပြီး အစွမ်းရှိတဲ့သူပါ။

But then I saw this hale and hearty person deteriorate in health.

နောက်တော့ ဒီကျန်းမာပြီး နှလုံးပြည့်တဲ့လူ ကျန်းမာရေး ယိုယွင်းလာတာ တွေ့ရတယ်။

He was diagnosed with Parkinson's.

သူ့မှာ Parkinson ရောဂါရသွားတယ်။

Parkinson's is a disease that causes degeneration of the nervous system,

Parkinson ရောဂါဟာ အာရုံကြောစနစ်ကို ယိုယွင်းစေတဲ့ ရောဂါတစ်မျိုးပါ၊

which means that this person who used to be independent

ဆိုလိုတာက အရင်က အမှီအခိုကင်းတဲ့ လူတစ်ယောက်ဟာ

suddenly finds tasks like drinking coffee, because of tremors, much more difficult.

ကော်ဖီသောက်တာလို ကိစ္စမျိုးမှာ တုန်ယင် တာကြောင့် ရုတ်တရက် အရမ်းကို ခက်ခဲသွားတာပါ။

My uncle started using a walker to walk,

ကျွန်မရဲ့ ဦးလေးဟာ လမ်းလျှောက်ဖို့နဲ့ အလှည့်အပြုလုပ်ဖို့

and to take a turn,

လမ်းလျှောက်ခုံ သုံးရပြီး

he literally had to take one step at a time, like this,

ပြောရရင် တစ်ကြိမ် ခြေတစ်လှမ်းနဲ့ ဒီလိုမျိုး၊

and it took forever.

အရမ်းကြာသွာတာပေါ့။

So this person, who used to be the center of attention

ဒီတော့ မိသားစု တွေ့ဆုံမှုတိုင်းမှာ

in every family gathering,

အများရဲ့ အာရုံစိုက်ခံခဲ့ရတဲ့ ဒီလူဟာ

was suddenly hiding behind people.

ရုတ်တရက်ကို လူတွေနောက်မှာ ပုန်းကွယ်သွားတယ်။

He was hiding from the pitiful look in people's eyes.

သူဟာ လူတွေရဲ့ သနားကရုဏာ အကြည့်တွေကနေ ပုန်းကွယ်နေခဲ့တယ်။

And he's not the only one in the world.

ကမ္ဘာမှာ သူတစ်ယောက်တည်း မဟုတ်ပါဘူး။

Every year, 60,000 people are newly diagnosed with Parkinson's,

နှစ်စဉ် လူ ၆၀၀၀၀ ဟာ Parkinson ရောဂါ ဖြစ်တာ အသစ်အသစ် တွေ့နေပြီး

and this number is only rising.

ဒီအရေအတွက်က တက်ချည်းနေတာပါ။

As designers, we dream that our designs solve these multifaceted problems,

ထောင့်စုံပါတဲ့ ပြဿနာတွေကို ဖြေရှင်းပေးတဲ့ ဒီဇိုင်းတွေကို ကျွန်မတို့ စိတ်ကူးကြတယ်။

one solution that solves it all,

တစ်ခုတည်းနဲ့ အားလုံး ဖြေရှင်းတာဆိုပေမဲ့

but it need not always be like that.

အမြဲတော့ ဒီလိုမျိုး ဖြစ်ဖို့မလိုဘူးလေ။

You can also target simple problems

ရိုးရှင်းတဲ့ ပြဿနာတွေကိုလည်း ရည်မှန်းပြီး အသေးစား

and create small solutions for them and eventually make a big impact.

ဖြေရှင်းနည်းတွေကို ဖန်တီးနိုင်ကာ အဆုံးမှာ အကြီးစား သက်ရောက်မှု ဖန်တီးနိုင်ပါတယ်။

So my aim here was to not cure Parkinson's,

ဒီတော့ ကျွန်မရည်ရွယ်ချက်က Parkinson ရောဂါကို ကုစားဖို့မဟုတ်ပေမဲ့

but to make their everyday tasks much more simple,

သူတို့ရဲ့ နေ့စဉ်ဆောင်တာတွေကို အများကြီး ပိုရိုးစင်းဖို့နဲ့

and then make an impact.

အကျိုးပြုတာတစ်ခု ဖန်တီးဖို့ပါ

Well, the first thing I targeted was tremors, right?

အင်း၊ ပထမ ရည်မှန်းထားတာက ကတုန်ကယင်ဖြစ်တာပါ၊ ဟုတ်တယ်နော်။

My uncle told me that he had stopped drinking coffee or tea in public

ဦးလေးကပြောတာက ရှက်တာကြောင့်ပဲ လူကြားထဲ ကော်ဖီ (သို့) လက်ဖက်ရည်

just out of embarrassment,

သောက်တာ ရပ်ထားလိုက်တယ်တဲ့။

so, well, I designed the no-spill cup.

ဒါနဲ့ပဲ မဖိတ်တဲ့ခွက်ကို ပုံစံထုတ်ခဲ့တယ်။

It works just purely on its form.

၎င်းရဲ့ ပုံစံသက်သက်မှာကို အလုပ်ဖြစ်ပါတယ်။

The curve on top deflects the liquid back inside every time they have tremors,

ထိပ်ဖျားက အကွေးက တုန်ယင်တဲ့အခါတိုင်း အရည်ကို အတွင်းဖက် ပြန်လွှဲပေးပြီး

and this keeps the liquid inside compared to a normal cup.

ဒါက အတွင်းဘက်က အရည်ကို သာမန်ခွက်အတိုင်း ထိန်းပေးတယ်။

But the key here is that it is not tagged as a Parkinson's patient product.

ဒါပေမဲ့ ဒီမှာ သော့ချက်က Parkinson လူနာထုတ်ကုန်လို့ စာကပ်မထားတာပါ။

It looks like a cup that could be used by you, me, any clumsy person,

ဒါက ရှင်တို့၊ ကျွန်မတို့လို ကိုးရိုးကားယား သမားတိုင်းသုံးနိုင်တဲ့ ခွက်ပုံပေါက်ပြီး

and that makes it much more comforting for them to use, to blend in.

သူတို့အတွက် သုံးဖို့၊ ထည့်မွှေဖို့ အများကြီးကို ပိုနှစ်သိမ့်ပေးနိုင်ပါတယ်။

So, well, one problem solved,

ဒီတော့ ပြဿနာတစ်ခု ပြေလည်သွားတယ်။

many more to go.

အများကြီး ရှိသေးတာပေါ့။

All this while, I was interviewing him,

ဒီအတော်အတွင်းမှာ သူ့ကို တွေ့ဆုံ

questioning him,

မေးမြန်းနေပြီးတော့

and then I realized that I was getting very superficial information,

အပေါ်ယံ အချက်အလက်ပဲ (သို့) ကျွန်မမေးခွန်းတွေရဲ့ အဖြေလောက်ပဲ

or just answers to my questions.

ကျွန်မရရှိနေတယ်ဆိုတာ သဘောပေါက်မိတယ်။

But I really needed to dig deeper to get a new perspective.

ဒါပေမဲ့ အမြင်သစ်တစ်ခုရဖို့ ဒီထက်ပို နက်နက်တူးဖို့ လိုခဲ့တယ်လေ။

So I thought, well, let's observe him in his daily tasks,

ဒီတော့ အင်း၊ သူရဲ့ နေ့စဉ်ဆောင်တာတွေကို စောင့်ကြည့်ကြတာပေါ့လို့ တွေးမိတယ်။

while he's eating, while he's watching TV.

သူစားနေချိန်၊ တီဗွီကြည့်နေချိန်တွေမှာပေါ့။

And then, when I was actually observing him walking to his dining table,

ဒီနောက် သူ ထမင်းစားစားပွဲဆီ လှမ်းသွားနေတုန်း စောင့်ကြည့်နေမိတော့၊

it struck me, this man who finds it so difficult to walk on flat land,

အံအားသင့်မိတာက ပြင်ညီမှာ လမ်းလျှောက်ဖို့ ဒီလောက်ခက်နေတဲ့ လူဟာ

how does he climb a staircase?

လှေကားထစ်ကို ဘယ်လိုတက်မတုန်းပေါ့။

Because in India we do not have a fancy rail that takes you up a staircase

အကြောင်းက အိန္ဒိယမှာက တိုးတက်တဲ့ နိုင်ငံတွေမှာလို ကိုယ့်ကို လှေကားအုံဆီ

like in the developed countries.

ခေါ်သွားတဲ့ ဆန်းပြားတဲ့ လက်ရန်းမရှိဘူးလေ။

One actually has to climb the stairs.

လှေကားထစ်တွေကို တကယ်တက်ရတာပါ။

So he told me,

ဒီတော့ သူ ကျွန်မကိုပြောတာက

"Well, let me show you how I do it."

"ကဲ၊ ဘယ်လိုလုပ်တယ်ဆိုတာ နင့်ကိုပြမယ်။"

Let's take a look at what I saw.

ကျွန်မမြင်ခဲ့တာကို တဆိတ်လောက် ကြည့်ရအောင်။

So he took really long to reach this position,

ဒီတော့ ဒီနေရာကိုရောက်ဖို့ တကယ့်ကို ကြာခဲ့ပြီး

and then all this while, I'm thinking,

ဒီအတော်အတွင်း တွေးနေမိတာက

"Oh my God, is he really going to do it?

"အိုး ဘုရားရေ၊ သူ တကယ်လုပ်တော့မှာပါလား။

Is he really, really going to do it without his walker?"

သူ့ရဲ့ လမ်းလျှောက်ခုံမပါပဲ တကယ်လုပ်တော့မှာလား" ပေါ့။

And then ...

ဒီနောက်မှာတော့ ...

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And the turns, he took them so easily.

အကွေ့တွေ လွယ်လွယ်လေး သူကွေ့ပတ်ခဲ့တယ်။

So -- shocked?

ဒီတော့ လန့်သွားလား။

Well, I was too.

အင်း၊ ကျွန်မရောပဲလေ။

So this person who could not walk on flat land

ဒါနဲ့ ပြင်ညီမှာ လမ်းမလျှောက်နိုင်တဲ့ လူဟာ

was suddenly a pro at climbing stairs.

လှေကားတက်ရာမှာတော့ ရုတ်တရက် ဆရာကျလိုက်တာ။

On researching this, I realized that it's because it's a continuous motion.

ဒါကိုလေ့လာရင်း ဒါဟာ အဆက်မပြတ် ရွေ့ရှားမှုကြောင့်ဆိုတာသဘောပေါက်မိတယ်။

There's this other man who also suffers from the same symptoms

အလားတူ လက္ခဏာခံစားရတဲ့ အခြားလူတစ်ယောက်လည်းရှိသေးပြီး

and uses a walker,

လမ်းလျှောက်ခုံသုံးပေမဲ့

but the moment he's put on a cycle,

စက်ဘီးပေါ်တက်လိုက်တဲ့ အခိုက်မှာ

all his symptoms vanish,

သူ့ရဲ့ လက္ခဏာအားလုံး ပျောက်သွားတယ်။

because it is a continuous motion.

အကြောင်းက အဆက်မပြတ် ရွေ့ရှားမှုကြောင့်ပါ။

So the key for me was to translate this feeling of walking on a staircase

ဒီတော့ ကျွန်မအတွက် သော့ချက်က လှေကားပေါ်မှာ လျှောက်တဲ့ခံစားချက်ကို

back to flat land.

ပြင်ညီကို ပြောင်းပေးဖို့ပါ။

And a lot of ideas were tested and tried on him,

သူ့ကို များစွာသော စိတ်ကူးတွေနဲ့ စစ်ဆေး၊ စမ်းသပ်ခဲ့ပေမဲ့

but the one that finally worked was this one. Let's take a look.

နောက်ဆုံး အလုပ်ဖြစ်တဲ့တစ်ခုက ဒါပါ။ ကြည့်ကြပါဦး။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

He walked faster, right?

သူလျှောက်တာ ပိုမြန်သွားတယ်နော်

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

I call this the staircase illusion,

ဒါကို အရိပ်လှေကားလို့ ကျွန်မခေါ်ပြီး

and actually when the staircase illusion abruptly ended, he froze,

တကယ်တော့ အရိပ်လှေကား ရုတ်တရက် ဆုံးသွားတဲ့အခါ သူ မှင်တက်သွားတယ်၊

and this is called freezing of gait.

ဒါကို ခြေလှမ်းရဲ့အေးစက်ခြင်းလို့ ခေါ်တယ်။

So it happens a lot,

ဒါ အများကြီး ဖြစ်ခဲ့တော့

so why not have a staircase illusion flowing through all their rooms,

သူတို့ အများကြီး ပိုယုံကြည်မှုရှိအောင် လုပ်ပေးတဲ့ သူတို့ အခန်းအားလုံးကို

making them feel much more confident?

ဖြတ်စီးတဲ့ အရိပ်လှေကားတစ်စင်း လုပ်ပေးကြတာပေါ့။

You know, technology is not always it.

သိတဲ့အတိုင်း နည်းပညာက အမြဲတမ်း ဖြေရှင်းတာ မဟုတ်ဘူးလေ။

What we need are human-centered solutions.

ကျွန်မတို့ လိုအပ်တာက လူသား ဗဟိုပြုတဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတွေပါ။

I could have easily made it into a projection,

ဒါကို ထိုးပြတာ (သို့) Google Glass ဒါမှမဟုတ်

or a Google Glass, or something like that.

အလားတူဟာမျိုး အလွယ်လွယ်နဲ့ လုပ်လို့ရပေမဲ့

But I stuck to simple print on the floor.

ကြမ်းပြင်မှာ ရိုးရိုးပဲ ပုံနှိပ် ကပ်လိုက်တယ်။

This print could be taken into hospitals

သူတို့ကို အများကြီး ပိုကြိုဆိုတယ် ဆိုတာဖြစ်ဖို့

to make them feel much more welcome.

ဒီပုံနှိပ်တာကို ဆေးရုံတွေထဲကို ယူသွားနိုင်ပါတယ်။

What I wish to do is make every Parkinson's patient

ကျွန်မ ဆန္ဒရှိတာက Parkinson ရောဂါသည်တိုင်း အဲဒီနေ့က

feel like my uncle felt that day.

ကျွန်မဦးလေးလိုမျိုး ခံစားစေချင်တာပါ။

He told me that I made him feel like his old self again.

သူပြောတာက ကျွန်မဟာ သူ့ကို အရင်ကလို ပြန်ခံစားရအောင် လုပ်ပေးတာတဲ့။

"Smart" in today's world has become synonymous to high tech,

ယနေ့ကမ္ဘာရဲ့ 'တော်တယ်' ဆိုတာဟာ အဆင့်မြင့် နည်းပညာရဲ့ အနက်တူဖြစ်လာပြီး

and the world is only getting smarter and smarter day by day.

ကမ္ဘာကြီးဟာ တစ်နေ့နဲ့တစ်နေ့ ပို တော်တော် လာတာပါ။

But why can't smart be something that's simple and yet effective?

ဒါပေမဲ့ ဘာလို့ တော်တာဟာ ရိုးရှင်းပေမဲ့ ထိရောက်တာတစ်ခုခု မလုပ်နိုင်ရမှာလဲ။

All we need is a little bit of empathy and some curiosity,

ကျွန်မတို့ လိုတာဆိုလို့ မျှဝေခံစားမှု နည်းနည်း၊ သိလိုစိတ်နဲ့

to go out there, observe.

အဲဒီကိုသွားပြီး စူးစမ်းဖို့ပါ။

But let's not stop at that.

ဒါပေမဲ့ ဒီမှာ မရပ်လိုက်ပါနဲ့ဦး။

Let's find these complex problems. Don't be scared of them.

ဒီရှုပ်ထွေးတဲ့ ပြဿနာတွေကို ရှာကြပါစို့။ ဒါတွေကို လန့်မသွားပါနဲ့။

Break them, boil them down into much smaller problems,

ဒါတွေကို ပိုသေးတဲ့ ပြဿနာတွေအဖြစ် စိတ်ခွဲ၊ ကျိုချက်ပြီး

and then find simple solutions for them.

ရိုးစင်းတဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတွေ ရှာလိုက်ကြပါ။

Test these solutions, fail if needed,

ဒီဖြေရှင်းနည်းတွေကို စမ်းသပ်ပါ၊ လိုအပ်လို့ ကျရှုံးပေမဲ့

but with newer insights to make it better.

ပိုသစ်တဲ့ အမြင်တွေတဲ့ ပိုကောင်းအောင်လုပ်ကြပါ။

Imagine what we all could do if we all came up with simple solutions.

ရိုးစင်းတဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတွေရလာခဲ့ရင် ဘာလုပ်နိုင်မလဲဆိုတာ စိတ်ကူးကြည့်လိုက်ပါ။

What would the world be like if we combined all our simple solutions?

ရိုးစင်းတဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတွေ ပေါင်းလိုက်ရင် ကမ္ဘာဘယ်လို့ဖြစ်သွားလိမ့်မလဲ။

Let's make a smarter world, but with simplicity.

ပိုတော်တဲ့ ကမ္ဘာတစ်ခု ဖန်တီးကြပါစို့၊ ရိုရှင်းမှုနဲ့ပေါ့နော်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

လက်ခုပ်သံများ။