What happens when you have a disease doctors can't diagnose | Jennifer Brea

931,103 views ・ 2017-01-17

TED


ဗီဒီယိုကိုဖွင့်ရန် အောက်ပါ အင်္ဂလိပ်စာတန်းများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။

00:00
Translator: Joseph Geni Reviewer: Camille Martínez
0
0
7000
Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung
00:17
Hi.
1
17415
1443
မင်္ဂလာပါရှင်၊
00:19
Thank you.
2
19622
1337
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
00:20
[Jennifer Brea is sound-sensitive.
3
20983
1697
(Jennifer Bread က အသံဒဏ်မခံနိုင်ပါ။
00:22
The live audience was asked to applaud ASL-style, in silence.]
4
22704
3145
ပရိတ်သတ်ကို ASL ပုံစံဖြင့် တိတ်ဆိတ်စွာ လက်ခုပ်တီးခိုင်းသည်။)
00:25
So, five years ago, this was me.
5
25873
3367
ကဲ ဒါက လွန်ခဲ့တဲ့ ငါးနှစ်က ကျွန်မပါ။
00:29
I was a PhD student at Harvard,
6
29747
2005
Harvard မှာ ပါရဂူ ကျောင်းသူဖြစ်ပြီး
00:31
and I loved to travel.
7
31776
2033
ခရီးထွက်ရတာ နှစ်သက်ခဲ့ပါတယ်။
00:34
I had just gotten engaged to marry the love of my life.
8
34472
3180
တစ်သက်တာ အချစ်နဲ့ စေ့စပ်ပြီးကာစ၊
ကျွန်မအသက်က ၂၈ နှစ်ဆိုတော့ ရှင်တို့များလို ကျန်မားရေး ကောင်းခဲ့ကြတာပေါ့။
00:39
I was 28, and like so many of us when we are in good health,
9
39072
3975
နိုင်သူမရှိနိုင်ဘူးလို့ ခံစားမိခဲ့တာပေါ့။
00:43
I felt like I was invincible.
10
43071
2031
00:46
Then one day I had a fever of 104.7 degrees.
11
46477
3670
ဒါနဲ့ တစ်နေ့မှာ ၁၀၄.၇ ဒီဂရီရှိတဲ့ အဖျားတက်ခဲ့တယ်။
00:50
I probably should have gone to the doctor,
12
50758
2049
ဆရာဝန်ဆီသွာဖို့ သင့်ပေမဲ့
00:52
but I'd never really been sick in my life,
13
52831
2564
ဘဝမှာ တစ်ခါမှ မဖျားခဲ့ဖူးတော့
00:55
and I knew that usually, if you have a virus,
14
55419
2353
သိလိုက်တာက ဒါဖြစ်နေကျပဲ၊ ဗိုင်းရပ်စ်ရှိရင်
00:57
you stay home and you make some chicken soup,
15
57796
3133
အိမ်မှာနေ၊ ကြက်စွပ်ပြုတ်လေးပြုတ်
01:00
and in a few days, everything will be fine.
16
60953
2313
ရက်အတန်ကြာရင် အားလုံး အဆင်ပြေသွားမယ်ပေါ့။
01:04
But this time it wasn't fine.
17
64499
1837
ဒါပေမဲ့ ဒီတစ်ကြိမ်က အဆင်မပြေခဲ့ဘူး။
01:07
After the fever broke,
18
67560
1537
အဖျားဖြစ်ပြီးနောက်မှာ
သုံးပတ်ကြာ အရမ်း ခေါင်းမူးတယ်၊ အိမ်က မထွက်နိုင်ခဲ့ဘူး။
01:09
for three weeks I was so dizzy, I couldn't leave my house.
19
69121
3851
01:13
I would walk straight into door frames.
20
73467
2194
တံခါးဘောင်တွေဆီ တည့်တည့်လျှောက်၊
01:16
I had to hug the walls just to make it to the bathroom.
21
76335
2960
ရေချိုးခန်းရောက်ဖို့ နံရံတွေကို ဖက်ထားရတယ်။
01:20
That spring I got infection after infection,
22
80613
2657
အဲဒီနွေဦးက တစ်ခုပြီးတစ်ခု ရောဂါကူးစက်နေခဲ့ပြီး
01:23
and every time I went to the doctor,
23
83825
1827
ဆရာဝန်ဆီသွားတိုင်း
01:25
he said there was absolutely nothing wrong.
24
85676
2783
လုံးဝကို ဘာမှမဖြစ်ဘူးလို့ သူကပြောတယ်။
01:29
He had his laboratory tests,
25
89533
1625
သူ စမ်းသပ်ခန်း စစ်ဆေးမှုတွေလုပ်တယ်
01:31
which always came back normal.
26
91182
1904
ဒါက အမြဲတမ်း ပုံမှန်ဆိုပြီး ပြန်လာတယ်။
01:33
All I had were my symptoms,
27
93875
1967
ကျွန်မမှာ ရှိတဲ့ ရောဂါလက္ခဏာတွေက
01:35
which I could describe,
28
95866
1930
ကိုယ်ပဲ ပြောနိုင်ပြီး
01:37
but no one else can see.
29
97820
1692
ဘယ်သူမှ မမြင်နိုင်တာတွေပါ။
01:41
I know it sounds silly,
30
101370
1223
ဒါ ပေါက်ကရနိုင်တာ သိပေမဲ့
01:42
but you have to find a way to explain things like this to yourself,
31
102617
3268
ဒါမျိုးကို ကိုယ့်ကိုယ်ကို ရှင်းပြဖို့ နည်းလမ်းတစ်ခု ရှာဖို့လိုတယ်လေ။
01:45
and so I thought maybe I was just aging.
32
105909
3624
ဒီတော့ တွေးမိတာက ကိုယ်အသက်ကြီးရင့် လာတာဖြစ်နိုင်တယ်ပေါ့။
ဒါဟာ ၂၅ နှစ်ရဲ့ အြခားဘက်မှာ ရှိတာမျိုး ဖြစ်လောက်တယ်ပေါ့။
01:50
Maybe this is what it's like to be on the other side of 25.
33
110114
3553
01:53
(Laughter)
34
113691
2292
(ရယ်သံများ)
01:56
Then the neurological symptoms started.
35
116808
2168
ဒီနောက် အာရုံကြောဆိုင်ရာ လက္ခဏာတွေ စလာတယ်။
01:59
Sometimes I would find that I couldn't draw the right side of a circle.
36
119590
3711
တစ်ခါတစ်ရံ သိရတာက စက်ဝိုင်းရဲ့ ညာဘက်ကို မဆွဲနိုင်ဘူး၊
02:04
Other times I wouldn't be able to speak or move at all.
37
124325
3306
အခြားအချိန်တွေကျတော့ စကားပြောတာ (သို့) လှုပ်ရှားဖို့ လုံးဝ လုပ်မရဘူး။
02:10
I saw every kind of specialist:
38
130330
1734
အထူးကုအစုံကို ပြခဲ့တယ်၊
ကူးစက်ရောဂါ ဆရာဝန်တွေ၊ အရေပြား အထူးကု၊ဟိုမုန်းဆိုငိရာ အထူးကုတွေ၊
02:12
infectious disease doctors, dermatologists, endocrinologists,
39
132088
3072
02:15
cardiologists.
40
135184
1283
နှလုံးအထူးကုတွေပါ။
02:16
I even saw a psychiatrist.
41
136945
1916
စိတ်ရောဂါအထူးကုနဲ့တောင် ပြခဲ့ပါတယ်။
02:19
My psychiatrist said, "It's clear you're really sick,
42
139679
3244
ကျွန်မရဲ့ စိတ်ရောဂါအထူးကု ပြောတာက "မင်းဖျားနေတာ ရှင်းပါတယ်၊
02:22
but not with anything psychiatric.
43
142947
2156
စိတ်ရောနဲ့ ဘာမှမဆိုင်ပါဘူး။
မင်းဖြစ်တာကို သူတို့ရှာတွေ့နိုင်ပါစေလို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။"
02:26
I hope they can find out what's wrong with you."
44
146045
2738
နောက်နေ့မှာ အာရုံကြော အထူးကုက ကျွန်မမှာ စိတ်ပိုင်းဖောက်ပြန်နေတာကို တွေ့ရှိခဲ့တယ်။
02:30
The next day, my neurologist diagnosed me with conversion disorder.
45
150094
4066
02:34
He told me that everything --
46
154842
1683
သူပြောတာက အကုန်လုံးပါ၊
02:37
the fevers, the sore throats, the sinus infection,
47
157255
2977
ဖျားတာတွေ၊ လည်ချောင်းရောင်တာ၊ ဦးခေါင်းခွံ လေလမ်းကြောင်ကူးစက်မှု
02:40
all of the gastrointestinal, neurological and cardiac symptoms --
48
160916
3330
အစာအိမ်အူလမ်းကြောင်း၊အာရုံကြောနဲ့ နှလုံးပိုင်း လက္ခဏာအားလုံးဟာ
02:44
were being caused by some distant emotional trauma
49
164715
2718
ကျွန်မ မမှတ်မိနိုင်တဲ့ ကွာလှမ်းတဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ
02:47
that I could not remember.
50
167457
1606
ဒဏ်ရာကြောင့် ဖြစ်နေတာတဲ့။
သူပြောတာက ရောဂါလက္ခဏာတွေက တကယ်ဆိုပေမဲ့
02:50
The symptoms were real, he said,
51
170069
1998
02:52
but they had no biological cause.
52
172546
2359
ဇီဝဆိုင်ရာ အကြောင်းရင်းတော့ မရှိဘူးတဲ့။
02:56
I was training to be a social scientist.
53
176527
2609
ကျွန်မက လူမှုဆိုင်ရာ သိပ္ပံပညာရှင်ဖြစ်ဖို့ သင်ယူနေတာ
စာရင်းအင်း၊ ဖြစ်နိုင်ခြေ သီအိုရီ သင်္ချာပုံစံငယ်၊
02:59
I had studied statistics, probability theory,
54
179160
3232
03:02
mathematical modeling, experimental design.
55
182416
2574
စမ်းသပ်မှုဆိုင်ရာ ဒီဇိုင်းတွေကို လေ့လာခဲ့ပါတယ်။
အာရုံကြောပညာရှင်ရဲ့ရောဂါစစ်တမ်းကို မပယ်ချနိုင်သလို ခံစားမိပါတယ်။
03:07
I felt like I couldn't just reject my neurologist's diagnosis.
56
187058
3993
03:11
It didn't feel true,
57
191599
1592
ဒါ မှန်တယ်လို့ မခံစားရပေမဲ့
03:13
but I knew from my training that the truth is often counterintuitive,
58
193215
3470
ကျွန်မရဲ့ လေ့ကျင့်မှုကနေ သိခဲ့တာက အမှန်တရားဟာ မကြာခဏ ထင်တာနဲ့
03:17
so easily obscured by what we want to believe.
59
197356
2597
တခြားစီဆိုတော့ ယုံကြည်ချင်တာနဲ့ အလွယ် ဖုံးသွားပါတယ်။
03:20
So I had to consider the possibility that he was right.
60
200514
2932
ဒီတော့ သူမှန်တယ်ဆိုတဲ့ ဖြစ်နိုင်ခြေကို စဉ်းစားရတော့တာပေါ့။
03:25
That day, I ran a small experiment.
61
205603
2515
အဲဒီနေ့က အသေးစား စမ်းသပ်မှု တစ်ခုလုပ်ခဲ့တယ်။
03:28
I walked back the two miles from my neurologist's office to my house,
62
208919
3413
အာရုံကြောအထူးကုခန်းကနေ အိမ်အထိ နှစ်မိုင် ပြန်လျှောက်ခဲ့တယ်။
03:33
my legs wrapped in this strange, almost electric kind of pain.
63
213229
4035
ကျွန်မ ခြေထောက်တွေဟာ ဒီထူးဆန်းတဲ့ လျှပ်စစ်လို နာကျင်မှုမျိုးနဲ့ ပတ်နေတယ်။
03:38
I meditated on that pain,
64
218475
1603
နာကျင်မှုအပေါ် တရားမှတ်လိုက်တယ်။
ကျွန်မစိတ်ဟာ ဒါအားလုံးကို ဘယ်လို ထုတ်ပေးတာကို အထပ်ထပ်ရှုရင်းပေါ့။
03:40
contemplating how my mind could have possibly generated all this.
65
220102
4019
03:45
As soon as I walked through the door,
66
225320
1875
တံခါးမကို ဖြတ်လျှောက်လျှောက်ချင်းပဲ
03:47
I collapsed.
67
227219
1165
ကျွန်မ ပုံကျသွားတယ်။

03:48
My brain and my spinal cord were burning.
68
228837
2782
ကျွန်မ ဦးနှောက်နဲ့ အာရုံကြောဟာ ပူလောင်နေတယ်။
03:52
My neck was so stiff I couldn't touch my chin to my chest,
69
232696
3771
လည်ပင်းက တောင့်လွန်းတော့ မေးစေ့ကို ရင်ဘတ်နဲ့ မထိနိုင်ခဲ့ဘူး၊
03:57
and the slightest sound --
70
237324
1751
အသံသေးသေးလေး၊
အိပ်ရာခင်းတွေ ရှပ်တိုက်သံ၊
03:59
the rustling of the sheets,
71
239099
1835
04:00
my husband walking barefoot in the next room --
72
240958
2265
ခင်ပွန်း ခြေဗလာနဲ့ တစ်ဖက်ခန်းကို ဖြတ်လျှောက်တာ
04:03
could cause excruciating pain.
73
243737
2134
အင်မတန်ကို နာကျင်စေပါတယ်။
04:07
I would spend most of the next two years in bed.
74
247832
2583
နောက်နှစ်နှစ် အချိန်အများစုဟာ အိပ်ယာထဲမှာ ကုန်ခဲ့တယ်။
04:11
How could my doctor have gotten it so wrong?
75
251235
2760
ကျွန်မဆရာဝန်က ဘယ်လိုဖြစ်ပြီး မှားနိုင်မှာလဲ။
04:14
I thought I had a rare disease,
76
254939
2181
ထင်ခဲ့တာက ဆရာဝန်တွေ တစ်ခါမှ
မမြင်ဖူးတဲ့ ရှားပါး ရောဂါတစ်ခုရခဲ့တယ်ပေါ့
04:17
something doctors had never seen.
77
257144
1989
04:19
And then I went online
78
259926
1195
ဒါနဲ့ အွန်လိုင်းတက်တော့
အလားတူရောဂါ လက္ခဏာတွေနဲ့ ရှင်သန်နေတဲ့ ကမ္ဘာတစ်လွှား
04:21
and found thousands of people all over the world
79
261145
2378
04:23
living with the same symptoms,
80
263980
1620
ထောင်ချီတဲ့ လူတွေကို တွေ့ရတယ်။
အလားတူ အထီးကျန်နေ၊
04:26
similarly isolated,
81
266087
1564
04:27
similarly disbelieved.
82
267675
1457
အလားတူ အယုံအကြည်မဲ့နေတာပါ။
04:29
Some could still work,
83
269854
1283
တစ်ချို့အလုပ်လုပ်နိုင်တုန်း
ဒါပေမဲ့ ညနေခင်းတွေ၊ ပိတ်ရက်တွေမှာ အိပ်ရာထဲ ကုန်ဆုံး၊
04:31
but had to spend their evenings and weekends in bed,
84
271161
2485
04:33
just so they could show up the next Monday.
85
273670
2067
ဒါမှ နောက်တနင်္လာမှာ အလုပ်ဆင်းနိုင်မှာလေ။
04:36
On the other end of the spectrum,
86
276364
2080
အခြားနယ်ပယ်မှာကျတော့
04:38
some were so sick
87
278468
1738
အရမ်း နေမကောင်းဖြစ်တော့
04:40
they had to live in complete darkness,
88
280230
2306
လုံးဝကို မှောင်တဲ့အထဲမှာ နေထိုင်ကြရတယ်၊
04:42
unable to tolerate the sound of a human voice
89
282560
3372
လူစကားပြောသံတွေ (သို့) ချစ်ခင်သူတွေရဲ့ အထိအတွေ့ကို
04:45
or the touch of a loved one.
90
285956
1909
ခံနိုင်စွမ်းမရှိကြဘူး။
04:49
I was diagnosed with myalgic encephalomyelitis.
91
289469
4002
ကျွန်မက ဦးနှောက် ရောင်ရမ်းပြီး ကြွက်သားနာကျင်မှုဖြစ်တာပါ။
04:54
You've probably heard it called "chronic fatigue syndrome."
92
294554
3452
ဒါကို နာတာရှည် ပင်ပန်းမှု ရောဂါလက္ခဏာ လို့ခေါ်တာ ကြာဖူးနိုင်လောက်တယ်။
04:58
For decades, that's a name
93
298987
1922
ဆယ်စုနှစ်တွေကြာ ဒါဟာ ဒီလောက်
05:00
that's meant that this
94
300933
1605
ပြင်းထန်တာဖြစ်နိုင်တဲ့
05:03
has been the dominant image
95
303578
1383
ရောဂါတစ်ခုရဲ့ ထင်ရှားတဲ့
05:04
of a disease that can be as serious as this.
96
304985
3275
ပုံရိပ်တစ်ခုဖြစ်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုလို့ အမည်တစ်ခုပါ။
05:09
The key symptom we all share
97
309468
1524
အားလုံးမှာ တူညီတဲ့ အဓိက လက္ခဏာက
ရုပ်ပိုင်း၊ စိတ်ပိုင်း အားထုတ်တဲ့အခါတိုင်း
05:11
is that whenever we exert ourselves -- physically, mentally --
98
311016
3752
05:15
we pay and we pay hard.
99
315296
1953
အပြင်းအထန် ဒုက္ခရောက်တာပါ။
05:17
If my husband goes for a run, he might be sore for a couple of days.
100
317807
3494
ကျွန်မ ခင်ပွန်း အပြေးကျင့်ရင် တစ်ရက်၊ နှစ်ရက်လောက် ရောင်နိုင်တယ်၊
05:21
If I try to walk half a block, I might be bedridden for a week.
101
321325
3399
ကျွန်မ ဘလောက်ဝက်လောက် လမ်းလျှောက်ရင် အိပ်ရာထဲ တစ်ပတ်လောက် လဲနေလောက်တယ်။
05:25
It is a perfect custom prison.
102
325323
2255
ဒါက ထုံးစံဖြစ်နေတဲ့ အကျဉ်းထောင်တစ်ခုပါ။
05:28
I know ballet dancers who can't dance,
103
328261
2748
မကနိုင်တဲ့ ဘဲလေးကချေသည်တွေ၊
မပေါင်းနိုင်တဲ့ စာရင်းကိုင်တွေ၊
05:31
accountants who can't add,
104
331033
2173
05:33
medical students who never became doctors.
105
333230
2558
ဘယ်တော့မှ ဆရာဝန်ဖြစ်မလာတဲ့ ဆေးကျောင်းသားတွေကို သိတယ်။
05:36
It doesn't matter what you once were;
106
336421
2168
တစ်ခါတုန်းက ဖြစ်ခဲ့တာက ဘာမှ အရေးမပါဘူး၊
ဒါကို သင်မှမလုပ်နိုင်တော့တာလေ။
05:39
you can't do it anymore.
107
339056
1790
05:41
It's been four years,
108
341475
1890
လေးနှစ်ကြာပြီဖြစ်ပြီး
05:43
and I've still never been as well as I was
109
343389
2596
ကျွန်မလည်း အရင်ကလို မရောက်သေးပါဘူး၊
အာရုံကြော အထူးကုဆေးခန်းကနေ အိမ်ကို လမ်းလျှောက်မပြန်ခင်က မိနစ်ကိုပါ။
05:46
the minute before I walked home from my neurologist's office.
110
346009
3476
05:50
It's estimated that about 15 to 30 million people around the world
111
350683
3195
ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှာ ဒီရောဂါရှိသူ ၁၅ သန်းကနေ သန်း ၃၀ လောက်
05:53
have this disease.
112
353902
1254
ရှိမယ် ခန့်မှန်းရတယ်။
05:55
In the US, where I'm from, it's about one million people.
113
355604
3263
ကျွန်မလာခဲ့တဲ့ US မှာ လူတစ်သန်းလောက် ရှိပါတယ်။
05:58
That makes it roughly twice as common as multiple sclerosis.
114
358891
3632
အဖြစ်များတဲ့ မ​ပြောနိုင်၊ မလှုပ်ရှားနိုင် ရောဂါ အကြမ်းဖျင်း နှစ်ဆဖြစ်စေတယ်။
06:03
Patients can live for decades with the physical function
115
363797
2742
လူနာတွေဟာ နှလုံးသွေးကြော ရပ်သွားသူရဲ့ ရုပ်ပိုင်း
06:06
of someone with congestive heart failure.
116
366563
2134
လုပ်ဆောင်မှုနဲ့ ဆယ်စုနှစ်ချီ ရှင်နိုင်တယ်။
06:09
Twenty-five percent of us are homebound or bedridden,
117
369310
3038
ကျွန်မတို့ ၂၅ % က အိမ်မှာ ခြေချုပ်မိတာ (သို့) အိပ်ယာထဲလဲနေပြီး
06:12
and 75 to 85 percent of us can't even work part-time.
118
372927
3701
၇၅ က ၈၅ % ထိကတော့ အချိန်ပိုင်းအလုပ်တောင် မလုပ်နိုင်ပါဘူး။
06:17
Yet doctors do not treat us
119
377385
2004
ကျွန်မတို့ကို ဆရာဝန်တွေကမကု၊
သိပ္ပံပညာကလည်း မလေ့လာသေးပါဘူး။
06:20
and science does not study us.
120
380064
1938
ဘယ်လိုဖြစ်ပြီး ဒီရောဂါက အဖြစ်များပြီး ဒီပျက်စီးမှုကို
06:23
How could a disease this common and this devastating
121
383116
3428
06:27
have been forgotten by medicine?
122
387325
1825
ဆေးပညာက မေ့ထားရတာလဲ။
06:31
When my doctor diagnosed me with conversion disorder,
123
391264
2524
ဆရာဝန်က ကျွန်မမှာ စိတ်ပိုင်း ဖောက်ပြန်တာကို တွေ့တော့
06:33
he was invoking a lineage of ideas about women's bodies
124
393812
2688
နှစ် ၂၅၀၀ ကျော်ရှိတဲ့ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ခန္ဓာတွေအကြာင်း
06:36
that are over 2,500 years old.
125
396524
2150
အယူအဆတွေရဲ့ မျိုးနွယ်ကို မှီငြမ်းနေပါတယ်။
06:39
The Roman physician Galen thought
126
399215
1733
ရိုမန် သမားတော် Galen တွေးခဲ့တာက
06:40
that hysteria was caused by sexual deprivation
127
400972
2971
စိတ်ကစဉ့်ကလျားရောဂါဟာ အထူးသဖြင့် ရမ္မက်ကြီးတဲ့ အမျိုးသမီးတွေမှာ
06:43
in particularly passionate women.
128
403967
2525
လိင် ခံစားခွင့် မရတာကြောင့်ဖြစ်တာတဲ့။
ဂရိတွေ တွေးတာက ပြောရရင် သားအိမ်ဟာ ခြောက်သွားပြီး
06:47
The Greeks thought the uterus would literally dry up
129
407125
2764
06:49
and wander around the body in search of moisture,
130
409913
2427
ကိုယ်တွင်း အဂါတွေကို ဖိရင်း စိုထိုင်းမှုရှာဖို့
06:52
pressing on internal organs --
131
412364
1896
ကိုယ်ခန္ဓာထဲ လှည့်လည်သွားတော့
06:54
yes --
132
414284
1214
ဟုတ်တယ်၊
06:56
causing symptoms from extreme emotions
133
416648
2695
လွန်ကဲတဲ့ စိတ်ခံစားမှုတွေကနေ မူးဝေမှုနဲ့ သွက်ချာပါဒ
06:59
to dizziness and paralysis.
134
419367
2245
ရောဂါလက္ခဏာတွေ ဖြစ်ပေါ်စေတယ်။
07:02
The cure was marriage and motherhood.
135
422715
2604
ကုသမှုကတော့ လက်ထပ်ပြီး မိခင်ဘဝဖြစ်ခြင်းပါ။
07:06
These ideas went largely unchanged for several millennia until the 1880s,
136
426898
4560
ဒီအယူအဆတွေက ထောင်စုနှစ်တွေကနေ အာရုံကြော ပညာရှင်တွေ စိတ်ကစဉ့်ကလျားသီအိုရီခေတ်မီဖို့
07:11
when neurologists tried to modernize the theory of hysteria.
137
431482
3698
ကြိုးစားတဲ့ ၁၈၈၀ နှစ်လွန်တွေတိုင် အများကြီး မပြောင်းလဲသွားခဲ့ဘူး။
07:15
Sigmund Freud developed a theory
138
435764
1653
Sigmund Freud ကနေပြီး
07:17
that the unconscious mind could produce physical symptoms
139
437441
2796
သိစိတ်ကဖြေရှင်းဖို့ နာကျင်လှတဲ့ အမှတ်တရတွေ၊ ခံစားမှုတွေကို
07:20
when dealing with memories or emotions
140
440261
2015
ရင်ဆိုင်တော့ မသိစိတ်က ရုပ်ပိုင်းလက္ခဏာတွေ
07:22
too painful for the conscious mind to handle.
141
442300
2311
ထုတ်ပေးနိုင်တယ်လို့ သီအိုရီကို ထွင်ခဲ့တယ်။
07:24
It converted these emotions into physical symptoms.
142
444635
2879
စိတ်ခံစားမှုတွေကို ရုပ်ရောဂါ လက္ခဏာတွေအဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့တယ်။
07:29
This meant that men could now get hysteria,
143
449460
2196
ဆိုတာက အမျိုးသားတွေ စိတ်ကစဉ့်ကလျား ရနိုင်ပေမဲ့
07:31
but of course women were still the most susceptible.
144
451680
2498
တကယ်က အမျိုးသမီးတွေဟာ စိတ်ထိခိုက်မှု အများဆုံးဖြစ်တယ်
07:35
When I began investigating the history of my own disease,
145
455448
3617
ကျွန်မ ကိုယ်တိုင်ရဲ့ ရောဂါရဲ့ သမိုင်းကို စတင်စူးစမ်းတော့
ဒီအယူအဆတွေ နက်ရှိုင်းစွာ စီးဝင်ဆဲဆိုတာတွေ့ဖို့ အံ့သြမိခဲ့တယ်။
07:39
I was amazed to find how deep these ideas still run.
146
459089
3045
၁၉၃၄ မှာ
07:43
In 1934,
147
463011
1186
07:44
198 doctors, nurses and staff at the Los Angeles County General Hospital
148
464221
4775
Los Angeles County အထွေထွေကု ဆေးရုံက ဆရာဝန်တွေ၊ သူနာပြုတွေနဲ့ ဝန်ထမ်း ၁၉၈ ဦး​
အသည်းအသန် နေမကောင်းဖြစ်ခဲ့တယ်။
07:49
became seriously ill.
149
469020
1541
07:50
They had muscle weakness, stiffness in the neck and back, fevers --
150
470585
4411
ကြွက်သား အားနည်းမှု၊ လည်ပင်းနဲ့ ကျောမှာ တောင့်တင်းမှု၊ အဖျားရောဂါတွေ
ကျွန်မ ပထမဆုံး ရောတွေ့ရစဉ်က ရခဲ့တဲ့ ရောဂါလက္ခဏာတွေနဲ့ အားလုံးအတူတူပဲ။
07:55
all of the same symptoms I had when I first got diagnosed.
151
475020
3354
07:58
Doctors thought it was a new form of polio.
152
478928
2319
ဆရာဝန်တွေက ပိုလီယို ပုံစံသစ်လို့ ထင်ခဲ့တယ်။
ဒီကတည်းက တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ ဖြစ်ပွားမှု ၇၀ ကျော်
08:02
Since then, there have been more than 70 outbreaks documented
153
482133
2931
မှတ်တမ်းတင်ထားတာရှိတယ်။
08:05
around the world,
154
485088
1161
08:06
of a strikingly similar post-infectious disease.
155
486273
2438
မှတ်သားလောက်အောင် တူတဲ့ နောက်မှကူးစက်တဲ့ ရောဂါပါ။
08:09
All of these outbreaks have tended to disproportionately affect women,
156
489419
3493
ဒီဖြစ်ပွားမှု အားလုံးဟာ အမျိုးသမီးတွေကို အချိုးမကျ ထိခိုက်စေတတ်ပြီး
08:13
and in time, when doctors failed to find the one cause of the disease,
157
493482
3927
အနှေးနဲ့အြမန် ဆရာဝန်တွေဟာ ဒီရောဂါရဲ့ အကြောင်းရင်းကိုရှာဖို့ ပျက်ကွက်တော့
08:17
they thought that these outbreaks were mass hysteria.
158
497433
3139
ဒီဖြစ်ပွားမှုတွေဟာ အစုလိုက် စိတ်ခချာက်ချားတာလို့ ထင်ခဲ့ကြတယ်။
ဘာလို့ ဒီအယူအဆက ဒီလောက် ခံနိုင်ရည်ရှိရတာလဲ။
08:21
Why has this idea had such staying power?
159
501115
2905
08:25
I do think it has to do with sexism,
160
505567
1796
လိင်ခွဲခြားတာနဲ့ ဆိုင်တယ်လို့ထင်ပေမဲ့
08:27
but I also think that fundamentally, doctors want to help.
161
507387
3441
အခြေခံအားဖြင့် ဆရုဝန်တွေက ကူညီချင်တယ်လို့လည်း ထင်မိတယ်။
08:30
They want to know the answer,
162
510852
1770
သူတို့ဟာ အဖြေကို သိချင်ပြီး
08:32
and this category allows doctors to treat what would otherwise be untreatable,
163
512646
4891
ဒီအမျိုးအစားက ဆရာဝန်တွေကို အခြားနည်းနဲ့ ကုမရနိုင်တာကို ကုသဖို့
08:37
to explain illnesses that have no explanation.
164
517561
2805
ရှင်းလင်းချက် မရှိတဲ့ ရောဂါကို ရှင်းလင်းဖို့ ဖြစ်စေခဲ့တယ်။
ပြဿနာက ဒါဟာ တကယ့် ဘေးအန္တရာယ်ဖြစ်နိုင်တာပါ။
08:41
The problem is that this can cause real harm.
165
521079
2692
08:44
In the 1950s, a psychiatrist named Eliot Slater
166
524382
3596
၁၉၅၀ လွန်နှစ်တွေမှာ Eliot Slater လို့ခေါ်တဲ့ စိတ်ကုပညာရှင်က
စိတ်ကစဉ့်ကလျားရောဂါတွေ့ထားတဲ့ လူနာစု ၈၅ ဦးကို လေ့လာခဲ့တယ်။
08:48
studied a cohort of 85 patients who had been diagnosed with hysteria.
167
528002
4184
08:52
Nine years later, 12 of them were dead and 30 had become disabled.
168
532766
3997
ကိုးနှစ်အကြာမှာ ၎င်းတို့ထဲက ၁၂ ယောက်က သေဆုံးပြီး ၃၀ က မသန်မစွမ်းဖြစ်လာခဲ့တယ်။
08:56
Many had undiagnosed conditions like multiple sclerosis,
169
536787
3433
အများအြပားဟာ အာရုံကြော ချွတ်ယွင်းတာ၊ ဝက်ရူးပြန်၊ ဦးနှောက်အကျိတ်ရောဂါမျိူး
09:00
epilepsy, brain tumors.
170
540244
1896
မပေါ်တဲ့ အခြေအနေမှာပါ။
09:03
In 1980, hysteria was officially renamed "conversion disorder."
171
543259
3725
၁၉၈၀ မှာ စိတ်ကစဉ့်ကလျားဖြစ်တာကို စိတ်ဖောက် ပြန်မှုလို့ တရားဝင် ပြောင်းခဲ့တယ်။
09:07
When my neurologist gave me that diagnosis in 2012,
172
547563
3324
အာရုံကြောပညာရှင်က ၂၀၁၂ မှာ ကျွန်မကို ရောဂါစစ်တော့
09:10
he was echoing Freud's words verbatim,
173
550911
2617
သူက Freud ရဲ့ စကားလုံး မှတ်တမ်းကို သံယောင်လိုက်နေခဲ့ပြီး
09:13
and even today,
174
553552
1151
ယနေ့တိုင်အောင်
09:14
women are 2 to 10 times more likely to receive that diagnosis.
175
554727
4374
အမျိုးသမီးတွေဟာ ၂ ကြိမ်က ၁၀ ကြိမ်ထိ ဒီရောဂါစစ်ဆေးမှု ရဖို့ အလားအလာပိုများတယ်
09:20
The problem with the theory of hysteria or psychogenic illness
176
560487
3999
စိတ်ကစဉ့်ကလျားရောဂါ သီအိုရီ (သို့) စိတ်ကြောင့်ဖြစ်တဲ့ ရောဂါရဲ့ပြဿနာက
09:24
is that it can never be proven.
177
564510
2034
ဘယ်တော့မှ သက်သေပြလို့ မရတာပါ။
09:26
It is by definition the absence of evidence,
178
566568
2855
အဓိပ္ပါယ်အရတော့ သက်သေခံ ကင်းမဲ့ခြင်းနဲ့
09:30
and in the case of ME,
179
570192
1375
ME ဖြစ်ခဲ့လျှင်
09:31
psychological explanations have held back biological research.
180
571591
4005
စိတ်ပညာဆိုင်ရာ ရှင်းလင်းချက်တွေက ဇီဝဆိုင်ရာ သုတေသနကို ချုပ်ထားတယ်။
09:35
All around the world, ME is one of the least funded diseases.
181
575620
3299
တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ ME က ထောက်ပံ့မှု အနည်းဆုံးရောဂါတွေထဲက တစ်ခုပါ။
09:39
In the US, we spend each year roughly 2,500 dollars per AIDS patient,
182
579321
6942
US မှာ AIDS လူနာတစ်ဦးကို တစ်နှစ် အကြမ်းဖျင်း ၂၅၀၀ ဒေါ်လာ၊
09:46
250 dollars per MS patient
183
586809
2720
MS လူနာတစ်ဦးကို ဒေါ်လာ ၂၅၀ သုံးပြီး ME လူနာကျတော့
တစ်နှစ်ကို ၅ ဒေါ်လာပဲ သုံးပါတယ်။
09:50
and just 5 dollars per year per ME patient.
184
590100
3207
ဒါက လျှပ်လက်ခြင်းပဲမဟုတ်ဘူး။
09:54
This was not just lightning.
185
594125
2081
09:56
I was not just unlucky.
186
596230
1764
ကျွန်မ ကံမကောင်းတာပဲမဟုတ်ဘူး။
09:58
The ignorance surrounding my disease has been a choice,
187
598494
3091
ကျွန်မ ရောဂါကို ဝန်းရံနေတဲ့ မသိမှုမှာ ရွေးချယ်စရာတစ်ခု ရှိဖူးတယ်။
10:01
a choice made by the institutions that were supposed to protect us.
188
601609
4124
ကျွန်မတို့ကို ကာကွယ်သင့်တဲ့ အဖွဲ့ကြီးတွေက လုပ်တဲ့ ရွေးချယ်မှုပါ။
10:07
We don't know why ME sometimes runs in families,
189
607535
2871
ဘာကြောင့် ME ဟာ မျိုးရိုးလိုက်တာ
10:10
why you can get it after almost any infection,
190
610430
2465
ဘာကြောင့် အန်တီရိုဗိုင်းရပ်ကနေ၊ Epstein-Barr ၊
10:12
from enteroviruses to Epstein-Barr virus to Q fever,
191
612919
3733
Q အဖျားထိ ကူးစက်မှုတိုင်း နီးပါးနောက်မှာ ကျွန်မတို့ရနိုင်တာ (သို့)
ဘာကြောင့် အမျိုးသမီးတွေဟာ အမျိုးသား တွေထက် ၂ဆ၊ ၃ဆ ပိုကူးစက်တာ မသိဘူး။
10:17
or why it affects women at two to three times the rate of men.
192
617123
3240
ဒီပြဿနာက ကျွန်မ ရောဂါထက် အများကြီး ပိုကြီးတယ်။
10:21
This issue is much bigger than just my disease.
193
621058
2719
10:24
When I first got sick,
194
624356
1183
ပထမ ကျွန်မဖျားတုန်းက
10:25
old friends were reaching out to me.
195
625563
2158
မိတ်ဆွေဟောင်းတွေ ကျွန်မဆီ ရောက်လာတယ်။
10:28
I soon found myself a part of a cohort of women in their late 20s
196
628180
3129
မကြာခင် ကိုယ်တွေ တစ်စစီပြုတ်နေတဲ့ နှစ်ဆယ်နှောင်း အမျိုးသမီးစုရဲ့
10:31
whose bodies were falling apart.
197
631333
1686
အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်ခဲ့တာ သိလိုက်ရတယ်၊
ထူးခြားတာက ကျွန်မတို့မှာရှိနေတဲ့ ဒုက္ခကို အရေးတကြီး
10:34
What was striking was just how much trouble we were having
198
634012
2855
10:36
being taken seriously.
199
636891
1158
ဆောင်ရွက်တာကိုပါ။
10:38
I learned of one woman with scleroderma,
200
638577
1958
အသားမျှင်ခက်မာနေတဲ့ အမျိုးသမီးဆီက သိရတာပါ
10:40
an autoimmune connective tissue disease,
201
640559
2100
တစ်ရှူးဆက်နေတဲ့ရောဂါတစ်ခု၊
10:42
who was told for years that it was all in her head.
202
642683
2710
ဒါ သူ့ခေါင်းထဲမှာရှိနေတယ်လို့ နှစ်များစွာ အပြောခံရသူပါ။
10:45
Between the time of onset and diagnosis,
203
645417
2512
ရောဂါဖြစ်တာနဲ့ စစ်ဆေးတာကြားမှာ
10:47
her esophagus was so thoroughly damaged,
204
647953
2427
သူမရဲ့ အစာပြွန်ဟာ အတော်ကြီးကို ပျက်စီးခဲ့တာဆိုတော့
10:50
she will never be able to eat again.
205
650404
2245
ဘယ်တော့မှ ပြန်စားနိုင်တော့မှာ မဟုတ်ဘူး။
10:52
Another woman with ovarian cancer,
206
652673
2182
သားအိမ်ကင်ဆာနဲ့ အခြားအမျိုးသမီးဟာ
10:55
who for years was told that it was just early menopause.
207
655376
2748
စောစောပဲ သွေးဆုံးခဲ့တယ်လို့ နှစ်များစွာ ပြောခံရသူပါ။
10:59
A friend from college,
208
659188
1568
ကောလိပ်က သူငယ်ချင်းတစ်ဦး
11:00
whose brain tumor was misdiagnosed for years as anxiety.
209
660780
3895
ဦးနှောက်အကျိတ်ကို ပူပန်မှုအဖြစ်နဲ့ နှစ်ချီပြီး မှားယွင်း စစ်ဆေးခံရတယ်။
11:06
Here's why this worries me:
210
666222
1610
ကျွန်မ ပူပန်တာက ဟောဒါကြောင့်ပါ။
၁၉၅၀ နှစ်လွန်တွေကတည်းက များစွာသော တစ်ရှူးဆက်တဲ့ ရောဂါတွေရဲ့နှုန်းတွေဟာ
11:09
since the 1950s, rates of many autoimmune diseases
211
669125
3451
11:12
have doubled to tripled.
212
672600
1703
နှစ်ဆကနေ သုံးဆတက်လာတယ်။
11:14
Forty-five percent of patients who are eventually diagnosed
213
674818
2940
အဆုံးမှာ အသိအမှတ်ပြုထားတဲ့ တစ်ရှူးဆက်တဲ့ရောဂါ တွေ့ရှိရသူ
11:17
with a recognized autoimmune disease
214
677782
1994
လူနာ လေးဆယ့်ငါး ရာနှုန်းဟာ
11:19
are initially told they're hypochondriacs.
215
679800
2508
အစက သောကလွန်ကဲတဲ့ ရောဂါသည်တွေလို့ အပြောခံရသူတွေပါ။
11:22
Like the hysteria of old, this has everything to do with gender
216
682783
3150
ဇရာကြောင့် စိတ်ချောက်ချားတာလိုပဲ ဒါက လိင်၊ ကျွန်မတို့ ယုံကြည့်တဲ့
11:25
and with whose stories we believe.
217
685957
1866
ဇာတ်လမ်းတွေနဲ့ အရာရာ ပတ်သက်နေပါတယ်။
11:28
Seventy-five percent of autoimmune disease patients are women,
218
688974
3651
တစ်ရှူးဆက်တဲ့ရောဂါ လူနာ ခုနှစ်ဆယ့်ငါး ရာနှုန်းက အမျိုးသမီးတွေဖြစ်ပြီး
11:32
and in some diseases, it's as high as 90 percent.
219
692649
3179
တစ်ချို့ရောဂါတွေမှာ ၉၀% ထိ မြင့်မားပါတယ်။
ဒီရောဂါတွေဟာ အမျိုးသမီးတွေကို အချိုးမကျ ကူးစက်တာတောင်မှ
11:37
Even though these diseases disproportionately affect women,
220
697076
2857
11:39
they are not women's diseases.
221
699957
1652
အမျိုးသမီးရောဂါတွေ မဟုတ်ဘူး။
11:41
ME affects children and ME affects millions of men.
222
701633
3688
ME ဟာ ကလေးတွေကို၊ သန်းချီတဲ့ အမျိုးသားတွေကို ကူးစက်ပါတယ်။
11:45
And as one patient told me,
223
705345
1785
လူနာတစ်ယောက်ပြောတာက
ဒါကို အသွား၊အပြန် ရတာတဲ့။
11:47
we get it coming and going --
224
707154
1508
11:48
if you're a woman, you're told you're exaggerating your symptoms,
225
708686
3608
မိန်းမတစ်ယောက်ဖြစ်ရင် သင်ဟာ ရောဂါ လက္ခဏာတွေကို ချဲ့ကားတယ်လို့ အပြောခံရပေမဲ့
11:52
but if you're a guy, you're told to be strong, to buck up.
226
712318
3458
ကောင်လေးဆိုရင်တော့ အားတက်ဖို့ သန်စွမ်းတယ်လို့ အပြောခံရတယ်။
11:56
And men may even have a more difficult time getting diagnosed.
227
716676
4149
ရောဂါအစစ်ခံတဲ့အခါ အမျိုးသားတွေဟာ ပိုခက်ခဲတဲ့ အချိန်တောင်ရှိနိုင်ပါတယ်။
12:09
My brain is not what it used to be.
228
729419
2865
ကျွန်မရဲ့ ဦးနှောက်က အရင်အတိုင်း မဟုတ်တော့ဘူး။
12:25
Here's the good part:
229
745914
1327
ဒီမှာ ကောင်းတဲ့အပိုင်းက
12:28
despite everything, I still have hope.
230
748645
2179
ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် ကျွန်မ မျှော်လင့်နိုင်သေးတယ်၊
12:31
So many diseases were once thought of as psychological
231
751903
3900
၎င်းတို့ရဲ့ နည်းလမ်းတွေကို သိပ္ပံပညာက မဖော်ထုတ်ခင်အထိ
12:35
until science uncovered their biological mechanisms.
232
755827
2908
စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာလို့ တစ်ခါက ထင်ခဲ့တဲ့ ရောဂါများစွာရှိခဲ့တယ်။
12:39
Patients with epilepsy could be forcibly institutionalized
233
759323
3094
ဦးနှောက်ထဲက လျှပ်စစ်ပိုင်းလုပ်ဆောင်မှုကို EEG က မတိုင်းတာနိုင်ခင်က
12:42
until the EEG was able to measure abnormal electrical activity in the brain.
234
762441
4604
ဝက်ရူးပြန်ရောဂါနဲ့ လူနာတွေဟာ အတင်းအကျပ် ဆေးရုံပို့ခံရတယ်။
12:47
Multiple sclerosis could be misdiagnosed as hysterical paralysis
235
767500
4276
CAT စကင်နဲ့ MRI တွေက ဦးနှောက် ဒဏ်ရာတွေကို မတွေ့ရှိခင်က အသားမျှင်ခက်မာတာကို
12:51
until the CAT scan and the MRI discovered brain lesions.
236
771800
3312
ကယောင်ချောက်ချား သွက်ချာပါဒလို့ မှားယွင်းစစ်ဆေးခဲ့တယ်။
12:55
And recently, we used to think
237
775945
1515
ပြီးတော့ မကြာခင်က H အူသိမ်ဝဟာ
12:57
that stomach ulcers were just caused by stress,
238
777484
2820
လက်သည်လို့ မရှာတွေ့ခင်အထိ
13:00
until we discovered that H. pylori was the culprit.
239
780328
3320
ဝမ်းဗိုက် ပြည်တည်နာဟာ စိတ်ဖိစီးမှု ကြောင့်ဖြစ်တာလို့ တွေးထင်ခဲ့ဖူးတယ်။
13:04
ME has never benefited from the kind of science
240
784801
2894
ME ဟာ အခြားရောဂါတွေရတဲ့ အကျိုးကျေးဇူး ဒီသိပ္ပံပညာမျိုးကနေ
13:07
that other diseases have had,
241
787719
2310
ဘယ်တုန်းကမှ မရခဲ့ပေမဲ့
ဒါက ပြောင်းလဲဖို စနေပါတယ်။
13:10
but that's starting to change.
242
790053
1664
13:12
In Germany, scientists are starting to find evidence of autoimmunity,
243
792661
3541
ဂျာမဏီမှာ သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ တစ်ရှူးဆက် ရောဂါရဲ့ သက်သေခံနဲ့ ရှာဖို့ စနေပြီး
13:16
and in Japan, of brain inflammation.
244
796226
2342
ဂျပန်မှာ ဦးနှောက် ရောင်ရမ်းခြင်းရဲ့ဟာပါ၊
13:19
In the US, scientists at Stanford are finding abnormalities
245
799406
3054
US မှာ Stanford က သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ သာမန်ကနေ
13:22
in energy metabolism
246
802484
1896
စံသွေဖည်မှု ၁၆ ခုရှိတဲ့
13:24
that are 16 standard deviations away from normal.
247
804404
3462
စွမ်းအင် ကိုယ်တွင်းဇီဝဖြစ်စဉ်ထဲက မူမမှန်မှုတွေကို ရှာဖွေနေပါတယ်။
13:28
And in Norway, researchers are running a phase-3 clinical trial
248
808640
4045
ပြီးတော့ နော်ဝေးမှာ သုတေသီတွေဟာ လူနာတစ်ချို့ကို ပကတိ သက်သာစေတဲ့
13:32
on a cancer drug that in some patients causes complete remission.
249
812709
3667
ကင်ဆာဆေးဝါးတစ်ခုကို အဆင့် ၁ ကုသမှု စစ်ဆေးတာကို လုပ်ဆောင်နေပါတယ်။
13:37
What also gives me hope
250
817798
1661
ကျွန်မကို မျှော်လင့်ချက် ပေးသေးတာက
13:40
is the resilience of patients.
251
820316
2017
လူနာတွေရဲ့ ဒဏ်ခံနိုင်မှုပါ။
13:43
Online we came together,
252
823968
1874
ကျွန်မတို့ အွန်လိုင်းမှာ စုပြီး
13:46
and we shared our stories.
253
826251
1679
ကိုယ့်အဖြစ်တွေကို မျှဝေကြတယ်
13:49
We devoured what research there was.
254
829449
2774
ရှိနေတဲ့ သုတေသနကို အငမ်းမရ ဖတ်တယ်၊
13:52
We experimented on ourselves.
255
832743
2077
မိမိကိုယ်ကို စမ်းသပ်ခဲ့ကြတယ်။
13:55
We became our own scientists and our own doctors
256
835496
2373
ကိုယ်တိုင် သိပ္ပံပညာရှင်တွေ၊ ဆရာဝန်တွေဖြစ်လာခဲ့တယ်
13:57
because we had to be.
257
837893
1591
ဖြစ်ဖို့လည်း လိုတာကြောင့်ပါ။
14:00
And slowly I added five percent here, five percent there,
258
840378
3739
တဖြည်းဖြည်းနဲ့ ဒီမှာ ငါးရာခိုင်နှုန်း ဟိုမှာ ငါးရာခိုင်နှုန်း ထပ်ဖြည့်လိုက်တာ
နောက်ဆုံး အိမ်ကနေထွက်နိုင်ခဲ့တဲ့
14:04
until eventually, on a good day,
259
844141
2233
14:06
I was able to leave my home.
260
846398
1906
နေ့ကောင်းတစ်နေ့မတိုင်ခင်ထိပေါ့။
14:09
I still had to make ridiculous choices:
261
849815
2587
အဓိပ္ပါယ်မရှိတဲ့ ရွေးချယ်မှုတွေ လုပ်နေရဆဲပါ။
14:12
Will I sit in the garden for 15 minutes, or will I wash my hair today?
262
852568
3841
ဥယျဉ်ထဲမှာ ၁၅ မိနစ်ထိုင်မလား၊ (သို့) ဒီနေ့ ခေါင်းလျှော်မလားပေါ့။
14:16
But it gave me hope that I could be treated.
263
856924
2428
ဒါက ကျွန်မကို ကုလို့ရတယ်လို့ မျှော်လင့်ချက်ပေးတယ်။
14:19
I had a sick body; that was all.
264
859693
2342
ကျန်မမှာ မကျန်းမာတဲ့ ခန္ဓာ ရှိခဲ့တယ်၊ ဒါပဲလေ။
14:22
And with the right kind of help, maybe one day I could get better.
265
862789
4031
မှန်ကန်တဲ့ ကူညီမှုမျိုးနဲ့ဆိုရင် တစ်နေ့မှာ ကျွန်မ သက်သာလာနိုင်လောက်တယ်။
14:27
I came together with patients around the world,
266
867740
3203
ကမ္ဘာတစ်လွှားက လူနာတွေနဲ့ အတူစုပြီး
14:31
and we started to fight.
267
871466
1754
ကျွန်မတို့ စတင် တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့တယ်။
14:33
We have filled the void with something wonderful,
268
873863
3171
ကျွန်မတို့မှာ ဟာကွက်ကို အံ့သြစရာ တစ်ခုနဲ့ ဖြည့်ထားပေမဲ့
14:37
but it is not enough.
269
877698
1492
မလုံလောက်သေးပါဘူး။
14:40
I still don't know if I will ever be able to run again,
270
880662
4037
ကျွန်မ ပြန်ပြေးနိုင်မလား၊ အကွာအဝေးတစ်ခုထိ လမ်းလျှောက်နိုင် ဒါမှမဟုတ်
14:44
or walk at any distance,
271
884723
1897
ကျွန်မ အခု အိပ်မက်တွေထဲမှာသာလုပ်တဲ့
14:46
or do any of those kinetic things that I now only get to do in my dreams.
272
886644
3909
ရွေ့လျားတဲ့ အရာတွေကိုလုပ်နိုင်ဦးမလား ဆိုတာ မသိသေးပါဘူး။
ဒါပေမဲ့ ကျွန်မလာခဲ့တဲ့ခရီးအတွက် အရမ်းကျေးဇူးတင်မိပါတယ်။
14:51
But I am so grateful for how far I have come.
273
891143
3090
14:55
Progress is slow,
274
895955
1485
တိုးတက်မှုက နှေးတယ်၊
14:57
and it is up
275
897464
1292
အတက်ရှိတယ်၊
14:59
and it is down,
276
899310
1256
အကျရှိတယ်၊
15:01
but I am getting a little better each day.
277
901222
2913
ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ နေ့တိုင်း နည်းနည်းချင်း ပိုကောင်းလာနေတယ်။
ကျွန်မ အိပ်ခန်းထဲမှာ ပိတ်မိခဲ့တုန်းက ဘယ်လိုဆိုတာ အမှတ်ရနေတယ်၊
15:06
I remember what it was like when I was stuck in that bedroom,
278
906013
3919
15:10
when it had been months since I had seen the sun.
279
910548
2948
လတွေနဲ့ချီပြီး နေကို မမြင်ခဲ့ရတာပါ၊
15:15
I thought that I would die there.
280
915226
2088
အဲဒီမှာပဲ သေသွားမလားလို့ ထင်ခဲ့တာပါ။
15:18
But here I am today,
281
918961
1567
ဒါပေမဲ့ ဒီနေ့ ကျွန်မ ဒီမှာ
15:21
with you,
282
921255
1282
ရှင်တို့နဲ့အတူ ရှိနေတယ်၊
15:23
and that is a miracle.
283
923513
2061
ဒါ အံ့ဖွယ်သရဲ တစ်ခုပါ။
15:28
I don't know what would have happened had I not been one of the lucky ones,
284
928606
3619
ကျွန်မဟာ ကံကောင်းတဲ့သူတစ်ယောက် မဟုတ်ခဲ့ရင်၊ အင်တာနက်မတိုင်ခင်က
15:32
had I gotten sick before the internet,
285
932377
2177
နေမကောင်းဖြစ်ခဲ့ရင် ကျွန်မ လူစုကို မတွေ့ခဲ့ရင်
15:34
had I not found my community.
286
934995
1974
ဘာဖြစ်ခဲ့မှန်းကို ကျွန်မ မသိနိုင်ခဲ့ဘူး။
15:37
I probably would have already taken my own life,
287
937777
2728
ဖြစ်နိုင်တာက များစွာသော အခြားသူတွေလိုပဲ
ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်သေမိလောက်ပါပြီ။
15:41
as so many others have done.
288
941028
1907
မှန်တဲ့အတိုင်း မေးခဲ့တယ်ဆိုရင် လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်တွေက
15:44
How many lives could we have saved, decades ago,
289
944094
3224
15:47
if we had asked the right questions?
290
947957
1903
ဘယ်နှစ်ဘဝလောက် ကယ်တင်နိုင်ခဲ့ပြီလဲ။
15:50
How many lives could we save today
291
950626
2149
စစ်မှန်တဲ့ အစပြုဖို့ ဆုံးဖြတ်တယ်ဆိုရင်
15:53
if we decide to make a real start?
292
953592
2162
ဒီနေ့မှာ ဘယ်နှစ်ဘဝလောက် ကယ်တင်နိုင်မလဲ။
15:57
Even once the true cause of my disease is discovered,
293
957205
3043
ကျွန်မ ရောဂါရဲ့ အကြောင်းရင်းမှန်ကို ဖော်ထုတ်တာနဲ့တင်
16:00
if we don't change our institutions and our culture,
294
960881
3475
ကျွန်မတို့ရဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုကို မပြောင်းလဲရင်
16:04
we will do this again to another disease.
295
964380
2376
ဒါကို နောက်ရောဂါတစ်ခုမှာ ဆက်လုပ်ကြမှာပါ။
16:07
Living with this illness has taught me
296
967658
1994
ဒီမကျန်းမာမှုနဲ့ ရှင်သန်မှုက သင်ပေးခဲ့တာက
16:09
that science and medicine are profoundly human endeavors.
297
969676
2928
သိပ္ပံနဲ့ ဆေးပညာဟာ လေးနက်လှတဲ့ လူသား ကြိုးပမ်းမှုတွေဆိုတာပါ။
ဆရာဝန်တွေ၊ သိပ္ပံပညာရှင်တွေ၊ မူဝါဒ ချမှတ်သူတွေဟာ
16:13
Doctors, scientists and policy makers
298
973153
2591
16:15
are not immune to the same biases
299
975768
2887
ကျွန်မတို့အားလုံးကို ထိခိုက်စေတဲ့ တူညီတဲ့ ဘက်လိုက်မှုတွေကို
16:19
that affect all of us.
300
979568
1579
ခံနိုင်ရည်မရှိပါဘူး။
16:23
We need to think in more nuanced ways about women's health.
301
983377
3052
အမျိုးသမီးကျန်းမာရေးကို ပိုကွဲပြားတဲ့နည်းတွေနဲ့ တွေးဖို့လိုတယ်။
ကျွန်မတို့ရဲ့ ကိုယ်ခံအားစနစ်တွေဟာ စစ်တလင်းတစ်ခုနဲ့ညီမျှတဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့
16:27
Our immune systems are just as much a battleground for equality
302
987119
4102
16:31
as the rest of our bodies.
303
991245
1582
ကျန်တဲ့အပိုင်းလောက် များပါတယ်။
16:33
We need to listen to patients' stories,
304
993253
2344
လူနာတွေရဲ့ အဖြစ်တွေကို နားထောင်ဖို့လိုပြီး
16:36
and we need to be willing to say, "I don't know."
305
996542
2565
"မသိဘူးလို့" ပြောဖို့ စိတ်ဆန္ဒရှိရပါမယ်။
"မသိဘူး" ဆိုတာဟာ လှပတဲ့အရာပါ။
16:40
"I don't know" is a beautiful thing.
306
1000024
2352
16:43
"I don't know" is where discovery starts.
307
1003235
2592
"မသိဘူး" ဆိုတာဟာ ရှာဖွေမှု စတင်ရာပါ။
16:47
And if we can do that,
308
1007365
1422
ဒါကို လုပ်နိုင်တယ်ဆိုရင်
16:49
if we can approach the great vastness of all that we do not know,
309
1009447
3695
ကျွန်မတို့ မသိသမျှအားလုံးရဲ့ မဟာ ကျယ်ပြောမှုဆီ ချဉ်းကပ်နိုင်ရင်
မသေချာမှုကို ကြောက်တာထက်
16:53
and then, rather than fear uncertainty,
310
1013166
1952
ဒါကို အံ့သြမှု သဘောနဲ့ နှုတ်ဆက်နိုင်လောက်ပါတယ်ရှင်။
16:55
maybe we can greet it with a sense of wonder.
311
1015142
2511
16:58
Thank you.
312
1018342
1351
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
ကျေးဇူးပါရှင်။
17:04
Thank you.
313
1024096
1240
ဤဝဘ်ဆိုဒ်အကြောင်း

ဤဆိုက်သည် သင့်အား အင်္ဂလိပ်စာလေ့လာရန်အတွက် အသုံးဝင်သော YouTube ဗီဒီယိုများနှင့် မိတ်ဆက်ပေးပါမည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ ထိပ်တန်းဆရာများ သင်ကြားပေးသော အင်္ဂလိပ်စာသင်ခန်းစာများကို သင်တွေ့မြင်ရပါမည်။ ဗီဒီယိုစာမျက်နှာတစ်ခုစီတွင် ပြသထားသည့် အင်္ဂလိပ်စာတန်းထိုးများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။ စာတန်းထိုးများသည် ဗီဒီယိုပြန်ဖွင့်ခြင်းနှင့်အတူ ထပ်တူပြု၍ လှိမ့်သွားနိုင်သည်။ သင့်တွင် မှတ်ချက်များ သို့မဟုတ် တောင်းဆိုမှုများရှိပါက ဤဆက်သွယ်ရန်ပုံစံကို အသုံးပြု၍ ကျွန်ုပ်တို့ထံ ဆက်သွယ်ပါ။

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7