My Daughter, Malala | Ziauddin Yousafzai | TED Talks

Translator: Odgiiv Khuurkhunkhuu Reviewer: Indra Ganzorig

In many patriarchal societies and tribal societies,

Эцгийн эрхэт ёсны болон овгийн зохион байгуулалттай олон нийгэмд

fathers are usually known by their sons,

Аав нар ихэвчлэн хүү нараараа танигддаг.

but I'm one of the few fathers

Харин би бол өөрийн охиноороо танигдсан

who is known by his daughter,

цөөн хэдэн аав нарын нэг юм.

and I am proud of it.

Би үүгээрээ бахархдаг.

(Applause)

(Алга ташилт)

Malala started her campaign for education

Малала боловсролын төлөөх өөрийн аянаа

and stood for her rights in 2007,

2007 онд эхлүүлж, өөрийн эрхийнхээ төлөө зогссон.

and when her efforts were honored in 2011,

Түүний хичээл зүтгэлийг 2011 онд үнэлж

and she was given the national youth peace prize,

түүнд үндэсний энх тайвны шагналыг олгосон.

and she became a very famous,

Тэр улсдаа маш нэр хүндтэй,

very popular young girl of her country.

алдартай залуу охин болсон билээ.

Before that, she was my daughter,

Үүнээс өмнө, тэр миний охин байлаа.

but now I am her father.

Харин одоо би түүний аав болсон.

Ladies and gentlemen,

Ноёд хатагтай нараа

if we glance to human history,

Хэрвээ бид хүн төрөлхтний түүхийг харах юм бол,

the story of women

эмэгтэйчүүдийн түүх

is the story of injustice,

бол шударга бус байдал

inequality,

тэгш бус байдал

violence and exploitation.

хүчирхийлэл, мөлжлөгийн түүх юм.

You see,

Та мэднэ дээ

in patriarchal societies,

Эцгийн эрхэт нийгэмд

right from the very beginning,

бүр анхнаасаа л

when a girl is born,

эмэгтэй хүүхэд төрөхөд

her birth is not celebrated.

энэ үйл явдлыг тэмдэглэдэггүй байсан.

She is not welcomed,

Тэр охиныг таатай хүлээж авдаггүй.

neither by father nor by mother.

Эцэг нь ч тэр эх нь ч тэр.

The neighborhood comes

Хөршүүд ирээд

and commiserates with the mother,

ээжид нь гашуудал илэрхийлдэг.

and nobody congratulates the father.

Хэн ч аавд нь баяр хүргэдэггүй.

And a mother is very uncomfortable

Эх нь охин хүүхэд төрүүлсэндээ

маш их хямарч, зовсон байдаг

for having a girl child.

When she gives birth to the first girl child,

Ээж нь анхны хүүхдээ охин төрүүлэхэд

first daughter, she is sad.

тэр гунигладаг.

When she gives birth to the second daughter,

Хоёр дахь охиноо төрүүлэхэд

she is shocked,

тэр цочирддог.

and in the expectation of a son,

Хүү төрүүлнэ гэсэн горьдлоготойгоор

when she gives birth to a third daughter,

гурав дахь охиноо төрүүлэхэд

she feels guilty like a criminal.

буруу зүйл хийсэн гэмт хэрэгтэн мэт санагддаг.

Not only the mother suffers,

Зөвхөн эх нь зовоод зогсохгүй

but the daughter, the newly born daughter,

дөнгөж төрсөн охин ч бас.

when she grows old,

Түүнийг өсөж том болох үед

she suffers too.

тэр бас л зовох болно.

At the age of five,

Таван нас хүрсэн охин

while she should be going to school,

сургуульд явахын оронд

she stays at home

гэртээ үлдэж байхад

and her brothers are admitted in a school.

түүний эрэгтэй дүү нар нь сургуульд ордог.

Until the age of 12, somehow,

12 нас хүртлээ яаж ийгээд

she has a good life.

тэр сайхан амьдралтай байна.

She can have fun.

Тэр хөгжилдөж наадаж болно.

She can play with her friends in the streets,

Тэр гудамжинд найз нартайгаа тоглож болно.

and she can move around in the streets

Яг л эрвээхий шиг

like a butterfly.

гудамжаар зугаалж болно.

But when she enters her teens,

Гэвч тэр өсвөр насны охин болж

when she becomes 13 years old,

13 нас хүрэхэд нь

she is forbidden to go out of her home

түүнийг эрэгтэй харгалзагчгүйгээр

without a male escort.

гэрээсээ гарахыг нь хориглодог.

She is confined under the four walls of her home.

Тэр гэрийнхээ дөрвөн хананы дунд хоригдоно.

She is no more a free individual.

Тэр чөлөөтэй, бие даасан хувь хүн байхаа болино.

She becomes the so-called honor

Тэр гэр бүл,

of her father and of her brothers

аав, ах дүү нарынхаа хувьд

and of her family,

нэр төр гэх зүйл нь болдог.

and if she transgresses

Хэрвээ охин энэ нэр төр гэх

the code of that so-called honor,

хуулийг нь зөрчих юм бол

she could even be killed.

тэр амь насаа ч алдаж болно.

And it is also interesting that this so-called

Мөн энэхүү хүндэтгэл,

нэр төрийн журам нь

code of honor,

it does not only affect the life of a girl,

зөвхөн охины амьдралд нөлөөлөөд зогсохгүй,

it also affects the life

тэр гэр бүлийн эрэгтэй гишүүдийн

of the male members of the family.

амьдралд ч нөлөөлдөг нь хачирхалтай.

I know a family of seven sisters and one brother,

Би долоон эмэгтэй, нэг эрэгтэй хүүхэдтэй айлыг мэднэ.

and that one brother,

Тэр айлын ганц хүү нь

he has migrated to the Gulf countries,

долоон эгч дүүс болон

эцэг эхийнхээ амжиргааг залгуулахын тулд

to earn a living for his seven sisters

and parents,

Персийн булан руу нүүн ажиллаж байгаа.

because he thinks that it will be humiliating

Учир тэр хэрвээ түүний долоон эгч дүүс

if his seven sisters learn a skill

мэргэжилтэй болоод

and they go out of the home

гэрээсээ гаран амь зууж эхэлбэл,

and earn some livelihood.

энэ нь ичгэвэртэй хэрэг болно гэж боддог.

So this brother,

Ингээд ганц хүү нь

he sacrifices the joys of his life

өөрийн амьдралын баяр баясгалан болон

and the happiness of his sisters

эгч дүү нарынхаа аз жаргалыг

at the altar of so-called honor.

тэр нэр төр гэх зүйлийн төлөө золиослосон.

And there is one more norm

Эцгийн эрхэт нийгэмд

of the patriarchal societies

дуулгавартай байдал гэх

that is called obedience.

бас өөр нэгэн дүрэм журам бий.

A good girl is supposed to be

Сайн охин хүүхэд

very quiet, very humble

маш дуугүй, даруу,

and very submissive.

хүлцэнгүй байх ёстой.

It is the criteria.

Энэ бол шалгуур.

The role model good girl should be very quiet.

Үлгэр жишээ охин маш даруухан байх хэрэгтэй.

She is supposed to be silent

Тэр чимээгүй байх ёстой

and she is supposed to accept the decisions

бас өөрийн эцэг эх болон

of her father and mother

ахмад хүмүүсийн шийдвэрийг

and the decisions of elders,

дургүй байсан ч

even if she does not like them.

хүлцэнгүйгээр дагах ёстой.

If she is married to a man she doesn't like

Хэрвээ тэр сэтгэлгүй хүнтэйгээ гэрлэвэл

or if she is married to an old man,

эсвэл хөгшин хүнтэй гэрлэвэл

she has to accept,

тэр хүлээн зөвшөөрөх л ёстой.

because she does not want to be dubbed

Учир нь тэр дуулгаваргүй гэж

as disobedient.

дуудуулахыг хүсэхгүй.

If she is married very early,

Хэрвээ тэр эрт гэр бүл болбол

she has to accept.

мөн л хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй.

Otherwise, she will be called disobedient.

Эс бөгөөс түүнийг дуулгаваргүй хэмээн хэлэх болно.

And what happens at the end?

Эцэст нь юу болох вэ?

In the words of a poetess,

Нэгэн яруу найрагч эмэгтэйн хэлснээр

she is wedded, bedded,

Тэр гэрлэнэ, оронд орно,

and then she gives birth to more sons and daughters.

тэгээд илүү олон хүү, охин төрүүлэх болно.

And it is the irony of the situation

Үүнд хамгийн харамсалтай нь

that this mother,

өнөөх ээж нь охиддоо

she teaches the same lesson of obedience

дуулгавартай байх талаар

to her daughter

and the same lesson of honor to her sons.

харин хөгвүүддээ нэр хүндийн тухай

өнөөх л сургамжаа заадаг.

And this vicious cycle goes on, goes on.

Энэ хор хөнөөлтэй тойрог үргэлжилсээр л байдаг.

Ladies and gentlemen,

Ноёд хатагтай нар аа,

this plight of millions of women

сая сая эмэгтэйчүүдэд тулгараад буй энэ асуудал

could be changed

өөрчлөгдөж болно.

if we think differently,

Хэрвээ бид өөрөөр бодох юм бол,

if women and men think differently,

Хэрвээ эрчүүд эмэгтэйчүүд өөрөөр бодох юм бол,

if men and women in the tribal and patriarchal societies

Хэрвээ хөгжиж буй орны эцгийн эрхт ёсны болон

in the developing countries,

овгийн нийгэм дэх эрчүүд эмэгтэйчүүд

if they can break a few norms

Хэрвээ тэд гэр бүл, нийгмийн

of family and society,

хэдхэн л дүрэм журмыг зөрчиж чадвал,

if they can abolish the discriminatory laws

Хэрэв тэд эмэгтэйчүүдийн

үндсэн эрхийг зөрчиж буй

of the systems in their states,

өөрсдийн улс орны систем дэх

which go against the basic human rights

of the women.

ялгаварлан гадуурхсан хуулийг арилгаж чадвал.

Dear brothers and sisters, when Malala was born,

Эрхэм ах эгч, дүү нар минь, Малалаг төрөхөд

and for the first time,

анх удаагаа

believe me,

надад итгээрэй,

I don't like newborn children, to be honest,

шударгаар хэлэхэд, би шинээр төрсөн хүүхдүүдэд дургүй,

but when I went and I looked into her eyes,

гэхдээ намайг очоод түүний нүд рүү харахад

believe me,

надад итгээрэй,

I got extremely honored.

би үнэхээр бахархсан.

And long before she was born,

Түүнийг төрөхөөс өмнө,

I thought about her name,

би түүний нэрний талаар бодсон.

and I was fascinated with a heroic

Тэр үед би Афганистаны эрх чөлөөний домогт

legendary freedom fighter in Afghanistan.

тэмцэгч, баатарлаг нэгнийг биширдэг байлаа.

Her name was Malalai of Maiwand,

Тэр эмэгтэйн нэрийг Майвандын Малалай гэдэг байв.

and I named my daughter after her.

Би охиндоо түүний нэрийг өгсөн.

A few days after Malala was born,

Миний охин Малалаг төрснөөс

my daughter was born,

хэд хоногийн дараа

my cousin came --

миний үеэл манайд ирсэн.

and it was a coincidence --

Хачирхалтай тохиолдлоор

he came to my home

тэр манайд ирэхдээ

and he brought a family tree,

Юсуфзай гэр бүлийн

a family tree of the Yousafzai family,

ургийн бичгийг авчирсан байсан.

and when I looked at the family tree,

Тэр ургийн бичгийг харахад,

it traced back to 300 years of our ancestors.

манай өвөг дээдсийн 300 жилийн түүхийг харуулж байв.

But when I looked, all were men,

Гэхдээ бүгд эрчүүд байсан.

and I picked my pen,

Тэгээд би үзгээ аваад

drew a line from my name,

өөрийнхөө нэрнээс зураас татаад

and wrote, "Malala."

"Малала" гэж бичсэн.

And when she grow old,

Түүнийг өсөж томроход,

when she was four and a half years old,

дөрвөн нас хагастай байхад нь

I admitted her in my school.

би түүнийг сургуульдаа бүртгэж авсан.

You will be asking, then, why should I mention about

Та бүхэн яагаад охиноо сургуульд

the admission of a girl in a school?

оруулснаа дурдав гэж асуух байх.

Yes, I must mention it.

Тиймээ, би үүнийг дурдах ёстой.

It may be taken for granted in Canada,

Канадад, Америк болон олон өндөр хөгжилтэй орнуудад

in America, in many developed countries,

энэ нь магадгүй энгийн үзэгдэл байх л даа.

but in poor countries,

Гэхдээ ядуу буурай улс орнуудад

in patriarchal societies, in tribal societies,

эцгийн эрхт ёсны, овгийн зохион байгуулалттай нийгмүүдэд

it's a big event for the life of girl.

энэ нь охины амьдралд тохиох маш том үйл явдал юм.

Enrollment in a school means

Сургуульд орно гэдэг нь

recognition of her identity and her name.

түүний бие даасан байдал, нэр хүндийн гол илрэл юм.

Admission in a school means

Сургуульд орсноор

that she has entered the world of dreams

тэр ирээдүйн амьдралынхаа

боломжийг нээн илрүүлэх,

and aspirations

where she can explore her potentials

хүсэл мөрөөдөл болон зорилгынхоо ертөнцөд

for her future life.

орно гэсэн үг юм.

I have five sisters,

Би таван эгчтэй дүүстэй.

and none of them could go to school,

Тэдний нэг нь ч сургуульд явж чадаагүй.

and you will be astonished,

Намайг 2 долоо хоногийн өмнө

two weeks before,

Канадын визны мэдүүлэг хөтөлж байх үед

when I was filling out the Canadian visa form,

гэр бүлийн мэдээлэл гэсэн хэсэгт

and I was filling out the family part of the form,

I could not recall

би зарим эгч нарынхаа

the surnames of some of my sisters.

овог нэрийг санахгүй байсан гэвэл

та нар гайхах байх.

And the reason was

Учир юу вэ гэвэл

that I have never, never seen the names

би өмнө нь тэдний нэрийг

of my sisters written on any document.

ямар ч бичиг баримт дээр бичигдсэн байхыг нь хараагүй.

That was the reason that

Ийм учраас би

I valued my daughter.

охиноо хүндэтгэсэн юм.

What my father could not give to my sisters

Миний аав эгч нарт минь, өөрийн охиддоо

and to his daughters,

өгч чадаагүй тэр зүйл.

I thought I must change it.

Би үүнийг өөрчлөх ёстой гэж бодсон.

I used to appreciate the intelligence

Би охиныхоо ухаан, авьяас чадвараар

and the brilliance of my daughter.

бахархдаг байсан.

I encouraged her to sit with me

Би найз нарыгаа ирэхэд

when my friends used to come.

түүнийг хажуудаа суулгадаг байсан.

I encouraged her to go with me to different meetings.

Би түүнийг олон уулзалтанд хамт дагуулж явдаг байсан.

And all these good values,

Бүхий л сайн сайхан үнэт чанаруудыг

I tried to inculcate in her personality.

түүний зан төлөвт нь суулгахыг хичээсэн.

And this was not only she, only Malala.

Зөвхөн Малалагаар зогсохгүй

I imparted all these good values

би эдгээр бүх сайн чанаруудыг өөрийн сургууль,

to my school, girl students and boy students as well.

эмэгтэй болон эрэгтэй сурагчиддаа дамжуулсан.

I used education for emancipation.

Би боловсролыг эрх чөлөөний төлөө ашигласан.

I taught my girls,

Би охиддоо,

I taught my girl students,

эмэгтэй сурагчиддаа

to unlearn the lesson of obedience.

хүлцэнгүй бай гэх тэр сургамжийг мартахыг заасан.

I taught my boy students

Би эрэгтэй сурагчиддаа хоосон нэр хүндийн тухай

to unlearn the lesson of so-called pseudo-honor.

сургамжийг дагахгүй байхыг заасан.

Dear brothers and sisters,

Эрхэм ах дүү нар минь,

we were striving for more rights for women,

Бид эмэгтэйчүүдийн эрхийн төлөө тэмцэж байсан.

and we were struggling to have more,

Бид тэдэнд нийгэмд илүү өргөн орон зайг

more and more space for the women in society.

бий болгохын төлөө тэмцэж байсан.

But we came across a new phenomenon.

Гэвч нэгэн шинэ үйл явдал бий болж эхэлсэн.

It was lethal to human rights

Энэ нь хүний эрх, ялангуяа эмэгтэйчүүдийн

and particularly to women's rights.

эрхийн эсрэг асар хөнөөлтэй зүйл байлаа.

It was called Talibanization.

Үүнийг Талибанчлал гэж нэрлэж байсан.

It means a complete negation

Энэ нь улс төр, эдийн засаг, нийгмийн бүх л харилцаанд

of women's participation

эмэгтэйчүүдийн оролцоог

in all political, economical and social activities.

бүрэн үгүйсгэж, байхгүй болгоно гэсэн үг байв.

Hundreds of schools were lost.

Зуу зуун сургуулиуд хаагдсан.

Girls were prohibited from going to school.

Охидыг сургуульд явахыг нь зогсоосон.

Women were forced to wear veils

Эмэгтэйчүүд хүчээр гивлүүр өмсөж,

and they were stopped from going to the markets.

тэднийг зах руу явахыг нь хориглосон.

Musicians were silenced,

Хөгжимчид чимээгүй болж

girls were flogged

охидыг ташуураар ороолгож,

and singers were killed.

мөн дуучид амь үрэгдэж байлаа.

Millions were suffering,

Олон сая хүн зовж байсан ч

but few spoke,

тэдний цөөнх нь л үзэл бодлоо илэрхийлж байв.

and it was the most scary thing

Эргэн тойронд алдаг, ташуурддаг хүмүүсээр дүүрэн байхад

when you have all around such people

өөрийнхөө эрхийн төлөө

who kill and who flog,

дуугарна гэдэг бол

and you speak for your rights.

хамгийн аймшигтай зүйл.

It's really the most scary thing.

Энэ үнэхээр хамгийн аймшигтэй зүйл.

At the age of 10,

10 настай байхдаа,

Malala stood, and she stood for the right

Малала боловсрол олж авах

эрхийн төлөө тэмцсэн.

of education.

She wrote a diary for the BBC blog,

Тэр BBC-ын блогт өдрийн тэмдэглэл хөтөлж байв.

she volunteered herself

Тэр New York Times-ын баримтат кинонд

for the New York Times documentaries,

сайн дураараа оролцсон.

and she spoke from every platform she could.

Тэр өөрийн хүрч чадах бүх л сувгаар ярьж байв.

And her voice was the most powerful voice.

Түүний дуу хоолой хамгийн хүчирхэг нь байсан.

It spread like a crescendo all around the world.

Энэ нь бүх дэлхийгээр цуурай мэт тарсан.

Үүний улмаас Талибанчууд

And that was the reason the Taliban

could not tolerate her campaign,

түүний аянг тэвчиж чадахгүйд хүрсэн юм.

and on October 9 2012,

2012 оны 10 сарын 9 өдөр

she was shot in the head at point blank range.

Малала толгой руугаа маш ойрын зайнаас буудуулсан.

It was a doomsday for my family and for me.

Энэ өдөр манай гэр бүл болон миний хувьд ертөнцийн төгсгөл байв.

The world turned into a big black hole.

Дэлхий ертөнц том хар нүх болж хувирсан.

While my daughter was

Миний охин

on the verge of life and death,

үхэл амьдралын зааг дээр байхад

I whispered into the ears of my wife,

Би эхнэрийнхээ чихэнд

"Should I be blamed for what happened

"Би энэ бүхэнд өөрийгөө буруутгах

to my daughter and your daughter?"

ёстой юу?" гэж шивнэсэн.

And she abruptly told me,

Гэтэл тэр гэнэт

"Please don't blame yourself.

"Өөрийгөө бүү буруутга.

You stood for the right cause.

Чи зөв зүйлийн төлөө зогссон.

You put your life at stake

Чи үнэний төлөө,

for the cause of truth,

энх тайваны төлөө,

for the cause of peace,

боловсролын төлөө өөрийн амьдралаа

and for the cause of education,

эрсдэлд оруулсан.

and your daughter in inspired from you

Охин чинь чамаас урам зориг авч

and she joined you.

чамтай нэгдсэн.

You both were on the right path

Та хоёр хоёулаа зөв замаар явж байсан.

and God will protect her."

Бурхан түүнийг хамгаалах болно" гэж хэлсэн.

These few words meant a lot to me,

Энэ хэдэн үг надад ихийг ухааруулсан.

and I didn't ask this question again.

Би тэр асуултыг дахиж асуугаагүй.

When Malala was in the hospital,

Малала эмнэлэгт байхдаа

and she was going through the severe pains

тэр хүнд хэцүү өвчин шаналалд зовж,

and she had had severe headaches

толгой нь аймшигтай ихээр өвддөг байсан.

because her facial nerve was cut down,

Учир нь нүүрний мэдрэлийн судаснууд нь тасарсан байсан.

I used to see a dark shadow

Би эхнэрийнхээ царайг

spreading on the face of my wife.

бараан сүүдэрт дарагдахыг харсан.

But my daughter never complained.

Гэвч миний охин хэзээ ч гомдоллож байгаагүй.

She used to tell us,

Тэр бидэнд

"I'm fine with my crooked smile

"Би энэ мэдээгүй болсон нүүр,

and with my numbness in my face.

муруй инээмсэглэлдээ санаа зовохгүй байна.

I'll be okay. Please don't worry."

Би зүгээр болно оо. Битгий санаа зов" гэж хэлдэг байсан.

She was a solace for us,

Тэр бидний хувьд тайтгарал маань байсан юм.

and she consoled us.

Тэр биднийг тайвшруулдаг байсан.

Dear brothers and sisters,

Ах дүүс минь,

we learned from her how to be resilient

Хамгийн хэцүү цаг мөчид ч бэрхшээлийг

in the most difficult times,

хэрхэн даван туулж болдгийг бид түүнээс суралцсан.

and I'm glad to share with you

Хүүхэд эмэгтэйчүүдийн эрхийн төлөө тэмцэгч

that despite being an icon

бэлгэ тэмдэг байхаас гадна,

for the rights of children and women,

тэр яг л бусад 16 настай охидтой адилхан

she is like any 16-year old girl.

гэдгийг хуваалцаж байгаадаа баяртай байна.

She cries when her homework is incomplete.

Гэрийн даалгавар нь дутуу бол үүнээсээ болж тэр уйлдаг.

She quarrels with her brothers,

Тэр дүү нартайгаа маргалддаг.

and I am very happy for that.

Би үүнд нь маш их жаргалтай байдаг.

People ask me,

Хүмүүс надаас

what special is in my mentorship

"Малалаг чанга хатуу, зоригтой,

which has made Malala so bold

дуу хоолойгоо хүргэж чаддаг, төлөв томоотой

and so courageous and so vocal and poised?

болгож хүмүүжүүлсэн арга барилын нууц нь юу вэ?" гэж асуудаг.

I tell them, don't ask me what I did.

Би тэдэнд "Миний юу хийснийг бүү асуу.

Ask me what I did not do.

Миний юу хийгээгүйг асуу.

I did not clip her wings, and that's all.

Би түүний далавчийг нь тайраагүй юм. Ингээд л боллоо. " гэж хариулдаг.

Thank you very much.

Маш их баярлалаа.

(Applause)

(Алга ташилт)

Thank you. Thank you very much. Thank you. (Applause)

Маш их баярлалаа. Баярлалаа (Алга ташилт)