The pattern behind self-deception | Michael Shermer

Translator: Rozeta Pavlova Reviewer: Dragan Bocevski

So since I was here last in '06,

Од последниот пат кога бев овде, во 2006,

we discovered that global climate change

до сега видовме дека глобалните климатски промени

is turning out to be a pretty serious issue,

може да се претворат во прилично сериозен проблем.

so we covered that fairly extensively

Поради тоа оваа тема доста опсежно ја покривме

in Skeptic magazine.

во списанието Skeptic.

We investigate all kinds

Ги проучувавме сите видови

of scientific and quasi-scientific controversies,

на научни и квази-научни контроверзии.

but it turns out we don't have to worry about any of this

Но, се чини дека ние и не мораме да се грижиме за било што во врска со тоа,

because the world's going to end in 2012.

бидејќи крајот на светот ќе се случи во 2012.

Another update:

Друго потсетување:

You will recall I introduced you guys

ќе се сетите дека јас ви

to the Quadro Tracker.

го претставив Квадро Тракер.

It's like a water dowsing device.

Тоа е нешто како рашла за барање на подземни води.

It's just a hollow piece of plastic with an antenna that swivels around.

Тоа е само шупливо парче пластика со една антена која се врти во круг.

And you walk around, and it points to things.

И додека се движите наоколу, антената се насочува кон нешто.

Like if you're looking for marijuana in students' lockers,

Како кога бараме марихуана во студентските шкафчиња,

it'll point right to somebody.

таа точно ќе се насочи кон некого.

Oh, sorry. (Laughter)

Ох, извинете. (Смеа)

This particular one that was given to me

Токму овој уред кој ми беше даден мене,

finds golf balls,

пронаоѓа топчиња за голф,

especially if you're at a golf course

особено ако се наоѓате на терен за голф

and you check under enough bushes.

и проверите доволен број на грмушки.

Well, under the category of "What's the harm of silly stuff like this?"

А под категоријата „Каква штета би имало од смешно нешто како ова?“

this device, the ADE 651,

овој уред, АДЕ 651,

was sold to the Iraqi government

и беше продаден на Владата во Ирак

for 40,000 dollars apiece.

за 40 000 долари по парче.

It's just like this one, completely worthless,

Токму нешто како ова, кое е тотално бескорисно,

in which it allegedly worked by "electrostatic

кое наводно работи со помош на „електростатско

magnetic ion attraction,"

магнетно привлекување на јони“,

which translates to

што преведено значи само

"pseudoscientific baloney" -- would be the nice word --

„псевдонаучна празна фраза“ -- тоа би биле соодветните зборови --

in which you string together a bunch of words that sound good,

на која може да се додадат уште еден куп други зборови кои звучат добро,

but it does absolutely nothing.

а всушност со него не може да се прави апсолутно ништо.

In this case, at trespass points,

Во ваков случај, при ваква измама,

allowing people to go through

дозволувајќи им на некои луѓе да поминат

because your little tracker device said they were okay,

бидејќи вашиот мал уред за проверка вели дека тие се во ред,

actually cost lives.

може некого да го чини живот.

So there is a danger to pseudoscience,

Значи постои опасност во псевдонауката

in believing in this sort of thing.

и верувањето во ваков тип на нешта.

So what I want to talk about today is belief.

Затоа јас денеска сакам да зборувам за Верувањата.

I want to believe,

Јас сакам да верувам,

and you do too.

а и вие исто така.

And in fact, I think my thesis here is that

И всушност, мислам дека мојата теза овде е дека

belief is the natural state of things.

верувањето е природна состојба на нештата.

It is the default option. We just believe.

Тоа не е прашање на избор. Ние едноставно веруваме.

We believe all sorts of things.

Веруваме во секакви работи.

Belief is natural;

Верувањето е природно.

disbelief, skepticism, science, is not natural.

Неверувањето, скептицизмот, науката, не се природни.

It's more difficult.

Тие се потешки.

It's uncomfortable to not believe things.

Нелагодно е да не се верува.

So like Fox Mulder on "X-Files,"

Исто како Фокс Мулдер во "Досиеја X",

who wants to believe in UFOs? Well, we all do,

кој сака да верува во НЛО? Па добро, сите го правиме тоа.

and the reason for that is because

А причината за тоа е дека

we have a belief engine in our brains.

ние имаме машина за верување во нашиот мозок.

Essentially, we are pattern-seeking primates.

Всушност, ние сме примати кои бараат шеми.

We connect the dots: A is connected to B; B is connected to C.

Ги поврзуваме точките: А е поврзано со Б; Б е поврзано со Ц.

And sometimes A really is connected to B,

И понекогаш А навистина е поврзано со Б.

and that's called association learning.

Е тоа се вика учење по асоцијација.

We find patterns, we make those connections,

Ние пронаоѓаме шеми, ги правиме поврзувањата,

whether it's Pavlov's dog here

без разлика дали станува збор за кучето на Павлов

associating the sound of the bell with the food,

кое го асоцира звукот на ѕвончето со храната,

and then he salivates to the sound of the bell,

а потоа лачи плунка при звукот на ѕвончето,

or whether it's a Skinnerian rat,

или пак се зборува за глушецот на Скинер,

in which he's having an association

кој прави асоцијација

between his behavior and a reward for it,

помеѓу своето однесување и наградата која ја добива за тоа,

and therefore he repeats the behavior.

па поради тоа тој и го повторува своето однесување.

In fact, what Skinner discovered

Всушност, тоа што Скинер го открил

is that, if you put a pigeon in a box like this,

е дека, ако ставите гулаб во кутија како оваа,

and he has to press one of these two keys,

кој треба да притисне на едно од овие две копчиња,

and he tries to figure out what the pattern is,

тој ќе се обидува да ја открие шемата,

and you give him a little reward in the hopper box there --

ако вие за тоа му давате мала награда во садот за храна.

if you just randomly assign rewards

Ако едноставно им ја задавате наградата

such that there is no pattern,

без некој редослед,

they will figure out any kind of pattern.

тие би можеле да измислат било каква шема.

And whatever they were doing just before they got the reward,

Што и да правеле пред да ја добијат наградата,

they repeat that particular pattern.

тие ќе ја повторуваат токму таа шема.

Sometimes it was even spinning around twice counterclockwise,

Понекогаш тоа дури можело да биде два пати вртење во круг спротивно од стрелките на часовникот,

once clockwise and peck the key twice.

еднаш во насока на стрелките на часовникот и два пати клукнување на копчето.

And that's called superstition,

А тоа се нарекува суеверие.

and that, I'm afraid,

И, се плашам дека,

we will always have with us.

тоа секогаш ќе го имаме во нас.

I call this process "patternicity" --

Јас ова го нарекувам „шемаџиство“,

that is, the tendency to find meaningful patterns

кое подразбира тенденција да се пронаоѓаат шеми кои имаат смисла

in both meaningful and meaningless noise.

како во редот така и во безредието.

When we do this process, we make two types of errors.

Кога го правиме ова, ние правиме два типа на грешки.

A Type I error, or false positive,

Грешка број 1, или лажно позитивно,

is believing a pattern is real

е да се верува дека шемата е реална

when it's not.

кога таа не е.

Our second type of error is a false negative.

Вториот тип на грешка е лажно негативно.

A Type II error is not believing

Грешката број 2 е да не се верува дека шемата е реална

a pattern is real when it is.

кога таа навистина е реална.

So let's do a thought experiment.

Па, ајде да направиме еден мисловен експеримент.

You are a hominid three million years ago

Вие сте човечко суштество кое живеело пред три милиони години,

walking on the plains of Africa.

и одите низ полињата во тогашна Африка.

Your name is Lucy, okay?

Вашето име е Луси, во ред?

And you hear a rustle in the grass.

И слушате шушкање во тревата.

Is it a dangerous predator,

Дали тоа е опасен предатор,

or is it just the wind?

или тоа е само ветерот?

Your next decision could be the most important one of your life.

Вашата следна одлука може да биде една од најважните животни одлуки.

Well, if you think that the rustle in the grass is a dangerous predator

Добро, ако помисливте дека тоа што шушка во тревата е опасен предатор

and it turns out it's just the wind,

и се покаже дека всушност тоа е само ветерот,

you've made an error in cognition,

тогаш вие сте направиле грешка во когницијата,

made a Type I error, false positive.

сте направиле грешка од Типот 1, лажно позитивно.

But no harm. You just move away.

Но, нема штета. Едноставно си одите од таму.

You're more cautious. You're more vigilant.

Вие сте попретпазливи. Повнимателни.

On the other hand, if you believe that the rustle in the grass is just the wind,

Од друга страна пак, ако верувавте дека шушкањето во тревата е од ветерот,

and it turns out it's a dangerous predator,

а се покаже дека тоа е опасен предатор,

you're lunch.

тогаш вие сте неговиот ручек.

You've just won a Darwin award.

Тогаш вие ќе ја добиете Дарвиновата награда.

You've been taken out of the gene pool.

И ќе бидете отстранети од генетските опции.

Now the problem here is that

Сега, проблемот овде е во тоа што

patternicities will occur whenever the cost

шемаџиството ќе се појави секогаш кога

of making a Type I error

правењето на грешка од Тип 1

is less than the cost of making a Type II error.

ќе ве чини помалку отколку правењето на грешка од Типот 2.

This is the only equation in the talk by the way.

Патем, ова е единствената равенка во овој говор.

We have a pattern detection problem

Ние имаме проблем со детектирање на шемите,

that is assessing the difference between a Type I and a Type II error

поради што утврдувањето на разликата помеѓу грешките од тип 1 и од тип 2

is highly problematic,

станува многу проблематично,

especially in split-second, life-and-death situations.

особено во ситуации опасни по живот.

So the default position

Значи стандардната позиција

is just: Believe all patterns are real --

е едноставно „верувај дека сите шеми се реални“.

All rustles in the grass are dangerous predators

„Сите шушкања во тревата се од опасни предатори,

and not just the wind.

а не од ветерот“.

And so I think that we evolved ...

И затоа мислам дека сме еволуирале...

there was a natural selection for the propensity for our belief engines,

се случила природна селекција на нашите машини за верување,

our pattern-seeking brain processes,

нашите мозочни процесори за барање на шеми,

to always find meaningful patterns

така што секогаш се наоѓаат шеми кои имаат значење

and infuse them with these sort of

и им се дава опасно предаторско значење

predatory or intentional agencies that I'll come back to.

или некои слични значења кои вклучуваат злонамерни битија.

So for example, what do you see here?

Па, на пример, што гледате овде?

It's a horse head, that's right.

Тоа е глава на коњ, точно.

It looks like a horse. It must be a horse.

Личи на коњ. Тоа мора да е коњ.

That's a pattern.

Е тоа е шема.

And is it really a horse?

А дали навистина е коњ?

Or is it more like a frog?

Или повеќе личи на жаба?

See, our pattern detection device,

Гледате, нашиот уред за детектирање на шеми,

which appears to be located in the anterior cingulate cortex --

кој е лоциран некаде во предниот цингуларен кортекс –

it's our little detection device there --

таму се наоѓа нашиот мал уред за детектирање –

can be easily fooled, and this is the problem.

може лесно да биде измамен, а во тоа е и проблемот.

For example, what do you see here?

На пример, што гледате овде?

Yes, of course, it's a cow.

Да, секако. Тоа е крава.

Once I prime the brain -- it's called cognitive priming --

Еднаш штом го подготвам мозокот – тоа се нарекува когнитивно подготвување –

once I prime the brain to see it,

еднаш штом го подготвам мозокот да ја види кравата,

it pops back out again even without the pattern that I've imposed on it.

таа веднаш ќе се појави кога повторно ќе ја погледнам сликата дури и без линијата која ја додадов.

And what do you see here?

А што гледате овде?

Some people see a Dalmatian dog.

Некои луѓе гледаат куче Далматинец.

Yes, there it is. And there's the prime.

Да, еве го. А ете го и подготвувањето.

So when I go back without the prime,

Но кога ќе се вратам на сликата без обележувањето,

your brain already has the model

вашиот мозок веќе го има моделот,

so you can see it again.

па затоа и можете да го видите повторно.

What do you see here?

Што гледате овде?

Planet Saturn. Yes, that's good.

Планетата Сатурн. Да, тоа е во ред.

How about here?

А овде?

Just shout out anything you see.

Едноставно кажете било што, што и да гледате.

That's a good audience, Chris.

Тоа е добра публика, Крис.

Because there's nothing in this. Well, allegedly there's nothing.

Бидејќи нема ништо овде. Па добро, наводно нема ништо.

This is an experiment done by Jennifer Whitson

Ова е експеримент направен од страна на Џенифер Витсон

at U.T. Austin

во У.Т. Остин,

on corporate environments

за корпоративното опкружување

and whether feelings of uncertainty and out of control

и тоа дали чувството на несигурност и губење на контрола

makes people see illusory patterns.

може да направи луѓето да гледаат нереални шеми.

That is, almost everybody sees the planet Saturn.

Како што, речиси секој ја гледаше планетата Сатурн.

People that are put in a condition of feeling out of control

Луѓето кои се ставени во услови поради кои имаат чувство како да ја губат контролата,

are more likely to see something in this,

многу е веројатно дека ќе видат нешто во ова,

which is allegedly patternless.

кое е наводно безлично.

In other words, the propensity to find these patterns

Со други зборови, тенденцијата да се најде некаква шема

goes up when there's a lack of control.

се зголемува кога е намалена можноста за контрола.

For example, baseball players are notoriously superstitious

На пример, безбол играчите се непоправливо суеверни

when they're batting,

кога удираат со палката,

but not so much when they're fielding.

но не толку многу кога ја фаќаат топката.

Because fielders are successful

Бидејќи, играчите во полето се успешни

90 to 95 percent of the time.

во 90 до 95 % од случаите.

The best batters fail seven out of 10 times.

Најдобрите играчи кои удираат со палката неуспеваат во 7 од 10 обиди.

So their superstitions, their patternicities,

Па нивните суеверија, нивното шемаџиство,

are all associated with feelings of lack of control

сето тоа е поврзано најмногу со чувството на недостаток на контрола,

and so forth.

и така натаму.

What do you see in this particular one here, in this field?

Што гледате на оваа слика, во ова поле?

Anybody see an object there?

Дали некој виде некаков предмет овде?

There actually is something here,

Овде всушност има нешто,

but it's degraded.

ама е замаглено.

While you're thinking about that,

Додека вие размислувате за тоа,

this was an experiment done by Susan Blackmore,

ова беше експеримент направен од страна на Сузан Блекмур,

a psychologist in England,

психолог од Англија,

who showed subjects this degraded image

која на испитаниците им ја покажала оваа замаглена слика

and then ran a correlation between

а потоа барала корелација помеѓу

their scores on an ESP test:

нивните резултати добиени од ЕСП тестот

How much did they believe in the paranormal,

за проценка на тоа колку тие веруваат во паранормални,

supernatural, angels and so forth.

натприродни нешта, ангели и така натаму.

And those who scored high on the ESP scale,

Оние кои имале висок скор на ЕСП тестот,

tended to not only see

се стремеле, не само да гледаат

more patterns in the degraded images

повеќе шеми во замаглената слика,

but incorrect patterns.

туку и нивните шеми биле погрешни.

Here is what you show subjects.

Еве што им било покажано на испитаниците.

The fish is degraded 20 percent, 50 percent

Рибата е замаглена за 20%, 50%

and then the one I showed you,

а потоа онаа која ви ја покажав,

70 percent.

70%.

A similar experiment was done by another [Swiss] psychologist

Сличен експеримент бил направен од страна на друг (Швајцарски) психолог

named Peter Brugger,

по име Петер Бругер,

who found significantly more meaningful patterns

кој нашол значајно повеќе шеми со смисла

were perceived on the right hemisphere,

кои биле воочени во десната хемисвера,

via the left visual field, than the left hemisphere.

преку левото визуелно поле, во споредба со левата хемисвера.

So if you present subjects the images such

Значи, ако им презентирате на испитаниците такви слики

that it's going to end up on the right hemisphere instead of the left,

кои ќе завршат во десната хемисвера наместо во левата,

then they're more likely to see patterns

тогаш тие поверојатно е дека ќе гледаат шеми

than if you put it on the left hemisphere.

отколку ако сликите завршат во левата хемисвера.

Our right hemisphere appears to be

Нашата десна хемисвера се чини дека

where a lot of this patternicity occurs.

се наоѓа таму каде што се појавуваат многу од шемите.

So what we're trying to do is bore into the brain

Значи, тоа што се обидуваме да го направиме е да влеземе во мозокот

to see where all this happens.

за да видими каде сето ова се случува.

Brugger and his colleague, Christine Mohr,

Бругер и неговата колешка, Кристин Мор,

gave subjects L-DOPA.

им давале на субјектите L-DOPA.

L-DOPA's a drug, as you know, given for treating Parkinson's disease,

L-DOPA e лек кој, како што знаете, се дава за третирање на Паркинсоновата болест,

which is related to a decrease in dopamine.

која е поврзана со намаленото ниво на допамин.

L-DOPA increases dopamine.

L-DOPA го зголемува допаминот.

An increase of dopamine caused

А зголемувањето на допаминот кај субјектите предизвикува

subjects to see more patterns

гледање на повеќе шеми

than those that did not receive the dopamine.

во споредба со оние кои не примиле допамин.

So dopamine appears to be the drug

Па, се чини дека допаминот е материја

associated with patternicity.

поврзана со правењето на шеми.

In fact, neuroleptic drugs

Всушност, невролептиците

that are used to eliminate psychotic behavior,

кои се користат за елиминирање на психотичното однесување,

things like paranoia, delusions

како паранојата, делузиите

and hallucinations,

и халуцинациите,

these are patternicities.

сите овие се состојби на правење повеќе шеми.

They're incorrect patterns. They're false positives. They're Type I errors.

Тоа се неточни шеми. Тие се лажно позитивни. Тие се грешки од Тип 1.

And if you give them drugs

Но, ако ако им дадете лекови

that are dopamine antagonists,

кои се антагонисти на допаминот,

they go away.

шемите ќе ги снема.

That is, you decrease the amount of dopamine,

Тоа е бидејќи го намалувате количеството на допамин

and their tendency to see

а со тоа и тенденцијата

patterns like that decreases.

за правење на шеми.

On the other hand, amphetamines like cocaine

Од друга страна пак, амфетамините како кокаинот,

are dopamine agonists.

се агонисти на допаминот.

They increase the amount of dopamine.

Тие го зголемуваат количеството на допамин.

So you're more likely to feel in a euphoric state,

Па поверојатно е да се најдете во една еуфорична состојба,

creativity, find more patterns.

со креативност, и наоѓање повеќе шеми.

In fact, I saw Robin Williams recently

Всушност, јас неодамна го видов Робин Вилијамс

talk about how he thought he was much funnier

кога зборуваше за тоа како мислел дека е многу позабавен

when he was doing cocaine, when he had that issue, than now.

кога земал кокаин, кога го имал тој проблем, отколку сега.

So perhaps more dopamine

Па, веројатно поголемото количество допамин

is related to more creativity.

е поврзано со поголемата креативност.

Dopamine, I think, changes

Допаминот, мислам дека го менува

our signal-to-noise ratio.

нашиот однос сигнал-шум.

That is, how accurate we are

Тоа значи, колку сме ние прецизни

in finding patterns.

во барањето на шеми.

If it's too low, you're more likely to make too many Type II errors.

Ако нивото на допамин е премногу мало, веројатно ќе правите премногу грешки од Типот 2.

You miss the real patterns. You don't want to be too skeptical.

Ги пропуштате и шемите што се вистинити. Но, вие не сакате да бидете премногу скептични.

If you're too skeptical, you'll miss the really interesting good ideas.

Ако сте премногу скептични, ќе пропуштите многу добри и интересни идеи.

Just right, you're creative, and yet you don't fall for too much baloney.

Токму така, вие сте креативни, но сепак, тоа не значи дека лесно паѓате на глупости.

Too high and maybe you see patterns everywhere.

Но, ако е превисоко, гледате шеми насекаде.

Every time somebody looks at you, you think people are staring at you.

Секогаш кога некој ќе ве погледне, вие помислувате дека луѓето зјапаат во вас.

You think people are talking about you.

Мислите дека тие зборуваат за вас.

And if you go too far on that, that's just simply

Но, ако отидете предалеку со тоа, едноставно тоа

labeled as madness.

се нарекува лудило.

It's a distinction perhaps we might make

Тоа е разликата која веројатно би можеле да ја направиме

between two Nobel laureates, Richard Feynman

помеѓу двајцата Нобеловци Ричард Фејнман

and John Nash.

и Џон Неш.

One sees maybe just the right number

Едниот можеби гледа доволен број

of patterns to win a Nobel Prize.

на шеми токму за да ја добие Нобеловата награда.

The other one also, but maybe too many patterns.

Другиот, исто така гледа шеми, но, веројатно премногу.

And we then call that schizophrenia.

И тоа го нарекуваме шизофренија.

So the signal-to-noise ratio then presents us with a pattern-detection problem.

Значи односот сигнал-шум тогаш ни прикажува проблем со детектирањето на шеми.

And of course you all know exactly

А секако дека сите знаеме

what this is, right?

што значи тоа, нели.

And what pattern do you see here?

А каква шема гледате овде?

Again, I'm putting your anterior cingulate cortex to the test here,

Повторно, го ставам на тест вашиот преден цингуларен кортекс(ПЦК),

causing you conflicting pattern detections.

предизвикувајќи конфликтни детекции на шеми.

You know, of course, this is Via Uno shoes.

Знаете, секако, дека ова се Via Uno чевли.

These are sandals.

Ова се сандали.

Pretty sexy feet, I must say.

Убави секси стопала, морам да речам.

Maybe a little Photoshopped.

Можеби малку корегирани со фотошоп.

And of course, the ambiguous figures

И секако, двосмислените фигури

that seem to flip-flop back and forth.

кои наизменично доаѓаат до израз.

It turns out what you're thinking about a lot

Се чини дека она за кое многу размислувате

influences what you

влијае на она што

tend to see.

се стремите да го видите.

And you see the lamp here, I know.

А овде ја гледате лампата, знам.

Because the lights on here.

Бидејќи светлото е вклучено овде.

Of course, thanks to the environmentalist movement

Се разбира, благодарение на движењето за заштита на природата

we're all sensitive to the plight of marine mammals.

сите сме чувствителни за страдањата на морските цицачи.

So what you see in this particular ambiguous figure

Па она што го гледате токму на оваа двосмислена фигура се,

is, of course, the dolphins, right?

се разбира, делфини, нели.

You see a dolphin here,

Гледате еден делфин овде.

and there's a dolphin,

И овде има делфин.

and there's a dolphin.

И овде има делфин.

That's a dolphin tail there, guys.

Тоа е опашката на делфинот, луѓе.

(Laughter)

(смеење)

If we can give you conflicting data, again,

Ако можеме да ви дадеме збунувачки податоци, повторно,

your ACC is going to be going into hyperdrive.

вашиот ПЦК ќе функционира многу побрзо.

If you look down here, it's fine. If you look up here, then you get conflicting data.

Ако погледнете овде долу, е во ред. Ако погледнете овде горе, тогаш добивате збунувачки податок.

And then we have to flip the image

И тогаш ќе мораме да ја свртиме сликата

for you to see that it's a set up.

за да видите дека е замка.

The impossible crate illusion.

Илузија со невозможната кутија.

It's easy to fool the brain in 2D.

Лесно е да се измами мозокот со 2D.

So you say, "Aw, come on Shermer, anybody can do that

Па ќе речете, „Ама ајде Шермер, секој може да го прави тоа

in a Psych 101 text with an illusion like that."

насетувајќи го 101 текстот со илузија како оваа.“

Well here's the late, great Jerry Andrus'

Па еве ја големата „невозможна кутија“

"impossible crate" illusion in 3D,

на Џери Андрус во 3D,

in which Jerry is standing inside

во која Џери стои внатре

the impossible crate.

во невозможната кутија.

And he was kind enough to post this

И тој беше доволно љубезен да го објави ова

and give us the reveal.

и да ни го разоткрие.

Of course, camera angle is everything. The photographer is over there,

Секако, аголот на камерата е се. Фотографот е онаму.

and this board appears to overlap with this one, and this one with that one, and so on.

А оваа страна се чини како да се поклопува со оваа, а оваа со оваа, и така натаму.

But even when I take it away,

Но, дури и кога ќе ја тргнам настрана,

the illusion is so powerful because of how are brains are wired

илузијата е толку моќна поради начинот на кој мозокот се стреми

to find those certain kinds of patterns.

да ги најде оние одредени видови на шеми.

This is a fairly new one

Ова е прилично нова,

that throws us off because of the conflicting patterns

која има збунувачки шеми

of comparing this angle with that angle.

при споредувањето на овој агол со оној агол.

In fact, it's the exact same picture side by side.

Всушност, тоа истата слика ставена една до друга.

So what you're doing is comparing that angle

Тоа што го правите е, го споредувате тој агол

instead of with this one, but with that one.

наместо со овој.

And so your brain is fooled.

Па вашиот мозок е измамен.

Yet again, your pattern detection devices are fooled.

Сепак, и вашите уреди за детекција на шеми се измамени.

Faces are easy to see

Лицата е лесно да се видат

because we have an additional evolved

бидејќи имаме дополнително развиен

facial recognition software

софтвер за препознавање на лице

in our temporal lobes.

во темпоралниот дел на мозокот.

Here's some faces on the side of a rock.

Еве некои лица на карпата.

I'm actually not even sure if this is -- this might be Photoshopped.

Не сум сигурен дали ова е – ова можеби е изработено со Фотошоп.

But anyway, the point is still made.

Но сепак, целта е јасна.

Now which one of these looks odd to you?

Сега, која од овие ви изгледа необично?

In a quick reaction, which one looks odd?

Брзо погледнете, која се чини малку чудна?

The one on the left. Okay. So I'll rotate it

Оваа од лево. Во ред. Јас ќе ја завртам,

so it'll be the one on the right.

па тогаш таа ќе биде од десно.

And you are correct.

И во право сте.

A fairly famous illusion -- it was first done with Margaret Thatcher.

Прилично популарна илузија – прв пат направена со Маргарет Тачер.

Now, they trade up the politicians every time.

Сега, постојано ги злоупотребуваат политичарите.

Well, why is this happening?

Но, зошто ова се случува?

Well, we know exactly where it happens,

Па, знаеме точно каде се случува,

in the temporal lobe, right across, sort of above your ear there,

во темпоралниот дел, токму попреку, некако над вашето уво, овде.

in a little structure called the fusiform gyrus.

Во една мала структура наречена фузиформен гирус.

And there's two types of cells that do this,

А постојат два типа на клетки кои го прават ова,

that record facial features either globally,

кои ги помнат изразите на лицето било глобално

or specifically these large, rapid-firing cells,

или специфично, овие големи брзо-активирачки клетки

first look at the general face.

прво го гледаат лицето во глобала.

So you recognize Obama immediately.

Значи го препознавате Обама веднаш.

And then you notice something quite

А потоа забележувате нешто

a little bit odd about the eyes and the mouth.

малку необично кај очите и устата.

Especially when they're upside down,

Особено кога се завртени наопаку.

you're engaging that general facial recognition software there.

Вие го ангажирате софтверот за генерално фацијално препознавање.

Now I said back in our little thought experiment,

Сега да се вратиме на нашиот мал мисловен експеримент,

you're a hominid walking on the plains of Africa.

кога вие сте хоминид кој шета по полињата во некогашна Африка.

Is it just the wind or a dangerous predator?

Дали е тоа само ветерот или некој опасен предатор?

What's the difference between those?

Која е разликата помеѓу нив?

Well, the wind is inanimate;

Па, ветерот не е жив;

the dangerous predator is an intentional agent.

а опасниот предатор е суштество со намера.

And I call this process agenticity.

А јас овој процес го нарекувам „оживување“.

That is the tendency to infuse patterns

Тоа е тенденција да се вдахне живот, значење, намера

with meaning, intention and agency,

и цел во шемите кои ги детектираме,

often invisible beings from the top down.

често невидливи суштества од горе надолу.

This is an idea that we got

Ова е идеја која ја добивме

from a fellow TEDster here, Dan Dennett,

од еден ТЕД – пријател, Ден Денет

who talked about taking the intentional stance.

кој зборуваше за завземање на став со намера.

So it's a type of that expanded to explain, I think, a lot of different things:

Значи тоа е тип на идеја која се разиваше за да објасни

souls, spirits, ghosts, gods, demons, angels,

многу различни нешта - души, духови, богови, демони, ангели,

aliens, intelligent designers,

вонземјани, интелигентни дизајнери,

government conspiracists

владини завереници

and all manner of invisible agents

и сите видови на невидливи суштества (агенти)

with power and intention, are believed

со моќ и намера, за кои се верува

to haunt our world and control our lives.

дека го посетуваат нашиот свет и ги контролираат нашите животи.

I think it's the basis of animism

Мислам дека тоа е основата на анимизмот

and polytheism and monotheism.

и политеизмот и монотеизмот.

It's the belief that aliens are somehow

Тоа е верување дека вонземјаните на некој начин

more advanced than us, more moral than us,

се понапредни од нас, поморални од нас,

and the narratives always are

а секогаш според раскажувачите,

that they're coming here to save us and rescue us from on high.

тие доаѓаат овде за да не спасат и да не избават од бездната.

The intelligent designer's always portrayed

Интелигентните креатори секогаш ги претставуваат

as this super intelligent, moral being

како суперинтелигентни, морални суштества

that comes down to design life.

кои доаѓаат овде да креираат живот.

Even the idea that government can rescue us --

Дури и идејата дека Владата може да не спаси,

that's no longer the wave of the future,

е нешто што не можеме да го очекуваме.

but that is, I think, a type of agenticity:

Но тоа е, мислам, еден вид на „оживување“,

projecting somebody up there,

проектирајќи некого таму горе,

big and powerful, will come rescue us.

некој голем и моќен кој ќе дојде и ќе не спаси.

And this is also, I think, the basis of conspiracy theories.

А ова мислам дека е исто така, основата на теориите на заговор.

There's somebody hiding behind there pulling the strings,

Постои некој таму кој е прикриен и ги влече конците,

whether it's the Illuminati

без разлика дали тоа се Илуминатите

or the Bilderbergers.

или Билдербергерови.

But this is a pattern detection problem, isn't it?

Но, ова е проблем на детекција на шеми, нели.

Some patterns are real and some are not.

Некои шеми се реални а некои не се.

Was JFK assassinated by a conspiracy or by a lone assassin?

Дали атентатот врз Кенеди беше заговор или дело на осамен убиец?

Well, if you go there -- there's people there on any given day --

Па, ако отидете таму – таму секојдневно има луѓе –

like when I went there, here -- showing me where the different shooters were.

како и јас кога бев таму – кои ми покажуваа каде биле поставени различни стрелци.

My favorite one was he was in the manhole.

Мојот фаворит беше стрелецот од шахтата,

And he popped out at the last second, took that shot.

кој во последна секунда излегол и пукал.

But of course, Lincoln was assassinated by a conspiracy.

Но, се разбира, атентатот на Линколн беше заговор.

So we can't just uniformly dismiss

Значи, не можеме едноставно да ги отфрлиме

all patterns like that.

сите вакви шеми.

Because, let's face it, some patterns are real.

Бидејќи, навистина, некои шеми се реални.

Some conspiracies really are true.

Некои заговори реално се вистински.

Explains a lot, maybe.

Ова објаснува многу, можеби.

And 9/11 has a conspiracy theory. It is a conspiracy.

И 9/11 е теорија на заговор. Тоа е заговор.

We did a whole issue on it.

Ние посветивме многу на тоа.

Nineteen members of Al Queda plotting to fly planes into buildings

Кога 19 челнови на Ал Каеда смислуваат да летаат со авиони во зградите,

constitutes a conspiracy.

тоа е заговор.

But that's not what the "9/11 truthers" think.

Но, тоа тоа не го мислат и „9/11 верниците“.

They think it was an inside job by the Bush administration.

Тие мислат дека тоа е внатрешна работа на администрацијата на Буш.

Well, that's a whole other lecture.

Но, тоа е сосема друга тема.

You know how we know that 9/11

А знаете ли како знаеме дека 9/11

was not orchestrated by the Bush administration?

не било диригирано од администрацијата на Буш?

Because it worked.

Бидејќи беше успешно.

(Laughter)

(смеење)

(Applause)

(аплауз)

So we are natural-born dualists.

Така, ние сме дуалисти по природа.

Our agenticity process comes from

Нашиот процес на „оживување“ доаѓа од

the fact that we can enjoy movies like these.

фактот дека можеме да уживаме во филмови како овие.

Because we can imagine, in essence,

Бидејќи можеме да ги замислиме, во суштина,

continuing on.

непрекинато.

We know that if you stimulate the temporal lobe,

Знаеме дека ако го стимулирате темпоралниот дел,

you can produce a feeling of out-of-body experiences,

можете да предизвикате чувство на вонтелесно искуство,

near-death experiences,

или предсмртно искуство,

which you can do by just touching an electrode to the temporal lobe there.

и тоа со само едно допирање со електродата врз темпоралниот дел овде.

Or you can do it through loss of consciousness,

Или, тоа можете да го направите со губење на свеста,

by accelerating in a centrifuge.

брзо вртејќи се во центрифуга.

You get a hypoxia, or a lower oxygen.

Добивате хипоксија, или намалено количество на кислород.

And the brain then senses

А тогаш мозокот чувствува

that there's an out-of-body experience.

како да доживува вонтелесно искуство.

You can use -- which I did, went out and did --

Можете да го користите – а тоа јас го пробав, отидов таму и го пробав –

Michael Persinger's God Helmet,

Божјиот шлем на Мајкл Персингер,

that bombards your temporal lobes with electromagnetic waves.

кој ќе го бомбардира вашиот темпорален дел од мозокот со електромагнетни бранови.

And you get a sense of out-of-body experience.

И тогаш ќе имате чувство на вонтелесно искуство.

So I'm going to end here with a short video clip

Јас би завршил овде со еден видео клип

that sort of brings all this together.

кој на некој начин го сумира сето ова.

It's just a minute and a half.

Трае само минута и половина.

It ties together all this into the power of expectation and the power of belief.

Сето ова го сумира во моќ на очекувањето и моќ на верувањето.

Go ahead and roll it.

Може да почне.

Narrator: This is the venue they chose for their fake auditions

Раскажувач: Ова е местото кое го избраа за нивната лажна аудиција

for an advert for lip balm.

за балзам за усни.

Woman: We're hoping we can use part of this

Жената: Се надеваме дека дел од ова ќе можеме да го искористиме

in a national commercial, right?

за националната реклама, нели.

And this is test on some lip balms

А ова е тест за некои балзами за усни

that we have over here.

кои ги имаме овде.

And these are our models who are going to help us,

А ова се нашите модели кои ќе ни помогнат,

Roger and Matt.

Роџер и Мет.

And we have our own lip balm,

Ние го имаме нашиот сопствен балзам за усни,

and we have a leading brand.

а го имаме и водечкиот бренд.

Would you have any problem

Дали би имала проблем

kissing our models to test it?

да ги бакнеш нашите модели за да го тестираш балзамот.

Girl: No.

Девојката: Не.

Woman: You wouldn't? (Girl: No.) Woman: You'd think that was fine.

Жената: Нема?(Девојката:Не.) Жената: Мислиш дека тоа е во ред.

Girl: That would be fine. (Woman: Okay.)

Девојката: Тоа би било во ред.(Жената: Во ред.)

So this is a blind test.

Значи ова е тест на слепо.

I'm going to ask you to go ahead

Ќе те замолам

and put a blindfold on.

да ги врзеш очите.

Kay, now can you see anything? (Girl: No.)

Во ред, сега дали можеш да видиш нешто? (Девојката: Не.)

Pull it so you can't even see down. (Girl: Okay.)

Затегни го за да неможеш да гледаш ниту надолу. (Девојката: Во ред.)

Woman: It's completely blind now, right?

Жената: Сега воопшто не гледаш, нели?

Girl: Yes. (Woman: Okay.)

Девојката: Да. (Жената: Во ред.)

Now, what I'm going to be looking for in this test

Значи, тоа што ќе го барам од овој тест

is how it protects your lips,

е да се види како балзамот ги заштитува твоите усни,

the texture, right,

текстурата,

and maybe if you can discern any flavor or not.

и можеби ако можеш да направиш разлика помеѓу вкусовите.

Girl: Okay. (Woman: Have you ever done a kissing test before?)

Девојката: Во ред. (Жената: Дали претходно си правела тест со бакнување?)

Girl: No.

Девојката: Не.

Woman: Take a step here.

Жената: Направи чекор наваму.

Okay, now I'm going to ask you to pucker up.

Во ред, сега треба да ги собереш усните.

Pucker up big and lean in just a little bit, okay?

Собери ги повеќе и навали се малку, добро?

(Music)

♫♪♫

(Laughter)

(смеење)

(Laughter)

(смеење)

Woman: Okay.

Во ред.

And, Jennifer, how did that feel?

И, Џенифер, какво е чувството?

Jennifer: Good.

Џенифер: Добро.

(Laughter)

(смеење)

Girl: Oh my God!

Девојката: О Боже!

(Laughter)

(смеење)

Michael Shermer: Thank you very much. Thank you. Thanks.

Мајкл Шермер:Ви благодарам многу. Благодарам.