The pattern behind self-deception | Michael Shermer

Translator: Toño del Barrio Reviewer: Stéphane Brault

So since I was here last in '06,

De kiam mi laste estis tie ĉi, en 2006

we discovered that global climate change

ni malkovris ke tutmonda klimatŝanĝiĝo

is turning out to be a pretty serious issue,

estas ja afero sufiĉe serioza.

so we covered that fairly extensively

Do, ni pritraktis ĝin tre amplekse

in Skeptic magazine.

en la revuo "Skeptic".

We investigate all kinds

Ni esploras ĉiajn sciencajn

of scientific and quasi-scientific controversies,

aŭ kvazaŭsciencajn polemikojn.

but it turns out we don't have to worry about any of this

Sed tamen rezultas ke ni ne devus zorgi pri ĉio ĉi

because the world's going to end in 2012.

ĉar la mondo finiĝos en 2012.

Another update:

Alia novaĵo:

You will recall I introduced you guys

Vi eble memoras ke mi prezentis al vi

to the Quadro Tracker.

la "Quadro Tracker".

It's like a water dowsing device.

Ĝi estas ilo simila al rabdo (divenvergo)

It's just a hollow piece of plastic with an antenna that swivels around.

ia kava plasta peco kun svingiĝanta anteno

And you walk around, and it points to things.

Kaj vi promenadas, kaj ĝi montrocelas ion.

Like if you're looking for marijuana in students' lockers,

Ekzemple se vi serĉas mariĥuanon en studenta ŝranko

it'll point right to somebody.

ĝi montrocelos iun

Oh, sorry. (Laughter)

Ho, pardonu (Ridado)

This particular one that was given to me

Tiu ĉi , kiun oni donis al mi,

finds golf balls,

trovas golfopilkojn,

especially if you're at a golf course

precipe se vi troviĝas en golfejo

and you check under enough bushes.

kaj ade kontrolas ĉe arbedoj.

Well, under the category of "What's the harm of silly stuff like this?"

Nu, sub la kategorio "Kiu estas la damaĝo de stultaĵetoj tiaj?"

this device, the ADE 651,

tiu ĉi ilo, la ADE 651,

was sold to the Iraqi government

estis vendita al la iraka registaro

for 40,000 dollars apiece.

kontraŭ po 40 000 dolaroj ĉiu ilo.

It's just like this one, completely worthless,

Estas io simple kiel tiu ĉi, absolute senvalora,

in which it allegedly worked by "electrostatic

kiu supozeble funkciis per "elektrostatika

magnetic ion attraction,"

magneta jona altiro",

which translates to

kio tradukeblas per

"pseudoscientific baloney" -- would be the nice word --

"pseŭdoscienca blablaaĵo" -- kio estus bela vorto --

in which you string together a bunch of words that sound good,

per kio vi alkroĉas serion da vortoj kiuj sonas bone,

but it does absolutely nothing.

sed signifas nenion.

In this case, at trespass points,

En tiu ĉi kazo, en paskontrolejoj,

allowing people to go through

kie oni lasas homojn transpasi

because your little tracker device said they were okay,

ĉar tiu spurileto diris ke ne estas problemo,

actually cost lives.

tio fakte kostis vivojn.

So there is a danger to pseudoscience,

Do estas danĝero en la pseŭdoscienco,

in believing in this sort of thing.

en la kredado en tiaj aferoj.

So what I want to talk about today is belief.

Do mi volas hodiaŭ paroli pri kredado.

I want to believe,

Mi volas kredi,

and you do too.

kaj ankaŭ vi volas.

And in fact, I think my thesis here is that

Kaj fakte mi pensas ke mia tezo estas

belief is the natural state of things.

ke kredado estas homa natura stato.

It is the default option. We just believe.

Ĝi estas la baza opcio. Simple ni kredas.

We believe all sorts of things.

Ni kredas ĉiajn aferojn.

Belief is natural;

Kredado estas natura.

disbelief, skepticism, science, is not natural.

Nekredado, skeptikismo, scienco, ne estas naturaj.

It's more difficult.

Ili estas pli malfacilaj.

It's uncomfortable to not believe things.

Estas malkonforte ne kredi ion.

So like Fox Mulder on "X-Files,"

Do, kiel Fox Mulder en "X-Files",

who wants to believe in UFOs? Well, we all do,

kiu volas kredi je NIFOj? Ne, ĉiuj ni.

and the reason for that is because

Kaj la kialo por tio estas ĉar

we have a belief engine in our brains.

ni havas kred-maŝinon en niaj cerboj.

Essentially, we are pattern-seeking primates.

Esence, ni estas regulaĵojn serĉantajn primatoj.

We connect the dots: A is connected to B; B is connected to C.

Ni ligas la punktojn: A rilatas al B; B rilatas al C.

And sometimes A really is connected to B,

Kaj kelkfoje A vere rilatas al B.

and that's called association learning.

Kaj tio nomiĝas lernado per asociado.

We find patterns, we make those connections,

Ni trovas regulaĵojn, ni faras kunligojn,

whether it's Pavlov's dog here

ĉu temas pri la hundo de Pavlov

associating the sound of the bell with the food,

kiu rilatigas la sonon de sonorilo kun la manĝo,

and then he salivates to the sound of the bell,

kaj tiam salivas ĉe la sonorado de la sonorilo,

or whether it's a Skinnerian rat,

aŭ ĉu temas pri rato de Skinner,

in which he's having an association

kiu kreas asociadon

between his behavior and a reward for it,

inter sia konduto kaj rekompenco pro ĝi,

and therefore he repeats the behavior.

kaj do ripetas sian konduton.

In fact, what Skinner discovered

Fakte, kio Skinner malkovris estas

is that, if you put a pigeon in a box like this,

ke se vi enmetas kolombon en skatolon kiel tiun ĉi,

and he has to press one of these two keys,

kaj ĝi devas premi unun el tiuj ĉi butonoj,

and he tries to figure out what the pattern is,

kaj klopodas diveni kiu estas la regulaĵo,

and you give him a little reward in the hopper box there --

kaj oni donas al ĝi rekompenceton en tiu ujo,

if you just randomly assign rewards

se vi simple rekompencas hazarde

such that there is no pattern,

tiel ke ne ekzistas reguleco,

they will figure out any kind of pattern.

ili divenos ian regulaĵon.

And whatever they were doing just before they got the reward,

Kaj kion ajn ili faris tuj antaŭ ol ricevi

they repeat that particular pattern.

la rekompencon, ili ripetas.

Sometimes it was even spinning around twice counterclockwise,

Kelkfoje tio estis eĉ sin turni dufoje maldekstrume,

once clockwise and peck the key twice.

unufoje dekstrume, kaj premi la butonon dufoje.

And that's called superstition,

Tio estas nomata superstiĉo.

and that, I'm afraid,

Kaj tion, mi timas,

we will always have with us.

ni ĉiam konservos ĉe ni.

I call this process "patternicity" --

Mi nomas tiun procezon "regulaĵemo"

that is, the tendency to find meaningful patterns

tio estas, la tendenco trovi signifajn regulaĵojn

in both meaningful and meaningless noise.

kaj en signifa kaj en malsignifa fonbruo.

When we do this process, we make two types of errors.

Kiam ni faras tiun procezon, ni faras du klasojn de eraroj.

A Type I error, or false positive,

Eraro de klaso I, aŭ falsa pozitivaĵo,

is believing a pattern is real

estas kredi ke iu regulaĵo estas reala

when it's not.

kiam ĝi ne estas tia.

Our second type of error is a false negative.

Nia dua klaso de eraro estas la falsa negativaĵo.

A Type II error is not believing

La eraro de klaso II estas ne kredi

a pattern is real when it is.

ke regulaĵo estas reala, kiam ĝi estas tia.

So let's do a thought experiment.

Do ni faru pensan eksperimenton.

You are a hominid three million years ago

Vi estas prahomo antaŭ tri milionoj da jaroj

walking on the plains of Africa.

promenante en la ebenaĵoj de Afriko.

Your name is Lucy, okay?

Via nomo estas Lucy, ĉu?

And you hear a rustle in the grass.

Kaj vi aŭdas krakon en la herbejo.

Is it a dangerous predator,

Ĉu tio estas danĝera predanto,

or is it just the wind?

aŭ simple la vento?

Your next decision could be the most important one of your life.

Via venonta decido povus esti la plej grava en via vivo.

Well, if you think that the rustle in the grass is a dangerous predator

Nu, se vi pensas ke temas pri danĝera predanto,

and it turns out it's just the wind,

kaj okazas ke simple estis la vento,

you've made an error in cognition,

vi faris kognan eraron,

made a Type I error, false positive.

vi faris eraron de klaso I, falsan pozitivaĵon.

But no harm. You just move away.

Sed ne estis damaĝo. Simple formoviĝu.

You're more cautious. You're more vigilant.

Vi estas pli zorga. Vi estas pli singarda.

On the other hand, if you believe that the rustle in the grass is just the wind,

Aliflanke, se vi pensas ke simple temas pri la vento,

and it turns out it's a dangerous predator,

kaj okazas ke estas danĝera predanto,

you're lunch.

vi fariĝas manĝaĵo.

You've just won a Darwin award.

Vi gajnis Darvin-premion.

You've been taken out of the gene pool.

Vi estis forigita el la genprovizo.

Now the problem here is that

Nu, la problemo ĉi-kaze estas

patternicities will occur whenever the cost

ke regulaĵemo okazos ĉiam ajn kiam la kosto

of making a Type I error

fari eraron de klaso I

is less than the cost of making a Type II error.

estas malpli granda ol la kosto fari eraron de klaso II.

This is the only equation in the talk by the way.

Tiu ĉi parenteze estas la sola ekvacio en la parolado.

We have a pattern detection problem

Ni havas problemon de detektado de regulaĵoj

that is assessing the difference between a Type I and a Type II error

tio estas, taksi la diferencon inter eraroj de klaso I kaj de klaso II

is highly problematic,

estas io alte problemeca,

especially in split-second, life-and-death situations.

ĉefe en okazaĵoj tut-urĝaj, de vivo-aŭ-morto.

So the default position

Do, la baza opcio estas

is just: Believe all patterns are real --

simple "kredu ke ĉiuj regulaĵoj estas realaj".

All rustles in the grass are dangerous predators

"Ĉiuj krakoj en la herbejo estas danĝeraj predantoj

and not just the wind.

kaj ne simple la vento".

And so I think that we evolved ...

Kaj tiel mi pensas ke ni evoluis...

there was a natural selection for the propensity for our belief engines,

estis natura selektado por la inklino de niaj kredmaŝinoj,

our pattern-seeking brain processes,

niaj regulaĵojn serĉantaj cerboprocezoj,

to always find meaningful patterns

ĉiam trovi signifajn regulaĵojn

and infuse them with these sort of

kaj enplanti ilin per tiu tipo da

predatory or intentional agencies that I'll come back to.

predantaj aŭ intencaj agentaĵoj pri kiuj mi poste revenos.

So for example, what do you see here?

Do ekzemple, kion vi vidas tie ĉi?

It's a horse head, that's right.

Ĝi estas ĉevala kapo, ĝuste.

It looks like a horse. It must be a horse.

Ĝi similas al ĉevalo. Ĝi devas esti iu ĉevalo.

That's a pattern.

Tio estas regulaĵo.

And is it really a horse?

Kaj ĉu ĝi vere estas ĉevalo?

Or is it more like a frog?

Aŭ ĉu ĝi pli similas al rano?

See, our pattern detection device,

Vidu, nia regulaĵ-serĉilo,

which appears to be located in the anterior cingulate cortex --

kiu ŝajne lokiĝas en la antaŭa cingula kortekso --

it's our little detection device there --

ĝi estas nia detektileto tie ĉi --

can be easily fooled, and this is the problem.

povas esti facile trompita, kaj tie estas la problemo.

For example, what do you see here?

Ekzemple, kion vi vidas tie ĉi?

Yes, of course, it's a cow.

Jes, kompreneble. Ĝi estas bovino.

Once I prime the brain -- it's called cognitive priming --

Jam kiam vi stampas la cerbon -- tio nomiĝas kogna stampado --

once I prime the brain to see it,

kiam mi stampas la cerbon por vidi ĝin,

it pops back out again even without the pattern that I've imposed on it.

ĝi remontriĝas eĉ sen la regulaĵo kiun ni trudis al ĝi.

And what do you see here?

Kaj kion vi vidas tie ĉi?

Some people see a Dalmatian dog.

Kelkaj homoj vidas dalmatan hundon.

Yes, there it is. And there's the prime.

Jes, jen ĝi estas. Kaj jen estas la stampado.

So when I go back without the prime,

Do, kiam mi revenas sen la stampado,

your brain already has the model

la cerbo jam havas la modelon

so you can see it again.

tiel ke oni povas vidi ĝin denove.

What do you see here?

Kion vi vidas tie ĉi?

Planet Saturn. Yes, that's good.

La planedo Saturno. Jes, tio ĝustas.

How about here?

Kaj tie ĉi?

Just shout out anything you see.

Simple laŭtkriu ion ajn kion vi vidas.

That's a good audience, Chris.

Tio estas bona aŭskultantaro, Chris.

Because there's nothing in this. Well, allegedly there's nothing.

Ĉar estas nenio tie ĉi. Nu, supozeble estas nenio.

This is an experiment done by Jennifer Whitson

Tiu ĉi estis eksperimento farita de Jennifer Whitson,

at U.T. Austin

ĉe la Universitato de Teksaso ĉe Aŭstino,

on corporate environments

pri korporaciaj etosoj

and whether feelings of uncertainty and out of control

kaj ĉu sentoj pri necerteco kaj senkontrolo

makes people see illusory patterns.

igas la homojn vidi iluziajn regulaĵojn.

That is, almost everybody sees the planet Saturn.

Tio estas, preskaŭ ĉiuj vidas la planedon Saturnon.

People that are put in a condition of feeling out of control

Homoj metitaj en kondiĉoj de sento pri manko de kontrolo

are more likely to see something in this,

pli emas vidi ion en tio ĉi,

which is allegedly patternless.

kio supozeble ne enhavas regulaĵojn.

In other words, the propensity to find these patterns

Alivorte, la tendenco trovi tiujn ĉi regulaĵojn

goes up when there's a lack of control.

kreskas kiam estas manko de kontrolo.

For example, baseball players are notoriously superstitious

Ekzemple, basbalistoj estas notinde superstiĉaj

when they're batting,

kiam ili batadas,

but not so much when they're fielding.

sed ne tiom kiam ili kampulas.

Because fielders are successful

Ĉar kampuloj sukcesas

90 to 95 percent of the time.

90 ĝis 91 procente de la okazoj.

The best batters fail seven out of 10 times.

La plej bonaj batuloj fiaskas sep fojojn el dek.

So their superstitions, their patternicities,

Do, iliaj superstiĉoj, iliaj regulaĵemoj,

are all associated with feelings of lack of control

estas ĉiuj asociataj kun sentoj de manko de kontrolo

and so forth.

kaj tiel cetere.

What do you see in this particular one here, in this field?

Kion vi vidas en tiu ĉi konkreta kazo tie ĉi, en tiu ĉi kampo?

Anybody see an object there?

Ĉu iu vidas objekton tie ĉi?

There actually is something here,

Estas vere io,

but it's degraded.

sed ĝi estas stompita.

While you're thinking about that,

Dum vi pripensas pri tio,

this was an experiment done by Susan Blackmore,

tiu estis eksperimento farita de Susan Blackmore,

a psychologist in England,

psikologiisto en Anglio,

who showed subjects this degraded image

kiu montris al individuoj tiun stompitan bildon

and then ran a correlation between

kaj tiam faris rilatigon inter

their scores on an ESP test:

iliaj poentoj en testo pri ekstersensa perceptado (ESP)

How much did they believe in the paranormal,

kiom ili kredas je paranormaleco,

supernatural, angels and so forth.

supernaturaĵoj, anĝeloj kaj cetere.

And those who scored high on the ESP scale,

Kaj tiuj kiuj poentis alte en la ESP-skalo,

tended to not only see

emis ne nur vidi

more patterns in the degraded images

pli da regulaĵoj en la stompitaj bildoj,

but incorrect patterns.

sen malĝustajn regulaĵojn.

Here is what you show subjects.

Tio ĉi estas kion oni montras al individuoj.

The fish is degraded 20 percent, 50 percent

La fiŝo estas stompita 20 procente, 50 procente

and then the one I showed you,

kaj jen kion mi montris al vi,

70 percent.

70 procente.

A similar experiment was done by another [Swiss] psychologist

Simila eksperimento estis farita de alia psikologiisto,

named Peter Brugger,

Sviso nomata Peter Brugger,

who found significantly more meaningful patterns

kiu trovis ke signife pli da veraj regulaĵoj

were perceived on the right hemisphere,

estis perceptitaj en la dekstra hemisfero,

via the left visual field, than the left hemisphere.

tra la maldekstra vidkampo, ol en la maldekstra hemisfero.

So if you present subjects the images such

Do, se oni prezentas al la individuoj la bildon tiel

that it's going to end up on the right hemisphere instead of the left,

ke ĝi fine atingos la dekstran hemisferon anstataŭ la maldekstran,

then they're more likely to see patterns

tiam ili pli probable vidos regulaĵojn

than if you put it on the left hemisphere.

ol kaze ke oni metu ĝin en la maldekstran hemisferon.

Our right hemisphere appears to be

Nia dekstra hemisfero ŝajnas esti

where a lot of this patternicity occurs.

la loko kie tiu regulaĵemo okazadas.

So what we're trying to do is bore into the brain

Do kion ni provas fari estas penetri en la cerbon

to see where all this happens.

por vidi kie ĉio ĉi okazas.

Brugger and his colleague, Christine Mohr,

Brugger kaj lia kolego, Christine Mohr,

gave subjects L-DOPA.

doni al la individuojn L-DOPA-on.

L-DOPA's a drug, as you know, given for treating Parkinson's disease,

L-DOPA estas medicinaĵo, kiel oni scias, uzata por la traktado de Parkinson-malsano,

which is related to a decrease in dopamine.

kiu rilatas al la malkresko de dopamino.

L-DOPA increases dopamine.

L-DOPA kreskigas dopaminon.

An increase of dopamine caused

Kaj kresko de dopamino igis

subjects to see more patterns

la individuojn vidi pli da regulaĵoj

than those that did not receive the dopamine.

ol tiuj kiuj ne ricevis dopaminon.

So dopamine appears to be the drug

Do, dopamino ŝajnas esti la medicinaĵo

associated with patternicity.

asociita al regulaĵemo.

In fact, neuroleptic drugs

Fakte, la neŭroleptaj medicinaĵoj

that are used to eliminate psychotic behavior,

uzataj por forigi psikozan konduton,

things like paranoia, delusions

aferojn kiel paranojon, iluziojn

and hallucinations,

kaj halucinojn,

these are patternicities.

tiuj ĉi estas regulaĵemoj.

They're incorrect patterns. They're false positives. They're Type I errors.

Ili estas malĝustaj regulaĵoj, falsaj pozitivaĵoj, eraroj de klaso I.

And if you give them drugs

Kaj se oni donas al ili medicinaĵojn

that are dopamine antagonists,

kiuj estas dopamin-antagonistoj,

they go away.

ili foriĝas.

That is, you decrease the amount of dopamine,

Tio estas, se oni malkreskigas la kvanton da dopamino,

and their tendency to see

ilia tendenco vidi

patterns like that decreases.

regulaĵojn kiaj tiuj malkreskas.

On the other hand, amphetamines like cocaine

Aliflanke, amfetaminoj kiel kokaino,

are dopamine agonists.

estas dopamin-agonistoj.

They increase the amount of dopamine.

Ili kreskigas la kvanton da dopamino.

So you're more likely to feel in a euphoric state,

Do, estas pli probable ke oni sentos eŭforian staton,

creativity, find more patterns.

kreivecon, trovos pli da regulaĵoj.

In fact, I saw Robin Williams recently

Fakte, mi antaŭnemulte vidis (aktoron) Robin Williams

talk about how he thought he was much funnier

paroli pri tio ke li pensis ke li estis multe pli amuza

when he was doing cocaine, when he had that issue, than now.

kiam li konsumadis kokainon, kiam li havis tiun problemon, ol nun.

So perhaps more dopamine

Do eble pli da dopamino

is related to more creativity.

rilatas al pli da kreivo.

Dopamine, I think, changes

Dopamino, pensas mi, ŝanĝas

our signal-to-noise ratio.

la rilaton inter signalo kaj fonbruo.

That is, how accurate we are

Tio estas, kiel preciza ni estas

in finding patterns.

ĉe la trovo de regulaĵoj.

If it's too low, you're more likely to make too many Type II errors.

Se ĝi estas tro malalta, oni pli probable faros erarojn de klaso du.

You miss the real patterns. You don't want to be too skeptical.

Oni ne rimarkas la realajn regulaĵojn. Oni ne volas esti tro skeptika.

If you're too skeptical, you'll miss the really interesting good ideas.

Se oni estas tro skeptika, oni ne rimarkas la vere interesajn kaj bonajn ideojn.

Just right, you're creative, and yet you don't fall for too much baloney.

Tute ĝuste, oni estas kreiva, kaj tamen, oni ne trovas troan blablaaĵon.

Too high and maybe you see patterns everywhere.

Tro alte, kaj eble oni vidos regulaĵojn ĉie.

Every time somebody looks at you, you think people are staring at you.

Ĉiufoje kiam iu rigardas vin, vi pensas ke homoj gvatas vin.

You think people are talking about you.

Vi pensas ke homoj parolas pri vi.

And if you go too far on that, that's just simply

Kaj se oni tro longe sekvas tiun vojon, tion oni simple

labeled as madness.

etikedas kiel frenezecon.

It's a distinction perhaps we might make

Ĝi estas distingo kiun ni eble povus fari

between two Nobel laureates, Richard Feynman

inter du Nobelpremiitoj, Richard Feynman

and John Nash.

kaj John Nash.

One sees maybe just the right number

Oni eble vidas simple la ĝustan nombron

of patterns to win a Nobel Prize.

da regulaĵoj por gajni Nobelpremion.

The other one also, but maybe too many patterns.

Ankaŭ la alia, sed eble tro multajn regulaĵojn.

And we then call that schizophrenia.

Kaj tiam ni nomas tion skizofrenio.

So the signal-to-noise ratio then presents us with a pattern-detection problem.

Do la rilato inter signalo kaj fonbruo prezentas al ni problemon de detektado de regulaĵoj.

And of course you all know exactly

Kaj kompreneble vi ĉiuj scias ekzakte

what this is, right?

kio tio estas, ĉu?

And what pattern do you see here?

Kaj kiun regulaĵon vi vidas tie ĉi?

Again, I'm putting your anterior cingulate cortex to the test here,

Denove mi testas nun vian antaŭan cingulan kortekson,

causing you conflicting pattern detections.

kaŭzante al vi kontraŭdirajn detektojn de regulaĵoj.

You know, of course, this is Via Uno shoes.

Vi kompreneble scias ke tio estas ŝuoj "Via Uno"

These are sandals.

Tio estas sandaloj.

Pretty sexy feet, I must say.

Sufiĉe seksallogajn piedojn, mi diru.

Maybe a little Photoshopped.

Eble iom tro submetitaj al Photoshop.

And of course, the ambiguous figures

Kaj kompreneble la ambiguajn figurojn,

that seem to flip-flop back and forth.

kiuj ŝajnas ŝanceliĝi antaŭen kaj malantaŭen.

It turns out what you're thinking about a lot

Rezultas, ke tio, pri kio oni multe pensas

influences what you

influas tion kion oni

tend to see.

emas vidi.

And you see the lamp here, I know.

Kaj mi scias ke vi tie ĉi vidas la lampon.

Because the lights on here.

Tial ke la lumo estas tie ĉi.

Of course, thanks to the environmentalist movement

Kompreneble, danke al la mediprotekta movado

we're all sensitive to the plight of marine mammals.

ni estas ĉiuj sentemaj pri la sorto de la marmamuloj.

So what you see in this particular ambiguous figure

Do kion vi vidas en tiu ĉi aparta ambigua bildo

is, of course, the dolphins, right?

estas, kompreneble, delfenoj, ĝuste.

You see a dolphin here,

Vi vidas delfenon tie ĉi.

and there's a dolphin,

Kaj jen estas delfeno.

and there's a dolphin.

Kaj jen estas delfeno.

That's a dolphin tail there, guys.

Tio estas delfenvosto, uloj.

(Laughter)

(Ridado)

If we can give you conflicting data, again,

Se ni povas doni al vi kontraŭdirajn informojn, denove,

your ACC is going to be going into hyperdrive.

via ACK [antaŭa cingula kortekso] estas hiperaktiviĝonta.

If you look down here, it's fine. If you look up here, then you get conflicting data.

Se vi rigardas tie malsupre, tio ĝustas. Se vi rigardas tie supre, vi akiras kontraŭdirajn informojn.

And then we have to flip the image

Kaj tiam ni devas turni la bildon

for you to see that it's a set up.

por ke vi vidu ke temas pri truko.

The impossible crate illusion.

La iluzio de la neebla kesto.

It's easy to fool the brain in 2D.

Estas facile trompi la cerbon en du dimensioj.

So you say, "Aw, come on Shermer, anybody can do that

Kaj do vi diras, "He, vidu, Shermer, ĉiu ajn povas tion fari

in a Psych 101 text with an illusion like that."

en iu norma testo "Psikologio 101" kun iu tia iluzio"

Well here's the late, great Jerry Andrus'

Nu, tie ĉi ni havas ion de la forpasinta, granda Jery Andrus,

"impossible crate" illusion in 3D,

la iluzion de la "neebla kesto" en 3 dimensioj,

in which Jerry is standing inside

en kiu Jerry staras ene

the impossible crate.

de la neebla kesto.

And he was kind enough to post this

Kaj li estis sufiĉe afabla por publikigi tion ĉi

and give us the reveal.

kaj riveli tion al ni.

Of course, camera angle is everything. The photographer is over there,

Kompreneble, la angulo de la kamerao estas ĉio. La fotografiisto estas tie.

and this board appears to overlap with this one, and this one with that one, and so on.

Kaj tiu ĉi tabulo ŝajnas supermetiĝi kun tiu ĉi, kaj tiu ĉi kun tiu, kaj cetere.

But even when I take it away,

sed eĉ kiam mi ĝin forigas,

the illusion is so powerful because of how are brains are wired

la iluzio estas tiel potenca, pro la maniero kiel niaj cerboj estas konektitaj

to find those certain kinds of patterns.

por trovi iajn tipojn de regulaĵoj.

This is a fairly new one

Tiu ĉi estas iu sufiĉe nova

that throws us off because of the conflicting patterns

kiu perpleksigas nin pro la kontraŭdiraj regulaĵoj

of comparing this angle with that angle.

ĉe la komparado de tiu ĉi angulo kun tiu.

In fact, it's the exact same picture side by side.

Fakte, estas la sama bildo unu apud la alia.

So what you're doing is comparing that angle

Do, kion oni faras estas kompari tiun angulon

instead of with this one, but with that one.

anstataŭ kun tiu ĉi, kun tiu alia.

And so your brain is fooled.

Kaj do via cerbo estas trompata.

Yet again, your pattern detection devices are fooled.

Kaj ankoraŭfoje viaj detektiloj de regulaĵoj estas trompataj.

Faces are easy to see

La vizaĝoj estas facile videblaj

because we have an additional evolved

ĉar ni havas aldonan evoluigitan

facial recognition software

vizaĝrekonan softvaron

in our temporal lobes.

en niaj temporalaj loboj.

Here's some faces on the side of a rock.

Jen kelkaj vizaĝoj en flanko de roko

I'm actually not even sure if this is -- this might be Photoshopped.

Mi eĉ ne estas certa se tio estas -- eble oni uzis Photoshop.

But anyway, the point is still made.

Sed ĉiukaze, la afero estas prezentita.

Now which one of these looks odd to you?

Nun, kiu el tiuj ĉi aspektas stranga al vi?

In a quick reaction, which one looks odd?

En rapida reago, kiu aspektas stranga?

The one on the left. Okay. So I'll rotate it

Tiu maldekstre. Konforme. Do mi nun rulu ĝin

so it'll be the one on the right.

tiel ke ĝi estos tiu dekstre.

And you are correct.

Kaj vi pravas.

A fairly famous illusion -- it was first done with Margaret Thatcher.

Sufiĉe fama iluzio -- unue farita rilate al Margaret Thatcher.

Now, they trade up the politicians every time.

Nun oni ĉiufoje ŝanĝas la politikistojn.

Well, why is this happening?

Nu, kial tio okazas?

Well, we know exactly where it happens,

Bone, ni scias ekzakte kiel tio okazas,

in the temporal lobe, right across, sort of above your ear there,

en la temporala lobo, tute transe, iel super via orelo tie.

in a little structure called the fusiform gyrus.

En malgranda strukturo nomata ŝpinilforma giro.

And there's two types of cells that do this,

Kaj du tipoj de ĉeloj faras tion ĉi,

that record facial features either globally,

kaj registras vizaĝajn trajtojn, ĉu ĝenerale,

or specifically these large, rapid-firing cells,

ĉu specife, tiuj grandaj, rapide ekscitiĝantaj ĉeloj,

first look at the general face.

unue rigardas la ĝeneralan vizaĝon.

So you recognize Obama immediately.

Do vi unue tuj rekonas Obama-n.

And then you notice something quite

Kaj tiam vi rimarkas ion

a little bit odd about the eyes and the mouth.

sufiĉe strangan pri la okuloj kaj la buŝo.

Especially when they're upside down,

Speciale kiam ili estas inversigitaj, supre-al-malsupre,

you're engaging that general facial recognition software there.

Vi tie konektas tiun ĝeneralan vizaĝrekonan programaron.

Now I said back in our little thought experiment,

Nu, mi diris ĉe nia malgranda pensa eksperimento,

you're a hominid walking on the plains of Africa.

vi estas prahomo promenante en la ebenaĵoj de Afriko.

Is it just the wind or a dangerous predator?

Ĉu temas pri la vento aŭ pri danĝera predanto?

What's the difference between those?

Kiu estas la diferenco inter ambaŭ?

Well, the wind is inanimate;

Nu, la vento estas senviva;

the dangerous predator is an intentional agent.

la danĝera predanto estas intenca aganto.

And I call this process agenticity.

Kaj mi nomas tiun procezon "agantemeco".

That is the tendency to infuse patterns

Tiu estas la tendenco enplanti regulaĵojn

with meaning, intention and agency,

per signifoj, intencoj kaj aganteco,

often invisible beings from the top down.

ofte tute nevideblaj estuloj.

This is an idea that we got

Tiu estas ideo kiun ni akiris

from a fellow TEDster here, Dan Dennett,

de kolego de TED tie ĉi, Dan Dennett,

who talked about taking the intentional stance.

kiu parolis pri la alpreno de intenca sinteno.

So it's a type of that expanded to explain, I think, a lot of different things:

Do, estas io tia etendita por ekspliki, mi pensas, multajn malsamajn aferojn,

souls, spirits, ghosts, gods, demons, angels,

animojn, spiritojn, fantomojn, diojn, demonojn, anĝelojn,

aliens, intelligent designers,

eksterterulojn, partianojn de la inteligenta dezajno,

government conspiracists

registar-konspiremulojn

and all manner of invisible agents

kaj ĉiajn nevideblajn agantojn

with power and intention, are believed

kun potenco kaj intenco, pri kiuj oni suspektas

to haunt our world and control our lives.

ke ili hantas nian mondon kaj kontrolas niajn vivojn.

I think it's the basis of animism

Mi pensas ke ĝi estas la bazo de animismo

and polytheism and monotheism.

kaj politeismo kaj monoteismo.

It's the belief that aliens are somehow

Tio estas la kredo ke esterteranoj iel estas

more advanced than us, more moral than us,

pli evoluintaj ol ni, pli moralaj ol ni,

and the narratives always are

kaj la rakontaro ĉiam estas

that they're coming here to save us and rescue us from on high.

ke ili venas tien ĉi por savi nin kaj liberigi nin de supre.

The intelligent designer's always portrayed

La inteligenta dezajnisto estas ĉiam pentrata

as this super intelligent, moral being

kiel tiu supere inteligenta morala estaĵo

that comes down to design life.

kiu malsuprenvenas por fasoni la vivon.

Even the idea that government can rescue us --

Eĉ la ideo ke la registaro povas savi nin.

that's no longer the wave of the future,

Tio ne plu estas granda furoro.

but that is, I think, a type of agenticity:

Sed tiu estas, mi pensas, alia klaso de agantemeco,

projecting somebody up there,

pensi, ke "iu" tie supre,

big and powerful, will come rescue us.

granda kaj potenca, venos por nin savi.

And this is also, I think, the basis of conspiracy theories.

Kaj tiu estas ankaŭ, pensas mi, la bazo de la konspiraj teorioj.

There's somebody hiding behind there pulling the strings,

Estas iu sin kaŝanta malantaŭe, tenante ĉiujn fadenojn en la mano,

whether it's the Illuminati

ĉu temas pri la Iluminatoj

or the Bilderbergers.

aŭ pri la Bilderberguloj.

But this is a pattern detection problem, isn't it?

Sed temas pri problemo de detektado de regulaĵoj, ĉu ne?

Some patterns are real and some are not.

Iuj regulaĵoj estas realaj, kaj aliaj ne.

Was JFK assassinated by a conspiracy or by a lone assassin?

Ĉu Kennedy estis murdita de konspirantaro aŭ de soleca murdisto?

Well, if you go there -- there's people there on any given day --

Nu, se vi iras tien -- estas homoj tie ĉiun ajn tagon --

like when I went there, here -- showing me where the different shooters were.

kiel tiam kiam mi tien iris, vidu -- montrante al mi kie troviĝis la diversaj pafintoj.

My favorite one was he was in the manhole.

Mia plejŝatata estas ke li troviĝis en luko

And he popped out at the last second, took that shot.

Kaj li subite elsaltis en la lasta momento kaj elpafis.

But of course, Lincoln was assassinated by a conspiracy.

Sed kompreneble, Lincoln estis murdita pere de konspiro.

So we can't just uniformly dismiss

Do ni ne povas simple ĝenerale ignori

all patterns like that.

ĉiujn tiajn regulaĵojn.

Because, let's face it, some patterns are real.

Ĉar, ni tion akceptu, iuj regulaĵoj estas realaj.

Some conspiracies really are true.

Iuj konspiroj ja veras.

Explains a lot, maybe.

Tio multon eksplikas, eble.

And 9/11 has a conspiracy theory. It is a conspiracy.

Kaj la atencoj de la dekunua de septembro havas konspiran teorion. Estas konspiro.

We did a whole issue on it.

Ni faris unu tutan numeron pri ĝi.

Nineteen members of Al Queda plotting to fly planes into buildings

19 anoj de Al Kajdo planante flugigi aviadilojn en konstruaĵojn

constitutes a conspiracy.

konsistigas konspiron.

But that's not what the "9/11 truthers" think.

Sed tio ne estas kion pensas la "dekunuaseptembroveruloj"

They think it was an inside job by the Bush administration.

Ili pensas ke ĝi estis komplica laboro de la registaro de Bush

Well, that's a whole other lecture.

Bone, tio estas tute alia interpreto.

You know how we know that 9/11

Sed ĉu vi scias kiel ni certas ke la 11-septembraj atencoj

was not orchestrated by the Bush administration?

ne estis organizitaj de la registaro de Bush?

Because it worked.

Ĉar ili sukcesis.

(Laughter)

(Ridado)

(Applause)

(Aplaŭdo)

So we are natural-born dualists.

Do, ni estas denaskaj dualistoj.

Our agenticity process comes from

Nia procezo de agantemo devenas el

the fact that we can enjoy movies like these.

la fakto ke ni povas ĝui filmojn, kiajn tiuj ĉi.

Because we can imagine, in essence,

Ĉar ni esence povas imagi

continuing on.

pluiradon.

We know that if you stimulate the temporal lobe,

Ni scias ke se oni stimulas la temporalan lobon,

you can produce a feeling of out-of-body experiences,

oni povas krei la senton de eksterkorpa sperto,

near-death experiences,

mortproksimaj spertoj,

which you can do by just touching an electrode to the temporal lobe there.

kion oni povas fari simple kiam elektrodo tuŝas la temporalan lobon tie ĉi.

Or you can do it through loss of consciousness,

Aŭ oni povas tion fari per perdo de konscio,

by accelerating in a centrifuge.

per akcelado en centrifugilo.

You get a hypoxia, or a lower oxygen.

Oni suferas hipoksion (suboksigenadon), malaltan nivelon de oksigeno.

And the brain then senses

Kaj la cerbo tiam sentas

that there's an out-of-body experience.

ke estas eksterkorpa sperto.

You can use -- which I did, went out and did --

Oni povas uzi -- kion mi faris, mi iris kaj faris --

Michael Persinger's God Helmet,

la Dian Kaskon de Michael Persinger,

that bombards your temporal lobes with electromagnetic waves.

kiu bombadas viajn temporalajn lobojn per elektromagnetaj ondoj.

And you get a sense of out-of-body experience.

Kaj donas al vi senton de eksterkorpa sperto.

So I'm going to end here with a short video clip

Do, mi nun finos tie ĉi per videofilmeto

that sort of brings all this together.

kiu iel kunmetas ĉion ĉi.

It's just a minute and a half.

Ĝi daŭras nur unu minuton kaj duonon.

It ties together all this into the power of expectation and the power of belief.

Ĝi kunligas ĉion ĉi en la povon de esperado kaj la povon de kredado.

Go ahead and roll it.

Antaŭen.

Narrator: This is the venue they chose for their fake auditions

Rakontisto: Tiu ĉi estas la kunvenejo kiun ili elektis por siaj falsaj provoj

for an advert for lip balm.

por reklamaĵo pri lipbalzamo.

Woman: We're hoping we can use part of this

Virino: Ni esperas ke ni povos uzi parton de tio ĉi

in a national commercial, right?

por tutnacia televidreklamo, ĉu?

And this is test on some lip balms

Kaj tiu ĉi estas testo de kelkaj lipbalzamoj

that we have over here.

kiun ni havas tie ĉi.

And these are our models who are going to help us,

Kaj tiuj ĉi estas niaj modeloj kiuj nin helpos,

Roger and Matt.

Roger kaj Matt.

And we have our own lip balm,

Kaj ni havas nian propran lipbalzamon,

and we have a leading brand.

kaj ni havas alian plejvendatan markon.

Would you have any problem

Ĉu vi havus problemon

kissing our models to test it?

kisi niajn modelojn por ĝin testi?

Girl: No.

Knabino: Ne.

Woman: You wouldn't? (Girl: No.) Woman: You'd think that was fine.

Virino: Ĉu ne? (Knabino: Ne) Virino: Ĉu vi opinius tion ĝusta?

Girl: That would be fine. (Woman: Okay.)

Knabino: Tio estus ĝusta. (Virino: Bone)

So this is a blind test.

Do, temas pri blinda testo.

I'm going to ask you to go ahead

Mi petos vin antaŭeniri

and put a blindfold on.

kaj surmeti blindigilon.

Kay, now can you see anything? (Girl: No.)

Kay, ĉu vi nun povas ion vidi? (Knabino: Ne)

Pull it so you can't even see down. (Girl: Okay.)

Tiru ĝin, tiel ke vi povas vidi eĉ ne malsupren (Knabino: Bone)

Woman: It's completely blind now, right?

Virino: Estas tute blinde nun, ĉu?

Girl: Yes. (Woman: Okay.)

Knabino: Jes (Virino: Bone)

Now, what I'm going to be looking for in this test

Nun, kion mi estos serĉanta en tiu ĉi testo

is how it protects your lips,

estas kiel ĝi protektas viajn lipojn,

the texture, right,

la tuŝadsenton, ĉu,

and maybe if you can discern any flavor or not.

kaj eble vi povas distingi guston aŭ ne.

Girl: Okay. (Woman: Have you ever done a kissing test before?)

Knabino: Bone. (Virino: Ĉu vi iam faris kisan teston antaŭe?)

Girl: No.

Knabino: Ne.

Woman: Take a step here.

Virino: Paŝu tien ĉi.

Okay, now I'm going to ask you to pucker up.

Bone, nun mi volas ke vi paŭtetu.

Pucker up big and lean in just a little bit, okay?

Vi pretigu viajn lipojn kaj iomete kliniĝu, bone.

(Music)

(Muziko)

(Laughter)

(Ridado)

(Laughter)

(Ridado)

Woman: Okay.

Bone.

And, Jennifer, how did that feel?

Kaj, Jennifer, kia estis la sento?

Jennifer: Good.

Jennifer: Bona.

(Laughter)

(Ridado)

Girl: Oh my God!

Knabino: Ho, mia Dio.

(Laughter)

(Ridado)

Michael Shermer: Thank you very much. Thank you. Thanks.

Michael Shermer. Mi tre dankas. Mi dankas. Dankon.