The 4 stories we tell ourselves about death | Stephen Cave

749,887 views ・ 2013-12-12

TED


Ве молиме кликнете двапати на англискиот титл подолу за да го репродуцирате видеото.

Translator: ALEKSANDAR MITEVSKI Reviewer: Charlie Psy
00:12
I have a question:
0
12378
1893
Имам едно прашање:
00:14
Who here remembers when they first realized
1
14271
3377
Кој од овде се сеќава на моментот кога за првпат
00:17
they were going to die?
2
17648
3423
сфатил дека ќе умре?
00:21
I do. I was a young boy,
3
21071
2502
Јас се сеќавам. Бев мал,
00:23
and my grandfather had just died,
4
23573
3055
и штотуку беше починал дедо ми,
00:26
and I remember a few days later lying in bed at night
5
26628
3918
и се сеќавам како неколку дена подоцна лежев во кревет навечер,
00:30
trying to make sense of what had happened.
6
30546
3634
обидувајќи се да разберам што се случило.
00:34
What did it mean that he was dead?
7
34180
2635
Што значи тоа дека е мртов?
00:36
Where had he gone?
8
36815
1784
Каде заминал?
00:38
It was like a hole in reality had opened up
9
38599
3422
Ми се чинеше ко да се отворила дупка
00:42
and swallowed him.
10
42021
2135
и го проголтала.
00:44
But then the really shocking question occurred to me:
11
44156
2802
Но тогаш на памет ми падна шокантното прашање:
00:46
If he could die, could it happen to me too?
12
46958
3490
ако тој умрел, може ли и мене тоа да ме снајде?
00:50
Could that hole in reality open up and swallow me?
13
50448
3299
Може ли да се отвори дупката и да ме проголта?
00:53
Would it open up beneath my bed
14
53747
1790
Дали ќе се отвори под мојот кревет
00:55
and swallow me as I slept?
15
55537
3234
и ќе ме проголта додека спијам?
00:58
Well, at some point, all children become aware of death.
16
58771
4188
Во одреден момент, сите деца стануваат свесни за смртта.
01:02
It can happen in different ways, of course,
17
62959
1905
Се случува на различни начини, се разбира,
01:04
and usually comes in stages.
18
64864
1833
и вообичаено оди етапно.
01:06
Our idea of death develops as we grow older.
19
66697
3513
Нашето поимање на смртта се развива како што старееме.
01:10
And if you reach back into the dark corners
20
70210
2729
Ако се нурнете во мрачните предели
01:12
of your memory,
21
72939
1697
на вашето сеќавање,
01:14
you might remember something like what I felt
22
74636
3003
можеби ќе се сетите на некое чувство како моето
01:17
when my grandfather died and when I realized
23
77639
3255
кога дедо ми почина и кога сфатив дека
01:20
it could happen to me too,
24
80894
1950
може да ми се случи и на мене,
01:22
that sense that behind all of this
25
82844
2579
она чувство дека зад сево ова
01:25
the void is waiting.
26
85423
3337
ме чека ништавило.
01:28
And this development in childhood
27
88760
2277
И овој развој во детството го
01:31
reflects the development of our species.
28
91037
2821
рефлектира развојот на видовите.
01:33
Just as there was a point in your development
29
93858
3315
Исто како што имало момент во вашиот развој,
01:37
as a child when your sense of self and of time
30
97173
3526
како дете, кога вашето чувство за себе и за времето
01:40
became sophisticated enough
31
100699
2099
станале доволно софистицирани
01:42
for you to realize you were mortal,
32
102798
3922
за да сфатите дека сте смртни,
01:46
so at some point in the evolution of our species,
33
106720
3706
на истиот тој начин во одреден момент од еволуцијата
01:50
some early human's sense of self and of time
34
110426
3015
се појавиле првите луѓе чие чувство за себе и времето
01:53
became sophisticated enough
35
113441
2243
станале доволно софистицирани
01:55
for them to become the first human to realize,
36
115684
3115
за да го сфатат следново,
01:58
"I'm going to die."
37
118799
3433
"Јас ќе умрам."
02:02
This is, if you like, our curse.
38
122232
2219
Ова е, ако сакате, нашата клетва.
02:04
It's the price we pay for being so damn clever.
39
124451
4043
Цената која ја плаќаме за тоа што сме толку проклето паметни.
02:08
We have to live in the knowledge
40
128494
2099
Мораме да живееме со знаењето
02:10
that the worst thing that can possibly happen
41
130593
2661
дека најлошото што може да ни се случи
02:13
one day surely will,
42
133254
1624
еден ден со сигурност ќе ни се случи,
02:14
the end of all our projects,
43
134878
1506
крајот на сите наши проекти,
02:16
our hopes, our dreams, of our individual world.
44
136384
3464
нашите надежи, нашите соништа, нашиот личен свет.
02:19
We each live in the shadow of a personal
45
139848
3181
Секој од нас живее во сенката на сопствената
02:23
apocalypse.
46
143029
1989
апокалипса.
02:25
And that's frightening. It's terrifying.
47
145018
2504
И тоа е застрашувачко. Ужасно е.
02:27
And so we look for a way out.
48
147522
2460
И затоа бараме излез.
02:29
And in my case, as I was about five years old,
49
149982
3281
А во мојот случај, кога имав околу пет години,
02:33
this meant asking my mum.
50
153263
2995
тоа значеше дека ќе ја прашам мајка ми.
02:36
Now when I first started asking
51
156258
2462
Кога за првпат почнав да прашувам
02:38
what happens when we die,
52
158720
1781
што се случува кога ќе умреме,
02:40
the grown-ups around me at the time
53
160501
2092
возрасните околу мене ми одговараа
02:42
answered with a typical English mix of awkwardness
54
162593
3203
со една типична англиска збунетост и
02:45
and half-hearted Christianity,
55
165796
2987
неодлучно Христијанство,
02:48
and the phrase I heard most often
56
168783
1944
и фразата која најчесто ја слушав
02:50
was that granddad was now
57
170727
1559
беше дека дедо ми е сега
02:52
"up there looking down on us,"
58
172286
2464
"онаму горе и нè гледа нас,"
02:54
and if I should die too, which wouldn't happen of course,
59
174750
2965
и ако јас умрам некогаш, што нема да се случи се разбира,
02:57
then I too would go up there,
60
177715
2796
тогаш и јас ќе отидам таму горе,
03:00
which made death sound a lot like
61
180511
2050
нешто што направи смртта да изгледа
03:02
an existential elevator.
62
182561
2654
како егзистенцијален лифт.
03:05
Now this didn't sound very plausible.
63
185215
3118
Ова не ми звучеше многу убедливо.
03:08
I used to watch a children's news program at the time,
64
188333
2903
Тогаш доста гледав детска програма,
03:11
and this was the era of space exploration.
65
191236
2440
и ова беше ерата на вселенските истражувања.
03:13
There were always rockets going up into the sky,
66
193676
2174
Постојано имаше ракети кои одеа во небото,
03:15
up into space, going up there.
67
195850
2696
во вселената, онаму горе.
03:18
But none of the astronauts when they came back
68
198546
2329
Но ниту еден од астронаутите, кога ќе се вратеше,
03:20
ever mentioned having met my granddad
69
200875
3232
не спомна дека го сретнал дедо ми
03:24
or any other dead people.
70
204107
2459
или било кој мртов човек.
03:26
But I was scared,
71
206566
1303
Но бев исплашен,
03:27
and the idea of taking the existential elevator
72
207869
2440
а помислата за егзистенцијалниот лифт кој
03:30
to see my granddad
73
210309
1606
треба да ме однесе кај дедо ми
03:31
sounded a lot better than being swallowed
74
211915
1415
звучеше многу подобро отколку да
03:33
by the void while I slept.
75
213330
3071
бидам проголтан од ништавилото за време на сон.
03:36
And so I believed it anyway,
76
216401
2269
Како и да е, јас верував во ова,
03:38
even though it didn't make much sense.
77
218670
2671
и покрај тоа што не ми беше логично.
03:41
And this thought process that I went through
78
221341
2242
Овој мисловен процес низ кој поминав
03:43
as a child, and have been through many times since,
79
223583
2531
како дете, и уште многу пати оттогаш,
03:46
including as a grown-up,
80
226114
1910
дури и сега како возрасен,
03:48
is a product of what psychologists call
81
228024
2447
е резултат на она што психолозите го нарекуваат
03:50
a bias.
82
230471
1464
пристрасност.
03:51
Now a bias is a way in which we systematically
83
231935
3274
Пристрасноста е начин преку кој систематски
03:55
get things wrong,
84
235209
1718
погрешно гледаме на работите,
03:56
ways in which we miscalculate, misjudge,
85
236927
2684
начин преку кој погрешно расудуваме,
03:59
distort reality, or see what we want to see,
86
239611
3589
ја искривуваме реалноста, или го гледаме она што сакаме да го видиме,
04:03
and the bias I'm talking about
87
243200
2232
а пристрасноста за која јас зборувам
04:05
works like this:
88
245432
1438
функционира вака:
04:06
Confront someone with the fact
89
246870
2235
Соочете некого со фактот
04:09
that they are going to die
90
249105
1547
дека ќе умре и тие ќе
04:10
and they will believe just about any story
91
250652
3033
поверуваат во било која приказна
04:13
that tells them it isn't true
92
253685
1858
која ќе им каже дека тоа не е точно
04:15
and they can, instead, live forever,
93
255543
2414
и дека, наместо тоа, ќе живеат засекогаш,
04:17
even if it means taking the existential elevator.
94
257957
4085
дури и ако тоа значи возење со егзистенцијалниот лифт.
04:22
Now we can see this as the biggest bias of all.
95
262042
4428
Ова е најголемата пристрасност од сите.
04:26
It has been demonstrated in over 400
96
266470
2875
Беше демонстрирана во над 400
04:29
empirical studies.
97
269345
1681
емпириски студии.
04:31
Now these studies are ingenious, but they're simple.
98
271026
2509
Овие студии се генијални, но едноставни.
04:33
They work like this.
99
273535
1935
Функционираат вака.
04:35
You take two groups of people
100
275470
1490
Земате две групи на луѓе
04:36
who are similar in all relevant respects,
101
276960
2783
кои се слични во сите релевантни аспекти,
04:39
and you remind one group that they're going to die
102
279743
2689
и едната група ја подсетувате дека ќе умрат
04:42
but not the other, then you compare their behavior.
103
282432
2629
но не и другата, а потоа го споредувате нивното однесување.
04:45
So you're observing how it biases behavior
104
285061
3873
Значи набљудувате како се менува однесувањето
04:48
when people become aware of their mortality.
105
288934
3754
кога луѓето ќе станат свесни за својата смртност.
04:52
And every time, you get the same result:
106
292688
2912
И секој пат, го добивате истиот резултат:
04:55
People who are made aware of their mortality
107
295600
3087
Луѓето кои биле подсетени за својата смртност
04:58
are more willing to believe stories
108
298687
2011
се склони да поверуваат во приказните
05:00
that tell them they can escape death
109
300698
1863
дека можат да ја избегнат смртта
05:02
and live forever.
110
302561
1772
и дека ќе живеат вечно.
05:04
So here's an example: One recent study
111
304333
2289
Еве еден пример: Неодамна една студија
05:06
took two groups of agnostics,
112
306622
2770
имаше две групи на агностици,
05:09
that is people who are undecided
113
309392
1596
односно луѓе кои се неутрални во поглед
05:10
in their religious beliefs.
114
310988
2515
на религиозните верувања.
05:13
Now, one group was asked to think about being dead.
115
313503
3584
Од едните беше побарано да размислуваат за својата смрт.
05:17
The other group was asked to think about
116
317087
1645
Од другите беше побарано да размислуваат
05:18
being lonely.
117
318732
1833
дека се осамени.
05:20
They were then asked again about their religious beliefs.
118
320565
2816
После ова, одново беа прашани за своите религиозни убедувања.
05:23
Those who had been asked to think about being dead
119
323381
2864
Оние кои размислувале за својата смрт
05:26
were afterwards twice as likely to express faith
120
326245
3573
подоцна покажаа двапати поголема спремност
05:29
in God and Jesus.
121
329818
1660
да веруваат во Бог и Исус.
05:31
Twice as likely.
122
331478
1778
Двапати
05:33
Even though the before they were all equally agnostic.
123
333256
2708
Иако претходно сите беа агностици.
05:35
But put the fear of death in them,
124
335964
1761
Но всадете им го стравот од смртта
05:37
and they run to Jesus.
125
337725
3859
и веднаш трчаат кон Исус.
05:41
Now, this shows that reminding people of death
126
341584
3512
Ова покажува дека ако ги подсетите луѓето на смртта,
05:45
biases them to believe, regardless of the evidence,
127
345111
3230
тие се склони да веруваат, без оглед на доказите,
05:48
and it works not just for religion,
128
348341
2025
и ова не важи само за религијата,
05:50
but for any kind of belief system
129
350366
2237
во било кој систем на верување
05:52
that promises immortality in some form,
130
352603
3460
кој ветува бесмртност во некаква форма,
05:56
whether it's becoming famous
131
356063
1805
било да е тоа слава,
05:57
or having children
132
357868
1414
имање деца
05:59
or even nationalism,
133
359282
1347
или дури и национализмот,
06:00
which promises you can live on as part of a greater whole.
134
360629
3273
кој ви ветува дека ќе живеете како дел од една поголема целина.
06:03
This is a bias that has shaped
135
363902
1931
Ваквата пристрасност го има
06:05
the course of human history.
136
365833
3339
одредено текот на човековата историја.
06:09
Now, the theory behind this bias
137
369172
2267
Теоријата во основата на оваа пристрасност
06:11
in the over 400 studies
138
371439
1737
демонстрирана во 400те студии
06:13
is called terror management theory,
139
373176
2129
се нарекува теорија за справување со ужасот,
06:15
and the idea is simple. It's just this.
140
375305
2350
а идејата е едноставна. Оди вака.
06:17
We develop our worldviews,
141
377655
2549
Приказните кои ги создаваме за тоа
06:20
that is, the stories we tell ourselves
142
380204
2157
каков е светот и какво е нашето
06:22
about the world and our place in it,
143
382361
2736
место во него, ги создаваме
06:25
in order to help us manage
144
385097
2282
за да се справиме со
06:27
the terror of death.
145
387379
2914
ужасот од смртта.
06:30
And these immortality stories
146
390293
1799
И овие приказни за бесмртноста
06:32
have thousands of different manifestations,
147
392092
2997
имаат илјадници различни манифестации,
06:35
but I believe that behind the apparent diversity
148
395089
3584
но верувам дека зад очигледната различност
06:38
there are actually just four basic forms
149
398673
2699
всушност лежат само
06:41
that these immortality stories can take.
150
401372
3511
четири основни форми.
06:44
And we can see them repeating themselves
151
404883
1805
И можеме да видиме како се повторуваат
06:46
throughout history, just with slight variations
152
406688
3170
низ историјата, со мали варијации
06:49
to reflect the vocabulary of the day.
153
409858
2765
колку само да бидат во духот на времето.
06:52
Now I'm going to briefly introduce these four
154
412623
2508
Сега на кратко ќе ви ги претставам овие четири
06:55
basic forms of immortality story,
155
415131
2253
основни приказни за бесмртноста,
06:57
and I want to try to give you some sense
156
417384
1570
и ќе се обидам да ви покажам
06:58
of the way in which they're retold by each culture
157
418954
2313
како се прераскажуваат во секоја култура
07:01
or generation
158
421267
1767
или генерација
07:03
using the vocabulary of their day.
159
423034
2172
и како се прилагодуваат на духот на времето.
07:05
Now, the first story is the simplest.
160
425206
2639
Првата приказна е онаа наједноставната.
07:07
We want to avoid death,
161
427845
2153
Приказната во која сакаме
07:09
and the dream of doing that in this body
162
429998
2425
да ја избегнеме смртта и притоа да си
07:12
in this world forever
163
432423
1360
го зачуваме телото засекогаш
07:13
is the first and simplest kind of immortality story,
164
433783
3291
е првата и наједноставна приказна за бесмртноста,
07:17
and it might at first sound implausible,
165
437074
2459
и на прв поглед можеби е невозможна,
07:19
but actually, almost every culture in human history
166
439533
3981
но всушност, речиси секоја култура во човековата историја
07:23
has had some myth or legend
167
443514
2062
имала некаков мит или легенда
07:25
of an elixir of life or a fountain of youth
168
445576
2761
за еликсир или фонтана на младоста
07:28
or something that promises to keep us going
169
448337
2979
или нешто што ветува дека ќе ни даде вечен
07:31
forever.
170
451316
3137
живот.
07:34
Ancient Egypt had such myths,
171
454453
1593
Древниот Египет имал такви митови,
07:36
ancient Babylon, ancient India.
172
456046
2368
древниот Вавилон, древна Индија.
07:38
Throughout European history, we find them in the work of the alchemists,
173
458414
2852
Низ Европската историја, оваа приказна ја среќаваме во работата на алхемичарите,
07:41
and of course we still believe this today,
174
461266
2794
и се разбира и денес веруваме во приказната,
07:44
only we tell this story using the vocabulary
175
464060
2563
само што денес ја раскажуваме со јазикот
07:46
of science.
176
466623
1656
на науката.
07:48
So 100 years ago,
177
468279
1606
Пред 100 години
07:49
hormones had just been discovered,
178
469885
1819
беа откриени хормоните, и луѓето
07:51
and people hoped that hormone treatments
179
471704
1652
почнаа да се надеваат дека хормоналните третмани
07:53
were going to cure aging and disease,
180
473356
2699
ќе го излечат стареењето и болестите,
07:56
and now instead we set our hopes on stem cells,
181
476055
2853
а денес нашите надежи ги полагаме во матичните клетки,
07:58
genetic engineering, and nanotechnology.
182
478908
2295
генетскиот инжинеринг и нанотехнологијата.
08:01
But the idea that science can cure death
183
481203
3958
Но идејата дека науката може да ја излечи смртта
08:05
is just one more chapter in the story
184
485161
2341
е само уште едно поглавје во приказната
08:07
of the magical elixir,
185
487502
2233
за магичниот еликсир,
08:09
a story that is as old as civilization.
186
489735
4436
приказна која е стара колку и цивилизацијата.
08:14
But betting everything on the idea of finding the elixir
187
494171
2780
Но малку е ризично да ги вложите сите ваши напори
08:16
and staying alive forever
188
496951
1403
само во идејата за еликсирот
08:18
is a risky strategy.
189
498354
1801
и вечниот живот.
08:20
When we look back through history
190
500155
2240
Кога ќе се навратиме во историјата и ќе ги
08:22
at all those who have sought an elixir in the past,
191
502395
2784
погледнеме сите оние кои во минатото го барале еликсирот,
08:25
the one thing they now have in common
192
505179
1829
единствената работа која денес им е заедничка
08:27
is that they're all dead.
193
507008
2630
е тоа што сите се мртви.
08:29
So we need a backup plan, and exactly this kind of plan B
194
509638
3738
Затоа ни треба резервен план, и токму ваков план Б
08:33
is what the second kind of immortality story offers,
195
513376
3571
ни нуди втората приказна за бесмртноста,
08:36
and that's resurrection.
196
516947
1755
а тоа е воскресението.
08:38
And it stays with the idea that I am this body,
197
518702
2374
И ја прифаќа идејата дека јас сум ова тело,
08:41
I am this physical organism.
198
521076
1975
јас сум овој физички организам.
08:43
It accepts that I'm going to have to die
199
523051
2168
Прифаќа дека ќе умрам, но вели,
08:45
but says, despite that,
200
525219
1374
и покрај тоа,
08:46
I can rise up and I can live again.
201
526593
2503
можам да се кренам и да живеам повторно.
08:49
In other words, I can do what Jesus did.
202
529096
2618
Со други зборови, можам да го направам она што Исус го направил.
08:51
Jesus died, he was three days in the [tomb],
203
531714
2045
Исус умрел, бил три дена во гробот,
08:53
and then he rose up and lived again.
204
533759
3111
а потоа се кренал и продолжил да живее.
08:56
And the idea that we can all be resurrected to live again
205
536870
3119
Идејата дека сите ние можеме да воскреснеме и да живееме одново
08:59
is orthodox believe, not just for Christians
206
539989
2288
е општоприфатено верување, не само кај Христијаните,
09:02
but also Jews and Muslims.
207
542277
2703
туку и кај Евреите и Муслиманите.
09:04
But our desire to believe this story
208
544980
2164
Нашата желба да веруваме во оваа приказна
09:07
is so deeply embedded
209
547144
2010
е толку длабоко всадена
09:09
that we are reinventing it again
210
549154
2098
што и денес во научната ера
09:11
for the scientific age,
211
551252
1492
одново ја раскажуваме,
09:12
for example, with the idea of cryonics.
212
552744
2823
на пример, преку идејата наречена крионика.
09:15
That's the idea that when you die,
213
555567
1590
Идејата е дека кога ќе умрете,
09:17
you can have yourself frozen,
214
557157
1999
може да ве замрзнат,
09:19
and then, at some point when technology
215
559156
2389
а потоа, во одреден период кога технологијата
09:21
has advanced enough,
216
561545
1211
ќе биде доволно унапредена,
09:22
you can be thawed out and repaired and revived
217
562756
2120
ќе ве одмрзнат, ќе ве поправат, ќе ве оживеат
09:24
and so resurrected.
218
564876
1289
и на тој начин ќе воскреснете.
09:26
And so some people believe an omnipotent god
219
566165
2848
Некои луѓе веруваат дека некој семоќен Бог
09:29
will resurrect them to live again,
220
569013
1879
ќе ги воскресне за да живеат одново,
09:30
and other people believe an omnipotent scientist will do it.
221
570892
4143
а други луѓе веруваат дека истото тоа ќе го направи некој семоќен научник.
09:35
But for others, the whole idea of resurrection,
222
575035
2714
Но на некои луѓе, ваквата идеја за воскресение,
09:37
of climbing out of the grave,
223
577749
2003
за излегување од гробот,
09:39
it's just too much like a bad zombie movie.
224
579752
2719
им изгледа како лош зомби филм.
09:42
They find the body too messy, too unreliable
225
582471
2791
За нив телото е прекомплицирано, несигурно
09:45
to guarantee eternal life,
226
585262
2148
за да може да им гарантира вечен живот,
09:47
and so they set their hopes on the third,
227
587410
3091
и затоа своите надежи ги полагаат во третата,
09:50
more spiritual immortality story,
228
590501
2117
подуховна приказна за бесмртноста,
09:52
the idea that we can leave our body behind
229
592618
2336
идејата дека можеме да го оставиме телото зад себе
09:54
and live on as a soul.
230
594954
2297
и да живееме како душа.
09:57
Now, the majority of people on Earth
231
597251
1989
Најголемиот дел од луѓето на Земјата
09:59
believe they have a soul,
232
599240
1773
веруваат дека имаат душа,
10:01
and the idea is central to many religions.
233
601013
2410
а идејата е централна за многу религии.
10:03
But even though, in its current form,
234
603423
2314
Но и покрај тоа што оваа идеја сè уште
10:05
in its traditional form,
235
605737
1915
е популарна во оваа форма,
10:07
the idea of the soul is still hugely popular,
236
607652
2163
во својата традиционална форма,
10:09
nonetheless we are again
237
609815
1432
сепак ние одново ја создаваме
10:11
reinventing it for the digital age,
238
611247
2224
за да одговара на дигиталната ера,
10:13
for example with the idea
239
613471
1477
и тоа со идејата дека
10:14
that you can leave your body behind
240
614948
1990
можете да го напуштите вашето тело
10:16
by uploading your mind, your essence,
241
616938
2246
така што ќе го аплоудирате умот, вашата суштина,
10:19
the real you, onto a computer,
242
619184
1956
вистинското од вас, во компјутер,
10:21
and so live on as an avatar in the ether.
243
621140
4612
и ќе можете да живеете како аватар во етерот.
10:25
But of course there are skeptics who say
244
625752
2023
Но секако, има скептици кои велат дека
10:27
if we look at the evidence of science,
245
627775
1844
ако побараме докази од науката,
10:29
particularly neuroscience,
246
629619
1644
особено од невронауката,
10:31
it suggests that your mind,
247
631263
1829
таа ќе ви каже дека вашиот ум,
10:33
your essence, the real you,
248
633092
1580
вашата суштина, вистинското од вас,
10:34
is very much dependent on a particular part
249
634672
2413
во голема мера зависи од еден дел на
10:37
of your body, that is, your brain.
250
637085
2221
вашето тело, односно вашиот мозок.
10:39
And such skeptics can find comfort
251
639306
2521
А таквите скептици наоѓаат утеха
10:41
in the fourth kind of immortality story,
252
641827
2258
во четвртата приказна за бесмртноста,
10:44
and that is legacy,
253
644085
2357
а тоа е наследството,
10:46
the idea that you can live on
254
646442
1480
идејата дека продолжувате да живеете
10:47
through the echo you leave in the world,
255
647922
2251
преку ехото кое го оставате во светот,
10:50
like the great Greek warrior Achilles,
256
650173
2349
како големиот грчки војник Ахил,
10:52
who sacrificed his life fighting at Troy
257
652522
2629
кој го жртвувал својот живот борејќи се кај Троја
10:55
so that he might win immortal fame.
258
655151
3053
со цел да стекне бесмртна слава.
10:58
And the pursuit of fame is as widespread
259
658204
2266
А денес потрагата по слава е распространета
11:00
and popular now as it ever was,
260
660470
2141
и популарна како и отсекогаш,
11:02
and in our digital age,
261
662611
1579
и во нашата дигитална ера,
11:04
it's even easier to achieve.
262
664190
1528
е дури и полесно да ја стекнете.
11:05
You don't need to be a great warrior like Achilles
263
665718
2324
Не мора да бидете голем војник како Ахил
11:08
or a great king or hero.
264
668042
1693
или голем крал или херој.
11:09
All you need is an Internet connection and a funny cat. (Laughter)
265
669735
4823
Ви треба само Интернет врска и една смешна мачка. (Смеа)
11:14
But some people prefer to leave a more tangible,
266
674558
2463
Но некои луѓе повеќе сакаат да остават повидливо,
11:17
biological legacy -- children, for example.
267
677021
2844
биолошко наследство -- деца, на пример.
11:19
Or they like, they hope, to live on
268
679865
2276
Или пак сакаат, се надеваат, дека ќе живеат
11:22
as part of some greater whole,
269
682141
1717
како дел од некоја поголема целина,
11:23
a nation or a family or a tribe,
270
683858
2449
нација, семејство или племе,
11:26
their gene pool.
271
686307
2466
нивните генетски сродници.
11:28
But again, there are skeptics
272
688773
1513
Но повторно, има скептици
11:30
who doubt whether legacy
273
690286
1713
кои се сомневаат во тоа дали наследството
11:31
really is immortality.
274
691999
1975
навистина претставува бесмртност.
11:33
Woody Allen, for example, who said,
275
693974
2077
Вуди Ален, на пример, рече,
11:36
"I don't want to live on in the hearts of my countrymen.
276
696051
2496
"Не сакам да живеам во срцата на моите сонародници.
11:38
I want to live on in my apartment."
277
698547
2197
Сакам да си живеам во мојот стан."
11:40
So those are the four
278
700744
1767
Значи ова се четирите
11:42
basic kinds of immortality stories,
279
702511
2183
основни приказни за бесмртноста,
11:44
and I've tried to give just some sense
280
704694
1642
и се обидов да ви покажам како
11:46
of how they're retold by each generation
281
706336
2293
се прераскажуваат во секоја генерација
11:48
with just slight variations
282
708629
1587
со мали варијации
11:50
to fit the fashions of the day.
283
710216
2305
колку да се вклопат во духот на времето.
11:52
And the fact that they recur in this way,
284
712521
3489
И фактот дека се повторуваат на ваков начин,
11:56
in such a similar form but in such different belief systems,
285
716010
2988
во толку слична форма, но во толку различни системи на верување,
11:58
suggests, I think,
286
718998
1578
ни кажува, мислам,
12:00
that we should be skeptical of the truth
287
720576
2402
дека треба да се сомневаме во вистинитоста
12:02
of any particular version of these stories.
288
722978
3761
на овие приказни и нивните верзии.
12:06
The fact that some people believe
289
726739
2111
Фактот дека некои луѓе веруваат
12:08
an omnipotent god will resurrect them to live again
290
728850
2665
дека семоќен Бог ќе ги воскресне за да живеат одново,
12:11
and others believe an omnipotent scientist will do it
291
731515
3701
а други пак веруваат дека истото ќе го направи семоќен научник
12:15
suggests that neither are really believing this
292
735216
3038
ни кажува дека нивната верба во овие приказни
12:18
on the strength of the evidence.
293
738254
2670
не се базира врз јачината на доказите.
12:20
Rather, we believe these stories
294
740924
2426
Туку, ние веруваме во овие приказни
12:23
because we are biased to believe them,
295
743350
1983
оти сме склони да веруваме во нив,
12:25
and we are biased to believe them
296
745333
1828
а нашата склоност да веруваме во нив
12:27
because we are so afraid of death.
297
747161
4270
се должи на нашиот голем страв од смртта.
12:31
So the question is,
298
751431
2055
И следи прашањето,
12:33
are we doomed to lead the one life we have
299
753486
3472
дали сме осудени да го водиме едниот живот кој го имаме
12:36
in a way that is shaped by fear and denial,
300
756958
3693
на начин кој е обликуван од страв и негирање,
12:40
or can we overcome this bias?
301
760651
3075
или пак можеме да ја надминеме оваа пристрасност?
12:43
Well the Greek philosopher Epicurus
302
763726
2467
Грчкиот филозоф Епикур
12:46
thought we could.
303
766193
1728
мислел дека можеме.
12:47
He argued that the fear of death is natural,
304
767921
3548
Тој велел дека стравот од смртта е природен,
12:51
but it is not rational.
305
771469
2415
но не е рационален.
12:53
"Death," he said, "is nothing to us,
306
773884
2658
"Смртта," тој рекол, "не треба да нè засега,
12:56
because when we are here, death is not,
307
776542
2850
бидејќи кога ние сме овде, смртта не е,
12:59
and when death is here, we are gone."
308
779392
3753
а кога смртта ќе биде овде, нас ќе нè нема."
13:03
Now this is often quoted, but it's difficult
309
783145
1798
Ова честопати го цитираат, но е навистина тешко
13:04
to really grasp, to really internalize,
310
784943
2322
да се сфати, да се повнатрешни,
13:07
because exactly this idea of being gone
311
787265
2163
оти токму оваа идеја дека ќе ве нема
13:09
is so difficult to imagine.
312
789428
2139
е многу тешко да се замисли.
13:11
So 2,000 years later, another philosopher,
313
791567
2231
И така 2,000 години подоцна, еден друг филозоф,
13:13
Ludwig Wittgenstein, put it like this:
314
793798
3457
Лудвиг Видгенштајн, рекол вака:
13:17
"Death is not an event in life:
315
797255
2944
"Смртта не е настан во животот:
13:20
We do not live to experience death.
316
800199
3642
Нема да бидеме живи за да ја искусиме смртта.
13:23
And so," he added,
317
803841
1194
Па затоа," тој додал,
13:25
"in this sense, life has no end."
318
805035
2935
"во оваа смисла, животот нема крај."
13:27
So it was natural for me as a child
319
807970
3176
Значи за мене како дете било природно
13:31
to fear being swallowed by the void,
320
811146
2367
да бидам исплашен да не ме проголта ништавилото,
13:33
but it wasn't rational,
321
813513
1879
но тоа не било рационално,
13:35
because being swallowed by the void
322
815392
1985
бидејќи никој од нас нема да биде жив
13:37
is not something that any of us
323
817377
2078
за да може да го искуси
13:39
will ever live to experience.
324
819455
3270
проголтувањето од ништавилото.
13:42
Now, overcoming this bias is not easy because
325
822725
2529
Е сега, не е лесно да ја надминете оваа пристрасност
13:45
the fear of death is so deeply embedded in us,
326
825254
2959
оти стравот ни е многу длабоко всаден,
13:48
yet when we see that the fear itself is not rational,
327
828213
4482
но сепак кога ќе видиме дека самиот страв не е рационален,
13:52
and when we bring out into the open
328
832695
2130
и кога ќе осознаеме на кој сè начини
13:54
the ways in which it can unconsciously bias us,
329
834825
2698
може да влијае несвесно врз нас,
13:57
then we can at least start
330
837523
1851
тогаш барем ќе можеме
13:59
to try to minimize the influence it has
331
839374
2634
да го минимизираме влијанието
14:02
on our lives.
332
842008
1883
кое го има врз нашите животи.
14:03
Now, I find it helps to see life
333
843891
2818
Мене ми помага да гледам на животот
14:06
as being like a book:
334
846709
1844
демек е книга:
14:08
Just as a book is bounded by its covers,
335
848553
2468
Исто како што книгата е ограничена од своите корици,
14:11
by beginning and end,
336
851021
1277
има почеток и крај,
14:12
so our lives are bounded by birth and death,
337
852298
3738
така и нашите животи се ограничени од раѓањето и смртта,
14:16
and even though a book is limited by beginning and end,
338
856036
3515
но и покрај тоа што книгата е ограничена со почеток и крај,
14:19
it can encompass distant landscapes,
339
859551
2136
таа може да опфати далечни предели,
14:21
exotic figures, fantastic adventures.
340
861687
3230
егзотични ликови, фантастични авантури.
14:24
And even though a book is limited by beginning and end,
341
864917
3349
Иако книгата е ограничена со почеток и крај,
14:28
the characters within it
342
868266
1823
сепак ликовите во неа
14:30
know no horizons.
343
870089
2842
не знаат за граници.
14:32
They only know the moments that make up their story,
344
872931
3157
Тие знаат само за моментите кои се дел од нивната приказна,
14:36
even when the book is closed.
345
876088
2940
дури и кога книгата ќе се затвори.
14:39
And so the characters of a book
346
879028
2136
И затоа на ликовите во книгата
14:41
are not afraid of reaching the last page.
347
881164
3482
не им е страв да дојдат до последната страница.
14:44
Long John Silver is not afraid of you
348
884646
2278
Лонг Џон Силвер не е исплашен кога ќе
14:46
finishing your copy of "Treasure Island."
349
886924
2835
дојдете до последната страница на "Островот на богатството."
14:49
And so it should be with us.
350
889759
1700
И така треба да биде и со нас.
14:51
Imagine the book of your life,
351
891459
2144
Замислете ја книгата на вашиот живот,
14:53
its covers, its beginning and end, and your birth and your death.
352
893603
2784
нејзините корици, нејзиниот почеток и крај, вашето раѓање и смрт.
14:56
You can only know the moments in between,
353
896387
2177
Можете да ги знаете само моментите кои се измеѓу,
14:58
the moments that make up your life.
354
898564
1935
моментите од кои се состои вашиот живот.
15:00
It makes no sense for you to fear
355
900499
1947
Нема смисла да се плашите
15:02
what is outside of those covers,
356
902446
2090
од она што е надвор од тие корици,
15:04
whether before your birth
357
904536
1470
било да е тоа пред вашето раѓање
15:06
or after your death.
358
906006
1976
или после вашата смрт.
15:07
And you needn't worry how long the book is,
359
907982
2529
И не треба да се грижите колку е долга книгата,
15:10
or whether it's a comic strip or an epic.
360
910511
3473
или за тоа дали е комичен стрип или епопеја.
15:13
The only thing that matters
361
913984
1542
Битно е само
15:15
is that you make it a good story.
362
915526
3498
да направите добра приказна.
15:19
Thank you.
363
919024
2220
Ви благодарам.
15:21
(Applause)
364
921244
4185
(Аплауз)
About this website

Оваа страница ќе ве запознае со видеата на YouTube кои се корисни за учење англиски јазик. Ќе гледате часови по англиски јазик кои ги учат врвни наставници од целиот свет. Кликнете двапати на англиските преводи прикажани на секоја видео страница за да го репродуцирате видеото од таму. Преводите се движат синхронизирано со репродукцијата на видеото. Ако имате какви било коментари или барања, ве молиме контактирајте не користејќи ја оваа контакт форма.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7