Jonathan Klein: Photos that changed the world

Translator: Daban Q Jaff Reviewer: halo fariq

In my industry,

لە پیشەسازیەکەی مندا،

we believe that images can change the world.

باوەڕمان وایە وێنەکان دەتوانن جیهان بگۆڕن.

Okay, we're naive, we're bright-eyed and bushy-tailed.

باشە، ئێمە ساویلکە و بە پەرۆش و پڕ وزەیین.

The truth is that we know that the

ڕاستیەکە ئەوەیە ئێمە دەزانین

images themselves don't change the world,

خودی وێنەکان خۆیان جیهان ناگۆڕن،

but we're also aware that, since the beginning of photography,

هەروەها ئاگاداری ئەوەشین، لە سەرەتای فۆتۆگرافییەوە

images have provoked reactions in people,

وێنەکان هۆکاری کاردانەوەن لە ناو خەڵک،

and those reactions have caused change to happen.

ئەم کاردانەوانە هۆکارن بۆ گۆڕینی ئەوەی ڕودەدات.

So let's begin with a group of images.

با لەگەڵ کٶمەڵە وێنەیەک دەستپێبکەیین.

I'd be extremely surprised

من زۆر سەرم دەسوڕمێ ئەگەر ئێوە

if you didn't recognize many or most of them.

هەندێکیان یان زۆربەیان نەناسنەوە.

They're best described as iconic:

ئەو وێنانە باشترین وەسفن بۆ نوێگەری:

so iconic, perhaps, they're cliches.

نوێگەری تاڕادەیەک سەرنج ڕاکێش نییە،

In fact, they're so well-known

لە ڕاستیدا، ئەو وێنانە زۆر ناسراون

that you might even recognize them

تەنانەت لەوانەیە بیان ناسنەوە

in a slightly or somewhat different form.

بە کەمێک یان هەندێک شێوەی جیاواز.

(Laughter)

(پێکەنین)

But I think we're looking for something more.

بەڵام پێم وایە بە دوای زیاتردا دەگەرێین،

We're looking for something more.

بە دوای زیاتردا دەگەرێین.

We're looking for images that shine

بە دوای ئەو وێنانەدا دەگەرێین کە تیشک

an uncompromising light on crucial issues,

دەخەنە سەر کێشە چارەسەرنەکراوە گرنگەکان،

images that transcend borders, that transcend religions,

ئەو وێنانەی سنوورەکانیان تێپەڕاندووە و تەحەدای ئایینەکان دەکەن،

images that provoke us

وێنەکان هانمان دەدەن

to step up and do something --

هەنگاو بنێین و شتێک بکەین --

in other words, to act.

بە مانایەکی تر، هەڵوێستمان دەبێت.

Well, this image you've all seen.

باشە، سەبارەت بەو وێنەیەی هەموو بینیوتانە،

It changed our view of the physical world.

تێڕوانینی ئێمەی گۆڕی لەو جیهانە فیزیکییە،

We had never seen our planet from this perspective before.

هەرگیز هەسارەکەمان بەو شێوەیە نەبینیبوو.

Many people credit

زۆرخەڵک باوەڕیان وایە

a lot of the birth of the environmental movement

زۆربەی لە دایکبوونەکان لەو گۆڕانکارییە

to our seeing the planet like this

بۆ بینینی هەسارەکەمانە بەم شێوەیە

for the first time --

بۆ یەکەم جار-- هەست بە

its smallness, its fragility.

بچووکییەکەی و بێ هێزیەکەی دەکەین.

Forty years later, this group, more than most,

دوای چل ساڵ، ئەو گروپە، زیاتر لە زۆرینە،

are well aware of the destructive power

بە ئاگاترن لە بارەی ئەو هێزە وێرانکەرەی

that our species can wield over our environment.

بەشەکانی تر دڕندانە دەیکەنە سەر ژینگەکەمان.

And at last, we appear to be doing something about it.

لە کۆتاییدا، دەردەکەوین بۆ ئەوەی شتێک بکەیین سەبارەت بەمە.

This destructive power takes many different forms.

ئەو هێزە وێرانکەرە چەندین فۆڕمی جیاواز لە خۆ دەگرێت،

For example, these images taken by Brent Stirton

بۆ نمونە، ئەو وێنانە لەیەن برێنت ستایڕۆنەوە گیراون

in the Congo.

لە کۆنگۆ.

These gorillas were murdered, some would even say crucified,

ئەم گۆرێلایانە کوژران. تەنانەت هەندێک دەڵێن لەخاجدراون.

and unsurprisingly,

چاوەڕواننەکراوانە، بە خراپکاریەکی گەورە

they sparked international outrage.

بە جیهاندا بڵاوبۆوە.

Most recently,

هەر بەم دواییانە،

we've been tragically reminded of the destructive power of nature itself

ئەو هێزە وێرانکەرەی خودی سروشتمان بیرکەوتەوە

with the recent earthquake in Haiti.

وەک زەمین لەرزەکەی هایتی لەم دواییانەدا،

Well, I think what is far worse

پێم وایە لەوە خراپتر ئەو هێزە وێرانکەرەی

is man's destructive power over man.

مرۆڤە کە هەیەتی بەسەر مرۆڤێکی ترەوە.

Samuel Pisar, an Auschwitz survivor, said,

ساموێل پیسەر، ڕزگاربوێکی ئاوشوێتزە، گوتی،

and I'll quote him,

دەمەوێت قسەکەی بخەمە نێوان دوو کەوانە،

"The Holocaust teaches us that nature,

"هۆڵۆکاست ئەوەی فێرکردین، سروشت

even in its cruelest moments,

تەنانەت لە ئاڵۆزترین ساتەکانی

is benign in comparison with man,

لە مرۆڤ بە بەزەییترە

when he loses his moral compass and his reason."

کاتێک ڕەوشت و هۆکاری لە دەست دەدات"

There's another kind of crucifixion.

جۆرێکی تری لە خاچ دان هەیە.

The horrifying images from Abu Ghraib

وەک، ئەو وێنە تۆقێنەرانەی لە ئەبو غرێب

as well as the images from Guantanamo

هەروەها ئەو وێنانەی لە گوانتانامۆ

had a profound impact.

کاریگەریەکی قوڵیان هەبوو.

The publication of those images,

بڵاوبوونەوەی ئەو وێنانە،

as opposed to the images themselves,

لە خودی وێنەکان خۆیان دیارن،

caused a government to change its policies.

بوونە هۆی گۆڕینی سیاسەت لە حکومەتتدا،

Some would argue that it is those images

هەندێکیان وایان باس کردوە ئەو وێنانە

that did more to fuel the insurgency in Iraq

بونەتە ئاگری یاخیبوون لە عێراق و

than virtually any other single act.

کاردانەوەی هەر تاکێکی بۆ نارەزایی.

Furthermore, those images forever removed

زیاتر لەوە. هەر ئەم وێنانە بۆ هەمیشە

the so-called moral high ground of the occupying forces.

مۆڕالی هێزە داگیرکراوەکانیان نەهێشت.

Let's go back a little.

با کەمەێک بگەرێینە دواوە.

In the 1960s and 1970s,

لە ساڵانی ١٩٦٠اکان و ١٩٧٠ ــکاندا،

the Vietnam War was basically shown

شەڕەکەی ڤێتنام هەموو ڕۆژێ لە ژوورەکانی

in America's living rooms day in, day out.

ئەمریکادا پیشان دەدرا،

News photos brought people face to face

وێنە هەواڵییەکان خەڵکیان ڕووبەڕووی بەردەم ئەو قوربانیانە کردەوە

with the victims of the war: a little girl burned by napalm,

کە لە جەنگەکەدا بوون: کچێکی بچووک بە ناپاڵم سووتێنرا،

a student killed by the National Guard

خوێندکارێک لەلایەن گاردی نیشتیمانیەوە کوژرا

at Kent State University in Ohio during a protest.

لە زانکۆی کێنت ستەیت لە ئۆهایۆ لە کاتی نارەزایی دەربڕین.

In fact, these images became

لە ڕاستیدا، وێنەکان بوونە

the voices of protest themselves.

خودی دەنگی نارەزاییەکان.

Now, images have power

ئێستا، وێنەکان هێزی ئەوەیان هەیە

to shed light of understanding

تیشک بخەنە سەر تێگەیشتنی

on suspicion, ignorance,

گومانەکان، کاڵفامی،

and in particular -- I've given a lot of talks on this

بە تایبەت قسەم لەسەر ئەوەیان کردوە

but I'll just show one image --

بەڵام تەنها یەک وێنەتان پیشان دەدەم --

the issue of HIV/AIDS.

کێشەی ئایدز و ئەیچ ئای ڤی.

In the 1980s, the stigmatization of people with the disease

لە ساڵانی ١٩٨٠ـکان، نەزانینی خەڵک دەربارەی

was an enormous barrier

ئەو نەخۆشییە بەربەستێکی گەورە بوو

to even discussing or addressing it.

تەنانەت بۆ تاووتوێکردن و دەستنیشانکردنیشی.

A simple act, in 1987, of the most famous woman in the world,

کاردانەوەیەکی سادە، لە ساڵی١٩٨٧، یەکێک لە بەناوبانگترین ئافرەتی جیهان،

the Princess of Wales, touching

شازادەی وێڵس بە دەستلێدانی

an HIV/AIDS infected baby

منداڵێکی توشبوو بە ئایدز کاریگەرییەکی

did a great deal, especially in Europe, to stop that.

زۆر باشی کرد بە تایبەتی لە ئەوروپادا، تا نەخۆشیەکە ڕابگرن،

She, better than most, knew the power of an image.

بۆیە ئەو زیاتر لە هەمووان هێزی وێنەی دەزانی.

So when we are confronted by a powerful image,

کاتێک ڕوبەڕووی وێنەیەکی بەهێز دەبینەوە،

we all have a choice:

هەموومان ئەو هەڵبژاردنەمان هەیە:

We can look away, or we can address the image.

دەتوانین سەیر بکەین و پێناسەییەک بۆ وێنەکە بکەین،

Thankfully, when these photos appeared in

خۆشبەختانە، کاتێک ئەو وێنانە دەرکەوتن

The Guardian in 1998,

لە گاردیان لە ساڵی ١٩٩٨،

they put a lot of focus and attention and, in the end, a lot of money

تیشک و سەرنجێکی زۆریان خستبووە سەر، لە کۆتاییدا پارەیەکی زۆر

towards the Sudan famine relief efforts.

لە بوژانەوە و خۆراکی سوداندا خەرجکرا.

Did the images change the world?

ئەو وێنانە جیهانیان گۆڕی؟

No, but they had a major impact.

نەخێر، بەڵام کاریگەری سەرەکییان هەبووە.

Images often push us to question our core beliefs

وێنەکان هانمان دەدەن بۆ پرسیار لەو باوەڕە ناوخۆییە و

and our responsibilities to each other.

بەرپرسیاریەتییە بکەین بەرامبەر یەکتر.

We all saw those images after Katrina,

هەموومان ئەو وێنانەمان بینی دوای کاترینا،

and I think for millions of people

پێم وایە بۆ ملیۆنان خەڵک

they had a very strong impact.

کاریگەریەکی بەهێزیان هەبوو،

And I think it's very unlikely

پێموایە ئەوە زۆر باوەڕپێکراو نییە

that they were far from the minds of Americans

ئەوان دوورن لە بیرکردنەوەی ئەمریکییەکان

when they went to vote in November 2008.

کاتێک لە مانگی یازدەی ٢٠٠٨ چوون بۆ دەنگدان.

Unfortunately, some very important images

بەداخەوە، هەندێک لە وێنە گرینگەکان

are deemed too graphic or disturbing for us to see them.

شێوێندراون کاتێک ئێمە دەیانبینین.

I'll show you one photo here,

ئێستا وێنەیەکتان پیشان دەدەم،

and it's a photo by Eugene Richards of an Iraq War veteran

وێنەیەکە لە لایەن جەنگاوەرێکی کۆنی عێراق یوجین ڕیچاردەوەیە

from an extraordinary piece of work,

لە کاتی بەشێک لە کارە گرینگەکەی،

which has never been published, called War Is Personal.

کە هەرگیز بڵاونەکراوەتەوە، پێی دەوترێت، جەنگ شەخسییە.

But images don't need to be graphic

بەڵام وێنەکان پێویستیان بە گرافیک نییە

in order to remind us of the tragedy of war.

تاکو تراژیدیای جەنگمان بە بیربهێنێتەوە،

John Moore set up this photo at Arlington Cemetery.

جۆن مۆری ئەم وێنەیەی گۆڕستانی ئارلینگتۆنی داناوە،

لە دوایی هەموو ناخۆشیەکانی جەنگ

After all the tense moments of conflict

in all the conflict zones of the world,

لە هەموو ناوچە ناکۆکییەکانی جیهان،

there's one photograph from a much quieter place

یەک وێنە منی وابەستە کردوە بە خۆیەوە،

that haunts me still, much more than the others.

لە شوێنێکی ئارامتر لە شوێنەکانی تر،

Ansel Adams said, and I'm going to disagree with him,

ئانسڵ ئادەم گوتی، هەرچەندە هاوڕا نیم لەگەڵێ

"You don't take a photograph, you make it."

"تۆ وێنە ناگری، بەڵکو تۆ درووستی دەکەی."

In my view, it's not the photographer who makes the photo,

بە بۆچونی من، ئەوە وێنەگرەکە نییە

it's you.

وێنەکە دروست دەکات، بەڵکو ئەوە تۆیت

We bring to each image

ئێمە وێنە لە لایەن خۆمانەوە دەنرخێنین و

our own values, our own belief systems,

سیستەمی باوەڕی ئێمەیە و،

and as a result of that, the image resonates with us.

دەرئەنجامی ئەوە، وێنەکە لەگەڵماندا دەمێنێتەوە.

My company has 70 million images.

کۆمپانیاکەم حەفتا ملیۆن وێنەی هەیە،

I have one image in my office.

من یەک وینەم هەیە لە ئۆفیسەکەم.

Here it is.

ئەوەتا ئەوەیانە.

I hope that the next time you see

هیوادارم جاری داهاتوو هەمووتان

an image that sparks something in you,

وێنەیەک ببینن و پڕشنگدانەوەی شتێک بێت لە ئێوەدا،

you'll better understand why,

باشتر تێدەگەن بۆچی،

and I know that speaking to this audience,

دەزانم قسەکردن بۆ ئەم گوێگرانە،

you'll definitely do something about it.

بە دڵنیاییەوە سەبارەت بەمە شتێک دەکەن.

And thank you to all the photographers.

سوپاس بۆ هەموو وێنەگرەکان.

(Applause)

(چەپڵە ڕێزان)