How I Teach Kids to Love Science | Cesar Harada | TED Talks

157,903 views ・ 2015-11-18

TED


Please double-click on the English subtitles below to play the video.

Translator: Hiwa Foundation II Reviewer: Hiwa Foundation
00:13
When I was a kid, my parents would tell me,
0
13800
2816
ئەوکاتەی مناڵ بووم، دایک و باوکم پێیان دەوتم،
00:16
"You can make a mess, but you have to clean up after yourself."
1
16640
3399
"دەتوانی شوێن پیس بکەیت، بەڵام پێویستە دواتر خۆت پاکیکەیتەوە."
00:20
So freedom came with responsibility.
2
20440
3336
کەواتە ئازادی بەرپرسیارێتیشی لەگەڵبوو.
00:23
But my imagination would take me to all these wonderful places,
3
23800
3576
بەڵام ئەندێشەم دەیبردم بۆ هەموو ئەم شوێنە سەرسوڕهێنەرانە،
00:27
where everything was possible.
4
27400
2096
کە دەکرا هەموو شتێکی تێدا بکرێت.
00:29
So I grew up in a bubble of innocence --
5
29520
2896
بۆیە من لەناو بازنەیەکی بێتاوانیدا گەورەبووم --
00:32
or a bubble of ignorance, I should say,
6
32440
2336
یان دەبێ بڵێم بازنەیەکی نەزانی،
00:34
because adults would lie to us to protect us from the ugly truth.
7
34800
5096
چونکە گەورەکان درۆیان لەگەڵ دەکردین بۆ پاراستنمان لە ڕاستییە تاڵەکە.
00:39
And growing up, I found out that adults make a mess,
8
39920
3576
کە گەورەشبووم، بۆم دەرکەوت گەورەکان پیس و پۆخڵی زۆر دەنێنەوە و
00:43
and they're not very good at cleaning up after themselves.
9
43520
2800
زۆر باش نین لە پاککردنەوەی دوای خۆیان.
00:47
Fast forward, I am an adult now,
10
47360
2136
ئێستا، من گەورە بووم، و
00:49
and I teach citizen science and invention at the Hong Kong Harbour School.
11
49520
4976
زانست و داهێنان فێری دانیشتووان دەکەم لە خوێندنگەی هاربۆری هۆنگ کۆنگ.
00:54
And it doesn't take too long
12
54520
1336
زۆری پێناچێت دوای ئەوە
00:55
before my students walk on a beach and stumble upon piles of trash.
13
55880
4216
خوێندکارەکانم پیاسەدەکەن بەسەر کەناردەریاکەدا و دنیایە پیسی دەبینن.
01:00
So as good citizens, we clean up the beaches --
14
60120
2656
بۆیە وەک دانیشتووی باش کەنارئاوەکان پاک دەکەینەوە --
01:02
and no, he is not drinking alcohol, and if he is, I did not give it to him.
15
62800
4720
نەخێر، مەی ناخواتەوە، و ئەگەر بشیخواتەوە من نەمداوە پێی.
01:07
(Laughter)
16
67880
1760
(پێکەنین)
01:09
And so it's sad to say,
17
69960
1216
وتنی ئەمە جێی داخە،
01:11
but today more than 80 percent of the oceans have plastic in them.
18
71200
3776
بەڵام ئێستا زیاتر لە لەسەدا ٨٠ی زەریاکان پلاستیکیان تێدایە.
01:15
It's a horrifying fact.
19
75000
1280
ڕاستییەکی ترسێنەرە.
01:16
And in past decades,
20
76800
1376
لە دەیەکانی ڕابردووشدا،
01:18
we've been taking those big ships out and those big nets,
21
78200
3456
خەریکی دەرکردنی ئەو کەشتییە گەورانە و ئەو تۆڕە گەورانەدا بووین، و
01:21
and we collect those plastic bits that we look at under a microscope,
22
81680
3336
ئەو پارچە پلاستیکیانەی لەژێر مایکرۆسکۆپدا سەیریان دەکەین و
01:25
and we sort them,
23
85040
1216
جیایان دەکەینەوە، و
01:26
and then we put this data onto a map.
24
86280
1762
ئینجا ئەم زانیارییە دەخەینە سەر نەخشەیەک.
01:28
But that takes forever, it's very expensive,
25
88440
2336
بەڵام ئەوە زۆری پێدەچێت، زۆر گرانیشە، و
01:30
and so it's quite risky to take those big boats out.
26
90800
3136
دەرکردنی ئەو کەشتییە گەورانەش زۆر مەترسیدارە.
01:33
So with my students, ages six to 15,
27
93960
2936
بۆیە لەگەڵ خوێندکارەکانم، کە تەمەنیان لە ٦ بۆ ١٥ ساڵە،
01:36
we've been dreaming of inventing a better way.
28
96920
2216
خەونمان بەوەوە دەبینی ڕێگایەکی باشتر دابهێنین.
01:39
So we've transformed our tiny Hong Kong classroom into a workshop.
29
99160
4416
بۆیە پۆلە بچووکەکەی خۆمانمان لە هۆنگ کۆنگ کرد بە وەرشەیەک.
01:43
And so we started building this small workbench,
30
103600
2656
دەستمان کرد بە درووستکردنی مێزی کاری بچووکیش،
01:46
with different heights, so even really short kids can participate.
31
106280
3176
بە بەرزی جیا جیا، بۆ ئەوەی تەنانەت مناڵەکانیش بتوانن بەشدار بن.
01:49
And let me tell you, kids with power tools are awesome and safe.
32
109480
4176
با پێشتان بڵێم، مناڵەکانی ئامرازی هێزیان پێیە سەرسوڕهێنەر و سەلامەتیشن.
01:53
(Laughter)
33
113680
1336
(پێکەنین)
01:55
Not really.
34
115040
1896
ڕاستییەکەی نەخێر.
01:56
And so, back to plastic.
35
116960
1216
با بچینەوە سەر پلاستیک.
01:58
We collect this plastic and we grind it to the size we find it in the ocean,
36
118200
3616
ئەم پلاستیکە کۆدەکەینەوە و دەیهاڕین بۆ قەبارەی ئەوەی لە زەریادا دەیدۆزینەوە،
02:01
which is very small because it breaks down.
37
121840
2176
کە زۆر بچووکە چونکە دەشکێت. و
02:04
And so this is how we work.
38
124040
1376
ئێمەش ئاواهی کاردەکەین.
02:05
I let the imaginations of my students run wild.
39
125440
3136
ڕێگە دەدەم ئەندێشەی خوێندکارەکانم بە تەواوی ئازاد بێت. و
02:08
And my job is to try to collect the best of each kid's idea
40
128600
4256
ئیشی من ئەوەیە هەوڵ بەم باشترین بیرۆکەی هەر مناڵێک کۆکەمەوە و
02:12
and try to combine it into something that hopefully would work.
41
132880
4280
هەوڵبەم تێکەڵی بکەم بۆ شتێک کە هیوادارم سەر بگرێت. و
02:17
And so we have agreed that instead of collecting plastic bits,
42
137920
3136
لەسەر ئەوە ڕێکەوتین لەجیاتی هەوڵدان بۆ کۆکردنەوەی پارچە پلاستیک،
02:21
we are going to collect only the data.
43
141080
1976
هەوڵی کۆکردنەوەی زانیاری بدەین.
02:23
So we're going to get an image of the plastic with a robot --
44
143080
2976
بۆیە یەکەمجار وێنەیەکی پلاستیک وەردەگرین بە ڕۆبۆتێک --
02:26
so robots, kids get very excited.
45
146080
2376
بە ڕۆبۆتەکان، مناڵەکان زۆر بەجۆش دەبن.
02:28
And the next thing we do -- we do what we call "rapid prototyping."
46
148480
3143
ئەوەی دواتریش دەیکەین ئەوەیە کە پێی دەڵێین دروستکردنی نمونەی یەکەم بەخێرایی
02:31
We are so rapid at prototyping
47
151647
1689
ئەوەندە خێراین لە درووستکردنیدا
02:33
that the lunch is still in the lunchbox when we're hacking it.
48
153360
3176
هێشتا نانی نیوەڕۆ لە سندووقی نانی نیوەڕۆدایە کاتێک درووستی دەکەین.
02:36
(Laughter)
49
156560
1296
(پێکەنین)
02:37
And we hack table lamps and webcams, into plumbing fixtures
50
157880
4256
گڵۆپی سەر مێز و وێب کام دەکەین بە بەلۆعەی ئاوەوە و
02:42
and we assemble that into a floating robot that will be slowly moving through water
51
162160
5136
ئەوە بە ڕۆبۆتێکی سەر ئاوەوە دەبەستین کە بەهێواشی بە ئاودا دەڕوات و
02:47
and through the plastic that we have there --
52
167320
2096
بەناو پلاستیکەکەی هەمان تێیدا --
02:49
and this is the image that we get in the robot.
53
169440
2191
ئەمە وێنەیەکی ربۆتەکەیە کە دەستمان دەکەوێت.
02:51
So we see the plastic pieces floating slowly through the sensor,
54
171655
3721
بە هەستەوەرەکە دەبینین پارچە پلاستیکەکان بەهێواشی سەر ئاو دەکەون، و
02:55
and the computer on board will process this image,
55
175400
3296
ئەم وێنەیە دەگات بە کۆمپیتەرەکەی سەر ڕۆبۆتەکە و
02:58
and measure the size of each particle,
56
178720
2096
قەبارەی هەر پارچەیەک دەپێوێت،
03:00
so we have a rough estimate of how much plastic there is in the water.
57
180840
4120
بۆیە خەمڵاندنێکی نزیکەییمان دەبێت بۆ ئەوەی چەندێک پلاستیک لە ئاوەکەدایە.
03:05
So we documented this invention step by step
58
185520
3016
ئەم داهێنانەمان هەنگاو بە هەنگاو تۆمارکردووە
03:08
on a website for inventors called Instructables,
59
188560
3376
لەسەر ماڵپەڕێک بۆ داهێنەرەکان پێی دەوترێت ئینسترەکتابڵس،
03:11
in the hope that somebody would make it even better.
60
191960
2800
بەهیوای ئەوەی ڕۆژێک بتوانین باشتریشی بکەین.
03:15
What was really cool about this project was that the students saw a local problem,
61
195838
3858
ئەوەی سەرسوڕهێنەربو لەم پرۆژەیەدا ئەوەبوو خوێندکارەکان هەر کێشەیەکی ناوخۆییان دەبینی
03:19
and boom -- they are trying to immediately address it.
62
199720
2667
یەکسەر -- هەوڵی ئەوەیان دەدا بەدەمییەوە بچن.
03:22
[I can investigate my local problem]
63
202411
2325
[دەتوانم لە کێشە ناوخۆییەکەم بکۆڵمەوە]
03:24
But my students in Hong Kong are hyperconnected kids.
64
204760
3216
بەڵام خوێندکارەکانم لە هۆنگ کۆنگ ئامێری هەڵگرتوی ئینتەرنێت زۆر بەکاردەهێنن
03:28
And they watch the news, they watch the Internet,
65
208000
2296
سەیری هەواڵەکان دەکەن، سەیری ئینتەرنێت دەکەن، و
03:30
and they came across this image.
66
210320
2240
گەشتن بەم وێنەیە.
03:33
This was a child, probably under 10, cleaning up an oil spill bare-handed,
67
213840
4736
ئەمە منداڵێک بوو، لەوانەیە کەمتر لە ١٠ ساڵبووبێ، بەدەست نەوتی ڕژاو پاکدەکاتەوە
03:38
in the Sundarbans, which is the world's largest mangrove forest in Bangladesh.
68
218600
4496
لە سونداربانس، کە گەورەترین دارستانی مانگرۆڤی بەنگلادیشە.
03:43
So they were very shocked,
69
223120
2456
زۆر تاسان پێی،
03:45
because this is the water they drink, this is the water they bathe in,
70
225600
3296
چونکە ئەمە ئاوەکەیە کە دەیخۆنەوە، ئاوەکەیە کە خۆیانی پێدەشۆن،
03:48
this is the water they fish in -- this is the place where they live.
71
228920
3376
ئاوەکەی ماسی تیا دەگرن -- ئەو شوێنەی تێیدا دەژین.
03:52
And also you can see the water is brown, the mud is brown and oil is brown,
72
232320
3896
وەک دەشبینن ئاوەکە قاوەییە، قوڕەکە قاوەییە و نەوتەکەش قاوەییە،
03:56
so when everything is mixed up,
73
236240
1477
کەواتە کە هەموو شتێک تێکەڵبێت،
03:57
it's really hard to see what's in the water.
74
237741
2475
قورسە ببینیت چی لە ئاوەکەدایە.
04:00
But, there's a technology that's rather simple,
75
240240
2256
بەڵام تەکنەلۆجیایەک هەیە کە کەمێک سادەیە،
04:02
that's called spectrometry,
76
242520
1536
پێی دەوترێت سپێکترۆمیتری،
04:04
that allows you see what's in the water.
77
244080
1905
ڕێگەدەدات بە بینینی ئەوەی لە ئاوەکەدایە.
04:06
So we built a rough prototype of a spectrometer,
78
246009
3047
بۆیە نمونەیەکی سەرەتایی خێرای سپێکترۆمیتەرمان دروستکرد، و
04:09
and you can shine light through different substances
79
249080
2936
دەتوانین ڕووناکی بەیت لە ماددە جیاوازەکان
04:12
that produce different spectrums,
80
252040
2416
بۆ درووستکردنی ڕەنگی جیاوازی ڕووناکی سپی،
04:14
so that can help you identify what's in the water.
81
254480
3856
ئەوە یارمەتیت دەدات بزانیت چی لە ئاوەکەدایە.
04:18
So we packed this prototype of a sensor,
82
258360
2896
ئەم نمونە سەرەتاییەی هەستەوەرەکەمان پێچایەوە و
04:21
and we shipped it to Bangladesh.
83
261280
2240
ناردمان بۆ بەنگلادش.
04:23
So what was cool about this project
84
263989
1667
ئەوەی خۆشبوو لەم پرۆژەیەدا
04:25
was that beyond addressing a local problem,
85
265680
3135
ئەوەبوو لەسەروو بەدەمەوەچوونی کێشەیەکی ناوخۆیی،
04:28
or looking at a local problem,
86
268839
1430
یان سەیرکردنی کێشەیەکی ناوخۆیی،
04:30
my students used their empathy and their sense of being creative
87
270293
3923
خوێندکارەکانم هاوسۆزی خۆیان و هەستی خۆیان بەکارهێنا بۆ داهێنەربوون
04:34
to help, remotely, other kids.
88
274240
2256
بۆ یارمەتیدانی منداڵی وڵاتی تر.
04:36
[I can investigate a remote problem]
89
276520
1715
[دەتوان لە کێشەیەکی دەریشەوە بکۆڵمەوە]
04:38
So I was very compelled by doing the second experiments,
90
278259
2620
بۆیە زۆر بەپەرۆش بووم بۆ ئەنجامدانی تاقیکردنەوەکانی دووەم، و
04:40
and I wanted to take it even further --
91
280903
2513
ئەمویست ئەمە زیاتر بەرم --
04:43
maybe addressing an even harder problem, and it's also closer to my heart.
92
283440
4600
بەدەمەوەچوونی کێشەیەکی گەورەتر، و هەروەها نزیکتریش لە دڵم.
04:48
So I'm half Japanese and half French,
93
288560
2616
من نیوە ژاپۆنی و نیوە فەڕەنسیم، و
04:51
and maybe you remember in 2011 there was a massive earthquake in Japan.
94
291200
5320
لەوانەیە بیرتان بێت ساڵی ٢٠١١ زەمینلەرزەیەکی بەهێزبوو لە ژاپۆن.
04:57
It was so violent that it triggered several giant waves --
95
297120
3816
ئەوەنە بەهێزبوو چەندین شەپۆلی ئاوی بەهێزی بزواند --
05:00
they are called tsunami --
96
300960
1416
کە پێیان دەوترێ تسونامی -- و
05:02
and those tsunami destroyed many cities on the eastern coast of Japan.
97
302400
6960
ئەو تسوونامییانە چەندین شاریان کاول کرد. لەسەر کەنارئاوی خۆرهەڵاتی ژاپۆن.
05:10
More than 14,000 people died in an instant.
98
310680
3360
زیاتر لە ١٤,٠٠ کەس لە چەند ساتێکدا مردن.
05:15
Also, it damaged the nuclear power plant of Fukushima,
99
315600
3736
هەروەها زیانی بە وێستگەی ئەتۆمی فوکوشیماش گەیاند،
05:19
the nuclear power plant just by the water.
100
319360
2680
زیانگەیاندن بەو وێستگە ئەتۆمییە تەنیا بە ئاوەکە.
05:22
And today, I read the reports
101
322480
2416
ئەمڕۆش، ڕاپۆرتەکانم خوێندەوە و
05:24
and an average of 300 tons
102
324920
3056
بە تێکڕا ٣٠٠ تەنی
05:28
are leaking from the nuclear power plant into the Pacific Ocean.
103
328000
3576
لە وێستگە ئەتۆمییەکە دەچێت بۆناو زەریای هێمن.
05:31
And today the whole Pacific Ocean has traces of contamination of cesium-137.
104
331600
6376
ئێستاش هەموو زەریای هیندی شوێنەواری پیسبوونی هەیە بە ماددەی سیسیەم-١٣٧.
05:38
If you go outside on the West Coast, you can measure Fukushima everywhere.
105
338000
4416
ئەگەر لەسەر کەنارئاوی خۆرئاوا بچیتە دەر، لە هەر کوێیەکا بێت دەتوانی فوکوشیما بپێویت.
05:42
But if you look at the map, it can look like most of the radioactivity
106
342440
3296
بەڵام ئەگەر سەیری نەخشەکە بکەیت، دەکرێت لەوە بچێت زۆربەی تیشکە زیانبەخشەکان
05:45
has been washed away from the Japanese coast,
107
345760
2096
دوورخرابێتنەوە لە کەنارئاوی ژاپۆنی، و
05:47
and most of it is now -- it looks like it's safe, it's blue.
108
347880
2816
ئێستا زۆربەی -- زۆربەی لەوە ئەچێ سەلامەت بێت، شینە.
05:50
Well, reality is a bit more complicated than this.
109
350720
3416
ڕاستییەکەی کەمێک لەمە ئاڵۆزترە.
05:54
So I've been going to Fukushima every year since the accident,
110
354160
3656
لە ساڵی ڕووداوەکەوە هەموو ساڵێک چووم بۆ فوکوشیما، و
05:57
and I measure independently and with other scientists,
111
357840
2536
سەربەخۆیانە پێوانەی بۆ دەکەم و لەگەڵ زاناکانی تریشدا،
06:00
on land, in the river --
112
360400
1856
لەسەر وشکانی، لە ڕووباردا --
06:02
and this time we wanted to take the kids.
113
362280
2736
ئەمجارەش دەمانەوێ مناڵەکانیش بەرین.
06:05
So of course we didn't take the kids, the parents wouldn't allow that to happen.
114
365040
3776
بێگومان مناڵەکانمان نەبرد بۆ ئەوێ، دایک و باوکیان ڕێگەیان بەوە نەئەیا.
06:08
(Laughter)
115
368840
1336
(پێکەنین)
06:10
But every night we would report to "Mission Control" --
116
370200
3936
بەڵام هەموو شەوێک ڕاپۆرتمان دەنارد بۆ "کۆنترۆڵی کارەکان"--
06:14
different masks they're wearing.
117
374160
2176
ماسکە جیاجیاکانی دەیکەنە دەم و چاویان.
06:16
It could look like they didn't take the work seriously, but they really did
118
376360
4376
دەکرا لەوە بچێت کە زۆر بە گرنگییەوە کارەکە ناکەن، بەڵام بەگرنگییەوە کردیان
06:20
because they're going to have to live with radioactivity their whole life.
119
380760
4200
چونکە دەبوو بەدرێژایی ژیانیان لەگەڵ تیشکی زیانبەخشا بژین.
06:25
And so what we did with them
120
385640
2056
ئەوەی کردمان لەگەڵیان
06:27
is that we'd discuss the data we collected that day,
121
387720
2616
ئەوەبوو ئەو زانیاریانەمان لەگەڵ باسکردن کە ئەوڕۆژە کۆمانکردنەوە، و
06:30
and talk about where we should be going next --
122
390360
2191
باسی ئەوەمان کرد دواتر بۆکوێ بچین --
06:32
strategy, itinerary, etc...
123
392575
2121
ستراتیجی، ڕێگای گەشت، و هتد...
06:34
And to do this, we built a very rough topographical map
124
394720
3616
بۆ ئەمەش، نەخشەیەکی تۆپۆگرافی ڕووکەشیمان دروستکرد
06:38
of the region around the nuclear power plant.
125
398360
2856
بۆ ناوچەکانی چواردەوری ئێستگە ئەتۆمییەکە.
06:41
And so we built the elevation map,
126
401240
2016
نەخشەی بەرزی و نزمیمان درووستکرد،
06:43
we sprinkled pigments to represent real-time data for radioactivity,
127
403280
4616
هەندێک شوێنیمان ڕەنگ کرد بۆ نیشاندانی زانیاری دروستی چالاکیە تیشکییەکان، و
06:47
and we sprayed water to simulate the rainfall.
128
407920
4336
ئاومان پرژاند بۆ بزواندنی بارینی باران. و
06:52
And with this we could see that the radioactive dust
129
412280
2976
بەمە توانیمان ببینین کە تۆزە چالاکییە تیشکییەکان
06:55
was washing from the top of the mountain into the river system,
130
415280
3056
لە سەر لووتکەی چیاکەوە دەچووە ناو ڕووبارەکانەوە، و
06:58
and leaking into the ocean.
131
418360
1536
دواتریش بۆناو زەریا.
06:59
So it was a rough estimate.
132
419920
1600
خەمڵاندنێکی ڕووکەشی بوو.
07:02
But with this in mind, we organized this expedition,
133
422680
2936
بەڵام بە لەبەرچاوگرتنی ئەمە، ئەم گەڕانەمان ڕێکخست،
07:05
which was the closest civilians have been to the nuclear power plant.
134
425640
3616
کە نزیکترین کەس بوون لە وێستگە ئەتۆمییەکەوە.
07:09
We are sailing 1.5 kilometers away from the nuclear power plant,
135
429280
4336
لەدووری ١.٥ کیلۆمەترین لە وێستگە ئەتۆمییەکە، و
07:13
and with the help of the local fisherman,
136
433640
1953
بە یارمەتی ڕاوچییەکی ماسی ناوچەکە،
07:15
we are collecting sediment from the seabed
137
435617
2239
نیشتووی بنی دەریامان کۆکردەوە
07:17
with a custom sediment sampler we've invented and built.
138
437880
3456
بەو نموونەکۆکەرەوەی بنی دەریایەی کە دامان هێنا و دروستمانکرد.
07:21
We pack the sediment into small bags,
139
441360
3256
نیشتووەکانمان کردە جانتای بچووکەوە،
07:24
we then dispatch them to hundreds of small bags
140
444640
2256
ئینجا بڵاومان کردنەوە بەسەر سەدان جانتای بچووکدا
07:26
that we send to different universities,
141
446920
1936
ناردمان بۆ زانکۆی جیا جیا، و
07:28
and we produce the map of the seabed radioactivity,
142
448880
2976
نەخشەی توانای چالاکی تیشکی بنی دەریاکەمان بنیاتنا،
07:31
especially in estuaries where the fish will reproduce,
143
451880
2536
بەتایبەتی ڕێژکەکان کە لەوێدا ماسیەکان زاوزێ دەکەن، و
07:34
and I will hope that we will have improved
144
454440
2056
هیوادارم توانیبێتمان سەلامەتی
07:36
the safety of the local fishermen and of your favorite sushi.
145
456520
3096
ڕاوچییەکانی ناوچەکە و خواردنە سووشییە خوازراوەکەتانمان باشتر کردبێت.
07:39
(Laughter)
146
459640
1296
(پێکەنین)
07:40
You can see a progression here --
147
460960
1576
لێرەدا بەرەوپێشچوونێک دەبینن --
07:42
we've gone from a local problem to a remote problem to a global problem.
148
462560
4536
لە کێشەیەکی ناوخۆییەوە چوینە سەر کێشەیەکی دەرەکی و کێشەیەکی جیهانی.
07:47
And it's been super exciting to work at these different scales,
149
467120
2953
کارێکی زۆر خۆشبوو کە توانیمان لەسەر ئەم ئاستە جیایانە کار بکەین،
07:50
with also very simple, open-source technologies.
150
470097
3559
بە تەکنەلۆجیای سادە و ئاسان.
07:53
But at the same time, it's been increasingly frustrating
151
473680
3336
بەڵام لەهەمان کاتیشدا تا دەهات دەکەوتینە دڵەڕاوکێوە
07:57
because we have only started to measure the damage that we have done.
152
477040
3696
چونکە دەستمان دەکرد بە درک کردن بەوەی چەندێک زیانمان گەیاندووە.
08:00
We haven't even started to try to solve the problems.
153
480760
4080
هێشتا بەشێکی زۆری کێشەکانمان چارەسەر نەکردووە. و
08:05
And so I wonder if we should just take a leap
154
485640
2776
بۆیە بیردەکەمەوە ئەگەر بتوانین بازێک بدەین و
08:08
and try to invent better ways to do all these things.
155
488440
4640
هەوڵ بدەین ڕێگای باشتر بدۆزینەوە بۆ ئەوەی ئەم کارانە بکەین.
08:13
And so the classroom started to feel a little bit small,
156
493520
3576
وایلێهات هەستمان دەکرد پۆلەکە کەمێک بچووک بێت،
08:17
so we found an industrial site in Hong Kong,
157
497120
2696
بۆیە شوێنێک پیشەسازیمان دۆزییەوە لە هۆنگ کۆنگ، و
08:19
and we turned it into the largest mega-space
158
499840
3256
چوینە سەر شوێنێکی کارکردنی گەورەتر
08:23
focused on social and environmental impact.
159
503120
3176
تیشکمان خستبووە سەر کاریگەرییە کۆمەڵایەتی و ژینگەییەکان.
08:26
It's in central Hong Kong,
160
506320
1296
لە ناوەڕاستی هۆنگ کۆنگدایە، و
08:27
and it's a place we can work with wood, metal, chemistry,
161
507640
3216
شوێنێکە دەتوانین بە تەختە، کانزا، کیمیا،
08:30
a bit of biology, a bit of optics,
162
510880
1626
کەمێک بایۆلۆجی، و ڕووناکی،
08:32
basically you can build pretty much everything there.
163
512530
2492
بتوانین هەر شتێکمان بوێت لەوێ بنیاتی بنێین.
08:35
And its a place where adults and kids can play together.
164
515047
2969
شوێنێکە مناڵ و گەورە بتوانن پێکەوە یاری لێبکەن.
08:38
It's a place where kids' dreams can come true,
165
518040
3576
شوێنێکە دەکرێت خەونی مناڵەکانی لێ بێتە دی،
08:41
with the help of adults,
166
521640
1336
بە یارمەتی گەورەکان، و
08:43
and where adults can be kids again.
167
523000
1816
گەورەکانیش بتوانن دووبارە مناڵ ببنەوە.
08:44
Student: Acceleration! Acceleration!
168
524840
3136
خوێندکار: خێرابوون! خێرابوون!
08:48
Cesar Harada: We're asking questions such as,
169
528000
2135
سیزار: هەندێک پرسیار دەکەین وەک،
08:50
can we invent the future of mobility with renewable energy?
170
530159
2817
دەتوانین داهاتووێک دابهێنین جووڵە بە وزەیەک بێت نوێبکرێتەوە؟
08:53
For example.
171
533000
1200
بۆ نموونە.
08:55
Or, can we help the mobility of the aging population
172
535320
4296
یان، دەتوانین توانای جوڵەی خەڵکی بەساڵاچوو باشتر بکەین
08:59
by transforming very standard wheelchairs into cool, electric vehicles?
173
539640
4400
بە گۆڕینی کورسییەکانی خۆیان بۆ ئوتومبێلی کارەبایی سەرسوڕهێنەر؟
09:05
So plastic, oil and radioactivity are horrible, horrible legacies,
174
545240
6536
پلاستیک، نەوت، و تیشکدان پاشماوەی زۆر زۆر ترسناکن،
09:11
but the very worst legacy that we can leave our children is lies.
175
551800
4520
بەڵام خراپترین پاشماوە بۆ مناڵەکانمانی بەجێبهێڵین درۆیە.
09:16
We can no longer afford to shield the kids from the ugly truth
176
556760
5216
چیتر نابێت ڕاستییە ناشرینەکان لە مناڵان بشارینەوە
09:22
because we need their imagination to invent the solutions.
177
562000
3920
چونکە پێویستمان بە بیرکردنەوەی ئەوانە بۆ داهێنان بۆ چارەسەرەکان
09:26
So citizen scientists, makers, dreamers --
178
566720
4976
بۆیە دانیشتوان، دروستکەران، خەون بینەرەکان --
09:31
we must prepare the next generation
179
571720
2696
پێویستە نەوەی دواتر ئامادە بکەین
09:34
that cares about the environment and people,
180
574440
3056
کە گرنگی بە ژینگە و خەڵک دەدەن، و
09:37
and that can actually do something about it.
181
577520
2200
بتوانن شتێک لەبارەیەوە بکەن.
09:40
Thank you.
182
580200
1216
زۆر سوپاس.
09:41
(Applause)
183
581440
3160
(چەپڵەلێدان)
About this website

This site will introduce you to YouTube videos that are useful for learning English. You will see English lessons taught by top-notch teachers from around the world. Double-click on the English subtitles displayed on each video page to play the video from there. The subtitles scroll in sync with the video playback. If you have any comments or requests, please contact us using this contact form.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7