How I Teach Kids to Love Science | Cesar Harada | TED Talks

Translator: Linh Pham Reviewer: Ngoc Nguyen

When I was a kid, my parents would tell me,

Khi còn nhỏ, bố mẹ tôi thường bảo rằng

"You can make a mess, but you have to clean up after yourself."

"Con có thể làm mọi thứ rối tinh lên, nhưng hãy tự mình dọn dẹp nó"

So freedom came with responsibility.

Vậy nên tự do đi liền trách nhiệm.

But my imagination would take me to all these wonderful places,

Nhưng trí tưởng tượng sẽ luôn đưa tôi đến

những vùng đất tuyệt vời

where everything was possible.

nơi mà mọi thứ đều khả thi.

So I grew up in a bubble of innocence --

Tôi đã lớn lên với sự ngây ngô --

or a bubble of ignorance, I should say,

hay là sự thiếu biết, theo cái cách mà tôi vẫn gọi,

because adults would lie to us to protect us from the ugly truth.

vì người lớn thường hay nói dối để bảo vệ chúng ta khỏi cái sự thật xấu xí.

And growing up, I found out that adults make a mess,

Và khi lớn lên, tôi nhận ra người lớn đã mắc sai lầm,

and they're not very good at cleaning up after themselves.

và họ chẳng hề giỏi trong việc giải quyết nó.

Fast forward, I am an adult now,

Thời gian trôi nhanh, và giờ tôi đã trưởng thành

and I teach citizen science and invention at the Hong Kong Harbour School.

và tôi dạy khoa học và phát minh tại trường Hong Kong Harbour.

And it doesn't take too long

Và cũng không mất nhiều thời gian

before my students walk on a beach and stumble upon piles of trash.

trước khi học sinh của tôi dạo chơi trên bờ biển

và vấp phải những đống rác.

So as good citizens, we clean up the beaches --

Vậy nên là những công dân tốt, chúng tôi dọn dẹp bãi biển --

and no, he is not drinking alcohol, and if he is, I did not give it to him.

và không, thằng bé không uống đồ có cồn, và nếu có, thì cũng không phải là tôi đưa cho nó uống.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And so it's sad to say,

Và thật buồn khi nói rằng

but today more than 80 percent of the oceans have plastic in them.

ngày nay đã có hơn 80% đại dương bị ô nhiễm bởi đồ nhựa.

It's a horrifying fact.

Đó là một sự thật đáng sợ.

And in past decades,

Vào những thập kỉ qua,

we've been taking those big ships out and those big nets,

chúng ta đã đưa những con tàu lớn ra khơi,

thả những chiếc lưới to

and we collect those plastic bits that we look at under a microscope,

và thu lượm được rất nhiều rác thải nhựa mà mà chúng ta thấy chúng qua kính hiển vi

and we sort them,

và phân loại chúng

and then we put this data onto a map.

và rồi chúng ta cập nhật dữ liệu đó lên một tấm bản đồ.

But that takes forever, it's very expensive,

Nhưng việc đó sẽ tiếp diễn mãi mãi, và nó cực kì đắt đỏ

and so it's quite risky to take those big boats out.

và cũng rất mạo hiểm khi phải đưa ra khơi những chiếc tàu lớn đó.

So with my students, ages six to 15,

Vì vậy, học sinh của tôi, 6 đến 15 tuổi,

we've been dreaming of inventing a better way.

chúng tôi đã mơ ước đến việc tạo ra một cách tốt hơn.

So we've transformed our tiny Hong Kong classroom into a workshop.

Nên chúng tôi đã biến cái lớp học bé tí trở thành một xưởng lắp ráp.

And so we started building this small workbench,

Và chúng tôi đã xây dựng chiếc bàn máy bé tý ấy,

with different heights, so even really short kids can participate.

với chiều cao khác nhau, nên thậm chí cả những đứa nhỏ thấp lắm cũng có thể tham gia.

And let me tell you, kids with power tools are awesome and safe.

Tôi sẽ nói với bạn rằng những đứa trẻ với công cụ sẽ trở nên tuyệt vời và an toàn.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Not really.

Cũng không hẳn.

And so, back to plastic.

Và quay trở lại với đồ nhựa.

We collect this plastic and we grind it to the size we find it in the ocean,

Chúng tôi thu nhặt đồ nhựa và mài nó vừa bằng kích cỡ cái mà chúng tôi tìm thấy ở đại dương,

which is very small because it breaks down.

cái mà rất nhỏ, vì nó chỉ là những mảnh vỡ vụn.

And so this is how we work.

Và đây là cách chúng tôi làm việc.

I let the imaginations of my students run wild.

Tôi để trí tưởng tượng của bọn trẻ bay càng xa càng tốt.

And my job is to try to collect the best of each kid's idea

Nhiệm vụ của tôi là nhặt ra những ý tưởng tốt nhất

and try to combine it into something that hopefully would work.

và kết hợp chúng lại thành một thứ gì đó khả thi.

And so we have agreed that instead of collecting plastic bits,

Và chúng tôi thống nhất rằng thay bằng việc thu nhặt những mảnh nhựa,

we are going to collect only the data.

chúng tôi chỉ đi tìm dữ liệu.

So we're going to get an image of the plastic with a robot --

Chúng tôi sẽ tạo hình ảnh của những mảnh nhựa bằng rô - bốt

so robots, kids get very excited.

với rô - bốt thì đứa trẻ nào cũng trở nên hào hứng.

And the next thing we do -- we do what we call "rapid prototyping."

Và điều tiếp theo chúng tôi làm -- chúng tôi gọi nó là "rapid prototyping" (tạo mẫu cấp tốc).

We are so rapid at prototyping

Chúng tôi tạo những bản mẫu thật nhanh chóng

that the lunch is still in the lunchbox when we're hacking it.

đến nỗi mà bữa trưa vẫn nằm in trong hộp cơm khi chúng tôi lắp đặt nó.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And we hack table lamps and webcams, into plumbing fixtures

Chúng tôi đã lắp đèn bàn và ống kính

vào một dây dọi cố định

and we assemble that into a floating robot that will be slowly moving through water

và chúng tôi cho tất chúng vào một con rô - bốt nổi

mà có thể di chuyển chầm chậm trong nước

and through the plastic that we have there --

và qua cả những mảnh nhựa mà chúng tôi có ở đó --

and this is the image that we get in the robot.

và đây là hình ảnh mà chúng tôi cho vào con rô - bốt.

So we see the plastic pieces floating slowly through the sensor,

Và chúng tôi thấy những mảnh nhựa nổi lên rất chậm qua máy quét,

and the computer on board will process this image,

và mấy tính tổng sẽ xử lý hình ảnh đó,

and measure the size of each particle,

đo kích cỡ của từng vật chất,

so we have a rough estimate of how much plastic there is in the water.

nên chúng tôi có thể ước lượng chuẩn lượng nhựa có trong nước.

So we documented this invention step by step

chúng tôi đã lưu trữ cách làm từng bước một

on a website for inventors called Instructables,

trên một trang mạng cho người sáng chế gọi là Instructables (Khả năng tạo dựng),

in the hope that somebody would make it even better.

với hy vọng rằng sẽ có ai đó cải tiến nó.

What was really cool about this project was that the students saw a local problem,

Điều hay ho nhất về dự án này là

cách bọn trẻ nhìn nhận vấn đề xung quanh,

and boom -- they are trying to immediately address it.

và boom -- và chúng có thể chỉ ra vẫn đề đó.

[I can investigate my local problem]

[Tôi có thể điều tra những vấn đề xung quanh]

But my students in Hong Kong are hyperconnected kids.

Nhưng học sinh của tôi ở Hong Kong là

những đứa trẻ cập nhật thông tin rất nhanh chóng.

And they watch the news, they watch the Internet,

Chúng xem bản tin, đọc các trang mạng,

and they came across this image.

và chúng cũng đã nhìn thấy tấm hình này.

This was a child, probably under 10, cleaning up an oil spill bare-handed,

Đây là một đứa trẻ, khoảng dưới 10 tuổi, lọc dầu tràn bằng tay không,

in the Sundarbans, which is the world's largest mangrove forest in Bangladesh.

ở Sundarbans, rừng đước lớn nhất thế giới thuộc Bangladesh.

So they were very shocked,

Họ thực sự rất kinh ngạc,

because this is the water they drink, this is the water they bathe in,

vì đây là nước họ uống và tắm rửa,

this is the water they fish in -- this is the place where they live.

đây là nước họ nuôi cá -- và cũng là nơi họ sinh sống.

And also you can see the water is brown, the mud is brown and oil is brown,

Bạn cũng có thể thấy là nước có màu nâu, màu nâu của bùn và dầu,

so when everything is mixed up,

Nên khi mọi thứ hòa lẫn,

it's really hard to see what's in the water.

sẽ rất khó để nhận ra thứ gì có trong nước.

But, there's a technology that's rather simple,

Nhưng công nghệ làm điều đó trở nên dễ dàng hơn,

that's called spectrometry,

nó gọi là phép đo phổ,

that allows you see what's in the water.

cho phép chúng ta thấy được vật chất trong nước.

So we built a rough prototype of a spectrometer,

Vậy nên chúng tôi đã lắp đặt một mẫu thô máy đo phổ,

and you can shine light through different substances

và bạn có thể thấy màu sắc qua những vật chất khác nhau

that produce different spectrums,

mà tạo ra quang phổ khác nhau.

so that can help you identify what's in the water.

nên điều đó có thể giúp bạn nhận biết được cái gì có trong nguồn nước.

So we packed this prototype of a sensor,

Nên chúng tôi đã đóng gói mẫu máy quét này lại,

and we shipped it to Bangladesh.

và gửi nó đến Bangladesh.

So what was cool about this project

Và điều hay ho về dự án này

was that beyond addressing a local problem,

là sau khi chỉ ra vấn đề

or looking at a local problem,

hoặc là xem xét nó,

my students used their empathy and their sense of being creative

học sinh của tôi có thể dùng nhiệt huyết và trí sáng tạo

để giúp những đứa trẻ ở vùng xa xôi hẻo lánh.

to help, remotely, other kids.

[I can investigate a remote problem]

[Tôi có thể nghiên cứu các vấn đề xung quanh]

So I was very compelled by doing the second experiments,

Vậy nên tôi bị cuốn hút vào việc thực hiện thí nghiệm thứ hai,

and I wanted to take it even further --

và tôi muốn nghiên cứu chuyên sâu hơn --

maybe addressing an even harder problem, and it's also closer to my heart.

có thể là chỉ ra vấn đề lớn hơn

và cũng gần gũi hơn trong cuộc sống của tôi.

So I'm half Japanese and half French,

Tôi mang hai dòng máu Nhật Pháp

and maybe you remember in 2011 there was a massive earthquake in Japan.

và có thể bạn nhớ vào năm 2011

có một trận động đất diện rộng tại Nhật Bản.

It was so violent that it triggered several giant waves --

Nó thực sự có tính tàn phá

khi kết hợp nhiều cơn dư trấn cực lớn

they are called tsunami --

chúng được gọi là sóng thần --

and those tsunami destroyed many cities on the eastern coast of Japan.

và những cơn sóng thần đã phá hủy nhiều thành phố ở bờ đông Nhật Bản.

More than 14,000 people died in an instant.

Có hơn 14 000 người chết.

Also, it damaged the nuclear power plant of Fukushima,

Và nó cũng hủy hoại nhà máy năng lượng hạt nhân ở Fukushima

the nuclear power plant just by the water.

chỉ với nước.

And today, I read the reports

Và hôm nay tôi đọc báo cáo

and an average of 300 tons

và trung bình khoảng 300 tấn

are leaking from the nuclear power plant into the Pacific Ocean.

bị dò gỉ từ nhà máy năng lượng hạt nhân vào Thái Bình Dương.

And today the whole Pacific Ocean has traces of contamination of cesium-137.

Và ngày nay toàn bộ Thái Bình Dương đều có dấu hiệu ôn nhiễm chất cesium-137.

If you go outside on the West Coast, you can measure Fukushima everywhere.

Nếu bạn đến bờ Tây, bạn có thể thấy hình ảnh của Fukushima ở bất cứ đâu.

But if you look at the map, it can look like most of the radioactivity

Nếu bạn ở xem trên bản đồ, nó sẽ giống như phóng xạ

has been washed away from the Japanese coast,

đã bị rửa trôi khỏi bờ Nhật Bản,

and most of it is now -- it looks like it's safe, it's blue.

và hầu như hiện nay nó có vẻ là rất an toàn

nước rất trong xanh.

Well, reality is a bit more complicated than this.

Thực sự thì vấn đề phức tạp hơn như vậy.

So I've been going to Fukushima every year since the accident,

Tôi đã từng đến Fukushima mỗi năm từ lần thiên tai ấy

and I measure independently and with other scientists,

và tôi tự lấy chỉ số cùng với một số nhà khoa học khác,

on land, in the river --

ở đất liền, trên sông --

and this time we wanted to take the kids.

và lần này chúng tôi muốn dẫn theo lũ trẻ.

So of course we didn't take the kids, the parents wouldn't allow that to happen.

Và tất nhiên chúng tôi đã không đưa chúng đến vì bố mẹ chúng không đồng ý.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But every night we would report to "Mission Control" --

Nhưng hằng đêm chúng tôi luôn báo cáo về "Miss Control" -

different masks they're wearing.

một cái tên ngụy trang khác của chúng tôi.

It could look like they didn't take the work seriously, but they really did

Người ta tỏ ra là không coi trọng việc này , nhưng thực ra thì học làm việc rất nghiêm túc

because they're going to have to live with radioactivity their whole life.

vì họ sẽ phải sống chung với phóng xạ suốt cuộc đời họ.

And so what we did with them

Và điều chúng tôi làm với họ

is that we'd discuss the data we collected that day,

là bàn luận về dữ liệu chúng tôi đã thu thập,

and talk about where we should be going next --

và nói đến việc chúng tôi sẽ làm tiếp theo --

strategy, itinerary, etc...

chiến lược, chuyến đi công tác, vv...

And to do this, we built a very rough topographical map

Và để làm điều này chúng tôi tạo nên một tấm bản đồ thô sơ về địa hình

of the region around the nuclear power plant.

khu vực xung quanh nhà máy hạt nhân.

And so we built the elevation map,

Và chúng tôi cũng tạo ra một tấm bản đồ hoàn chỉnh hơn,

we sprinkled pigments to represent real-time data for radioactivity,

chúng tôi vẩy lên lên chất nhũ để thể hiện dữ liệu phóng xạ thực tại,

and we sprayed water to simulate the rainfall.

và phun nước giả làm thác.

And with this we could see that the radioactive dust

Với cái này chúng tôi có thể thấy rõ những hạt phóng xạ

was washing from the top of the mountain into the river system,

được rửa trôi từ đỉnh ngọn núi xuống hệ thống sông,

and leaking into the ocean.

và chảy ra ngoài đại dương.

So it was a rough estimate.

Đó chính là ước tính xác thực.

But with this in mind, we organized this expedition,

Nhưng với nỗi ám ảnh về điều đó,

chúng tôi đã tổ chức chuyến đi thực tế này,

which was the closest civilians have been to the nuclear power plant.

tới khu dân cư gần nhất khu vực nhà máy hạt nhân.

We are sailing 1.5 kilometers away from the nuclear power plant,

Chúng tôi đã đi thuyền cách nhà máy 1.5 km,

and with the help of the local fisherman,

và cùng với sự giúp đỡ của ngư dân địa phương,

we are collecting sediment from the seabed

chúng tôi đã thu thập được những vật chất từ đáy biển

with a custom sediment sampler we've invented and built.

cùng với mẫu vật chất mà chúng tôi tạo ra.

We pack the sediment into small bags,

Chúng tôi gói những vật chất đó vào những túi nhỏ,

we then dispatch them to hundreds of small bags

và chia chúng thành vào hàng trăm các túi nhỏ khác

that we send to different universities,

mà chúng tôi có thể gửi đến các trường đại học

and we produce the map of the seabed radioactivity,

và tạo ra một bản đồ về chất phóng xạ dưới đáy biển,

especially in estuaries where the fish will reproduce,

đặc biệt tại những nơi cá đẻ trứng,

and I will hope that we will have improved

và tôi hi vọng rằng chúng tôi đã cải thiện

the safety of the local fishermen and of your favorite sushi.

mức độ an toàn cho các ngư dân

và cho món ăn sushi yêu thích của các bạn.

(Laughter)

(Tiếng cười)

You can see a progression here --

Bạn có thể thấy tiến trình ở đây.

we've gone from a local problem to a remote problem to a global problem.

Chúng tôi đã đi từ vấn đề địa phương

đến vấn đề ở vùng xa xôi và rồi đến vấn đề toàn cầu.

And it's been super exciting to work at these different scales,

Nó quả là niềm hứng khởi

khi được làm việc ở những mức độ khác nhau như vậy,

with also very simple, open-source technologies.

với những thiết bị công nghệ rất đơn giản và đến từ khắp mọi nơi.

But at the same time, it's been increasingly frustrating

Nhưng cùng lúc đó, nó cũng gây ra những bực bội

because we have only started to measure the damage that we have done.

khi chúng tôi đang bắt đầu đo đạc lại những thiệt hại chúng tôi đã gây ra.

We haven't even started to try to solve the problems.

Chúng tôi chưa hề bắt tay vào giải quyết những vấn đề.

And so I wonder if we should just take a leap

Vậy nên tôi tự hỏi rằng nếu chúng tôi chỉ nhảy cóc

and try to invent better ways to do all these things.

và thử tạo ra những giải pháp tốt hơn cho vấn đề đó.

And so the classroom started to feel a little bit small,

Và lớp học đã bắt đầu trở nên chật trội hơn,

so we found an industrial site in Hong Kong,

nên chúng tôi tìm đến một địa điểm công nghiệp lớn ở Hong Kong,

and we turned it into the largest mega-space

và biến nó thành một không gian rộng lớn

focused on social and environmental impact.

tập trung vào những ảnh hưởng về mặt xã hội và môi trường.

It's in central Hong Kong,

Nó nằm ngay tại trung tâm Hong Kong,

and it's a place we can work with wood, metal, chemistry,

và đó là nơi chúng tôi có thể làm việc với gỗ, kim loại, hóa chất,

a bit of biology, a bit of optics,

một chút về sinh học, chút ít về quang học,

basically you can build pretty much everything there.

về cơ bản là chúng tôi có thể tạo nên mọi thứ ở đây.

And its a place where adults and kids can play together.

Đó là nơi cả người lớn và trẻ em chơi đùa cùng nhau.

It's a place where kids' dreams can come true,

Đó là nơi giấc mơ bọn trẻ trở thành hiện thực,

with the help of adults,

cùng với sự trợ giúp của người lớn,

and where adults can be kids again.

và là nơi người lớn trở lại là những đứa trẻ.

Student: Acceleration! Acceleration!

Học sinh: Nhanh lên! Nhanh lên nào!

Cesar Harada: We're asking questions such as,

Cesar Harada: Chúng tôi đặt ra những câu hỏi như:

can we invent the future of mobility with renewable energy?

"Liệu chúng ta có thể tạo nên một tương lai với năng lượng tái tạo mới?"

For example.

Ví dụ như vậy.

Or, can we help the mobility of the aging population

Hoặc chúng ta có thể cải tiến việc di chuyển cho người cao tuổi

by transforming very standard wheelchairs into cool, electric vehicles?

bằng cách biến chiếc xe lăn bình thường

thành phương tiện điện thú vị?

So plastic, oil and radioactivity are horrible, horrible legacies,

Nhựa, dầu và chất phóng xạ là những di sản tồi tệ

but the very worst legacy that we can leave our children is lies.

nhưng di sản tồi tệ nhất mà chúng ta để lại cho bọn trẻ là những lời nói dối.

We can no longer afford to shield the kids from the ugly truth

Chúng ta không còn có thể che chở cho chúng khỏi những sự thật xấu xí

because we need their imagination to invent the solutions.

vì chúng ta cần trí tưởng tượng cho những giải pháp.

So citizen scientists, makers, dreamers --

Vậy nên nhà khoa học, người kiến tạo, kẻ mơ mộng --

we must prepare the next generation

chúng ta phải chuẩn bị cho thế hệ tiếp theo

that cares about the environment and people,

mà quan tâm đến môi trường và con người,

and that can actually do something about it.

và thực sự có thể làm một điều gì đó cho các vấn đề ấy.

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)