How I Teach Kids to Love Science | Cesar Harada | TED Talks

Аудармашы: Ainur Akhmetova Редактор: Asqat Yerkimbay

When I was a kid, my parents would tell me,

Бала кезімде ата-анам маған

"You can make a mess, but you have to clean up after yourself."

"Сен ластай аласың, бірақ оны өзің тазалауға міндеттісің" дейтін.

So freedom came with responsibility.

Еркіндік жауапкершілікпен бірге келеді.

But my imagination would take me to all these wonderful places,

Бірақ қиялым мені барлық нәрсе мүмкін болған,

where everything was possible.

тамаша әлемге алып барады.

So I grew up in a bubble of innocence --

Сол себепті мен пәктік пен

or a bubble of ignorance, I should say,

надандықтың ішінде өстім.

because adults would lie to us to protect us from the ugly truth.

Cебебі ересектер ащы шындықты өтірік айту арқылы қорғайды.

And growing up, I found out that adults make a mess,

Өсе келе, ересектердің тәртіпсіздік жасайтынын анықтадым

and they're not very good at cleaning up after themselves.

және олар оны түзетуге құлықты емес.

Fast forward, I am an adult now,

Өткенге көз жіберсек, қазір ересекпін,

and I teach citizen science and invention at the Hong Kong Harbour School.

Гонконгтың Харбор мектебінде қалалық ғылым мен өнертабысты үйретемін.

And it doesn't take too long

Бұл көп уақыт алмайды

before my students walk on a beach and stumble upon piles of trash.

алдымен студенттерім жағажайда жүріп, қоқыс үйінділеріне өздері куә болады.

So as good citizens, we clean up the beaches --

Осыдан кейін жанашыр ретінде жағажайды тазалаймыз.

and no, he is not drinking alcohol, and if he is, I did not give it to him.

және ол ішімдік ішіп жатқан жоқ егер ол ішсе де, мен оны оған бермедім.

(Laughter)

(Күлу)

And so it's sad to say,

Және бұны айту өкінішті

but today more than 80 percent of the oceans have plastic in them.

бірақ бүгінде теңізде 80% көп пластик бар.

It's a horrifying fact.

Бұл адам шошырлық дерек.

And in past decades,

Соңғы онжылдықта

we've been taking those big ships out and those big nets,

мына үлкен кемелерді және желілерді шығарып,

and we collect those plastic bits that we look at under a microscope,

пластик бөлшектерді жинап, микроскоппен қараймыз,

and we sort them,

оларды іріктейміз

and then we put this data onto a map.

және мына деректі картаға қоямыз.

But that takes forever, it's very expensive,

Бұл қымбат болғанымен мәңгіге сақталады.

and so it's quite risky to take those big boats out.

Мына үйілген қоқысты шығарып тастау - үлкен батылдық

So with my students, ages six to 15,

Студенттеріммен бірге, алтыдан 15 жасқа дейін

we've been dreaming of inventing a better way.

жақсы, тиімді жолын жасауды армандадық.

So we've transformed our tiny Hong Kong classroom into a workshop.

Өзіміздің кішкене Гонконг сыныбының жұмыс бөлмесін өзгерттік.

And so we started building this small workbench,

және кішкентай ағаш кесетін үстелді түрлі ұзындықта,

with different heights, so even really short kids can participate.

бойы қысқа балалар да қатыса алатындай етіп құрастыруды бастадық.

And let me tell you, kids with power tools are awesome and safe.

Балалар электр құрылғыны ұстап тұрса да қауіпсіз.

(Laughter)

(Күлкі)

Not really.

Ондай емес.

And so, back to plastic.

Енді тағы пластик жайлы.

We collect this plastic and we grind it to the size we find it in the ocean,

Біз мына пластикті жинап, оны мөлшермен үгітіп, мұхиттан таптық.

which is very small because it breaks down.

Өте кішкентай болғандықтан бұзыла береді.

And so this is how we work.

Қалай жұмыс істейміз?

I let the imaginations of my students run wild.

Студентімнің қиялын жүзеге асыруға рұқсат бердім.

And my job is to try to collect the best of each kid's idea

Жұмысым - балалардың идеясының үздігін жинақтау болатын.

and try to combine it into something that hopefully would work.

Сенімдірек жұмыс істеу үшін идеяны біріктіруге тырыстық.

And so we have agreed that instead of collecting plastic bits,

Пластик бөлшекті жинағанша

we are going to collect only the data.

деректі жинайық деп келістік.

So we're going to get an image of the plastic with a robot --

Пластиктің роботпен бірге суретін сала бастадық.

so robots, kids get very excited.

балалар қатты қуанды.

And the next thing we do -- we do what we call "rapid prototyping."

Келесі жасайтын нәрсеміз "жылдам қайта бейнелеу" деп аталады.

We are so rapid at prototyping

Жылдам қайта бейнелеп жатып

that the lunch is still in the lunchbox when we're hacking it.

таңғы ас қорабын кескенде, ішінде тағам бар болды.

(Laughter)

(Күлкі)

And we hack table lamps and webcams, into plumbing fixtures

Сантехника ішінде үстел шамын және вебкамераны кесеміз

and we assemble that into a floating robot that will be slowly moving through water

және жүзетін роботтардың ішінен суда ақырын қозғалатындарын жинаймыз.

and through the plastic that we have there --

Пластиктерден бізде мыналар бар.

and this is the image that we get in the robot.

Мына суретті роботтың ішінен алдық.

So we see the plastic pieces floating slowly through the sensor,

Пластиктің бөлшегін ақырын жүзетін сенсор арқылы

and the computer on board will process this image,

борттағы компьютер суретті жасайтынын көріп отырмыз.

and measure the size of each particle,

және әр бөлшегін өлшеп,

so we have a rough estimate of how much plastic there is in the water.

суда қанша пластик барын шамамен бағалай аламыз.

So we documented this invention step by step

Осылай бұл өнертабысты кезең-кезеңімен құжаттадық

on a website for inventors called Instructables,

өнертабысшылар үшін бұл вебсайтта Instructables деп аталады,

in the hope that somebody would make it even better.

біреу мұны бұдан жақсырақ жасайды деген сеніміміз мол.

What was really cool about this project was that the students saw a local problem,

Студенттер жергілікті проблеманы көре алғандықтан жұмыс тамаша болды

and boom -- they are trying to immediately address it.

Олардың тез шешім табуға тырысуы серпіліс болды.

[I can investigate my local problem]

[Мен тұратын жерімнің проблемасын зерттей аламын]

But my students in Hong Kong are hyperconnected kids.

Бірақ Гонконгтағы студенттерім - гипербайланыстағы балалар.

And they watch the news, they watch the Internet,

Олар жаңалықтар көреді, ғаламторды да шарлайды,

and they came across this image.

олар мына суретті кездестірді.

This was a child, probably under 10, cleaning up an oil spill bare-handed,

Мына бала 10 жаста болса керек, мұнай қалдығын жалаңаш қолымен тазалауда.

in the Sundarbans, which is the world's largest mangrove forest in Bangladesh.

Бангладештегі әлемдегі ең үлкен мангралық Сундарбандағы орманда.

So they were very shocked,

Олар қатты таңғалды.

because this is the water they drink, this is the water they bathe in,

Себебі бұл - олар ішетін, шомылатын су.

this is the water they fish in -- this is the place where they live.

Бұл су - олар балық аулайтын, бұл жер - олар тұратын орын.

And also you can see the water is brown, the mud is brown and oil is brown,

Мына судың қоңыр екенін көре аласыз, балшық пен мұнай да қоңыр,

so when everything is mixed up,

Сонымен барлығы араласқанда

it's really hard to see what's in the water.

суда не барын көру қиын.

But, there's a technology that's rather simple,

Бірақ қарапайым технология бар

that's called spectrometry,

ол спектометрия деп аталады,

that allows you see what's in the water.

және ол суда не барын көрсетеді.

So we built a rough prototype of a spectrometer,

Осылайша біз спектометрияның тұрпайы прототипін жасадық.

and you can shine light through different substances

түрлі заттар арқылы жарықты жаға аласыз

that produce different spectrums,

түрлі спектрлерді өндіретіндіктен

so that can help you identify what's in the water.

суда не барын көруге көмектесе алады.

So we packed this prototype of a sensor,

Сенсорлы прототипті орап

and we shipped it to Bangladesh.

Бангладешке жібердік.

So what was cool about this project

Аталмыш жоба несімен тартымды болды?

was that beyond addressing a local problem,

жергілікті мәселені шешуде

or looking at a local problem,

немесе мәселені қарағанда

my students used their empathy and their sense of being creative

менің студенттерім жанашырлықпен және креативті болу сезімін

to help, remotely, other kids.

алыстан басқа балаларға көмектесуге қолданады.

[I can investigate a remote problem]

Мен жойылған мәселені зерттей аламын

So I was very compelled by doing the second experiments,

Екінші тәжірбиемді жүргізу барысында мен мәжбүр болдым

and I wanted to take it even further --

Мен мұны ары қарай алғым келді--

maybe addressing an even harder problem, and it's also closer to my heart.

мүмкін қиынырақ мәселені шешу менің жүрегіме жақын болар.

So I'm half Japanese and half French,

Мен жартылай жапон және жартылай французбын

and maybe you remember in 2011 there was a massive earthquake in Japan.

Есіңізде болса 2011 жылы Жапонияда үлкен жер сілкінісі болды.

It was so violent that it triggered several giant waves --

Бұл күшті болғаны соншалық бірнеше алып толқындарды тудырған.

they are called tsunami --

бұл цунами деп аталады

and those tsunami destroyed many cities on the eastern coast of Japan.

цунамилер Жапонияның шығыс жағалауындағы көп қаланы қиратты.

More than 14,000 people died in an instant.

14 000 астам адам бірден қайтыс болды.

Also, it damaged the nuclear power plant of Fukushima,

оған қоса ол Фукисиманың атом электр күшін құртып

the nuclear power plant just by the water.

су арқылы атом күшінің орнауы

And today, I read the reports

Және бүгін есепті оқып

and an average of 300 tons

орташа 300 тонна

are leaking from the nuclear power plant into the Pacific Ocean.

атом электр күші Тынық мұхитында жүзіп жүр.

And today the whole Pacific Ocean has traces of contamination of cesium-137.

Бүгін барлық Тынық мұхитында сезиумнің-137 ластану іздері бар

If you go outside on the West Coast, you can measure Fukushima everywhere.

Егер сіз батыс жағалауға сыртқа шықсаңыз Фукисиманың кез-келген жерде өлшей аласыз.

But if you look at the map, it can look like most of the radioactivity

Бірақ картаға қарасаңыз радиоактивке ұқсайды.

has been washed away from the Japanese coast,

Жапон жағалауынан шайып кеткен.

and most of it is now -- it looks like it's safe, it's blue.

қазір осының көбі қауіпсіз көрінеді, қоңыр түсті.

Well, reality is a bit more complicated than this.

Сонымен шындығы сол кішкене қиындау мынаған қарағанда.

So I've been going to Fukushima every year since the accident,

Апат болғаннан кейін әр жыл сайын Фкусимаға барамын

and I measure independently and with other scientists,

және басқа ғалымдармен еркін өлшеу жүргіземін

on land, in the river --

құрлықта, өзенде.

and this time we wanted to take the kids.

осы уақытта біз балаларды алып кеткіміз келді

So of course we didn't take the kids, the parents wouldn't allow that to happen.

Әрине біз балаларды алып кете алмаймыз, бұған ата-аналары рұхсат бермес еді.

(Laughter)

(Күлкі)

But every night we would report to "Mission Control" --

Бірақ әр түн сайын "Миссияны қадағалауға" есеп беретін болсақ

different masks they're wearing.

олар әр түрлі маска киіп жүр.

It could look like they didn't take the work seriously, but they really did

Бұлар жұмысты шынайы алмағандай ұқсауы мүмкін бірақ олар шынымен жасады,

because they're going to have to live with radioactivity their whole life.

себебі олар бүкіл өмірін радиоактивсіз өткізгісі келеді.

And so what we did with them

сонымен біз не жасадық

is that we'd discuss the data we collected that day,

біз сол күні жиналған деректерді жинап, талқыладық

and talk about where we should be going next --

келесіде қайда баратынымыз жайында сөйлестік--

strategy, itinerary, etc...

стратегия, маршут және тағы басқа.

And to do this, we built a very rough topographical map

Бұны жасай отырып айналасында атом электрі бар аймақтардың

of the region around the nuclear power plant.

тұрпайы топографикалық картасын құрдық

And so we built the elevation map,

сонымен рельфтік карта жасадық

we sprinkled pigments to represent real-time data for radioactivity,

біз нақты уақыттағы деректі радиоактивті көрсету үшін пигментті септік

and we sprayed water to simulate the rainfall.

және жауынға ұқсату үшін суды сорып алдық

And with this we could see that the radioactive dust

бұнымен біз радиоактивті шаңды көруіміз мүмкін еді,

was washing from the top of the mountain into the river system,

таудың үстінгі жағынан ағып келіп өзенге құйылуын

and leaking into the ocean.

және мұхитқа ағуын.

So it was a rough estimate.

Сөйтіп бұл өрескел қателік болды.

But with this in mind, we organized this expedition,

Бірақ осыны ескере отырып, біз мына эскпедицияны ұйымдастырдық

which was the closest civilians have been to the nuclear power plant.

атом электр күші жақын жетіп қалған тұрғындар.

We are sailing 1.5 kilometers away from the nuclear power plant,

Біз атом электр күшінен жарты километр алыс жүздік

and with the help of the local fisherman,

және жергілікті балықшылардың көмегімен

we are collecting sediment from the seabed

теңіз түбінен шөгінділерді жинадық

with a custom sediment sampler we've invented and built.

сатып алушы тұнба өрнегімен біз ойлап және құрдық.

We pack the sediment into small bags,

Шөгінділерді кішкене пакетке орап,

we then dispatch them to hundreds of small bags

содан соң оларды кішірек жүз сөмкеге салып,

that we send to different universities,

түрлі университеттерге жібердік,

and we produce the map of the seabed radioactivity,

теңіз түбіндегі радиоактивтің, әсіресе, балық көбейетін

especially in estuaries where the fish will reproduce,

өзен сағасының картасын жасадық,

and I will hope that we will have improved

балықшы мен сушиді енді қауіпсіз

the safety of the local fishermen and of your favorite sushi.

жан-жақты дамыта алатынымызға сенімдімін.

(Laughter)

(Күлкі)

You can see a progression here --

Бұл жерден ілгерілеуді байқайсыз

we've gone from a local problem to a remote problem to a global problem.

біз жергілікті мәселеден әлемдік мәселеге жылжыдық,

And it's been super exciting to work at these different scales,

Түрлі масштабта жұмыс жасау қатты баурап алды,

with also very simple, open-source technologies.

өте қарапайым және ашық қордағы технологиялар.

But at the same time, it's been increasingly frustrating

Бірақ, сонымен қатар, бұл барған сайын күрделенді,

because we have only started to measure the damage that we have done.

себебі енді ғана аяқталған залалды өлшеп бастаған едік.

We haven't even started to try to solve the problems.

Бұл мәселені шешуді қолға да алмаған едік.

And so I wonder if we should just take a leap

Бір қызығы, біз тек секіріс жасағанда

and try to invent better ways to do all these things.

және барлық нәрсенің жақсырақ жолын тапқанда

And so the classroom started to feel a little bit small,

сыныбымыз кішкене тар бола бастағандай сезілді.

so we found an industrial site in Hong Kong,

Сонымен Гонкконгтағы сайттан өндіріс орнын таптық

and we turned it into the largest mega-space

оны үлкен

focused on social and environmental impact.

қоғамдық және қорғашан ортаны ойлайтын мегаорынға айналдырдық

It's in central Hong Kong,

Ол Ганконгтың орталығында,

and it's a place we can work with wood, metal, chemistry,

бұл жерде орман, металл, химиямен жұмыс істей аламыз,

a bit of biology, a bit of optics,

биология, оптиканың

basically you can build pretty much everything there.

негізінде мұнда кез келген нәрсені құра аламыз.

And its a place where adults and kids can play together.

Бұл ересектер мен балалардың бірге ойнайтын орны.

It's a place where kids' dreams can come true,

Бұл балалардың арманы ересектердің көмегімен

with the help of adults,

шындыққа айналатын жер,

and where adults can be kids again.

ересектер балалық шаққа орала алады.

Student: Acceleration! Acceleration!

Оқушы: Жеделдету! Жеделдету!

Cesar Harada: We're asking questions such as,

Біз мынадай сұрақтарды қойдық

can we invent the future of mobility with renewable energy?

Біз энергенияны жаңартатын құрылғыны ойлап таба аламыз ба?

For example.

Мысалы,

Or, can we help the mobility of the aging population

егде кісілердің мобилділігіне қарапайым колясканы тамаша электрлі

by transforming very standard wheelchairs into cool, electric vehicles?

машинаға өзгерту арқылы көмектесе аламыз ба?

So plastic, oil and radioactivity are horrible, horrible legacies,

Сонымен пластик, мұнай, радиоактив - қорқынышты мұра.

but the very worst legacy that we can leave our children is lies.

бірақ қорқыныштысы, балаларымызға жалған айтуды мұраға қалдыруымыз.

We can no longer afford to shield the kids from the ugly truth

Біз балаларға бұдан әрі ащы шындықтан ауытқуға жол бере алмаймыз

because we need their imagination to invent the solutions.

себебі бізге олардың мәселені шешудегі қиялы қажет.

So citizen scientists, makers, dreamers --

Сонымен ғалымдар, өнертабысшылар, армандаушылар

we must prepare the next generation

біз болашақ ұрпақты

that cares about the environment and people,

қоршаған орта мен адамдарды қорғайтындай

and that can actually do something about it.

бірнәрсе жасай алатын етіп дайындауымыз керек.

Thank you.

Рақмет!

(Applause)

(Қошемет)