Rajesh Rao: Computing a Rosetta Stone for the Indus script

Μετάφραση: Sofia Malamatidou Επιμέλεια: Leonidas Argyros

I'd like to begin with a thought experiment.

Θα ήθελα να ξεκινήσω με ένα νοητικό πείραμα.

Imagine that it's 4,000 years into the future.

Φανταστείτε πως είστε 4.000 χρόνια στο μέλλον.

Civilization as we know it

Ο πολιτισμός όπως τον ξέρουμε

has ceased to exist --

έχει πάψει να υπάρχει --

no books,

δεν υπάρχουν βιβλία,

no electronic devices,

ηλεκτρονικές συσκευές,

no Facebook or Twitter.

Facebook ή Twitter.

All knowledge of the English language and the English alphabet

Όλη η γνώση της αγγλικής γλώσσας και του αγγλικού αλφάβητου

has been lost.

έχει χαθεί.

Now imagine archeologists

Τώρα φανταστείτε τους αρχαιολόγους

digging through the rubble of one of our cities.

να σκάβουν στα ερείπια μιας πόλης μας.

What might they find?

Τι θα μπορούσαν να βρουν;

Well perhaps some rectangular pieces of plastic

Ίσως κάποια ορθογώνια κομμάτια πλαστικού

with strange symbols on them.

με παράξενα σύμβολα πάνω τους.

Perhaps some circular pieces of metal.

Ίσως κάποια κυκλικά μεταλλικά κομμάτια.

Maybe some cylindrical containers

Ίσως κάποια κυλινδρικά δοχεία

with some symbols on them.

με μερικά σύμβολα πάνω τους.

And perhaps one archeologist becomes an instant celebrity

Και ίσως ένας αρχαιολόγος θα γίνει αμέσως διάσημος

when she discovers --

όταν ανακαλύψει --

buried in the hills somewhere in North America --

θαμμένες στους λόφους κάπου στη Βόρεια Αμερική --

massive versions of these same symbols.

τεράστιες εκδοχές των ίδιων συμβόλων.

Now let's ask ourselves,

Τώρα ας αναρωτηθούμε,

what could such artifacts say about us

τι θα μπορούσαν να πουν για μας αυτά τα κατασκευάσματα

to people 4,000 years into the future?

σε ανθρώπους σε 4.000 χρόνια;

This is no hypothetical question.

Αυτό δεν είναι ένα υποθετικό ερώτημα.

In fact, this is exactly the kind of question we're faced with

Είναι ακριβώς το ερώτημα που αντιμετωπίζουμε

when we try to understand the Indus Valley civilization,

όταν προσπαθούμε να καταλάβουμε τον πολιτισμό της κοιλάδας του Ινδού,

which existed 4,000 years ago.

που έζησε πριν από 4.000 χρόνια.

The Indus civilization was roughly contemporaneous

Ο πολιτισμός του Ινδού ήταν σε γενικές γραμμές σύγχρονος

with the much better known Egyptian and the Mesopotamian civilizations,

με τους πολύ πιο γνωστούς πολιτισμούς των Αιγυπτίων και της Μεσοποταμίας,

but it was actually much larger than either of these two civilizations.

άλλα ήταν στην πραγματικότητα πολύ μεγαλύτερος και από τους δύο.

It occupied the area

Καταλάμβανε μια περιοχή

of approximately one million square kilometers,

περίπου ενός εκατομμυρίου τετραγωνικών χιλιομέτρων,

covering what is now Pakistan,

καλύπτοντας το σημερινό Πακιστάν,

Northwestern India

τη βορειοδυτική Ινδία

and parts of Afghanistan and Iran.

και τμήματα του Αφγανιστάν και του Ιράν.

Given that it was such a vast civilization,

Δεδομένου του τεράστιου μεγέθους του πολιτισμού,

you might expect to find really powerful rulers, kings,

θα περίμενε κανείς να βρει πανίσχυρους κυβερνήτες, βασιλιάδες,

and huge monuments glorifying these powerful kings.

και μεγαλιώδη μνημεία που δόξαζαν τους πανίσχυρους αυτούς βασιλιάδες.

In fact,

Στην πραγματικότητα,

what archeologists have found is none of that.

οι αρχαιολόγοι δε βρήκαν τίποτα από αυτά.

They've found small objects such as these.

Βρήκαν μικρά αντικείμενα όπως αυτά.

Here's an example of one of these objects.

Να ένα παράδειγμα αυτών των αντικειμένων.

Well obviously this is a replica.

Προφανώς είναι αντίγραφο.

But who is this person?

Όμως ποιος είναι αυτός;

A king? A god?

Βασιλιάς; Θεός;

A priest?

Ιερέας;

Or perhaps an ordinary person

Ή μήπως ένα συνηθισμένο άτομο

like you or me?

όπως εσείς και εγώ;

We don't know.

Δεν ξέρουμε.

But the Indus people also left behind artifacts with writing on them.

Όμως οι κάτοικοι του Ινδού άφησαν και αντικείμενα που φέρουν γραφή.

Well no, not pieces of plastic,

Όχι βέβαια κομμάτια πλαστικού,

but stone seals, copper tablets,

αλλά πέτρινες σφραγίδες, χάλκινα δισκία,

pottery and, surprisingly,

κεραμικά και, προς έκπληξη,

one large sign board,

μια μεγάλη πινακίδα,

which was found buried near the gate of a city.

που βρέθηκε θαμμένη κοντά στις πύλες μιας πόλης.

Now we don't know if it says Hollywood,

Δεν ξέρουμε αν λέει Χόλυγουντ,

or even Bollywood for that matter.

ή καλύτερα Μπόλυγουντ.

In fact, we don't even know

Στην πραγματικότητα, δεν ξέρουμε τι λέει

what any of these objects say,

κανένα από αυτά τα αντικείμενα.

and that's because the Indus script is undeciphered.

Και αυτό γιατί η γραφή του Ινδού δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.

We don't know what any of these symbols mean.

Δεν ξέρουμε τι σημαίνει κανένα από αυτά τα σύμβολα.

The symbols are most commonly found on seals.

Τα σύμβολα βρίσκονται συνήθως σε σφραγίδες.

So you see up there one such object.

Βλέπετε ένα αντικείμενο εκεί πάνω.

It's the square object with the unicorn-like animal on it.

Είναι το τετράγωνο αντικείμενο με ένα ζώο σα μονόκερο πάνω του.

Now that's a magnificent piece of art.

Είναι ένα υπέροχο έργο τέχνης.

So how big do you think that is?

Πόσο μεγάλο νομίζετε ότι είναι;

Perhaps that big?

Ίσως τόσο μεγάλο;

Or maybe that big?

Ή μήπως τόσο;

Well let me show you.

Θα σας δείξω.

Here's a replica of one such seal.

Αυτό είναι ένα αντίγραφο μιας τέτοιας σφραγίδας.

It's only about one inch by one inch in size --

Είναι μόλις 2,5 επί 2,5 εκατοστά σε μέγεθος --

pretty tiny.

αρκετά μικροσκοπικό.

So what were these used for?

Σε τι χρησίμευαν λοιπόν;

We know that these were used for stamping clay tags

Ξέρουμε πως τα χρησιμοποιούσαν για να σφραγίζουν πήλινες ετικέτες

that were attached to bundles of goods that were sent from one place to the other.

που συνόδευαν δέματα αγαθών που έστελναν από το ένα μέρος στο άλλο.

So you know those packing slips you get on your FedEx boxes?

Όπως τα δελτία που παίρνετε με τα κούριερ;

These were used to make those kinds of packing slips.

Αυτά χρησιμοποιούνταν για να κάνουν τέτοιου είδους δελτία.

You might wonder what these objects contain

Ίσως αναρωτιέστε τι περιέχουν αυτά τα αντικείμενα

in terms of their text.

σε ό,τι αφορά το κείμενο.

Perhaps they're the name of the sender

Ίσως να είναι το όνομα του αποστολέα

or some information about the goods

ή πληροφορίες σχετικά με τα αγαθά

that are being sent from one place to the other -- we don't know.

που στέλνονται από το ένα μέρος στο άλλο -- δεν ξέρουμε.

We need to decipher the script to answer that question.

Πρέπει να αποκρυπτογραφήσουμε τη γραφή για να απαντήσουμε αυτό το ερώτημα.

Deciphering the script

Η αποκρυπτογράφηση

is not just an intellectual puzzle;

δεν είναι απλά ένα διανοητικό παζλ,

it's actually become a question

έχει γίνει ζήτημα

that's become deeply intertwined

που είναι στενά συνδεδεμένο

with the politics and the cultural history of South Asia.

με την πολιτική και την πολιτισμική ιστορία της Νότιας Ασίας.

In fact, the script has become a battleground of sorts

Η γραφή έχει γίνει πεδίο διαφόρων μαχών

between three different groups of people.

μεταξύ τριών διαφορετικών ομάδων ανθρώπων.

First, there's a group of people

Πρώτα, είναι η ομάδα των ανθρώπων

who are very passionate in their belief

που πιστεύουν παθιασμένα

that the Indus script

πως η γραφή του Ινδού

does not represent a language at all.

δεν αντιπροσωπεύει καμία γλώσσα.

These people believe that the symbols

Αυτοί οι άνθρωποι πιστεύουν πως αυτά τα σύμβολα

are very similar to the kind of symbols you find on traffic signs

είναι παρόμοια με τα σύμβολα στις πινακίδες

or the emblems you find on shields.

ή τους θυρεούς στις ασπίδες.

There's a second group of people

Υπάρχει μια δεύτερη ομάδα ανθρώπων

who believe that the Indus script represents an Indo-European language.

που πιστεύει πως η γραφή του Ινδού αντιπροσωπεύει μια ινδοευρωπαϊκή γλώσσα.

If you look at a map of India today,

Αν κοιτάξετε ένα μοντέρνο χάρτη της Ινδίας,

you'll see that most of the languages spoken in North India

θα δείτε πως οι περισσότερες γλώσσες τις βόρειας Ινδίας

belong to the Indo-European language family.

ανήκουν στην ινδοευρωπαϊκή γλωσσική οικογένεια.

So some people believe that the Indus script

Κάποιοι πιστεύουν πως η γραφή του Ινδού

represents an ancient Indo-European language such as Sanskrit.

αντιπροσωπεύει μια αρχαία ινδοευρωπαϊκή γλώσσα όπως τα σανσκριτικά.

There's a last group of people

Υπάρχει μια τελευταία ομάδα ανθρώπων

who believe that the Indus people

που πιστεύει πως οι κάτοικοι του Ινδού

were the ancestors of people living in South India today.

ήταν οι πρόγονοι των κατοίκων της σημερινής νότιας Ινδίας.

These people believe that the Indus script

Αυτοί οι άνθρωποι πιστεύουν πως η γραφή του Ινδού

represents an ancient form

αντιπροσωπεύει κάποια αρχαία μορφή

of the Dravidian language family,

της δραβιδικής οικογένειας γλωσσών,

which is the language family spoken in much of South India today.

που ομιλείται στο μεγαλύτερο μέρος της σημερινής νότιας Ινδίας.

And the proponents of this theory

Και οι υποστηρικτές αυτής της θεωρίας

point to that small pocket of Dravidian-speaking people in the North,

επικεντρώνονται στη μικρή ομάδα λαών στα βόρεια κοντά στο Αφγανιστάν,

actually near Afghanistan,

που χρησιμοποιούν δραβιδικές γλωσσες

and they say that perhaps, sometime in the past,

και λένε πως ίσως κάποια στιγμή στο παρελθόν,

Dravidian languages were spoken all over India

οι δραβιδικές γλώσσες χρησιμοποιούνταν σε όλη την Ινδία

and that this suggests

και πως αυτό υποδηλώνει

that the Indus civilization is perhaps also Dravidian.

πως ο πολιτισμός του Ινδού ήταν ίσως και δραβιδικός.

Which of these hypotheses can be true?

Ποια από αυτές τις υποθέσεις είναι αληθής;

We don't know, but perhaps if you deciphered the script,

Δεν ξέρουμε, αν όμως αποκρυπτογραφήσουμε τη γραφή,

you would be able to answer this question.

ίσως μπορέσουμε να απαντήσουμε αυτό το ερώτημα.

But deciphering the script is a very challenging task.

Όμως η αποκρυπτογράφηση της γραφής είναι δύσκολη υπόθεση.

First, there's no Rosetta Stone.

Κατά πρώτον, δεν υπάρχει στήλη της Ροζέτας.

I don't mean the software;

Δεν εννοώ το λογισμικό,

I mean an ancient artifact

εννοώ το αρχαίο κατασκεύασμα

that contains in the same text

που περιλαμβάνει στο ίδιο κείμενο

both a known text and an unknown text.

ένα γνωστό και ένα άγνωστο απόσπασμα.

We don't have such an artifact for the Indus script.

Δε διαθέτουμε τέτοιο κατασκεύασμα για τη γραφή του Ινδού.

And furthermore, we don't even know what language they spoke.

Επιπλέον, δε ξέρουμε καν τι γλώσσα μιλούσαν.

And to make matters even worse,

Και το χειρότερο,

most of the text that we have are extremely short.

το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου που διαθέτουμε είναι πολύ σύντομο.

So as I showed you, they're usually found on these seals

Όπως σας έδειξα, το βρίσκουμε συνήθως σε αυτές τις σφραγίδες

that are very, very tiny.

που είναι πολύ, πολύ μικροσκοπικές.

And so given these formidable obstacles,

Και έτσι, δεδομένων αυτών των σημαντικών δυσκολιών

one might wonder and worry

θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί και να ανησυχήσει

whether one will ever be able to decipher the Indus script.

αν θα αποκρυπτογραφηθεί ποτέ η γραφή του Ινδού.

In the rest of my talk,

Στο υπόλοιπο της ομιλίας μου,

I'd like to tell you about how I learned to stop worrying

θα ήθελα να σας πω για το πώς έμαθα να μην ανησυχώ

and love the challenge posed by the Indus script.

και να αγαπώ την πρόκληση της γραφής του Ινδού.

I've always been fascinated by the Indus script

Πάντα με γοήτευε η γραφή του Ινδού

ever since I read about it in a middle school textbook.

από τη στιγμή που διάβασα γι' αυτή σε ένα βιβλίο του γυμνασίου.

And why was I fascinated?

Και γιατί με γοήτευε;

Well it's the last major undeciphered script in the ancient world.

Είναι η τελευταία σπουδαία γραφή του αρχαίου κόσμου που δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.

My career path led me to become a computational neuroscientist,

Η καριέρα μου με οδήγησε να γίνω υπολογιστικός νευροεπιστήμονας,

so in my day job,

και έτσι στη δουλειά μου,

I create computer models of the brain

φτιάχνω υπολογιστικά μοντέλα του εγκεφάλου

to try to understand how the brain makes predictions,

ώστε να καταλάβουμε πώς κάνει προβλέψεις ο εγκέφαλος,

how the brain makes decisions,

πώς παίρνει αποφάσεις,

how the brain learns and so on.

πώς μαθαίνει κ.ο.κ.

But in 2007, my path crossed again with the Indus script.

Όμως το 2007, συνάντησα ξανά τη γραφή του Ινδού.

That's when I was in India,

Αυτό συνέβη όταν ήμουν στην Ινδία,

and I had the wonderful opportunity

και είχα την καταπληκτική ευκαιρία

to meet with some Indian scientists

να συναντήσω κάποιους Ινδούς επιστήμονες

who were using computer models to try to analyze the script.

που χρησιμοποιούσαν υπολογιστικά μοντέλα για να αναλύσουν τη γραφή.

And so it was then that I realized

Και τότε συνειδητοποίησα

there was an opportunity for me to collaborate with these scientists,

πως ήταν ευκαιρία να συνεργαστώ με αυτούς τους επιστήμονες,

and so I jumped at that opportunity.

και την εκμεταλλεύτηκα.

And I'd like to describe some of the results that we have found.

Και θα ήθελα να περιγράψω κάποια από τα αποτελέσματά μας.

Or better yet, let's all collectively decipher.

Ή μάλλον καλύτερα, ας τα αποκρυπτογραφήσουμε μαζί.

Are you ready?

Είστε έτοιμοι;

The first thing that you need to do when you have an undeciphered script

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνετε όταν έχετε μια μη αποκρυπτογραφημένη γραφή

is try to figure out the direction of writing.

είναι να βρείτε την κατεύθυνση της γραφής.

Here are two texts that contain some symbols on them.

Εδώ έχουμε δύο κείμενα με μερικά σύμβολα.

Can you tell me

Μπορείτε να μου πείτε

if the direction of writing is right to left or left to right?

αν η κατεύθυνση είναι από δεξιά προς τα αριστερά ή αντίστροφα;

I'll give you a couple of seconds.

Θα σας δώσω μερικά δευτερόλεπτα.

Okay. Right to left, how many? Okay.

Εντάξει. Δεξιά προς αριστερά πόσοι; Εντάξει.

Okay. Left to right?

Εντάξει. Αριστερά προς δεξιά;

Oh, it's almost 50/50. Okay.

Σχεδόν 50/50. Εντάξει.

The answer is:

Η απάντηση είναι:

if you look at the left-hand side of the two texts,

αν κοιτάξετε την αριστερή μεριά των δύο κειμένων,

you'll notice that there's a cramping of signs,

θα παρατηρήσετε έναν συνωστισμό συμβόλων,

and it seems like 4,000 years ago,

και φαίνεται πως 4.000 χρόνια πριν,

when the scribe was writing from right to left,

όταν οι γραφείς έγραφαν από τα δεξιά προς τα αριστερά,

they ran out of space.

ξέμεναν από χώρο.

And so they had to cram the sign.

Και έτσι έπρεπε να στριμώξουν το σύμβολο.

One of the signs is also below the text on the top.

Ένα από τα σύμβολα είναι επίσης κάτω από το κείμενο στο πάνω μέρος.

This suggests the direction of writing

Αυτό υποδεικνύει πως η κατεύθυνση της γραφής

was probably from right to left,

ήταν πιθανότατα από τα δεξιά προς τα αριστερά.

and so that's one of the first things we know,

Και αυτό είναι ένα από τα πρώτα πράγματα που ξέρουμε,

that directionality is a very key aspect of linguistic scripts.

πως η κατεύθυνση είναι ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό των γλωσσικών γραφών.

And the Indus script now has

Και η γραφή του Ινδού έχει τώρα

this particular property.

αυτό το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό.

What other properties of language does the script show?

Ποια άλλα γλωσσικά χαρακτηριστικά έχει η γραφή;

Languages contain patterns.

Οι γλώσσες έχουν μοτίβα.

If I give you the letter Q

Αν σας δώσω το γράμμα q

and ask you to predict the next letter, what do you think that would be?

και σας ζητήσω να προβλέψετε το επόμενο γράμμα, ποιό πιστεύετε πως θα είναι;

Most of you said U, which is right.

Οι περισσότεροι είπατε u που είναι το σωστό.

Now if I asked you to predict one more letter,

Τώρα αν σας ζητούσα να προβλέψετε ακόμα ενα γράμμα,

what do you think that would be?

ποιο πιστεύετε πως θα ήταν αυτο;

Now there's several thoughts. There's E. It could be I. It could be A,

Υπάρχουν διάφορες απόψεις. Υπάρχει το e. Θα μπορούσε να είναι το i ή το a,

but certainly not B, C or D, right?

αλλά σίγουρα όχι το το b, το c ή το d, έτσι;

The Indus script also exhibits similar kinds of patterns.

Η γραφή του Ινδού παρουσιάζει παρόμοια μοτίβα.

There's a lot of text that start with this diamond-shaped symbol.

Πολλές φορές το κείμενο ξεκινά με αυτό το σύμβολο σε σχήμα ρόμβου.

And this in turn tends to be followed

Και αυτό με τη σειρά του ακολουθείται

by this quotation marks-like symbol.

από αυτό το σύμβολο που μοιάζει με εισαγωγικά.

And this is very similar to a Q and U example.

Και αυτό είναι ένα παράδειγμα παρόμοιο με το q και u.

This symbol can in turn be followed

Μετά από αυτό το σύμβολο ακολουθούν

by these fish-like symbols and some other signs,

αυτά τα σύμβολα που μοιάζουν με ψάρια και κάποια άλλα σύμβολα,

but never by these other signs at the bottom.

αλλά ποτέ από αυτά τα σύμβολα στο κάτω μέρος.

And furthermore, there's some signs

Και επιπλέον, υπάρχουν μερικά σύμβολα

that really prefer the end of texts,

που πραγματικά προτιμούν το τέλος του κειμένου,

such as this jar-shaped sign,

όπως αυτό το σύμβολο που μοιάζει με βάζο.

and this sign, in fact, happens to be

Και αυτό το σύμβολο είναι στην πραγματικότητα

the most frequently occurring sign in the script.

το πιο συχνό σύμβολο στη γραφή.

Given such patterns, here was our idea.

Δεδομένων αυτών των μοτίβων, αυτή ήταν η ιδέα μας.

The idea was to use a computer

Σκεφτήκαμε να χρησιμοποιήσουμε έναν υπολογιστή

to learn these patterns,

για να μάθουμε αυτά τα μοτίβα,

and so we gave the computer the existing texts.

και έτσι δώσαμε στον υπολογιστή τα υπάρχοντα κείμενα.

And the computer learned a statistical model

Και ο υπολογιστής έμαθε ένα στατιστικό μοντέλο

of which symbols tend to occur together

για το ποια σύμβολα τείνουν να εμφανίζονται μαζί

and which symbols tend to follow each other.

και ποια σύμβολα τείνουν να ακολουθούν το ένα το άλλο.

Given the computer model,

Με το υπολογιστικό μοντέλο,

we can test the model by essentially quizzing it.

μπορούμε να δοκιμάσουμε το μοντέλο ουσιαστικά εξετάζοντάς το.

So we could deliberately erase some symbols,

Μπορούσαμε να σβήνουμε επίτηδες κάποια σύμβολα,

and we can ask it to predict the missing symbols.

και να του ζητάμε να προβλέψει τα σύμβολα που έλειπαν.

Here are some examples.

Αυτά είναι μερικά παραδείγματα.

You may regard this

Θα μπορούσατε να το θεωρήσετε

as perhaps the most ancient game

σαν το πιθανότατα αρχαιότερο παιχνίδι

of Wheel of Fortune.

του Τροχού της Τύχης.

What we found

Βρήκαμε

was that the computer was successful in 75 percent of the cases

πως ο υπολογιστής είχε 75% επιτυχία

in predicting the correct symbol.

στην πρόβλεψη του σωστού συμβόλου.

In the rest of the cases,

Για το υπόλοιπο 25%,

typically the second best guess or third best guess was the right answer.

η δεύτερη ή η τρίτη επιλογή ήταν συνήθως η σωστή απάντηση.

There's also practical use

Υπάρχει και χρηστική αξία

for this particular procedure.

στη συγκεκριμένη διαδικασία.

There's a lot of these texts that are damaged.

Μεγάλο μέρος αυτών των κειμένων έχει καταστραφεί.

Here's an example of one such text.

Να ένα παράδειγμα.

And we can use the computer model now to try to complete this text

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το υπολογιστικό μοντέλο για να συμπληρώσουμε το κείμενο

and make a best guess prediction.

και να κάνουμε την καλύτερη πρόβλεψη.

Here's an example of a symbol that was predicted.

Αυτό είναι ένα παράδειγμα ενός συμβόλου που πρόβλεψε ο υπολογιστής.

And this could be really useful as we try to decipher the script

Αυτό θα μπορούσε να είναι πολύ χρήσιμο καθώς προσπαθούμε να αποκρυπτογραφήσουμε τη γραφή

by generating more data that we can analyze.

παράγοντας περισσότερα δεδομένα απ' όσα μπορούμε να αναλύσουμε.

Now here's one other thing you can do with the computer model.

Υπάρχει άλλο ένα πράγμα που μπορεί να γίνει με το υπολογιστκό μοντέλο.

So imagine a monkey

Φανταστείτε μια μαϊμού

sitting at a keyboard.

να κάθεται σ' ένα πληκτρολόγιο.

I think you might get a random jumble of letters that looks like this.

Νομίζω θα πάρετε ένα τυχαίο συνονθύλευμα γραμμάτων που είναι κάπως έτσι.

Such a random jumble of letters

Ένα τέτοιο τυχαίο συνονθύλευμα γραμμάτων

is said to have a very high entropy.

έχει μεγάλη εντροπία.

This is a physics and information theory term.

Αυτός είναι ένας όρος από τη φυσική και τη θεωρία της πληροφορίας.

But just imagine it's a really random jumble of letters.

Όμως φανταστείτε πως είναι μια πραγματικά τυχαία σειρά γραμμάτων.

How many of you have ever spilled coffee on a keyboard?

Πόσοι από εσάς έχετε χύσει καφέ πάνω στο πληκτρολόγιο;

You might have encountered the stuck-key problem --

Ίσως έχετε αντιμετωπίσει το πρόβλημα του κολλημένου πλήκτρου --

so basically the same symbol being repeated over and over again.

το ίδιο σύμβολο επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά.

This kind of a sequence is said to have a very low entropy

Αυτή η αλληλουχία έχει πολύ μικρή εντροπία

because there's no variation at all.

επειδή δεν υπάρχει καθόλου διαφοροποίηση.

Language, on the other hand, has an intermediate level of entropy;

Η γλώσσα, από την άλλη, έχει ενδιάμεση εντροπία,

it's neither too rigid,

δεν είναι ούτε πολύ αυστηρή,

nor is it too random.

ούτε πολύ τυχαία.

What about the Indus script?

Και η γραφή του Ινδού;

Here's a graph that plots the entropies of a whole bunch of sequences.

Αυτό είναι ένα γράφημα που αναπαριστά τις εντροπίες μιας σειράς ακολουθιών συμβόλων.

At the very top you find the uniformly random sequence,

Στο πάνω μέρος βρίσκεται η ομοιόμορφα τυχαία ακολουθία,

which is a random jumble of letters --

που είναι μια τυχαία σειρά γραμμάτων --

and interestingly, we also find

είναι ενδιαφέρον πως βρίσκουμε επίσης

the DNA sequence from the human genome and instrumental music.

την ακολουθία του DNA του ανθρώπινου γονιδιώματος και την οργανική μουσική.

And both of these are very, very flexible,

Και τα δύο είναι πολύ, πολύ ευέλικτα,

which is why you find them in the very high range.

ο οποίος είναι και ο λόγος που είναι τόσο διαδεδομένα.

At the lower end of the scale,

Στο κάτω μέρος της κλίμακας,

you find a rigid sequence, a sequence of all A's,

βρίσκεται η αυστηρή σειρά, μια σειρά μόνο με Α

and you also find a computer program,

βρίσκεται επίσης και ένα πρόγραμμα υπολογιστή,

in this case in the language Fortran,

σε αυτήν την περίπτωση η γλώσσα Φόρτραν,

which obeys really strict rules.

που ακολουθεί πραγματικά αυστηρούς κανόνες.

Linguistic scripts

Οι γλωσσικές γραφές

occupy the middle range.

καταλαμβάνουν το μέσο χώρο.

Now what about the Indus script?

Τι γίνεται τώρα με τη γραφή του Ινδού;

We found that the Indus script

Βρήκαμε πως η γραφή του Ινδού

actually falls within the range of the linguistic scripts.

ανήκει στην κατηγορία των γλωσσικών γραφών.

When this result was first published,

Όταν δημοσιεύτηκε αυτό το αποτέλεσμα για πρώτη φορά,

it was highly controversial.

ήταν πολύ αμφιλεγόμενο.

There were people who raised a hue and cry,

Υπήρχαν άνθρωποι που διαμαρτυρήθηκαν έντονα

and these people were the ones who believed

και αυτοί ήταν οι άνθρωποι που πίστευαν

that the Indus script does not represent language.

πως η γραφή του Ινδού δεν αντιπροσωπεύει κάποια γλώσσα.

I even started to get some hate mail.

Έλαβα μέχρι και κάποια απειλητικά μηνύματα.

My students said

Οι φοιτητές μου είπαν

that I should really seriously consider getting some protection.

πως θα έπρεπε να σκεφτώ σοβαρά να πάρω προστατευτικά μέτρα.

Who'd have thought

Ποιος θα το πίστευε

that deciphering could be a dangerous profession?

πως η αποκρυπτογράφηση θα μπορούσε να είναι ένα τόσο δύσκολο επάγγελμα;

What does this result really show?

Τι δείχνει αυτό το αποτέλεσμα;

It shows that the Indus script

Δείχνει πως η γραφή του Ινδού

shares an important property of language.

έχει μια σημαντική γλωσσική ιδιότητα.

So, as the old saying goes,

Όπως λέει και το ρητό,

if it looks like a linguistic script

αν μοιάζει με γλωσσική γράφη

and it acts like a linguistic script,

και συμπεριφέρεται σα γλωσσική γραφή,

then perhaps we may have a linguistic script on our hands.

τότε μάλλον έχουμε μια γλωσσική γραφή στα χέρια μας.

What other evidence is there

Τι άλλα στοιχεία υπάρχουν

that the script could actually encode language?

πως η γραφή πράγματι κωδικοποιεί κάποια γλώσσα;

Well linguistic scripts can actually encode multiple languages.

Οι γλωσσικές γραφές μπορούν να κωδικοποιήσουν πολλές γλώσσες.

So for example, here's the same sentence written in English

Για παράδειγμα, αυτή είναι η ίδια πρόταση στα αγγλικά

and the same sentence written in Dutch

και στα ολλανδικά

using the same letters of the alphabet.

χρησιμοποιώντας το ίδιο αλφάβητο.

If you don't know Dutch and you only know English

Αν δε ξέρετε ολλανδικά, αλλά μόνο αγγλικά

and I give you some words in Dutch,

και σας δώσω μερικές λέξεις στα ολλανδικά,

you'll tell me that these words contain

θα μου πείτε πως αυτές οι λέξεις περιέχουν

some very unusual patterns.

κάποια πολύ ασυνήθιστα μοτίβα.

Some things are not right,

Κάποια πράγματα δεν είναι σωστά,

and you'll say these words are probably not English words.

και θα πείτε πως αυτές οι λέξεις πιθανότατα δεν είναι αγγλικές.

The same thing happens in the case of the Indus script.

Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση της γραφής του Ινδού.

The computer found several texts --

Ο υπολογιστής βρήκε αρκετά κείμενα --

two of them are shown here --

δύο από αυτά τα βλέπετε εδώ --

that have very unusual patterns.

που περιείχαν ασυνήθιστα μοτίβα.

So for example the first text:

Για παράδειγμα το πρώτο κείμενο:

there's a doubling of this jar-shaped sign.

υπάρχει διπλασιασμός αυτού του συμβόλου που μοιάζει με βάζο.

This sign is the most frequently-occurring sign

Αυτό είναι το πιο συχνό σύμβολο

in the Indus script,

στη γραφή του Ινδού,

and it's only in this text

και μόνο σε αυτό το κείμενο

that it occurs as a doubling pair.

εμφανίζεται διπλό.

Why is that the case?

Γιατί συμβαίνει αυτό;

We went back and looked at where these particular texts were found,

Αναζητήσαμε που βρέθηκαν αυτά τα συγκεκριμένα κείμενα,

and it turns out that they were found

και βρήκαμε πως βρέθηκαν

very, very far away from the Indus Valley.

πολύ, πολύ μακριά από την κοιλάδα του Ινδού.

They were found in present day Iraq and Iran.

Βρέθηκαν στο σημερινό Ιράκ και Ιράν.

And why were they found there?

Και γιατί βρέθηκαν εκεί;

What I haven't told you is that

Αυτό που δε σας είπα

the Indus people were very, very enterprising.

είναι πως οι κάτοικοι του Ινδού ήταν παρα πολύ επιχειρηματικοί.

They used to trade with people pretty far away from where they lived,

Έκαναν εμπόριο με λαούς πολύ απομακρυσμένους από εκεί που έμεναν.

and so in this case, they were traveling by sea

Και έτσι σε αυτήν την περίπτωση, ταξίδεψαν μέσω θαλάσσης

all the way to Mesopotamia, present-day Iraq.

μέχρι τη Μεσοποταμία και το σημερινό Ιράκ.

And what seems to have happened here

Και αυτό που φαίνεται πως συνέβη εδώ

is that the Indus traders, the merchants,

είναι πως οι έμποροι της κοιλάδας του Ινδού

were using this script to write a foreign language.

χρησιμοποιούσαν αυτή τη γραφή για να γράψουν μια ξένη γλώσσα.

It's just like our English and Dutch example.

Ακρίβως όπως στο παράδειγμα με τα αγγλικά και τα ολλανδικά.

And that would explain why we have these strange patterns

Και αυτό εξηγεί αυτά τα παράξενα μοτίβα

that are very different from the kinds of patterns you see in the text

που είναι πολύ διαφορετικά από αυτά που βλέπετε στα κείμενα

that are found within the Indus Valley.

που βρέθηκαν μέσα στα όρια της κοιλάδας του Ινδού.

This suggests that the same script, the Indus script,

Αυτό υποδεικνύει πως η ίδια γραφή, η γραφή του Ινδού,

could be used to write different languages.

μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να γραφτούν διαφορετικές γλώσσες.

The results we have so far seem to point to the conclusion

Τα αποτελέσματα που έχουμε μέχρι στιγμής δείχνουν

that the Indus script probably does represent language.

πως η γραφή του Ινδού πιθανότατα αντιπροσωπεύει κάποια γλώσσα.

If it does represent language,

Αν όντως αντιπροσωπεύει κάποια γλώσσα,

then how do we read the symbols?

τότε πώς διαβάζονται αυτά τα σύμβολα;

That's our next big challenge.

Αυτή είναι η επόμενη μεγάλη πρόκληση.

So you'll notice that many of the symbols

Θα παρατηρήσετε πως πολλά από τα σύμβολα

look like pictures of humans, of insects,

μοιάζουν με εικόνες ανθρώπων, εντόμων,

of fishes, of birds.

ψαριών, πουλιών.

Most ancient scripts

Οι περισσότερες αρχαίες γραφές

use the rebus principle,

χρησιμοποιούν την αρχή των εικονογρίφων,

which is, using pictures to represent words.

δηλαδή χρησιμοποιούν εικόνες για να αναπαραστήσουν λέξεις.

So as an example, here's a word.

Για παράδειγμα, ορίστε μια λέξη.

Can you write it using pictures?

Μπορείτε να τη γράψετε με εικόνες;

I'll give you a couple seconds.

Θα σας δώσω δυο λεπτά.

Got it?

Το βρήκατε;

Okay. Great.

Εντάξει. Τέλεια.

Here's my solution.

Αυτή είναι η λύση μου.

You could use the picture of a bee followed by a picture of a leaf --

Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την εικόνα μιας μέλισσας (bee) και ενός φύλλου (leaf) --

and that's "belief," right.

και έχετε τη λέξη "belief".

There could be other solutions.

Υπάρχουν και άλλες λύσεις.

In the case of the Indus script,

Στην περίπτωση της γραφής του Ινδού,

the problem is the reverse.

το πρόβλημα είναι το αντίστροφο.

You have to figure out the sounds of each of these pictures

Πρέπει να βρεθούν οι ήχοι καθεμιάς από αυτές τις εικόνες

such that the entire sequence makes sense.

έτσι ώστε ολόκληρη η αλληλουχία να βγάζει νόημα.

So this is just like a crossword puzzle,

Είναι όπως ένα σταυρόλεξο,

except that this is the mother of all crossword puzzles

με εξαίρεση πως αυτό είναι η μητέρα όλων των σταυρολέξων,

because the stakes are so high if you solve it.

γιατί διακυβεύονται πολλά από την επίλυσή του.

My colleagues, Iravatham Mahadevan and Asko Parpola,

Οι συνεργάτες μου, Ιράβαθαμ Μαχάντεβαν και Άσκο Παρπόλα

have been making some headway on this particular problem.

έχουν κάνει κάποια πρόοδο με αυτό το πρόβλημα.

And I'd like to give you a quick example of Parpola's work.

Και θα ηθέλα να δείξω ένα σύντομο παράδειγμα της δουλειάς του Παρπόλα.

Here's a really short text.

Αυτό είναι ένα πολύ σύντομο κείμενο.

It contains seven vertical strokes followed by this fish-like sign.

Περιλαμβάνει επτά κάθετες χαρακιές που τις ακολουθεί αυτό το σύβολο σα ψάρι.

And I want to mention that these seals were used

Και θέλω να αναφέρω πως αυτές οι σφραγίδες χρησιμοποιήθηκαν

for stamping clay tags

για να σφραγίζονται οι ετικέτες

that were attached to bundles of goods,

που συνόδευαν δέματα αγαθών,

so it's quite likely that these tags, at least some of them,

επομένως είναι πιθανό αυτές οι ετικέτες, τουλάχιστον κάποιες από αυτές,

contain names of merchants.

να περιέχουν ονόματα εμπόρων.

And it turns out that in India

Και αποδεικνύεται πως στην Ινδία

there's a long tradition

υπάρχει μεγάλη παράδοση

of names being based on horoscopes

τα ονόματα να βασίζονται στο ωροσκόπιο

and star constellations present at the time of birth.

και στη θέση των αστερισμών την ώρα της γέννησης.

In Dravidian languages,

Στις δραβιδικές γλώσσες,

the word for fish is "meen"

η λέξη για το ψάρι είναι "meen"

which happens to sound just like the word for star.

που τυχαίνει να ακούγεται ακριβώς όπως η λέξη για το αστέρι.

And so seven stars

Και έτσι επτά αστέρια

would stand for "elu meen,"

θα ήταν "elu meen"

which is the Dravidian word

που είναι η δραβιδική λέξη

for the Big Dipper star constellation.

για τον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου.

Similarly, there's another sequence of six stars,

Παρομοίως, υπάρχει μια άλλη σειρά έξι αστεριών

and that translates to "aru meen,"

που μεταφράζεται ως "aru meen"

which is the old Dravidian name

που είναι η δραβιδική λέξη

for the star constellation Pleiades.

για τον αστερισμό των Πλειάδων.

And finally, there's other combinations,

Και τέλος, υπάρχουν και άλλοι συνδιασμοί,

such as this fish sign with something that looks like a roof on top of it.

όπως αυτό το σύμβολο ψαριού με κάτι που μοιάζει με στέγη από πάνω του.

And that could be translated into "mey meen,"

Και αυτό θα μπορούσε να μεταφραστεί ως "mey meen"

which is the old Dravidian name for the planet Saturn.

που είναι το παλιό δραβιδικό όνομα για τον πλανήτη Κρόνο.

So that was pretty exciting.

Αυτό είναι αρκετά συναρπαστικό.

It looks like we're getting somewhere.

Φαίνεται πως κάτι κάνουμε.

But does this prove

Όμως αποδεικνύει

that these seals contain Dravidian names

πως αυτές οι σφραγίδες περιλαμβάνουν δραβιδικά ονόματα

based on planets and star constellations?

βασισμένα σε πλανήτες και αστερισμούς;

Well not yet.

Όχι ακόμα.

So we have no way of validating

Δεν έχουμε τρόπο για να επικυρώσουμε

these particular readings,

αυτές τις συγκεκριμένες αναλύσεις,

but if more and more of these readings start making sense,

όμως αν όλο και περισσότερες από αυτές τις αναλύσεις αρχίζουν να βγάζουν νόημα,

and if longer and longer sequences

και αν όλο και μεγαλύτερες ακολουθίες

appear to be correct,

αποδεικνύονται σωστές,

then we know that we are on the right track.

τότε ξέρουμε πως είμαστε στο σωστό δρόμο.

Today,

Σήμερα,

we can write a word such as TED

μπορούμε να γράψουμε μια λέξη όπως TED

in Egyptian hieroglyphics and in cuneiform script,

με αιγυπτιακά ιερογλυφικά και με σφηνοειδή γραφή,

because both of these were deciphered

γιατί και τα δύο έχουν αποκρυπτογραφηθεί

in the 19th century.

τον 19ο αιώνα.

The decipherment of these two scripts

Η αποκρυπτογράφηση αυτών των δύο γραφών

enabled these civilizations to speak to us again directly.

έδωσε τη δυνατότητα σε αυτούς τους πολιτισμούς να μας μιλήσουν και πάλι άμεσα.

The Mayans

Οι Μάγια

started speaking to us in the 20th century,

άρχισαν να μας μιλούν τον 20ο αιώνα,

but the Indus civilization remains silent.

όμως ο πολιτισμός του Ινδού παραμένει σιωπηλός.

Why should we care?

Τι μας νοιάζει;

The Indus civilization does not belong

Ο πολιτισμός του Ινδού δεν ανήκει

to just the South Indians or the North Indians

μόνο στους Ινδούς του νότου ή του βορρά

or the Pakistanis;

ή στους Πακιστανούς,

it belongs to all of us.

ανήκει σε όλους μας.

These are our ancestors --

Είναι οι πρόγονοί μας ---

yours and mine.

οι δικοί σας και οι δικοί μου.

They were silenced

Μένουν σιωπηλοί

by an unfortunate accident of history.

λόγω ενός ατυχούς περιστατικού της ιστορίας.

If we decipher the script,

Αν αποκρυπτογραφήσουμε τη γραφή,

we would enable them to speak to us again.

θα τους επιτρέψουμε να μας ξαναμιλήσουν.

What would they tell us?

Τι θα μας έλεγαν;

What would we find out about them? About us?

Τι θα μαθαίναμε για αυτούς; Για εμάς;

I can't wait to find out.

Ανυπομονώ να μάθω.

Thank you.

Ευχαριστώ.

(Applause)

(Χειροκρότημα)