Poverty isn't a lack of character; it's a lack of cash | Rutger Bregman

Translator: Razaw S. Bor Reviewer: Daban Q. Jaff

I'd like to start with a simple question:

من دەمەوێت بە پرسیارێکی سادە دەست پێبکەم:

Why do the poor make so many poor decisions?

ئایا بۆچی خەڵکی هەژار بڕیاری زۆر هەژارانە دەدەن؟

I know it's a harsh question,

من دەزانم پرسیارێکی زەحمەتە،

but take a look at the data.

بەڵام با سەیرێکی داتا بکەین.

The poor borrow more, save less,

هەژار زۆرتر داوا دەکات، کەمتر هەڵدەگرێت،

smoke more, exercise less, drink more

جگەرە زیاتر دەکێشێت، ڕاهێنان کەمتر دەکات، زیاتر دەخواتەوە

and eat less healthfully.

خواردنی تەندروست کەمتر دەخوات.

Why?

بۆچی؟

Well, the standard explanation

ڕوونکردنەوەیەکی ستاندارد بۆ ئەمە

was once summed up by the British Prime Minister, Margaret Thatcher.

جارێک لە لایەن سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا، مارگرێت تاچەر، کورتکرایەوە.

And she called poverty "a personality defect."

و ئەو هەژاری بە"نەخوەشییەکی کەسایەتی" ناوبرد.

(Laughter)

(پێکەنین)

A lack of character, basically.

بەشێوەیەکی سادە، نەبوونی کەسایەتی،

Now, I'm sure not many of you would be so blunt.

من دڵنیام زۆرێک لە ئێوە بەم جۆرە دڵڕەق نین.

But the idea that there's something wrong with the poor themselves

بەڵام ئەو بیرۆکەیە دەڵێت هەڵەیەک لە ناخی هەژاراندا هەیە

is not restricted to Mrs. Thatcher.

پەیوەندی بە قسەی تاچەرەوە نییە.

Some of you may believe that the poor should be held responsible

هەندێک لە ئێوە لەوانەیەی باواڕتان وابێت کە هەژار دەبێت بەرپرسیارییەتی

for their own mistakes.

هەڵەکانی خۆی لە ئەستۆ خۆی هەڵگرێت.

And others may argue that we should help them to make better decisions.

هەندێکی ترتان دەڵێن پێویستە ئێمە هاوکاری ئەوان بکەین بۆ ئەوەی بڕیاری باشتر بدەن.

But the underlying assumption is the same:

بەڵام گومانە سەرەکییەکە هەر وەک خۆیەتی:

there's something wrong with them.

شتێکی هەڵە لە خودی ئەوان دا هەیە.

If we could just change them,

ئەگەر بتوانین تەنها بیانگۆرین،

if we could just teach them how to live their lives,

ئەگەر بتوانین تەنها فێریان بکەین چۆن ژیانیان بەسەر ببەن،

if they would only listen.

ئەگەر ئەوان تەنها گوێبگرن.

And to be honest,

و ڕاستگۆ بم،

this was what I thought for a long time.

من ئەمەم بۆ ماوەیەکی زۆر نیشانی خەڵکی دا.

It was only a few years ago that I discovered

ئەمە چەند ساڵێکی ڕابردووە بۆ دەرکەوت

that everything I thought I knew about poverty was wrong.

کە هەموو ئەو شتانەی من پێم وابوو سەبارەت بە هەژاری دەزانم هەڵە بوون.

چیرۆکەکە دەستی پێکرد کاتێک بە ڕێکەوت کەوتمە گەڕانێک

It all started when I accidentally stumbled upon a paper

by a few American psychologists.

لەلایەن هەندێک لە دەروونناسانی ئەمریکی.

They had traveled 8,000 miles, all the way to India,

ئەوان بە درێژایی ٨٠٠٠ میل گەشتیان کرد، بەرەو هیندستان،

for a fascinating study.

بۆ خوێندنێکی سەرنج ڕاکێش.

And it was an experiment with sugarcane farmers.

و ئەوە تاقیکردنەوەیەک بوو لەگەڵ جوتیارانی قامیشی شەکر.

You should know that these farmers collect about 60 percent

دەبێت بزانن کە ئەم جوتیارانە نزیکەی لە سەدا ٦٠ کۆدەکەنەوە

of their annual income all at once,

لە داهاتی ساڵانەیان هەمووی لەسەر یەک وەردەگرن،

right after the harvest.

ڕێک دوای دروێنە.

This means that they're relatively poor one part of the year

ئەمە مانای ئەوەیە کە ئەوان تا ڕادەیەک هەژارن لە وەرزێکی ساڵدا

and rich the other.

و دەوڵەمەندن لە وەرزەکەی تر.

The researchers asked them to do an IQ test before and after the harvest.

توێژەران داوایان لێ کردون تاقیکردنەوەیەکی ئای-کیو پێش و دوای دروێنە.

What they subsequently discovered completely blew my mind.

ئەوەی دواتر بۆیان دەرکەوت بەتەواوی مێشکم ڕاوەستا.

The farmers scored much worse on the test before the harvest.

جوتیاران خاڵی زۆر خراپتریان تۆمار کرد پێش دروێنە.

The effects of living in poverty, it turns out,

کاریگەرییەکانی ژیان لە هەژاریدا، دەرکەوت،

correspond to losing 14 points of IQ.

یەکسانە بە لەدەستدانی ١٤ خاڵی ئای -کیو.

Now, to give you an idea,

ئێستا، بۆ ئەوەی بیرۆکەیەکتان پێبدەم،

that's comparable to losing a night's sleep

کە بەراوورد دەکرێت بۆ لەدەستدانی خەوی شەو

or the effects of alcoholism.

یان کاریگەرییەکانی ئالودەبوون بە کحولی.

A few months later, I heard that Eldar Shafir,

دوای چەند مانگێک، گوێم لێبوو کە ئێڵدار شەفیر،

a professor at Princeton University and one of the authors of this study,

پرۆفیسۆرێک لە زانکۆی پرینستۆن و یەکێک لە نوسەرەکانی ئەم لێکۆڵینەوەیە،

was coming over to Holland, where I live.

دەهات بۆ هۆڵەندا، لەو شوێنەی کە من تێیدا دەژیم.

So we met up in Amsterdam

بۆیە لە ئەمستردام یەکمان بینی

to talk about his revolutionary new theory of poverty.

بۆ قسەکردن لەسەر شۆڕشگێڕەکەی بیردۆزی نوێی هەژاری.

And I can sum it up in just two words:

دەتوانم بۆ دوو وشە کورتی بکەمەوە:

scarcity mentality.

مێشکێکی دەگمەن.

It turns out that people behave differently

دەرکەوت کە خەڵک بەجیاوازی ڕەفتار دەکەن

when they perceive a thing to be scarce.

کاتێک بۆیان دەردەکەوێت شتێک لە ناخیان کەمە.

And what that thing is doesn't much matter --

بەبێ گوێدانە ئەوەی کە چی شتێکە --

whether it's not enough time, money or food.

ئەگەر کاتی پێویست، پارە یان خواردن نەبێت.

You all know this feeling,

هەمووتان ئەم هەستە دەزانن،

when you've got too much to do,

کاتێک کاری زۆر هەیە بۆ ئەنجامدانی،

or when you've put off breaking for lunch

یان کاتێک کە تۆ بۆ نانی نیوەڕۆ دائەبری

and your blood sugar takes a dive.

و شەکری ناو خوێنت کەم دەبێتەوە.

This narrows your focus to your immediate lack --

ئەوا سەرنجدانت ڕاستەوخۆ بۆ پێویستییەکان کەم دەبێتەوە --

to the sandwich you've got to have now,

بۆ ئەو لەفەی کە ئێستا دەبێت بیخۆیت.

the meeting that's starting in five minutes

ئەو کۆبونەوەیەی لە پێنج خولەکدا دەست پێدەکات

or the bills that have to be paid tomorrow.

یان ئەو پسولەی کە هەیە بۆ ئەوەی سبەی پارەکەی بدرێت.

So the long-term perspective goes out the window.

کەواتە تێڕوانینی دورودرێژ لە خەیاڵی مندا نامێنێت.

You could compare it to a new computer

دەتوانی بەراوردی بکەیت بە کۆمپیوتەرێکی نوێ

that's running 10 heavy programs at once.

کە ١٠ بەرنامەی قورس لە یەک کاتدا بەڕێوە دەبات.

It gets slower and slower, making errors.

هێواشتر و هێواشتر دەبێت، هەڵە دەکات.

Eventually, it freezes --

لە کۆتاییدا، ڕادەوەستێت --

not because it's a bad computer,

نەک لەبەر ئەوەی کۆمپیوتەرێکی خراپە،

but because it has too much to do at once.

بەڵکو لەبەر ئەوەی زۆر شتی لە یەک کاتدا دەکات.

The poor have the same problem.

هەژاران هەمان کێشەیان هەیە .

They're not making dumb decisions because they are dumb,

ئەوان بڕیاری لاڵانە نادەن لەبەر ئەوەی ئەوان لاڵن،

but because they're living in a context

بەڵکو چونکە ئەوان لە چوارچێوەیەک دا دەژین

in which anyone would make dumb decisions.

کە تیایدا هەرکەسێک وایان لێدەکات بڕیاری لاڵ بدەن.

So suddenly I understood

بۆیە لەناکاو تێگەیشتم

why so many of our anti-poverty programs don't work.

بۆچی زۆرێک بەرنامە دژە هەژارییەکانی ئێمە کار ناکەن.

Investments in education, for example, are often completely ineffective.

وەبەرهێنان لە پەروەردەدا، بۆ نمونە، زۆر جار بە تەواوی بێ کاریگەرن.

Poverty is not a lack of knowledge.

هەژاری کەم زانین نییە.

A recent analysis of 201 studies

شیکردنەوەیەکی ئەم دواییەی ساڵی ٢٠١١ی لێکۆڵینەوەکان

on the effectiveness of money-management training

لەسەر کاریگەری فێرکاری بەڕێوەبردنی پارە

came to the conclusion that it has almost no effect at all.

گەیشتە ئەو ئامانجەی کە هیچ کاریگەریەکی نییە.

Now, don't get me wrong --

ئێستا، بە ھەڵە لێم تێمەگەن --

this is not to say the poor don't learn anything --

ئەمە بۆ ئەوە نییە کە بڵێین هەژاران فێری هیچ شتێک نابن --

they can come out wiser for sure.

بە دڵنیاییەوە دەتوانن ژیرتر بن.

But it's not enough.

بەڵام ئەمە بەس نییە.

Or as Professor Shafir told me,

یان وەک پرۆفیسۆر شەفیر پێی وتم،

"It's like teaching someone to swim

"ئەمە وەک ئەوە وایە کەسێک فێری مەلە کردن بکەم

and then throwing them in a stormy sea."

پاشان فڕێی بدەیه ناو دەریایەکی زۆر توند و تیژەوە."

I still remember sitting there,

هێشتا بیرم دێت کە لەوێ دانیشتووم،

perplexed.

سەرم لێشێوا.

شۆک بوو

And it struck me

that we could have figured this all out decades ago.

کە ئێمە دەتوانین ئەم هەموو دەیان ساڵ لەمەوبەرە دابەزین.

I mean, these psychologists didn't need any complicated brain scans;

مەبەستمە، ئەم دەروونناسانە پێویستیان بە هیچ سکانێکی مێشک ئاڵۆز نەبوو،

they only had to measure the farmer's IQ,

تەنها دەبوایە پێوانەی ئای-کیوی جوتیارەکە بکەن،

and IQ tests were invented more than 100 years ago.

و تاقیکردنەوەی ئای-کیو دایهێنا زیاتر لە ١٠٠ ساڵ لەمەوبەر.

Actually, I realized I had read about the psychology of poverty before.

لەڕاستیدا، زانیم کە پێشتر سایکۆلۆژیای هەژاریم خوێندبووەوە.

George Orwell, one of the greatest writers who ever lived,

جۆرج ئۆروێل، یەکێکە لە گەورەترین ئەو نووسەرانەی تا ئێستا ژیاون،

experienced poverty firsthand in the 1920s.

لە دەستپێکی ساڵانی بیستەکان لە هەژاری دا دەژیا.

"The essence of poverty," he wrote back then,

"جەوهەری هەژاری"" ئەو کاتە نوسی،

is that it "annihilates the future."

ئەوەیە کە "داهاتوو لە ناو دەبەیت."

And he marveled at, quote,

ئەو سەرسام بوو بە، دەڵێت،

"How people take it for granted they have the right to preach at you

"چۆن خەڵک بە پێی بەخشین دەیبەن ئەوان مافیان هەیە کە ئامۆژگاریت بکەن

and pray over you

و دوعاتان لەسەر دەکەم

as soon as your income falls below a certain level."

هەر داهاتەکەت کەم دەبێتەوە بۆ خوار ئاستێکی دیاریکراوەوە."

Now, those words are every bit as resonant today.

ئێستا، ئەو وشانە هەموو لە جێ خودانە بۆ ئەم ڕۆژگارە.

The big question is, of course:

پرسیارە گەورەکە ئەوەیە، بێگومان:

What can be done?

چی بکرێت؟

Modern economists have a few solutions up their sleeves.

ئابووریناسانی هاوچەرخ چەند چارەسەرێک لە قۆڵەکانیان هەیە.

We could help the poor with their paperwork

ئێمە دەتوانین یارمەتی هەژاران لە کاری خۆیاندا بدەین

or send them a text message to remind them to pay their bills.

یان نامەی نوسراویان بۆ بنێرین بۆ ئەوەی بیریان بهێنەوە قەرزی خۆیان بدەن.

This type of solution is hugely popular with modern politicians,

ئەم جۆرە چارەسەرە زۆر بەناوبانگە لەگەڵ سیاسەتمەدارە هاوچەرخەکان،

mostly because,

زیاتر لەبەر ئەوەی،

well, they cost next to nothing.

لەبەر ئەوەی بەھای ئەوان ھیچ نییە.

These solutions are, I think, a symbol of this era

پێم وایە، ئەم چارەسەرانە، هێمای ئەم سەردەمەن

in which we so often treat the symptoms,

کە زۆرجار نیشانەکانی چارەسەر دەکەین،

but ignore the underlying cause.

بەڵام هۆکاری ژێرەوەی پشت گوێ بخە.

So I wonder:

بۆیە من دەپرسم:

Why don't we just change the context in which the poor live?

بۆچی ئێمە تەنها ئەو چوارچێوەیە ناگۆڕین کە هەژار تێیدا دەژی؟

Or, going back to our computer analogy:

یان، بگەڕێنەوە بۆ نمونەی خۆمان لە کۆمپیوتەرەکەمان:

Why keep tinkering around with the software

بۆچی بەردەوام دەبێت لە لە گەڕان لە بەرنامە

when we can easily solve the problem by installing some extra memory instead?

کاتێک دەتوانین بە ئاسانی کێشەکە چارەسەر بکەین بە دابەزاندنی هەندێک بیرگەی زیادە؟

At that point, Professor Shafir responded with a blank look.

لەو خاڵەدا، پرۆفیسۆر شەفیر بە تەماشاکردنێکی ڕاست و ڕاست وەڵامیدایەوە.

And after a few seconds, he said,

دوای چەند چرکەیەک، وتی،

"Oh, I get it.

"ئۆه، تێدەگەم.

You mean you want to just hand out more money to the poor

مەبەستت ئەوەیە کە دەتەوێت پارەی زیاتر بدەینە هەژاران

to eradicate poverty.

بۆ ئەوەی هەژاری لە ناو ببەین.

Uh, sure, that'd be great.

ئۆھ، بێگومان، زۆر باش دەبێت.

But I'm afraid that brand of left-wing politics

بەڵام دەترسم ئەو براندەی لە سیاسەتی چەپ

you've got in Amsterdam --

ئێوە ھەتانە لە ئەمستردام --

it doesn't exist in the States."

لە ئەمریکا بوونی نییە."

But is this really an old-fashioned, leftist idea?

بەڵام ئایا بەڕاستی ئەم بیرۆکەیەکی کۆنە، چەپگرە؟

I remembered reading about an old plan --

بیرم کەوتەوە خوێندنەوە دەربارەی پلانێکی کۆن --

something that has been proposed by some of history's leading thinkers.

شتێک کە پێشنیار کراوە لەلایەن هەندێک لە بیرکەرەوە پێشەنگەکانی مێژووەوە.

The philosopher Thomas More first hinted at it in his book, "Utopia,"

فەیلەسوف تۆماس مۆر سەرەتا لە کتێبەکەیدا ئاماژەی بۆ کرد، "یوتۆپییا،"

more than 500 years ago.

زیاتر لە ٥٠٠ ساڵ لەمەوبەر.

And its proponents have spanned the spectrum from the left to the right,

و ئەم پشتیوانییە لەلایەن ئەم پرۆژەیە لە چەپەوە بۆ ڕاست پشتیوانی لێ دەکرێت،

from the civil rights campaigner, Martin Luther King,

لە لایەن کەمپینی مافی مەدەنییەوە، مارتن لوسەر کینگ،

to the economist Milton Friedman.

بۆ ئابوریناس میلتۆن فریدمان.

And it's an incredibly simple idea:

و ئەوە بیرۆکەیەکی زۆر سادەیە:

basic income guarantee.

گرەنتی داهاتی سەرەکی.

What it is?

ئەوە چ شتێکە؟

Well, that's easy.

باشە، ئەوە ئاسانە.

It's a monthly grant, enough to pay for your basic needs:

ئەوە بەخشینێکی مانگانەیە، بڕی چەند بەسە بۆ پارەدان بۆ پێویستیە بنەڕەتیەکانت:

food, shelter, education.

وەک خواردن، پەناگە، پەروەردە دابین بکەی.

It's completely unconditional,

ئەوە بەتەواوی بێ مەرجە،

so no one's going to tell you what you have to do for it,

بۆیە کەس پێت ناڵێیت کە دەبێت چی بکەیت بۆی،

and no one's going to tell you what you have to do with it.

و کەس پێت ناڵێیت کە تۆ چی شتەکی پێ بکە.

The basic income is not a favor, but a right.

داهاتی بنەڕەتی خزمەت نییە، بەڵکو مافە.

There's absolutely no stigma attached.

هیچ نەگبەتییەک نییە.

So as I learned about the true nature of poverty,

کاتێک من دەربارەی سروشتی ڕاستەقینەی ھەژاری تێگەیشتم،

I couldn't stop wondering:

نەمدەتوانی واز لە پرسیارکردن بهینم:

Is this the idea we've all been waiting for?

ئایا ئەمە بیرۆکەکە ئێمە هەموومان چاوەڕێی بووین؟

Could it really be that simple?

ئایا بەڕاستی ئەمە ئاسان دەبێت؟

And in the three years that followed,

و لەو سێ ساڵەی دوایدا،

I read everything I could find about basic income.

هەموو شتێکم خوێندەوە توانیم دەربارەی داهاتی سەرەکی بخوێنم.

I researched the dozens of experiments

توێژینەوەم لەسەر دەیان تاقیکردنەوە کرد

that have been conducted all over the globe,

کە ئەنجام دراوە لە هەموو جیهان،

and it didn't take long before I stumbled upon a story of a town

من بەخێرایی کەوتمە سەر چیرۆکێکی شارۆچکە

that had done it -- had actually eradicated poverty.

کە ئەنجام درابوو -- بەڕاستی هەژاریی لەناو بردبوو.

But then ...

بەڵام دواتر...

nearly everyone forgot about it.

هەموو کەس دەربارەی ئەو لەبیر کرد.

This story starts in Dauphin, Canada.

ئەم چیرۆکە لە شاری دۆفینی کەنەدا دەست پێدەکات.

In 1974, everybody in this small town was guaranteed a basic income,

لە ساڵی ١٩٧٤دا، داھاتێکی سەرەکی بۆ ھەموو کەسێک لەم گوندە بچوکەدا دابین کرا،

ensuring that no one fell below the poverty line.

دڵنیابوون لەوەی کە کەس لە ژێر هێڵی هەژاری نییە.

At the start of the experiment,

لە سەرەتای تاقیکردنەوەکەدا،

an army of researchers descended on the town.

کۆمەڵێک لێکۆڵەرەوە لە شارۆچکەکە کۆبوونەوە.

For four years, all went well.

بۆ ماوەی چوار ساڵ، هەموو شتێک بە باشی بەرێوە دەچوو..

But then a new government was voted into power,

بەڵام دواتر دەسەلات بە دەنگدان کەوتە دەست حکومەتی نوێ،

and the new Canadian cabinet saw little point to the expensive experiment.

و کابینەی نوێی کەنەدا ئاماژەیەکی کەم بۆ تاقیکردنەوە گرانبەهاکان بینی.

So when it became clear there was no money left to analyze the results,

جا کاتێک ڕوون بوویەوە کە لەوێ هیچ بڕە پارەیەک بۆ ڕاگەیاندنی ئەنجامەکان نەماوە،

the researchers decided to pack their files away in some 2,000 boxes.

توێژەران بڕیاریاندا کە فایلەکانیان بە نزیکی ٢٠٠٠ سندوق دووربخەنەوە.

Twenty-five years went by,

بیست و پێنج ساڵی بەسەر چوو،

and then Evelyn Forget, a Canadian professor,

و دواتر ئێڤلین فۆرگێت، پرۆفیسۆرێکی کەنەدی،

found the records.

تۆمارەکانی دۆزینەوە.

For three years, she subjected the data to all manner of statistical analysis,

بۆ ماوەی سێ ساڵ، ئەو داتاکەی بۆ هەموو شێوازی ھەڵسەنگاندنی ئامار باس کرد،

and no matter what she tried,

و گرنگ نییە چی تاقی کردەوە،

the results were the same every time:

ئەنجامەکان هەموو کات بە ھەمان شێواز بوون:

the experiment had been a resounding success.

تاقیکردنەوەکە سەرکەوتنێکی بەرچاوی ھەبوو.

Evelyn Forget discovered

ئێڤلین فۆرگێت ئاشکرایکرد

that the people in Dauphin had not only become richer

کە خەڵکی دۆفین نەک تەنها دەوڵەمەندتر بوو

but also smarter and healthier.

بەڵکو زیرەکتر و تەندروستتریش بوون.

The school performance of kids improved substantially.

نمایشی قوتابخانە بۆ منداڵان زۆر بەرەو پێش چوو بوو.

The hospitalization rate decreased by as much as 8.5 percent.

ڕیژەی نەخۆشەکان بە ڕێژەی ٨.٥ ٪‏ کەمتر دابەزبوو.

Domestic violence incidents were down,

ڕووداوەکانی توندوتیژی خێزانی کەم بوون،

as were mental health complaints.

لەگەڵ گلەیی تەندروستی دەروونی و مێشکی.

And people didn't quit their jobs.

و خەڵک وازیان لە کارەکانیان نەھێنا.

The only ones who worked a little less were new mothers and students --

ئەوانەی کەمتر کاریان دەکرد تەنها دایک و خوێندکاری نوێ بوون --

who stayed in school longer.

ئەوانە زیاتر لە قوتابخانە دەمانەوە.

Similar results have since been found

ئەنجامی هاوشێوە لەو کاتەوە دۆزرانەوە

in countless other experiments around the globe,

لە تاقیکردنەوە بێشومارەکانی تردا، لەسەرانسەری جیھان،

from the US to India.

بگرە لە ئەمریکا وە بۆ هیندستان.

So ...

بۆیە ...

here's what I've learned.

من لەو شتە فێربووم.

When it comes to poverty,

کاتێک کە دێتە سەر هەژاری،

we, the rich, should stop pretending we know best.

ئێمە، دەوڵەمەند، پێویستە لە نیشاندانی ئەمە بوەستین کە ئێمە لەوان باشتر دەزانین.

پێویستە واز لە ناردنی پێڵاو بهینن هەروەها تیدی ورچ بۆ هەژاران،

We should stop sending shoes and teddy bears to the poor,

to people we have never met.

بۆ ئەو کەسانەی کە هەرگیز نەمانبینیون.

And we should get rid of the vast industry of paternalistic bureaucrats

پێویستە لەسەرمان لەو پیشەسازییە گەورەی پێشنیاری بیرۆکراتی ڕزگارمان بێت

when we could simply hand over their salaries

کاتێک بە سادەیی دەتوانین موچەکانیان بدەین

to the poor they're supposed to help.

بۆ ئەو هەژارانەی کە پێویستە یارمەتیان بدرێت.

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)

Because, I mean, the great thing about money

چونکە، مەبەستم ئەوەیە، شتێکی جوان دەربارەی پارە

is that people can use it to buy things they need

ئەوەیە خەڵک دەتوانن بەکاری بهینن بۆ کڕینی ئەو شتانەی پێویستیانە

instead of things that self-appointed experts think they need.

لە جیاتی ئەو شتانەی کە دامەزرێنەرەکان خۆیان بە شارەزا دەزانی کە پێویستانە.

Just imagine how many brilliant scientists and entrepreneurs and writers,

تەنها بیهێنە پێش چاوت چەند زانای بلیمەت و بازرگان و نوسەر،

like George Orwell,

وەک جۆرج ئۆروێل،

are now withering away in scarcity.

بە هەژاری و نەبووونی باڵا دەست دەبن.

Imagine how much energy and talent we would unleash

بیهێنە پێش چاوت کە چەند وزە و بەهرە کە ئێمە سەرف دەکەین

if we got rid of poverty once and for all.

ئەگەر بە یەکجاری خۆمان لە هەژاری ڕزگار بکەین.

I believe that a basic income would work like venture capital for the people.

لەو باوەڕەدام کە داهاتێکی سەرەکی کار دەکات وەک سەرمایەی بەرهەمهێنەر بۆ خەڵک.

And we can't afford not to do it,

و ئێمە ناتوانین ئەو کارە بکەین،

because poverty is hugely expensive.

چونکە هەژاری بە شێوەیەکی گەورە بێبەهایە.

Just look at the cost of child poverty in the US, for example.

بۆ نمونە، تەنیا سەیری خەرجی منداڵە هەژارەکان لە ئەمریکا بکەن.

It's estimated at 500 billion dollars each year,

ساڵانە بە ٥٠٠ ملیار دۆلار مەزەندە دەکرێت،

in terms of higher health care spending, higher dropout rates,

لە ڕووی چاودێری تەندروستی تێچووی گرانترە، ڕێژەی خزمەتکراوان خراپترن،

and more crime.

و تاوانی زیاتر.

Now, this is an incredible waste of human potential.

ئێستا، ئەمە بەفیڕۆدانێکی زۆر گەورەیە لە توانای مرۆڤدا.

But let's talk about the elephant in the room.

بەڵام با باسی فیلەکەی ژوورەکە بکەین.

How could we ever afford a basic income guarantee?

چۆن دەتوانین گرەنتی داهاتی سەرەکی بە دەست بهێنین؟

Well, it's actually a lot cheaper than you may think.

باشە، لەڕاستیدا ئەمە زۆر ئاسانترە لەوەی کە بیری لێدەکەیتەوە.

What they did in Dauphin is finance it with a negative income tax.

ئەوەی لە دۆفین ئەنجامیاندا داراییە بە باجی داهاتێکی نەرێنی.

This means that your income is topped up

ئەمە مانای ئەوەیە کە داهاتەکەت زیاد دەکات

as soon as you fall below the poverty line.

هەر کاتێک تۆ دەچیتە ژێر هێڵی هەژارییەوە.

And in that scenario,

و ھەر لەو سیناریۆیەدا،

according to our economists' best estimates,

بەپێی باشترین خەمڵاندنی ئابوریناسانمان،

for a net cost of 175 billion --

ئەمە ڕوودەدات بە ١٧٥ ملیار--

a quarter of US military spending, one percent of GDP --

ئەمە چارەکێگە لە خەرجی لەشکری ئەمریکی، لە سەدا یەک لە GDP --

you could lift all impoverished Americans above the poverty line.

دەتوانیت هەموو ئەمریکییە هەژارەکان بەرزبکەیەوە بۆ سەرووی هێڵی هەژاری.

You could actually eradicate poverty.

تۆ بەڕاستی دەتوانی هەژاری لەناوببەیت.

Now, that should be our goal.

ئێستا، دەبێت ئەمە ئامانجی ئێمە بێت.

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)

The time for small thoughts and little nudges is past.

کاتی بیرکردنەوە و و ئاماژە بچوکەکان بەسەر چوون.

I really believe that the time has come for radical new ideas,

بەڕاستی باوەڕم وایە کە کاتی ئەوە هاتووە بۆ بیرۆکەی نوێی بنەڕەتی،

and basic income is so much more than just another policy.

و داهاتی بنەڕەتی زۆر زیاترە لە ساسایەکی سادە.

It is also a complete rethink of what work actually is.

هەروەها ئەوە دووبارە بیرکردنەوەیە تەواوەی دەربارەی ئەوەی بەڕاستی کار چییە.

And in that sense,

هەر لەبەر ئەمەش،

it will not only free the poor,

ئەمە تەنها هەژاران ئازاد ناکات،

but also the rest of us.

بەلکو ئێمە ھەمووان.

Nowadays, millions of people feel

لە ئێستادا ملیۆنان کەس هەست دەکەن

that their jobs have little meaning or significance.

کە کاری ئەوان هیچ ڕامان و گرنگی نییە.

A recent poll among 230,000 employees

ڕاپرسییەکی ئەم دواییە لە نێوان ٢٣٠،٠٠٠ فەرمانبەر

in 142 countries

لە ١٤٢ وڵات

found that only 13 percent of workers actually like their job.

دەریخست کە تەنها لە سەدا ١٣ی کرێکاران لە ڕاستیدا حەزیان لە کارەکەیانە.

And another poll found that as much as 37 percent of British workers

و ڕاپرسیەکی تر ئەوەی دۆزیەوە کە وەک لە سەدا ٣٧ی کرێکارانی بەریتانیا

have a job that they think doesn't even need to exist.

کارێکیان هەیە کە پێیان وایە تەنانەت پێویستی بە بوونیش نییە.

ئەوە وەک ئەوەی براد پیتیە کە لە فیلمی "یانەی شەڕ" دەڵێت،

It's like Brad Pitt says in "Fight Club,"

"Too often we're working jobs we hate so we can buy shit we don't need."

"زۆرجار کار دەکەین کە بەحەزەوە نییە بۆ ئەوەی ئەو شتە بکڕین کە پێویستمان پێی نیە."

(Laughter)

(پێکەنین)

Now, don't get me wrong --

ئێستا، بە هەڵە لە من تێمەگەن --

I'm not talking about the teachers and the garbagemen

من باسی مامۆستاکان و زبڵڕێژ

and the care workers here.

و کارمەندانی چاودێری ناکەم.

If they stopped working,

ئەگەر ئەوان لە کارکردن وەستان،

we'd be in trouble.

ئێمە دەکەوینە کێشەوە.

I'm talking about all those well-paid professionals with excellent résumés

من باسی ئەو کارانەی بە پارەی زۆر و خاوەن باشترین سیڤین کار دەکەن

who earn their money doing ...

کە پارەیان دەست کەوت ...

strategic transactor peer-to-peer meetings

بە چاوپێکەوتنی ڕووبەرووی شاندە ستراتیجییەکان

while brainstorming the value add-on of disruptive co-creation

کاتێک بیر دەکەنەوە دەربارەی بەهای زیادکردنی لەناوچوو

in the network society.

لە کۆمەڵگای تۆردا.

(Laughter)

(پێکەنین)

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)

Or something like that.

یان شتێکی لەو شێوەیە.

Just imagine again how much talent we're wasting,

تەنها دووبارە بیهێنە پێش چاوتان کە ئێمە چەند بەهرە بەهەدەر دەدەین،

simply because we tell our kids they'll have to "earn a living."

تەنها لەبەر ئەوەی بە منداڵەکانمان دەڵێن دەبێت "بژێوی ژیانیان" پەیدا دەکەین.

Or think of what a math whiz working at Facebook lamented a few years ago:

یان بە بیربکەوە بلیمەتی بیرکاری چ کارێک لە فەیسبووک دەکات کە ئێمەی شەرمەزارکرد:

"The best minds of my generation

چەند ساڵێک لەمەوبەر: "باشترین مێشکی نەوەکەم

are thinking about how to make people click ads."

بیر لەوە دەکەنەوە کە چۆن وا لە خەڵک بکەن کلیک لەسەر ڕیکلامەکان بدەن."

I'm a historian.

من مێژوونوسێکم.

And if history teaches us anything,

ئەگەر مێژوو شتێکمان فێر بکات،

it is that things could be different.

ئەوەیە کە شتەکان لەوانەیە جیاواز بن.

There is nothing inevitable

هیچ شتێک حەتمی نییە

about the way we structured our society and economy right now.

دەربارەی شێوەی پێکهاتەی کۆمەڵگەکەمان و ئابوری لە ئێستادا.

Ideas can and do change the world.

بیرۆکەکان دەتوانن و جیهان دەگۆڕن.

And I think that especially in the past few years,

من پێم وایە بە تایبەتی لە چەند ساڵی ڕابردوودا،

it has become abundantly clear

ئەمە بە شێوەیەکی ڕوون دیار بوو

that we cannot stick to the status quo --

کە ناتوانین بە ڕەوشی ئێستاکە گرێی بدەین --

that we need new ideas.

کە پێویستمان بە بیرۆکەی نوێ هەیە.

I know that many of you may feel pessimistic

دەزانم کە زۆرێک لە ئێوە لەوانەیە هەست بە ڕەشبینی بکات

about a future of rising inequality,

دەربارەی داهاتوێک لە سەرهەڵدانی نایەکسانی،

xenophobia

ترس لە بێگانە

and climate change.

و گۆڕانی کەش و هەوا.

But it's not enough to know what we're against.

بەڵام ئەمە بەس نییە بۆ ئەوەی بزانین ئێمە دژی چین.

We also need to be for something.

هەروەها پێویستە ئێمە لەگەڵ شتێک بین.

Martin Luther King didn't say, "I have a nightmare."

مارتن لۆسەر کینگ نەیگوتبوو، "من کابوسێکم هەیە."

(Laughter)

(پێکەنین)

He had a dream.

ئەو خەونێکی ھەبوو.

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)

So ...

کەواتە...

here's my dream:

ئەوەیە خەونی منە:

I believe in a future

من باوەڕم بە داهاتوو ھەیە

where the value of your work is not determined

کە بەهای کارەکەت دیاری نەکراوە

by the size of your paycheck,

بە قەبارەی مووچەکەت،

but by the amount of happiness you spread

بەڵام بە بڕی ئەو دڵخۆشی کە تۆ دەریدەبڕیت

and the amount of meaning you give.

و ئەو بڕە تێرامانەی کە دەیبەخشیت.

I believe in a future

من باوەڕم بە داهاتووهەیە

where the point of education is not to prepare you for another useless job

کە مەرامی فێرکردن و پەروەردە ئەوە نییە تۆ ئامادە بکات بۆ کارێکی تری بێسوود

but for a life well-lived.

بەڵام بۆ ژیانێکی باش.

I believe in a future

من باوەڕم بە داهاتووهەیە

where an existence without poverty is not a privilege

کە هەبوون بێ هەژاری بەرژەوەندی نییە

but a right we all deserve.

بەڵام مافێک کە هەموومان شایەنین.

So here we are.

کەواتە ئەوتا ئێمە لێرەین.

Here we are.

ئێمە لێرەین.

We've got the research, we've got the evidence

توێژینەوەمان کردووە، بەڵگەمان دەست کەوت

and we've got the means.

و ئێمە خەونمان هەیە.

Now, more than 500 years after Thomas More first wrote about a basic income,

ئێستا، زیاتر لە ٥٠٠ ساڵ دوای تۆماس مۆر یەکەم جار دەربارەی داهاتی سەرەکیمان نووسی،

and 100 years after George Orwell discovered the true nature of poverty,

و ١٠٠ ساڵ دوای جۆرج ئۆروێل سروشتی ڕاستەقینەی هەژاریمان ئاشکرا کرد،

we all need to change our worldview,

لەسەر هەموومان پێویستە هەموو جیهانبینینمان بگۆڕین،

because poverty is not a lack of character.

چونکە تێرۆانینی هەژاری نەبوونی کەساییەتی نییە.

Poverty is a lack of cash.

هەژاری نەبوونی پارەی نەختینە.

Thank you.

سوپاس بۆ ئێوە.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)