One of the most difficult words to translate... - Krystian Aparta

Translator: Linndy V Reviewer: Minh Thao Tu

Which is the hardest word to translate in this sentence?

Từ nào khó dịch nhất trong câu này?

"Know" is easy to translate.

"Know" rất dễ dịch.

"Pep rally" doesn't have a direct analog in a lot of languages and cultures,

"Pep rally" không có khái niệm tương đương trong rất nhiều ngôn ngữ và văn hóa,

but can be approximated.

nhưng có thể tìm từ gần nghĩa.

But the hardest word there is actually one of the smallest: "you."

Nhưng từ khó nhất thực ra là từ rất nhỏ

"YOU"

As simple as it seems,

Trông thì có vẻ đơn giản,

it's often impossible to accurately translate "you"

nhưng thường không thể dịch chính xác từ "you"

without knowing a lot more about the situation where it's being said.

nếu không biết nhiều hơn về ngữ cảnh được nói ra.

To start with, how familiar are you with the person you're talking to?

Đầu tiên là, bạn quen biết thế nào với người đang nói chuyện cùng?

Many cultures have different levels of formality.

Rất nhiều nền văn hóa có các mức trang trọng khác nhau.

A close friend,

Một người bạn thân,

someone much older or much younger,

ai đó lớn hay nhỏ tuổi hơn rất nhiều,

a stranger,

một người lạ,

a boss.

hay một người sếp.

These all may be slightly different "you's."

Tất cả đều được xưng hô 'you' hơi khác nhau

In many languages, the pronoun reflects these differences

Trong rất nhiều ngôn ngữ, đại từ phản ánh những sự khác biệt này

through what's known as the T–V distinction.

qua thứ gọi là sự phân biệt T-V.

In French, for example,

Ví dụ như, trong tiếng Pháp,

you would say "tu" when talking to your friend at school,

bạn sẽ nói "tu" khi nói chuyện với bạn mình trong trường,

but "vous" when addressing your teacher.

nhưng "vous" khi xưng hô với giáo viên.

Even English once had something similar.

Thậm chí tiếng Anh cũng đã từng có thứ tương tự.

Remember the old-timey "thou?"

Bạn có nhớ từ cổ "thou" không?

Ironically, it was actually the informal pronoun

Trớ trêu thay trước kia từ này dùng làm đại từ thân mật

for people you're close with,

để xưng hô với người thân thiết

while "you" was the formal and polite version.

còn "you" là cách nói trang trọng và lịch sự.

That distinction was lost

Sự phân biệt đó mất đi

when the English decided to just be polite all the time.

khi người Anh quyết định rằng cần lịch sự trong mọi lúc.

But the difficulty in translating "you" doesn't end there.

Nhưng khó khăn khi dịch từ "you" không dừng ở đó.

In languages like Hausa or Korana,

Trong các ngôn ngữ như Hausa hay Korana,

the "you" form depends on the listener's gender.

từ "you" phụ thuộc giới tính người nghe.

In many more, it depends on whether they are one or many,

Trong nhiều ngôn ngữ khác, nó phụ thuộc vào việc có một hay nhiều người,

such as with German "Du" or "ihr."

ví như với tiếng Đức, là "du" hay "ihr."

Even in English,

Ngay cả trong tiếng Anh,

some dialects use words like "y'all" or "youse" the same way.

một số tiếng địa phương dùng các từ "y'all" hay "youse" tương tự như vậy.

Some plural forms, like the French "vous"

Một vài dạng số nhiều, như trong tiếng Pháp "vous"

and Russian "Вы"

và tiếng Nga "Вы"

are also used for a single person

vẫn được dùng để chỉ một người

to show that the addressee is that much more important,

để thể hiện rằng người đối diện rất quan trọng,

much like the royal "we."

rất giống cách xưng hô kiểu hoàng gia "we"

And a few languages even have a specific form

Và một vài ngôn ngữ thậm chí có dạng từ đặc biệt

for addressing exactly two people,

để xưng hô với chính xác hai người,

like Slovenian "vidva."

như trong tiếng Slovenia "vidva."

If that wasn't complicated enough,

Nếu điều nói ở trên chưa đủ phức tạp thì

formality, number, and gender can all come into play at the same time.

tính trang trọng, số người và giới tính, đều có thể được tính đến.

In Spanish, "tú" is unisex informal singular,

Trong tiếng Tây Ban Nha, "tú" chỉ số ít, cho 2 giới, dùng thân mật

"usted" is unisex formal singular,

"usted" chỉ số ít, cho cả 2 giới, nhưng dùng trang trọng,

"vosotros" is masculine informal plural,

"vosotros" dùng thân mật, số nhiều, chỉ nam giới

"vosotras" is feminine informal plural,

trong khi "vosotras" dùng thân mật, số nhiều nhưng chỉ nữ giới

and "ustedes" is the unisex formal plural.

và "ustedes" lại dùng trang trọng, số nhiều, cho cả 2 giới

Phew!

Phù!

After all that,

Sau tất cả điều kể trên,

it may come as a relief

quả là nhẹ lòng

that some languages often leave out the second person pronoun.

vì một vài ngôn ngữ thường bỏ đi đại từ chỉ ngôi thứ hai.

In languages like Romanian and Portuguese,

Trong các ngôn ngữ như tiếng Rumani hay Bồ Đào Nha,

the pronoun can be dropped from sentences

đại từ có thể được lược bỏ khỏi câu,

because it's clearly implied by the way the verbs are conjugated.

vì ta có thể đoán biết được đại từ đó qua cách chia động từ trong câu.

And in languages like Korean, Thai, and Chinese,

Và trong các ngôn ngữ như tiếng Hàn, Thái, hay Trung,

pronouns can be dropped without any grammatical hints.

đại từ có thể được lược bỏ mà không cần bất cứ gợi ý ngữ pháp nào.

Speakers often would rather have

Thông thường những người nói

the listener guess the pronoun from context

thà để người nghe đoán đại từ qua ngữ cảnh

than use the wrong one and risk being seen as rude.

còn hơn là sử dụng sai đại từ và bị coi là người thô lỗ.

So if you're ever working as a translator

Trong một ví dụ cực đoan,

and come across this sentence without any context:

ở thế kỉ 18, học giả Vương Hạ Hầu đã bị xử tử cùng với gia đình ông,

"You and you, no, not you,

you, your job is to translate 'you' for yourselves" ...

chỉ vì đã nhắc đến Hoàng Đế theo một cách quá thân mật.

Well, good luck.

And to the volunteer community who will be translating this video

Vì vậy nếu bạn đã từng làm một dịch giả

và tình cờ gặp câu này mà không có ngữ cảnh nào cả:

into multiple languages:

"You và you, không, không phải you,

Sorry about that!

chính bạn, việc của bạn là hãy tự dịch từ "you" đi"...

Ừm, chúc may mắn nhé.

Và với cộng đồng tình nguyện viên sẽ dịch video này

sang nhiều ngôn ngữ khác nhau:

Xin lỗi về điều đó nhé!